Skip to content

Shimbukira oku mukololo gw'ebili mo

Walimenyere Si?

Walimenyere Si?

Amango Ebiblia yaliri yayandikwa, nka gurhe abantu baliri bamenya mangochi emyaka n’emyezi yaliri yarhondera?

AMANGO Abaebraniya (Abaizraeli) baliri omu Chihugo Chilaganano, omwaka gwaliri gwarhondera omu chihe ch’okuhinga n’okubyala, chakazaga kuba omu Mwezi gwa 9 n’Omwezi gwe 10 gwa zene.

Abantu baliri baganja obule b’omwezi omu kuchiseza oku muzunguluko gw’omwezi omu chalege, gwaliri gwarhola obule bwa siku 29 changwa 30. Baliri baganja obule b’omwaka kugerera ezuba, k’okuderha, omu kulolereza okuntu ebihe by’okuhinga n’okushalula byaliri byakulikirana. Aliko, omwaka gwaliri gwaganjwa omu kuyumangira oku mizunguluko y’omwezi, gwaliyufuhire kulusha omwaka gwaliri gwaganjwa omu kuyumangira oku zuba. Che chirhumire byalibahemere balonze nka gurhe ezola njira ebiri z’okuganja ebisanzi zakafarhene. Baliri bajira ntyo, omu kuyongera ezindi siku changwa mango maguma omwezi, nkabaga embere y’omurhondero gw’omwaka guhyahya. Echola chakarhabere akalendriye kafarhane n’ebihe by’okubyala n’okushulula emyaka.

Aliko omu siku za Musa, Mungu alibwirire abantu bage oku omwaka guchesibwa gwalikwanene kurhondera n’omwezi gwa Abibu, k’okuderha, Omwezi gwa Nisani, gwakaba zene Mwezi gwa 3 n’ogwa 4. (Kut. 12:2; 13:4) Olusiku lukulu lwaliri lwajirwa mw’ogola mwezi lwaliheberwemo okushalulwa k’obulezi.​—Kut. 23:15, 16.

Musomi muguma oyirikirwe Emil Schürer, aderhere oku byaliyorhere okumenya mango mahe byalihemere okuyongera ogwindi mwezi oku kalendriye. Alishubire kuderha ntya omu chitabu chage: “Epasaka yalikwanene kujirwa amango omwezi gwakabonekene oku nkuba eyiguyenere goshi, omu Mwezi gwa Nisani (Siku 14 z’Omwezi gwa Nisani), yalikwanene kujirwa buli mango, egolo omu bihe ebirhi byamahwanza kushisha, amango obudufu n’ezuba biba bili binganangana. Aliko amango omwaka gwaliri hofi kuhwa n’Abayahudi banabona oku Epasaka yaba embere y’echihe, amango obudufu n’ezuba bili binganangana, k’okuderha, amango ebirhi byamahwanza kushisha, Abayahudi baliri bayongera mwezi muguma (mwezi gwe 13) embere y’Omwezi gwa Nisani.”The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ (Engani y’Abayahudi omu Mango ma Yesu Kristu), (175 B.C.–A.D. 135),

Abahamirizi ba Yehova banakolesa eyola njira amango bali bachishoga olusiku Ebilyo by’Egolo bya Waliha bikwanene kujirwamo, luzigana kuba omu mango ebirhi byamahwanza kushisha, lunafarhene na Siku 14 z’Omwezi gwa Nisani oku kalendriye k’Echiebrania. Ebibaga by’omu gulu lyoshi binaja byamenyeswa olola lusiku embere y’akasanzi. *

Aliko si, nka gurhe Abaebrania baliri bamenya mangochi omwezi gwaliri gwahwa na mangochi omwezi guhyahya gwaliri gwarhondera? Zene wakaficha kulola konyine oku kalendriye ogwerhe omu mwawe changwa oku k’ogwerhe omu telefone yawe. Aliko, omu mango Ebiblia yaliri yayandikwa, birhaliyorohere.

