Guyana

“Duta sang mga Tubig”​—amo ini ang kahulugan sang “Guyana,” isa ka pungsod sa Bagatnan nga Amerika nga ang dulunan sa bagatnan nayon nahamtang 130 ka kilometro lamang sa ibabaw sang ekuador. Nagakaigo gid ini nga ngalan, kay kapin sa 40 ka suba kag madamo katama nga sapa ang nagakuha sing tubig sa maulan nga mga kalasangan kag mga kagulangan nga amo ang daku nga bahin sang 215,000 kilometros kuadrados kalapad nga Guyana! Ang pila sa sini nga suba mga dulunan sang Guyana sa kaiping sini nga mga pungsod​—ang Brazil, Suriname, kag Venezuela. Ang mga suba importante man sa interyor nga mga duog, diin ang mga minuro kag mga uma nagapugtakpugtak sa mga pangpang sini. Sa pagkamatuod, ang komersio kag maragtas sang Guyana—pati na ang maragtas sang katawhan ni Jehova—naangot sing suod sa mga suba sini.

Halin sa katundan pa sidlangan, ang apat ka dalagku nga mga suba amo ang Essequibo, Demerara, Berbice, kag Courantyne. Ang Essequibo amo ang pinakalaba, 1,000 kilometros kalaba, 30 kilometros kalapad sa gibwangan sini, kag may 365 ka isla. Ang isa sa sini nga mga isla amo ang Fort Island, kag didto anay nahamtang ang sentro sang gobierno sang panag-on sang Olandes nga kolonya. Gikan sa ginahalinan sini nga mga kabukiran sa interyor, nga nahamtang sa bagatnan, ining dalagku nga mga suba nagailig pa aminhan antes ini maglikoliko sa makitid nga kapatagan malapit sa baybay pakadto sa Atlantiko. Sa pag-ilig sini, ang mga tubig nagadagayday sa pila sang labing matahom nga mga busay  sa kalibutan, subong sang Kaieteur Falls, nga may kataason nga 226 metros gikan sa ginatup-an sini nga 120 metros kasangkad nga Suba Potaro, nga nagailig sa Essequibo.

Bangod sang madamo kag matahom nga kinaugali nga talan-awon, ang Guyana isa ka paraiso para sa mga tawo nga mahuyugon sa kinaugali. Makita sa mga suba sini ang dalagku nga mga otter, itom nga mga caiman (daw buaya), kag mga pirarucu, ukon Arapaima, lakip sa labing dalagku nga isda sa tab-ang. Ining nagaginhawa kag nagakaon sing karne nga dalagku nga mga sapat mahimo maglaba sing tatlo ka metro kag magbug-at sing 220 ka kilo. Ang mga jaguar nagatiid sa mahagbong nga mga kagulangan, kag ang mga amu nagagahod sa ibabaw sang mga kahoy, diin nagapuyo sila upod sa kapin sa 700 ka espesyi sang mga pispis, pati na ang mga agila kag matahom sing kolor nga mga pikoy kag mga toucan.

Ang populasyon sang Guyana mga 770,000. Nagalakip ini sa mga East Indian, nga ang mga katigulangan naghalin sa India subong kontraktor nga mga trabahador; mga itom, nga kaliwat sang Aprikano nga mga ulipon; mga Amerindian (Arawak, Carib, Wapisiana, kag Warrau); kag mga mestiso. Bisan pa ginagamit ang creole nga lenguahe sa bug-os nga pungsod, ang opisyal nga lenguahe amo ang Ingles, gani ang Guyana amo lamang ang pungsod sa Bagatnan nga Amerika nga nagahambal sing Ingles.

Ang mga Tubig Sang Kamatuoran Nakalab-ot sa Guyana

Sang mga tuig 1900, ang nagahatag-kabuhi nga “tubig” nga nagabulong sa espirituwal nga kauhaw sang mga tawo mahinay nga nag-ilig sa Guyana. (Juan 4:14) Si Peter Johassen, nga nagaobra sa trosohan sa Suba Courantyne, nakatigayon sing isa ka kopya sang Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence. Ginpaambit niya ang kaundan sini kay G. Elgin, nga nagsulat sa Watch Tower Society sa pagpangabay sing dugang pa nga literatura sa Biblia, pati na sing libro nga The Divine Plan of the Ages. Walay sapayan nga wala magpabilin si Elgin sa mga kamatuoran nga iya natun-an, nangin interesado ang iban tungod sa iya. Bangod sini, natukod ang isa ka  gamay nga grupo sa New Amsterdam, nga nahamtang sa gibwangan sang Suba Berbice.

