Nereuxeiyamɨkɨ tita mɨrayemíe

Nepauxeiyamɨkɨ mɨrakaʼuxatsíe tita mɨrayemíe

ʼƗKITƗARIKA 03

¿Tiyɨwe Bibliatsíe yuri temɨteʼerieka?

¿Tiyɨwe Bibliatsíe yuri temɨteʼerieka?

Bibliatsíe waɨká tepɨteukaxexeiya ʼuxaʼá waarié kemɨtiyɨní metá ʼɨxatsitɨarikate. Xɨari ʼekɨ pepɨreumaimɨkɨ tita mɨraʼɨkita. Xɨaritá tsiere peutiyukuʼiwawiya: ¿tiyɨwe mɨrayuyeʼatɨani Bibliatsíe kemaine tseepá mɨkɨ xapa meripaitɨ mieme mɨhɨɨkɨ?, ¿tiyuri Biblia maine kenaame hiikɨ teyutemamawietɨ teʼakɨɨniwe metá ʼuxaʼá waarié? Waɨkawa teuteri yuri mepɨteʼerie. Tematsiʼinié pemɨretimaní titayari yamemɨteyukuhɨawe, xɨari metsiʼunakiwe.

1. ¿Yeme mɨpaɨ tiuyɨ́ Biblia kemaine?

Bibliatsíe pɨrayemié «niukite [...] yuri» yeme ʼaixɨ mɨtiuʼutɨarie (Tiʼɨkitame [Eclesiastés] 12:10). Yeme pɨraxaxaata kemɨtiuyɨ́ metá teuteri memuʼuwakai pɨwaraxaxaata (nakaterɨwa Rukaxi [Lucas] 1:3 metá 3:1, 2). Waɨká memɨteʼakumate historiatsíe metá arqueología meputiyuane kenaame Biblia mɨraxaxaata, kepauka mɨtiuyɨ́, keane memɨyɨakai, kewa mɨreyɨ́, yuri ratɨ́a.

2. ¿Titayari Bibliatsíe yuri teteʼerie tseepá meripaitɨ mutaʼutɨarie?

Kɨa meukayunetsíe Bibliatsierí yapɨtiutaniukiekai tita ʼana mɨkatimatiwakai. ʼIkɨ hepaɨ, cienciatsíe timieme. Pɨraxaxaata tseepá ʼana hiipatɨ yɨɨkɨ pɨɨtá memutiyuanekai mɨkɨtsíe timieme Biblia mutaʼutɨarietsíe. Hiikɨ riixɨ́a cienciatsíe pɨtikuniuwa kenaame Bibliatsíe tiyuritɨ rayemié. Kemaine «yuheyemekɨ kani’ayumiemetɨni [...] yuri mainetsie katiniwiyani» (Nɨawari [Salmo] 111:8).

3. ¿Titayari yuri teteʼerie Biblia kemaine ʼuxaʼá waarié kemɨtiyɨnitsíe?

Biblia paine: «meripaitɨ nepɨtikuxata, kemɨtiyɨni» (Kitsariyaxi [Isaías] 46:10). Mɨpaɨrí pɨtiuʼutɨariekai ʼakuxi mɨpaɨ katiyɨwekaku mɨixa wiitaari heuyewekakaku. Tsiere yeme pɨraxaxaata hiikɨ temeuyeyɨatsíe kemɨtiyɨatɨnenikekai. ʼIkɨ ʼɨkitɨarikatsíe teutexeiya titarí mɨrayuyeʼatɨa Bibliatsíe kemɨtiutaniukiekai metá naitɨ kemɨtikunanake.

MATSI WAƗKÁ TINETIMAʼÍ

Tsiere teutehetimaní ciencia kemɨtikuʼɨkita, Biblia kemainetsíe metá tepɨtexeiya titarí meripai mɨrayuyeʼatɨa.

4. Ciencia tikuhekɨatá Biblia kemaine

Mɨixa panuyemié, waɨká meutekuʼeriwakai kenaame kwiee tixaɨtɨ tituikakai. VIDEO xeneuxeiya.

Neuyu’ɨwiya kemɨtiuʼutɨarie 3.500 wiitaari manuyemierí Job xapayaritsíe. Xenakaterɨwa Kuwi [Job] 26:7 metá xeteneutixaata ʼikɨtsíe:

  • ¿Titayari teteutiyuawe kenaame Biblia karaʼitawa mainetsíe «Kwiee tixaɨtɨtsíe pɨkatiuyeyetsá»?

200 wiitaari panuyemieké memɨtehetimatsíe haiwí ha kemɨrayeiká. Tsipatsɨtá Biblia kehainekairí mɨixa wiitaari heuyewekakaku. Xenakaterɨwa Kuwi [Job] 36:27, 28 metá xeteneutixaata ʼikɨtsíe:

  • ¿Tita matsi yeme metiunakixɨ haiwí ha kemɨrayeikatsíe timieme?

