Skip to content

Shimbukira oku mukololo gw'ebili mo

MWAZI G’OKUYIGA 8

Ehano Lyawe “Linasimisa Omurhima Si”?

Ehano Lyawe “Linasimisa Omurhima Si”?

“Amavurha n’obuvumba binasimisa omurhima; intyo k’omuntu naye anasimiswa n’ehano lirhengere oku murhima mwira-wage amuhere.”​—Mez. 27:9.

OLWIMPO 102 ‘Musaidie Wale Wenye Kuwa Wazaifu’

OKU BUGEKE *

1-2. Bichi mwene-werhu muguma ayigire oku bilolere okuhaana ehano?

HAMAGERA myaka minene, bashamuka babiri bajire kulambagirira mwali-werhu muguma orhaliri wagera oku mbuganano oku kahunda. Omushamuka waliyimaangire eyo nganiro ashambala n’oyo mwali-werhu oku mandiko malolere okuhika oku mbuganano. Bawaza oku eyola ntangulo yahirire mwali-werhu omurhima, buzinda oku yewe n’owabo bakala bagenda, oyo mwali-werhu aderha ntya: “Bene-berhu, murhamenyere ebibazo ndi nageramo.” Abola bene-berhu balihere mwali-werhu amahano buzira kurhanga kumubaza bibazo bihe ali ahurana nabyo omu kalamo. Echola charhuma abona oku amola mahano mabo ntacho mamurhabereko.

2 Amango oyoyola mushamuka waganiraga na mwali-werhu kw’amola mandiko ayibuka, anaderha ntya: “Mango maguma naliri nawaza k’oyola mwali-werhu arhubuliire obukenge. Aliko amango nabiwazagako, nabona oku nalisomeere oyola mwaliwerhu amandiko makwanene ahali h’okumubaza ebibazo bikwanene nka, ‘Bichi oli wahurana nabyo omu kalamo kawe?’ ‘Gurhe nakakurhabala?’” Eyola hali yayigirize oyola mushamuka echintu ch’akamaro bwenene. Zene akala ali mungeri ogwerhe olukogo onali tayari kurhabala abandi.

3. Bande bakahaana ehano omu chibaga?

 3 Bulala bali bangeri, abashamuka bagwerhe akasi k’okuhaana ehano amango likeneerwe. Aliko, abandi nabo amu chibaga, bakabona mango maguma oku bihemere bahaane ehano. Omufano, mwene-werhu changwa mwali-werhu akaha mwira-wage ehano liyimangiire oku Biblia. (Zb. 141:5; Mez. 25:12) Mwali-werhu okala mbuguma ‘akahaanula abakazi bachili basole oku bilolere ebintu biyerekenwe omu Tito 2:3-5. N’abazere, banazigana kuyigiriza abana babo kujira ebintu bikwanene. Bobola chiro akaba oku gunola mwazi guli gwaderhera ahanene oku bashamuka b’echibaga, rhweshi rhwakayunguka omu kushuba ganira oku bilolere okuntu rhwakahaana ehano linja lyakaha omuntu enyorha y’okujira chintu chilebe, ‘lyakanasimisa n’omurhima.’​—Mez. 27:9.

4. Bichi rhwaganirako mu gunola mwazi?

4 Mu gunola mwazi rhwaganira ku bibazo bine oku bilolere okuhaana ehano: 1) Mpanvu zihe zirhumire wahaana ehano? 2) Ka bihemere kweri okuhaana ehano? 3) Inde okwanene kuhaana ehano? 4) Nka gurhe wakahaana ehano lyakarhabala omuntu?

MPANVU ZIHE ZINJA ZIRHUMIRE WAHAANA EHANO?

5. Bulagurhe abantu bakaba juba-juba kuyemera ehano ly’omushamuka amango lyamahaanwa n’obuzigire? (1 Wakorinto 13:4, 7)

5 Abashamuka bazigiire bene-babo na bali-babo. Hali amango banahanula muntu mulebe oli hofi kujira egosa. (Gal. 6:1) Aliko embere bashambale na muntu mulebe, kwakaba kwinja abashamuka barhange bawaze ku bintu biguma entumwa Paulo aliderhere oku bilolere obuzigire. “Obuzigire bunalembera bunaba bwa murhima gwinja. . . . Bunakomerera byoshi, bunachizera byoshi, bunalangalira byoshi, bunalembera byoshi.” (Osome 1 Wakorinto 13:4, 7.) Amango omushamuka amawaza kw’eyola mistari embere ahaane ehano, kwamurhabala achizere oku ahaanire ehano n’obuzigiire. Nk’olala oli wahaabwa ehano amachibonera ok’omushamuka amulagireko, bishobokene kweri oku ayemera elyola hano.​—Ro. 12:10.