Sa amo man nga tion, sa Georgetown, ang kapital sang Guyana, nakatigayon si Edward Phillips sing literatura nga ginbalhag sang International Bible Students, subong amo anay ang pagkilala sa mga Saksi ni Jehova. Bangod nalangkag sia sa pagsugid sang iya natun-an, gintipon ni Phillips ang iya mga paryente kag mga abyan sa iya balay para sa regular kag di-pormal nga paghinun-anon sa Biblia. Sang 1908 nagsulat sia sa Watch Tower Society, kag nangabay nga magpadala sing isa ka tiglawas sa Guyana, nga sadto ginatawag nga British Guiana. a Pagligad sang apat ka tuig, nag-abot si Evander J. Coward kag naghatag sing mga diskurso sa Biblia sa ginatos ka tawo nga nagtipon sa munisipyo sa Georgetown kag sa New Amsterdam.

Nadumduman pa ni Frederick, nga anak ni Phillips, ang pagduaw ni Coward. Sia nagsulat: “Wala madugayi kag nakilala si Utod Coward sa Georgetown, kag bangod sa mensahe nga iya ginbantala, nagbuylog ang mga interesado sa amon grupo sang mga Estudyante sang Biblia. Ginabinagbinag namon sadto ang mga libro nga The Divine Plan of the Ages, The New Creation, kag iban pa. Sang ulihi naggutok na kami sa amon balay, gani sang 1913 nag-arkila kami sing hulot sa ibabaw sa Somerset House sa Georgetown. Nangin duog-tilipunan ini sang kongregasyon tubtob sang 1958.” Sang 1914, ginpagamit liwat ni Edward Phillips ang iya balay, sa sining tion, subong ang una nga sanga talatapan sa Guyana. Sia ang gintangdo nga manugtatap sang talatapan tubtob sang napatay sia sang 1924.

 Sang 1916 nag-uswag ang hilikuton nga pagbantala bangod sang pagpasalida sing slide kag sine nga “Photo-Drama of Creation.” “Malinong kag mahamungaya kami sa espirituwal sadto,” sulat ni Frederick. “Gin-imprinta pa gani sang lokal nga mga pamantalaan ang mga sermon ni Charles T. Russell, ang nagapanguna nga Estudyante sang Biblia.”

Sang 1917 nagbag-o ang kahimtangan sa Guyana. Ginakugmat ang pungsod bangod sang inaway, kag ginahingyo sang prominente nga lokal nga klerigo ang mga tawo nga ipangamuyo ang mga Britaniko kag ang ila mga kaalyado. Sa isa ka sulat sa media, ginpaathag ni Coward ang kahimtangan sang kalibutan suno sa tagna sang Biblia. Kag sa Munisipyo sang Georgetown, naghatag sia sing makapahulag nga diskurso nga natig-uluhan “Pagrumpag sa mga Pader Sang Babilonia.”

“Naakig gid ang klero,” siling sang isa ka report sa Oktubre 1, 1983, nga The Watchtower, “amo nga nakumbinsi nila ang mga awtoridad nga pahalinon si Utod Coward sa pungsod kag dumilian  ang pila ka publikasyon, ang pagdumili nga nagdugay tubtob sang 1922.” Apang, madamo nga tawo ang nagtahod kay Coward bangod sang iya maisog nga pagpanaksi. Sa katunayan, sang maghalin sia, nagkubay sila sa pantalan kag nagsinggit: “Sia lamang ang nagabantala sing kamatuoran.” Namahog pa gani ang mga obreros sa pantalan nga magwelga bilang protesta sa pagpahalin kay Coward, apang ginlaygayan sila sang mga kauturan nga indi nila ini paghimuon.

Sa tapos sang una nga bug-os kalibutan nga inaway, nag-atubang ang mga Estudyante sang Biblia sing mas malimbungon nga pagtilaw nga nag-upang sa paglapnag sang kamatuoran sang Ginharian sa pila ka tion. Ang isa ka nag-apostata nga katapo anay sang talapuanan sang ulong-talatapan sa Brooklyn nagkadto sa Guyana sing pila ka beses agod tinguhaan nga ipahilayo sa organisasyon ang mga Estudyante sang Biblia didto.