Omu mango m’Envula y’Echihonzi, y’omu siku za Noa, emyezi yaliri yabonwa oku egwerhe bule bwa siku 30. (Mwa. 7:11, 24; 8:3, 4) Buzinda, oku bilolere Abaebrania, emyezi y’oku kalendriye kabo erhaligwerhe bule bwa siku 30. Abaebrania bowe baliri babona ok’omwezi guhyahya gwaliri gwahanza, amango omwezi gwamabonekana oku nkuba. Echola chaliri charhengerera omu siku 29 changwa 30 z’omwezi balimo.

Mango maguma, Daudi na Yonatani, balishambere oku bilolere omurhondero g’omwezi guhyahya, baderha: “Omusezi guli mwezi guhyahya.” (1 Sa. 20:5, 18) Bibonekene oku omu myaka ya 1000 M.K.Y., emyezi yaliri y’aganjwa embere ehike. Aliko, nka gurhe, Omuizraeli aliri amenya mangochi omwezi guhyahya gwakarhondere? Echitabu chiyirikirwe Mishnah, chigushire haguma esheriya zirhaliyandikirwe n’emigenzo y’Abayahudi, chirhuhere myazi milebe. Chiyerekene oku Abayahudi bamalire kurhenga omu buhungiro omu Babiloni, Esanhedrine (olubuga lukulu lw’Abayahudi) yalishambere kw’echola. Omu mwezi gwa mushanvu amango esiku zikulu zaliri zajirwa, olola lubuga lwajira embuganano yabo omu siku 30 z’ogola mwezi. Abola balume baliri bashambala oku bilolere mangochi omwezi guhyahya gwalikwanene kurhondera. Nka gurhe bakarholere esimikiro oku bilolere echola?

Abalume baliheberwe enyanya oku minara y’Evile ye Yerusalemu yoshi balolereze omu chalege ebudufu mangochi omwezi guhyahya gwabonekana oku nkuba. Baliri babwira juba-juba Esanhedrine nka bagubwene. Amango abola balume b’olubuga lukulu baliri babona oku bakala bagwerhe emyazi eyerekene oku omwezi guhyahya gwabonekene oku nkuba, baliri bamenyesa abantu oku omwezi guhyahya gwamarhondera. Aliko si, gurhe byakabere amango ebichu byarhumire abalanzi barhabona bwinja omwezi guhyahya oku nkuba? Omwezi gwaliri gwagenderera kuderhwa oku guherhe siku 30, n’omwezi guhyahya gwakajire gwarhondera.

Echola chitabu chiyirikirwe Mishnah chifasiriye oku esimikiro ye Sanhedrine y’omurhondero g’omwezi guhyahya yaliri yamenyeswa n’abalume balichanire omuliro gw’echimanyiso oku Musozi gw’Emizeituni, hofi ne Yerusalemu. N’okuyindi misozi yoshi omu Izraeli yaliri yahebwa kw’emiliro y’okuyeneza hoshi ogola mwazi. Enyuma w’amango mageke, baliri barhuma hoshi abantu b’okuyeneza obola burhumwa. Naho, Abahayudi b’omu Yerusalemu, b’omu Izraeli yoshi, n’abomu zindi fasi zoshi baliri bamenyeswa omurhondero g’omwezi guhyahya. Echola chakarhabere boshi bajire esiku zikulu z’ebihe omu kasanzi kaguma hoshi.

Wabona akarte kakurhabala omenye bwinja emyezi, esiku zikulu, n’ebihe by’akalendriye k’Echiebraniya omu mango m’Abaizraeli.

^ Olole Omunara g’Omulanzi gwa Siku 15 Mwezi gwa 2, 1990, bukurasa 10, Questions des lecteurs (Ebibazo by’Abanasoma Ebitabu Byerhu), omu Munara g’Omulanzi gwa Siku 15 Mwezi gwa 6, 1977.