  • ¿Tita pemɨrakaterɨwaxɨ ʼatikupareewiwa heetsiena pemɨtiʼerieka?

5. Bibliatsíe yapɨtiuʼutɨariekairí kemɨtitiyɨxɨanikekai

Xenakaterɨwa Kitsariyaxi [Isaías] 44:27-45:2 metá xeteneutixaata ʼikɨtsíe:

  • ¿Bibliatsíe ketiutaniukiekai Babilonia keranuyeyanikekai 200 wiitaari heuyuwekakaku ʼakuxi mɨpaɨ katiyɨwekaku?

Xaatsika meripai mieme pɨtikuxaata kenaame wiitaari 539 Kɨritsitu kanuawekaku ʼiitsɨɨkame Persia, titewatɨ Ciro metá yukuxaxi wahaamatɨa Babilonia meheutahaxɨani. Meri, ha mepanutayepi kiekari manatɨkatei. Tsiere, kiitenie pɨreuyepietɨkatei, yapauka mepeutahaxɨa mekawakwitɨwetɨ. Yamɨtiuyɨtsíe 2.500 wiitaarirí panuyemié, Babiloniatá ʼakuxi pɨʼuuni. Tsipatsɨtá tinetimaʼí Biblia kemutayɨkai.

Xenakaterɨwa Kitsariyaxi [Isaías] 13:19, 20 metá xeteneutixaata ʼikɨtsíe:

  • ¿ʼIkɨ texto kehepaɨ rayuyeʼatɨa?

ʼUunarika Babilonia, Irak kwieeyarietsíe

6. Hiikɨ kemɨtiyɨatɨne Bibliatsíe mɨpaɨ pɨtiuʼutɨariekairí

Biblia paine tepeuyeyɨ́a «tukari taparirɨmekaku» (2 Timuteu [2 Timoteo] 3:1). Neuyuʼɨwiya kemɨtiutaniukiekai temeuyeyɨatsíe timieme.

Xenakaterɨwa Mateu [Mateo] 24:6, 7 metá xeteneutixaata ʼikɨtsíe:

  • ¿Bibliatsíe ketiuʼutɨariekairí tuukari taparirɨmekaku ketiyɨatɨnenikekai?

Xenakaterɨwa 2 Timuteu [2 Timoteo] 3:1-5 metá xeteneutixaata ʼikɨtsíe:

  • Biblia kehaine, ¿kemeteʼuʼiyaaritɨ meʼakɨɨnekekai teuteri tuukari tiparirɨmekaku?

  • Temɨteʼakaterɨwaxɨtsíe, ¿ʼekɨ ketiʼaneneme petixeiya?

HIIPATƗ KEMEMUTIYUANE: «Bibliatsíe rayemié xaatsikate xeikɨ́a katiyuritɨ».

  • ¿Pemɨretimá tita matsi metikupareewiwa Bibliatsíe yuri pemɨtiʼeriekakɨ?

TITA PEMƗRETIMÁ

Cienciatsíe, meripai kemɨtiuyɨ́ metá tita mɨrayuyaʼatɨa pɨtikuyuruwa yuri temɨteʼerieka Bibliatsíe.

Mɨrayeʼerieni

  • ¿Bibliatsíe rayemié tiyuritɨ nutsɨ xeikɨ́a pɨrayemié xaatsikate katiyuritɨ?

  • ¿Cienciatsíe tikuhekɨkɨata kenaame Biblia kemaine tiyuri?

  • ¿ʼEkɨ petiʼerie kenaame Biblia yahaine ʼuxaʼá waarié kemɨtiyɨní? ¿Titayari?

ʼIpaɨ tineuyuri

MATSI WAƗKÁ TINEUKAXEIYA

¿Kehepaɨ teteʼakumate kenaame «tuukari taparirɨmekaku» teheuyuyeyɨ́a?

«Bibliatsíe 6 mɨraxaxaatsiwa kemɨtiyɨnikekai mɨrayuyeʼatɨwa» (La Atalaya, 1 de mayo de 2011)

Tinetimaʼí kehepaɨ mɨrayuyeʼatɨa Bibliatsíe griegotsixi waʼiitsɨɨkametsíe timieme.

Tita mɨrayuyeʼatɨwa pɨtatsikuwaɨritɨwa (5:22)

Tinetimaʼí xewitɨ ʼukí kemɨtiuyupataxɨ retimaaka Bibliatsíe kemɨrayuyeʼatɨwa.

«Yuútsitsie nepɨkatiʼeriekai» (La Atalaya, núm. 5 2017)