“Sa sulod sang pila ka tion,” siling sang ginsambit kaina nga Watchtower, “ang mga Estudyante sang Biblia sa pungsod natunga sa tatlo ka grupo, ang isa matutom sa organisasyon, ang isa naman kontra, kag ang ikatlo nga grupo nga indi makapamat-od sang ila himuon. Apang, ang ginpakamaayo lamang ni Jehova amo ang matutom nga grupo, kag nag-uswag ini sang ulihi.” Lakip sa mga matutom amo si Malcolm Hall, nga nabawtismuhan sang 1915, kag si Felix Powlett, nga nabawtismuhan sang 1916. Ang duha nagpabilin nga makugi nga mga alagad ni Jehova kag nagkabuhi sing kapin sa 90 anyos.

Agod palig-unon pa ang matutom nga mga kauturan, nagkadto sa Guyana si George Young gikan sa ulong-talatapan sang 1922 kag nagtener sing mga tatlo ka bulan. “Daw wala sia ginakapoy,” siling ni Felix Powlett. Ang ihibalo ni Young sa Kasulatan, ang iya  mabaskog nga tingog, kinaugali kag mapagsik nga mga kumpas, kag mga visual aid nagpahulag sa madamo nga usisaon pa gid ang Pulong sang Dios. Pasad sa mga report ni Young, ang Enero 1, 1923, nga The Watchtower nagsugid tuhoy sa “nagadamo pa nga interesado sa kamatuoran sa sini nga bahin sang kalibutan, nagadamo pa nga tumalambong sa tanan nga miting publiko, diin napuno ang mga duog tilipunan, kag nagadugang nga kakugi kag debosyon sang mga kauturan.” Sa Somerset House, halimbawa, may promedyo nga 100 ang nagtambong sa mga miting, bisan pa nga 25 lamang ang mga manugbantala sang Ginharian sadto.

Sang 1923 ginpanikasugan man sang mga kauturan nga makadtuan ang mga tawo sa interyor. Masami nga ang dala lamang nila amo ang mga duyan kag literatura, kag nagasalig nga hatagan sila sing pagkaon sang maabiabihon nga mga tawo. Kon may magpadayon sa ila, nagapaligad sila sing gab-i diri. Kon wala, ginahigot nila ang ila mga duyan sa sanga sang kahoy kag nagapaligad sing gab-i didto, nga sa masami madamo sing lamok. Pagkaaga ginabinagbinag nila ang isa ka teksto sa Kasulatan gikan sa Daily Heavenly Manna, isa ka libro nga ginbalhag sang organisasyon ni Jehova, kag dayon nagalakat ukon nagasakay sa nagalabay nga sakayan pakadto sa masunod nga komunidad.

Ang mga panikasog nga makadtuan ang mga tawo sa mas malayo nga mga lugar nagpadayon tubtob sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II sang ang gasolina ginrasyon, kag sa amo limitado ang paglakbay. Samtang, sang 1931, ginbaton sang mga Estudyante sang Biblia ang ngalan nga mga Saksi ni Jehova. Malipayon nga ginbaton sang gamay nga grupo sang mga Estudyante sang Biblia malapit sa baybay ang bag-o nga ngalan kag ginpakita ang ila kakugi paagi sa maukod pa nga pag-alagad. Sang ulihi sang katuigan 1930, gingamit sang mga manugbantala sa ila ministeryo ang mga ponograpo nga may narekord nga mga pamulongpulong sa Biblia. Si Frederick Phillips, nga amo ang superbisor sang sanga sadto, nagsulat: “Wala sing mga radyo sadto sa mga minuro, kag mahibaluan lang ang amon presensia sa minuro paagi sa nagalanog nga musika sang amon mga trompa. Ang musika ginasundan sang narekord nga  mga pamulongpulong. Halos ang tanan sa komunidad nagdugok sa amon, ang iban sa ila nagapadyama pa.”

