Ebiblia ederhere oku amango Abaizraeli bafarhaga Echihugo Chilaganano n’okuchigabana omu moko mabo, milala ekumi y’omu buko bwa Manase yahabwa eteritware z’engambo y’emasheshukiro me Yordani, nantyo barhenga haguma n’amandi moko. (Yoshua 17:1-6) Hali ebyemezo by’abantu banavumbula ebyamira biyerekene oku kweri byanalibere si?

 Omu mwaka gwa 1910 echilundo ch’ebiberekeza by’ebintu by’ebumba bili kw’emyandiko byafuukulwa omu budaka omu Samariya. Ebyo biberekeza changwa ebijo, byaliri kw’emyandiko eyandikirwe omu Chiebraniya, biyerekene ebintu byoshi binja by’akachiro, bihirirwe mw’edivayi n’amavurha m’okuchishiga, maliri makoleswa omu nju y’echami y’akapitale k’ezo teritware. Byoshi haguma bili bijo 102 bibyalibonekene, byakurhenga omu myaka ya 800 M.K.Y. Aliko 63 byonyine byaligalikene kusomeka. Emyazi Yoshi yabonekene kw’ebyola bijo 63 yabere yahirwa haguma yayerekana, amango, n’amazina m’emilala m’abaliri barhumira ababo obola buchuruzi, n’abaliri babushikiira.

 K’okuderha, amazino moshi mabonekene kw’ebyola bijo bye Samariya, mali mazino m’emilala y’omu buko bwa Manase. Echitabu NIV Archaeological Study Bible, chiderhere oku echola chihanire “Echindi chemezo chiyongerere oku by’Ebiblia ederhere eju y’eteritware emilala y’omu buko bwa Manase yalilamiremo.

 Ebijo bye Samariya biyemezeze kandi obukweri bw’omwandisi w’omu Biblia Amosi, waderhaga ntya oku bilolere abantu balichirire b’ezola eneo: “Bananywera edivayi omu mabakuli mayunjwire n’okuchishiga amavurha menja-menja.” (Amosi 6:1,6) Ebijo bye Samariya biyemezeze oku kweri edivayi n’amavurha byaliri byalerhwa ah’eyola milala ekumi y’omu buko bwa manase yalilamire.