6. Mufano guhe gwinja Paulo alirhulekeere?

6 Yewe nka mushamuka, entumwa Paulo alilekere olwiganyo lwinja. Omufano, amango bene-berhu b’omu Tesalonike balikenere ehano, Paulo abahaanula buzira ngangane. Aliko omu maruba abayandikiraga, Paulo arhanga kubabwira koko oku kasi kabo k’obwimana baliri bakola, obushiru bwabo b’obuzigire, n’okulembera kwabo. Ababwira oku amenyere oku akalamo kabo karhaliyorohere n’oku baliri balembera ebigeregezo. (1 Te. 1:3; 2 Te. 1:4) Chiro anabwira abola bene-berhu oku baliri mufano oku bandi Bakristu. (1 Te. 1:8, 9) Balikwanene kusima bwenene amango bayunva ebyola binwa bya Paulo bihebere omurhima! Buli yeshi akabona buzira ngangane oku Paulo alizigiire bene-babo bwenene. Che charhumaga agala kuhaana empanulo zihebere omurhima zili omu maruba mage mombi ayandikiraga Abatesalonike.​—1 Te 4:1, 3-5, 11; 2 Te. 3:11, 12.

7. Bichi byakarhuma omuntu arhayemera ehano?

7 Bichi byakarhengerera amango rhwamahaana ehano kubi? Mushamuka muguma wagerere mu binene aderhere ntya: “Baguma barhayemera ehano, arhali mpu bulala lyaliri libi, si bulala lirhalihaanirwe n’obuzigire.” Bichi echola chirhuyigirize? Ehano linayemerwa juba-juba, amango lihanirwe n’obuzigire, s’arhali n’obukali.

KWERI SI EHANO LINAKENERWE?

8. Bichi omushamuka akwanene kuchibaza amango ali agerereza akaba ahanule muntu mulebe?

8 Abashamuka barhakwanene kuhaana ehano juba-juba. Embere y’okulihaana omushamuka akwanene achibaze ntya: ‘Ka binahemere kweri nderhe chintu chilebe? Kanchizerere kweri oku ech’oyu muntu ajirire chili chibi? Ka hali erhegeko lye Biblia avunire? Changwa nkabaga ebyajirire birhali kuguma n’ebinakajirire konyine?’ Abashamuka bagwerhe obwengehe ‘barhakwanene kuderha aho han’aho.’ (Mez. 29:20) Amango omushamuka arhamenyere akaba bihemere ahanule muntu mulebe, akaganira n’owindi mushamuka n’okumubaza akaba naye awazize oku ebi oyo mwene-werhu ali ajira bivunire amarhegeko me Biblia n’akaba anakenere ehano.​—2 Ti. 3:16, 17.

9. Bichi omufano gwa Paulo gwakarhuyigiriza oku bilolere okuhaana ehano lilolere okuyambala n’okuchipamba? (1 Timoteo 2:9, 10)

9 Rhuganire ku mufano muguma. Rhuderhe ok’omushamuka ali achibaza ebibazo oku bilolere okuntu mwene-werhu changwa mwali-werhu muguma anayambala n’okuchipamba. Oyo mushamuka akachibaza, ‘Amandiko mampemere nderhe chintu chilebe si?’ Bulala oyola mushamuka arhasimire kuderha amawazo mage yenyine, akabaza owindi mushamuka changwa owindi muhubiri okulire ekiroho gurhe naye abwene. Bombi haguma bakashuba kulola ehano lya Paulo oku bilolere okuyambala n’okuchipamba. (Osome 1 Timoteo 2:9, 10.) Akanuni Paulo aderhaga kayerekene ok’Omukristu akwanene kuwaza bwenene oku bilolere emyambaro yage n’okuchizera ok’okuntu anayambala kurhadukangisize ezino lya Yehova. Aliko Paulo arhahanaga eliste y’emyambaro Omukristu akwanene kuyambala n’eyarhakwanene kuyambala. Alimenyere oku Abakristu bakachishoga ebibakayambala amango nta rhegeko lye Biblia bavunire. Amango bali bagerereza akaba ehano likenerwe, abashamuka bakwanene kuwaza akaba emyambaro omuntu achishogere kuyambala, evunire rhegeko lilebe lye Biblia.

10. Bichi rhukwanene kuyibuka oku bilolere eby’abandi bachishogere?

10 Bili by’akamaro okuyibuka oku bene-berhu babiri boshi bakulire ekiroho bakachishoga kujira bintu bibiri birhali kuguma, aliko eyi birhanali bibi. Rhurhakwanene kuseza aberhu Bakristu bajire ebi rhwabo rhubwene oku bili binja.​—Ro. 14:10.