Gingamit man ang mga estasyunan sang radyo sa pagpalapnag sing maayong balita. Ang isa ka estasyunan sa Guyana nagwaragwag sing mensahe sang Ginharian kada Domingo kag Mierkoles. Sa pagkamatuod, indi lipod kay Satanas ini tanan nga hilikuton, nga nagkalit sang nagasilabo nga pagkanasyonalistiko sa tion sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II agod balabagan ang hilikuton.

Ang Bug-os Kalibutan nga Inaway II kag ang Hilikuton Pagkatapos Sang Inaway

Sang 1941, sa tion sang ikaduha nga bug-os kalibutan nga inaway, 52 ka manugbantala sang Ginharian ang aktibo sa Guyana. Sadto man nga tuig, Ang Lalantawan kag Consolation (Magmata! karon) gindumilian. Sang 1944 gindumilian man pati ang tanan nga literatura nga ginbalhag sang katawhan ni Jehova. “Bisan ang mga kopya sang Balaan nga Biblia nga wala sing komentaryo sang Watch Tower kundi mga bersion lamang nga ginbalhag sang iban nga mga sosiedad sang Biblia gindumili man, buot silingon, sa mga saksi ni Jehova,” siling sang report sa Hulyo 1, 1946, nga Watchtower.

Sang Abril 1946, si Nathan Knorr gikan sa ulong-talatapan nagkadto sa Guyana. Gin-updan sia ni William Tracy, nga bag-o lang naggradwar sa Gilead. Ang ila tulumuron amo ang pagpalig-on sa mga kauturan kag pag-apelar sa panguluhan nga kuhaon ang pagdumili. Sa isa ka pagtinipon sa Georgetown, ginpaathag ni  Utod Knorr sa 180 ka kauturan kag interesado nga nagtipon nga ang mga disipulo sadto ni Jesus wala sing suplay nga mga Biblia kag mga libro sa pagbulig sa ila sa ministeryo. Apang, ginpakamaayo gihapon sila ni Jehova paagi sa talalupangdon nga pag-uswag. Ngaa? Bangod padayon sila nga nagbantala. Gani, indi man bala ini himuon sang Dios sa iya modernong-adlaw nga mga alagad samtang nagapadayon sila sa hilikuton? Sa pagkamatuod, pakamaayuhon gid niya sila!

Sa sini man nga tion, gintinguhaan sang mga kauturan nga makuha ang pagdumili sa legal nga paagi. Halimbawa, wala pa isa ka tuig nga natapos ang inaway, nakakuha sila sing 31,370 ka pirma sa isa ka petisyon nga nagaprotesta sa pagdumili. Dayon ginpresentar ang petisyon sa panguluhan. Dugang pa, agod mahibaluan sang mga pumuluyo sang Guyana ang hitabo, nagbalhag ang organisasyon ni Jehova sing isa ka pulyeto nga nagasugid sang mga katunayan. Ang ulong-dinalan mabasa: “ANG BALAAN NGA BIBLIA GINDUMILIAN SA BRITISH GUIANA​​—31,000 ANG NAGPIRMA SA PETISYON SA GOBERNADOR agod ipasag-uli ang kahilwayan sa pagsimba sang tanan nga mga pumuluyo sa kolonya, walay sapayan sang kredo.”

 Nagpakigkita man si Utod Knorr sa sekretaryo sang kolonya, si W. L. Heape, agod pangabayon nga kuhaon na ang pagdumili. Pagkatapos sang 30-minuto nga pagpakighambal, ginhatagan ni Utod Knorr si G. Heape sing isa ka kopya sang libro nga “The Truth Shall Make You Free” kag ginpangabay niya si G. Heape nga basahon ini. Nagsiling si G. Heape nga basahon niya ini. Dugang pa, ginpahibalo niya si Utod Knorr nga ang pagdumili sa aton literatura, sa katunayan, ginabinagbinag na sang siam ka miembro sang ehekutibo nga komite sa amo mismo nga tion! Matuod gid ini, kay sang Hunyo 1946, nagpagua ang gobernador sing isa ka proklamasyon nga nagakuha sang pagdumili.

