Skip to content

ECHI CHALEMWAGA SI?

Obuhashe bw’Embwa b’Okuyunva Empumulo

Obuhashe bw’Embwa b’Okuyunva Empumulo

Aboshonderezi baderhere oku embwa yakakolesa obuhashe bwayo bw’okuhuniriza, y’emenya akaba eyabo mbwa eherhe myaka enga, akaba chilume changwa chikazi, n’okuntu eli yachiyunva. Kandi embwa zakakoomezwa kuvumbula amabombe, changwa amafumu malahizwe. Ok’omuntu yewe anakolesa ahanene amesho y’arhegera ebimuzungulukire, embwa yowe enakolesa obuhashe bwayo b’okuhuniriza. Ziba nka “zinasoma” kugerera ezulu lyazo.

Jaga wawaza: Ezulu ly’embwa lilushire elyerhu kuhuniriza bwenene kukuba kali bihumbi n’ebihumbi. Amasomo maguma me Etats-Unis (U.S. National Institute of Standards and Technology), maderhere oku embwa yakayunva empumulo yorhuntu rhutyu-rhutyu bagabire kali miliyoni n’emiliyoni. Okola kuli nk’ok’obununu bw’ehisukari bwakayunvikana bw’echigabi chiguma cha kane ch’ehipaho higeke barholesa akahwa (cuillere a café), kisha ehyola hisukari bahisheshere omu Chisima chizibu-zibu che Olempike.”

Nka gurhe obuhashe bw’embwa b’okuhuniriza bwakaja bwalusha obwerhu kangana ahola?

  • Ezulu ly’embwa liba lilobere linakolerwe omu kuntu kurhumire byaliyorohera kuyunva empumulo chiro ahubwe y’orhuntu rhutyungunira.

  • Ezulu ly’embwa lijira miloko ebiri—muguma g’okuyisiza mo ogwindi g’okuhuniriza. Ey’embwa yahuza, omuka gwanagana ewa chirhule ch’ezulu chili mw’echirumbu chifarha empumulo.

  • Ah’embwa enayunvira empumulo hanapima centimetre kare 130 changwe kurhalusya, n’obola ah’omuntu yewe hajira santimetre kare erhano 5 zonyine.

  • Embwa yakagwarha eselile z’okuyunva empumulo zinene kulusha ezerhu kali 50.

Ebyola byoshi binaha embwa obuhashe b’okuyunva empumulo za buli hyoshi bakaba bachangire haguma omu kukola chintu chilebe chihumwire. Omufano, Musomi muguma aderhere oku rhwewe rhwakayunva empumulo y’esupu, s’aliko embwa yowe yakayunva empumulo ya buli choshi bakaba bahirire mw’eyola supu.

Bantu baguma banoshondereza emyazi elolere akansere, badehere oku ezulu ly’embwa n’obonko bwayo binakola haguma, chili chiguma omu bintu bikomere bwenene by’okuyunva empumulo bibaho oku gulu.” Abahanga b’esiyanse bakolere ebikoleso by’elektronike bili nka mazulu by’okuvumbula ebombe, ebintu bilahizwe n’oburhegesi, n’obulwala nk’ekansere.

Ghurhe owazize si? Obuhashe bw’embwa b’okuyunva empumulo bwakaba yi bwachikolaga si? Changwa bwakaba eyi bwalemwaga?