INDE OKWANENE KUHAANA EHANO?

11-12. Akaba bihemere okuhaana ehano, bibazo bihe omushamuka akwanene kuchibaza, na bulagurhe?

11 Amango byamabonekana oku kweri muntu mulebe akenere ehano, echindi chibazo chechi: Inde okwanene kulihaana? Embere y’okuhanula mwali-werhu oshabirwe changwa omwana, omushamuka akwanene kurhanga kuganira n’erhwe ly’omulala, bulala nkabaga erhwe ly’omulala akasimire ajire ntyo yenyine. * Changwa erhwe ly’omulala naye akahema abeho amango omushamuka ali ahaana ehano. Na nk’oku  echifungo cha 3 chiyerekene, mango maguma kwakaba kwinja okuhema mwali-werhu w’embuguma ahanule mwali-werhu ochili musole.

12 Hali echindi chintu omushamuka akwanene kuwazako. Akachibaza ntya. ‘Ka nyekwanene kuhaana ehano, changwa lyakayemerwa nk’owindi muntu yelihaanire?’ Omufano, omuntu oli walwisa ehali y’okuchiyunva nka ntacho amalire, akayunva ehano ly’omushamuka naye waliri wachiyunva ntyo, kulusha ely’olala orhasaga kuchiyunva ntyo. Oyola mushamuka waliri wachiyunva ntyo, akayunva bwinja oyola muntu n’okukolesa ebinwa byakamuhuma oku murhima. Aliko abashamuka boshi baherhe akasi k’okuhira omurhima n’okurhabala bene-babo bajire echintu choshi-choshi Amandiko mabahemere. Bobola okuhaana ehano che chintu ch’akamaro bwenene chiro akaba omushamuka walihaanaga arhageraga mw’eyola hali.

GURHE WAKAHAANA EHANO LYALERHA AMALEHE MENJA?

Bulagurhe abashamuka b’Abakristu bakwanene kuba bantu bali “juba-juba kuyunviriza”? (Olole echifungo che 13-14)

13-14. Bula gurhe bili by’akamaro omushamuka ayunvirize?

13Obe muntu oli juba-juba kuyunviriza. Amango omushamuka ali achirheganya kuhaana ehano akwanene achibaze ntya: ‘Bichi menyere oku bilolere akalamo ka mwene-werhu changwa mwali-werhu? Bichi yahurana nabyo omu kalamo kage? K’ali ahurana ebibazo ntamenyere si? Burhabale buchi akenere mw’eno saa?’

14 Akanuni kali omu Yakobo 1:19 kalolere balala banahaana amahano. Yakobo ayandika ntya: “Buli muguma wenyu akwanene kuba muntu oli juba-juba kuyunviriza, arhabaga wakuderha han’aho, arhagwarhaga oburhe juba-juba.” Omushamuka akawaza oku ayinji ehali yoshi y’oyola muntu, aliko si eyi kubinali? Mezali 18:13 erhuyibusize ntya: “Amango omuntu amashubiza arhanaza kuyunva bwinja, buli bunganyi na shoni emwage.” Kuli kwinja rhuheme oyola muntu yenyine arhufasiriye bwinja gurhe ebintu bili. Bobola omushamuka akwanene ayunvirize embere aderhe. Oyibuke esomo rhwayigire kugerera omufano g’omushamuka rhwashambalagako oku murhondero gwa gunola mwazi. Arhegeera oku ahali h’okurhangira entangulo n’emyazi anabaga arheganyize, akarhondere n’ebibazo bili nk’ebi: “bichi oli wahurana omu kalamo kawe?” “Gurhe nakakurhabala?” Nk’abashamuka bamarhanga rhola akasanzi k’okuwaza oku bibazo omuntu y’ageramo omu kalamo kage, bishobokene kweri oku barhabala bene-babo na bali-bo.

15. Gurhe abashamuka bakakolesa akanuni kali omu Mezali 27:23?

15Ochihangane kumenya echishumba. Nk’oku rhwashambalaga oku murhondero, okuhaana ehano linja kuheberwe mu binene olekere okusomera omuntu amandiko mageke, okumubwira chintu chiguma changwa bibiri akajira. Bene-berhu na bali-berhu bakenere okubona oku rhubalagireko, n’okurhulonzeze kubarhabala. (Osome Mezali 27:23.) Abashamuka bakwanene kujira okwabo koshi yi bajira obwira na bene-babo na bali-babo.