Wala madugay pagkatapos sadto, ginhatag sa mga kauturan ang 130 ka yab-ukon nga karton nga nagaunod sing 11,798 ka libro kag pulyeto. Bangod nakunyag nga makatanyag liwat sing mga literatura, ginpanagtag sang mga manugbantala sang Ginharian nga nagadamo sadto sing 70 ang tanan nga literatura sa sulod lamang sang napulo ka semana. Sang Agosto ginsugdan man sang mga kauturan ang pagpanaksi sa kalye, kag maayo gid ang mga resulta. “Madasig nga napahamtang ang mga magasin sing halos subong kadasig sang pagbaligya sa lokal nga mga pamantalaan,” report sang sanga.

Bisan sa tion sang pagdumili, padayon nga nagabaton ang mga kauturan sing mapuslanon nga espirituwal nga pagkaon bangod sa isa ka utod nga nagatrabaho sa talatapan sang koreo sa Georgetown. Sia nagsulat: “Obligado ako nga pat-uron nga makalab-ot sa sanga ang mga kopya sang Ang Lalantawan. Sa bulig sang mga kauturan nga babayi, ang mga kopya sang mga tulun-an nga artikulo ginamakinilya ukon gina-mimeograph kag ginapanghatag sa mga pamilya agod gamiton sa mga miting sang kongregasyon.”

 Ang Bag-o nga mga Misyonero Nagpauswag sa Hilikuton

Kon ang madasig nga awto magbag-o sing kambiada, nagadasig pa gid ini. Sa Guyana, ‘nagbag-o ang kambiada’ may kaangtanan sa pagbantala nga hilikuton sang nag-abot ang nahanas sa Gilead nga mga misyonero sang tungatunga nga bahin sang katuigan 1940. Naglakip ini kay William Tracy, nga naggradwar sa ikatlo nga klase, subong man kanday John kag Daisy Hemmaway kag kanday Ruth kag Alice Miller, nga naggradwar sa ikalima nga klase. Gintudlo sining makugi nga mga Saksi sa lokal nga mga kauturan ang mapuslanon nga mga butang nga natun-an nila sa Gilead, kag maayo gid sila nga halimbawa sa latagon.

Ginhatagan sing igtalupangod ni Utod Tracy ang mga nagapuyo sa naligwin nga mga duog. “Ginlibot ko ang pungsod,” sulat niya, “nga nagabiyahe sing pakadto-pabalik sa baybayon kag kasubaan agod makontak ang mga interesado sa nabaw-ing nga mga lugar kag mangita sing bag-o nga mga interesado. Nagbiyahe ako sakay sa tren malapit sa baybayon, mga bus, bisikleta, daku nga mga baruto, gamay nga mga baruto, kag mga bangka pa gani.”

Ginbuligan man sang mga misyonero ang lokal nga mga payunir nga mangin organisado agod makabantala sila sing maid-id kag, kon ginatugot sang ila mga kahimtangan, magpanikasog kag mag-alagad sa wala pa gid anay makadtuan nga mga teritoryo. Dumdumon naton nga sang 1946, lima lamang ang kongregasyon sa Guyana kag 91 ka manugbantala sang Ginharian. Apang wala sing tuman kabudlay nga hilikuton para sa mga ginpabaskog sang espiritu sang Dios.​—Zac. 4:6.

Sang primero, madamo nga payunir nga nagapanghikot upod sa mga misyonero ang mga tigulang na. Apang, walay sapayan sang ila edad, makugi gid sila sa hilikuton. Lakip sa ila sanday Isaac Graves, George Headley, Leslie Mayers, Rockliffe Pollard, kag George Yearwood. Lakip sa mga kauturan nga babayi amo sanday Margaret Dooknie, Ivy Hinds, Frances Jordan, Florence Thom, Atalanta Williams, kag Princess Williams, (indi magparyentehanay). Nasangkapan sing mga libro, pulyeto, kag magasin, ginbantala nila ang mensahe sang Ginharian sa malayo nga mga duog.

 Si Ivy Hinds (Wyatt na karon) kag si Florence Thom (Brissett na karon) gin-asayn sa banwa sang Bartica sa Suba Essequibo, mga 80 ka kilometro sa interyor. Alagyan ang banwa pakadto sa duog nga may minahan sang bulawan kag brilyante. Isa lang ka utod ang nagapuyo didto. Si John Ponting, nga amo ang manugtatap sang sanga kag manugtatap sang sirkito sadto, nagsulat: “Sa sulod sang duha ka bulan 20 ang nagatambong sa mga miting, kag 50 ang nagtambong sa Memoryal.” Isa sa mga nagbaton sang kamatuoran amo si Jerome Flavius, nga isa ka bulag. “Wala magdugay, nagpamulongpulong na sia nga wala sing bulig sa tapos mabasa ni Ivy Hinds sa iya sing pila ka beses ang materyal,” siling ni John.

Walay sapayan nga sobra na 60 anyos ang ila edad, ang payunir nga mga utod nga babayi nga si Esther Richmond kag si Frances Jordan nagtuon sa pagbisikleta agod matuptupan nila ang madamo pa nga teritoryo. “Si Margaret Dooknie, nga indi na makadumdom kon pila ka tuig na sia nga payunir, nagalakat tubtob kapoy na sia, amo nga kon kaisa makita namon sia nga nagatulog sa bangko sa parke,” siling ni Utod Ponting. “Indi gid namon malimtan ang mga tawo kaangay nila.”

Napahulag sang halimbawa sang mga misyonero kag sang tigulang nga mga payunir, madamo nga lamharon ang nagpayunir man. Bangod sining tanan nga hilikuton, madamo pa nga mga tawo ang nagsulod sa kamatuoran, kag natukod ang mga grupo kag mga kongregasyon sa nagkalainlain nga bahin sang pungsod. Sang 1948 may 220 ka manugbantala sa Guyana. Sang 1954 nagdamo ini sing 434. Sa amo man nga tion, ang grupo sang mga kauturan sa Kitty-Newtown nga nagatipon sa Somerset House nag-uswag tubtob nga nakatukod sila sing isa pa ka kongregasyon​—nga gintawag Newtown​—ang ikaduha sa kapital. Ang Georgetown karon may siam ka kongregasyon.

May Sistema Sang Tunog nga mga Karo, mga Siklista, kag mga Asno

Sang temprano nga bahin sang katuigan 1950, sa panuytoy sang sanga talatapan, ang mga kauturan naghatag sing  pamulongpulong publiko sa wayang sa bug-os nga Georgetown, sa masami sa Sabado sang gab-i kag Domingo sang hapon. Gingamit nila ang ginhimo nila mismo nga mobile sound cart (may sistema sang tunog nga karo). May yara ini isa ka mabaskog nga amplifier, duha ka dalagku nga speaker, mga tulungtungan sang speaker, kag mga kable. Si Albert Small nga nabawtismuhan sang 1949, nagsiling: “Kon adlaw, may karatula nga ginabutang sa duog nga tipunan. Ini mabasa, ‘Ginasabat ang Inyo mga Pamangkot sa Biblia’ kag dayon ginahatag ang oras sang pagtinipon. Madamo ang nagtambong sa amo nga mga pamulongpulong, kag ang iban sang ulihi nagsulod sa kamatuoran.”

Agod makita ang posibilidad sang dugang nga pag-uswag, si Nathan Knorr kag ang iya sekretaryo, si Milton Henschel, nagpamulongpulong sa Globe Cinema sa Georgetown sang temprano nga bahin sang 1954. Nagtambong didto si John Ponting. Sia nagreport: “Ang tanan nga 1,400 ka pulungkuan napuno, kag 700 ang namati sa gua paagi sa speaker nga ginbutang didto tubtob nga nag-ulan sing madamol kag napilitan ang madamo nga magginutok sa sulod. Gin-anunsio namon ang programa paagi sa isa ka parada  sang mga siklista nga may mga plakard. Sang magdulom na, gin-anunsio namon ini paagi sa daku kag may suga nga karatula nga ginaguyod sang isa ka asno kag ginaupdan sang isa ka utod nga lalaki nga nagaanunsio sini sa amplifier.”

Dugang Pa nga Pagbiyahe sa Interyor

Samtang nagaalagad si William Tracy subong manugtatap sang sanga, ginpalig-on niya ang mga kauturan nga kadtuan ang mga nagapuyo sa naligwin nga mga duog. Ginduaw niya mismo ang mga duog sa mga rehiyon sang Suba Essequibo kag Suba Berbice, kag naghimo sing kahimusan para sa mga sirkito nga asambleya upod sa gamay nga mga grupo kag mga kongregasyon sa amo nga mga duog. Masami nga ginahiwat ang mga asambleya sa mga sinehan kag publiko nga mga eskwelahan, kay ang sinehan masami nga amo lamang ang daku nga lugar. Sang 1949 sa isa ka asambleya sa sinehan sa Suddie, malapit sa gibwangan sang Essequibo, ang pamulongpulong publiko nga “Impierno, Ginagamit Subong Isa ka Pamahog” may daku gid nga epekto. Gintawag sang iban ang mga Saksi ni Jehova subong wala-impierno nga relihion.