Bichi byarhabala abashamuka bibayorohere kuhaana ehano? (Olole echifungo che 16)

16. Bichi byarhabala abashamuka bahaane amahano malerha amalehe menja?

16 Abashamuka barhaba balonzeze bene-babo na bali-babo bawaze oku banaganira nabo konyine amango bajirire amagosa changwa amango bihemere kubaha amahano. Aliko bakwanene kuganira buli mango na bene-babo na bali-babo omu kubayereka oku babalagireko amango bali bahurana ebibazo omu kalamo. Mushamuka muguma wagerere mu binene aderhere ntya: “Amango wamajira ntyo, waba mwira-wabo, n’amango nji byakuhema k’ohaane ehano nji byakuyorohera okujira ntyo.” N’owahaabwaga ehano naye nji byamuyorohera okuliyemera.

Bulagurhe omushamuka akwanene kuba w’okulembera onagwerhe omurhima gwinja amango ali ahaana ehano? (Olole echifungo che 17)

17. Ahanene mangochi byakahema omushamuka abe wakulembera, agwarhe n’omurhima gwinja?

17Obe wakulembera onagwarhe omurhima gwinja. Okulembera n’okugwarha omurhima gwinja bili by’akamaro ahanene amango muntu mulebe arhakoleseze aho han’aho amahano mayimangire oku Biblia. Omushamuka akwanene achilange n’engeso y’okulonza kukaliha amango ehano ahaanire lirhayemererwe aho han’aho changwa lirhakolesezwe. Ebiblia yalilebere ntya oku bilolere Yesu: “Nji arhavungonyola olusheke luvunikire, nji arhazimya n’olutambi luli lwakula omusi.” (Mt. 12:20) Omu masala mage yenyine, omushamuka akahema Yehova agishe omuntu wahaabwaga ehano, anamurhabale amenye bulagurhe ahanulwaga anakolese n’elyola hano. Mwene-werhu wahaabwaga ehano akakenera ebisanzi by’okuwaza oku bibamubwiraga. Akaba omushamuka ali wakulembera anaherhe omurhima gwinja, omuntu bahanulaga arhahugiswa n’okuntu ehano lyahaanwaga, s’anaseza obwenge oku bibamubwiraga. Kweri ehano likwanene kuba eyiliyimaangire oku Chinwa cha Mungu.

18. a) Amango byamahema oku rhuhaane ehano, bichi rhukwanene kuyibuka? b) Nk’oku efoto n’echisanduku biyerekene, bichi abazere bali ganiirako?

18Oleke amagosa mawe makuyigirize. Bulala rhurhali bashinganyanya, rhurhakagala kukolesa oku bushinganyanya amahano mali mu gunola mwazi. (Yak. 3:2) Rhwajira amagosa, n’amango rhwamamajira rhukwanene kulola bichi marhuyigirize. Akaba bene-berhu na bali-berhu bali bachibonera oku rhubazigiire, bishobokene kweri oku barhubabalira amango rhwamaderha changwa rhwajirire chintu chilebe chibagayisize.​—Olole echisanduku “ Omwazi oku Bazere.”

BICHI RHWAYIGIRE?

19. Nka gurhe rhwakasimisa emirhima ya bene-berhu na bali-berhu?

19 Nk’okurhwabwene, bihemere kuhaana ehano lihumire oku murhima. Rhurhali bashinganyanya, n’abarhunahanula nabo barhali bashinganyanya. Rhubike omu bwenge amakanuni rhwashambereko mu gunola mwazi. Ochizere oku hali empanvu zinja zarhumire wahaana ehano. Kandi ochizere akaba ehano likenerwe kweri na woyo wekwanene kulihana. Embere ohaane ehano obaze ebibazo onayunvirize bwinja, y’oyunva eby’omuntu ali ageramo omu kalamo kage. Ochihangane kubona ebintu nk’okunaye ali abibona. Okolere bwinja bene-benyu na bali-benyu onajire obwira nabo. Oyibuke omuhigo: Rhurhalonzeze ehano lyerhu lilerhe amalehe menja konyine, s’aliko ‘lisimise omurhima.’​—Mez. 27:9.

Olwimpo 103 Yehova Ametupatia Wachungaji

^ mus. 5 Okuhaana ehano birhaba biyorohere buli mango. Amango rhuli rhwajira ntyo nka gurhe rhwakaderha ebinwa byakarhabala abandi n’okubahira omurhima? Gunola mwazi gwarhabala ahanene abashamuka bahane ehano lyakasimisa omurhima g’owalihaabwaga.

^ mus. 11 Olole omwazi “Obukulu Abashamuka Baherhe Omu Chibaga,” omu Munara g’Omulanzi gwa Mwezi gwa 2, 2021.