Sang 1950, si William Tracy, nga bag-o lang ginkasal, gin-asayn liwat sa Estados Unidos. Ginbuslan sia ni John Ponting subong manugtatap sang sanga kag subong nagalakbay nga manugtatap. Nagbulig man si John sa pagpanghikot sa pila ka teritoryo sa rehiyon sang suba. Ang mga kauturan nagasakay sa de-pasahero nga mga sakayan. Kon ang mga tagaminuro nagabugsay sang ila bangka agod magpadala ukon magkuha sing sulat sa nagalakbay nga talatapan sang koreo, ginapangabay sang mga kauturan ang mga tagaminuro nga pasakyon sila pakadto sa pangpang, nagasalig nga may magahatag sa ila sing pagkaon kag dalayunan. Nagapanaksi sila sa minuro  kag dayon sa gab-i ginaamuma sila sang isa ka pamilya. Pagkadason nga adlaw ginadul-ong sila sang bangka sa ilawod agod makapanaksi sila sa masunod nga minuro. Isa ka hapon ginduaw nila ang isa ka serahian. Ginpadulog sang manedyer ang pagtrabaho, gintipon ang mga tinawo, kag gintugutan ang mga kauturan nga maghatag sing 15-minutos nga pamulongpulong. Nagkuha sila tanan sing literatura.

Si Thomas Markevich, naggradwar sa ika-19 nga klase sang Gilead, ginpadala sa Guyana sang Hulyo 1952. Nagkadto man sia sa wala pa gid anay makadtuan nga mga teritoryo. Si Tom nagsiling: “May pinasahi nga kalipay kon masugid mo ang mensahe sang Ginharian sa isa nga wala pa gid anay mapanaksihan. Apang kon kaisa may nagapakibot sa imo, subong sang natabo sa akon. Nagbaruto ako sa Suba Demerara kag dayon nagpanglakaton sa katalunan, diin may nakita ako nga payag. Gintamyaw ako sang tagbalay, ginpasulod, ginpapungko, kag namati sa akon ginsiling. Sang nanghulonghulong ako, nakibot ako sang makita ko nga ang mga dingding sang payag ginkulapan sang mga pahina sang Lalantawan nga mga magasin, ang tanan may petsa pa sang katuigan 1940! Maathag nga ang tagbalay nakabati na sing mensahe sang Ginharian sadto, ayhan sa baruto ukon sa Georgetown ukon sa Mackenzie.”

Ang misyonero nga si Donald Bolinger amo ang una nga naghimo sing mabudlay nga paglakbay pakadto sa Kaieteur Falls. Samtang nagapanaksi sa mga Amerindian, nasugilanon niya ang opisyal sang gobierno nga nagatrabaho upod sa ila. Sang ulihi, ini nga tawo nagdedikar sang iya kabuhi kay Jehova kag nagtatap sa grupo nga natukod didto. Bangod sang ila trabaho, ang iban nga mga  manugbantala nagsaylo sa nabaw-ing nga mga duog, subong sa mga rehiyon nga may minahan sang brilyante ukon bulawan. Walay sapayan nga nagapuyo sila sa nabaw-ing nga duog, masami sila nga nagabantala sa mga payag sa mga kampo. Ano ang nagbulig sa ila nga magpabilin nga malig-on sa espirituwal? May maayo sila nga iskedyul sa pagtuon kag pagbantala.

‘Makakulunyag kag Makaalayaw’ nga Pag-alagad

Ang mga misyonero nga sanday John kag Daisy Hemmaway nag-alagad sa Guyana sugod sang 1946 tubtob 1961. Kon kaisa ginahinguyang nila ang ila duha ka semana nga bakasyon sa aminhan-nakatundan nga distrito, malapit sa Venezuela, diin masapwan ang Carib, Arawak, kag iban pa nga tumandok nga mga tribo. Isa ka bes nakapahamtang sila sing madamo nga literatura sa mga Arawak.  Wala ini maluyagan sang Katoliko nga mga madre nga amo ang nagapalakat sang eskwelahan sa amo nga duog. Sa katunayan, ginpamangkot sang mga madre ang mga kabataan kon bala nakatigayon sing bisan ano nga literatura ang ila mga ginikanan. Sang mabalitaan ini sang mga ginikanan, naakig sila kag ginsilingan nila ang pari nga sila ang magapili sang ila basahon. Sa tion sang iya misa pagka-Domingo, ginpakalain sang pari ang pulyeto nga Can You Live Forever in Happiness on Earth? nga nabaton sang madamo. Apang nagbalandra man ini nga taktika, kay sang adlaw nga naglakat ang mag-asawa Hemmaway, madamo nga tagaminuro ang nagpangabay sing kopya sini gid nga pulyeto.

Agod makalab-ot sa sini nga rehiyon, nga mga 300 ka kilometro sa interyor, nagbiyahe sanday John kag Daisy sakay sa sakayan, tren, kag trak. Nagbalon sila sing kinahanglanon nga mga suplay pati na sing mga literatura kag isa ka bisikleta, nga kinahanglanon sa paglatas sa dalan nga indi sementado agod malab-ot ang mga banas sang mga Indian. “Ini nga mga banas,” paathag ni John “nagasangasanga, kag dapat matinandaon ang isa ukon dapat magbutang sing tanda sa ginsang-an sang mga banas kon indi niya luyag nga magtalang sa pagpauli. Kon may masumalang man nga leon ukon tigre, ang kinaandan nga ginahimo amo ang pagtindog nga nagapahimunong kag pagtulok paidalom. Sa ulihi, ang sapat matawhay nga nagahalin sa alagyan. Ang mga amu nagasaylosaylo sa ibabaw sang kakahuyan, nagagahod nga daw nagaprotesta sa mga dumuluong, samtang ang sapat nga sloth, nga nagakabit sing suli, tinamad nga nagatulok sa isa ka tawo samtang nagalabay sia. Sa mahawan nga mga bahin, mahimo nga masiplatan sang isa ang madamo sing duag nga mga toucan nga nagatuka sang bunga sang kapayas.”

Pagligad sang 15 ka tuig nga pagmisyonero sa Guyana, ginsumaryo ni Utod Hemmaway ang iya nabatyagan, nga nagasiling: “Makakulunyag gid ini! Huo, kag makaalayaw gid! Ang paglumpagi sa duta nga salog sang payag nga human sa dahon sang palma kag makighambal sa Amerindian tuhoy sa Ginharian sang Dios, nga nagatudlo sa ila sing isa ka bag-o nga dalanon sang pagkabuhi,  nagahatag gid sing di-matupungan nga kalipay. Ang makita ining mapainubuson nga mga tawo nga nagabaton sing panudlo sang Biblia kag dayon nagadedikar sang ila kabuhi sa Dios, isa ka eksperiensia nga indi gid namon malipatan.”

Ang Lokal nga mga Payunir Nag-eskwela sa Gilead

Ang pila ka payunir sa sini nga pungsod may pribilehiyo man nga makaeskwela sa Gilead School, kag ang iban gin-asayn balik sa Guyana. Lakip sa ila amo si Florence Thom (Brissett na karon), ika-21 nga klase, 1953; sanday Albert kag Sheila Small, ika-31 nga klase, 1958; kag si Frederick McAlman, ika-48 nga klase, 1970.

Si Florence Brissett nagsiling: “Naglaum ako nga ipadala sa iban nga pungsod, apang ang pag-asayn sa akon sa Skeldon sa Guyana isa ka pagpakamaayo gikan kay Jehova. Madamo sa akon anay mga kabutho, mga manunudlo, mga abyan, kag mga kilala ang nagbaton sing pagtuon sa Biblia bangod kilala nila ako. Sa katunayan, ang iban amo pa gani ang nangabay sa akon nga tun-an sila! Lakip sa ila amo si Edward King, nga ang asawa nagatuon na upod sa akon. Nabalitaan sang Anglikano nga pari nga nagatuon ang asawa ni Edward. Gani ginpatawag niya si Edward kag ginsilingan nga pauntaton niya ini. Apang, sa baylo nga sundon ang pari, si Edward mismo nagtuon man.”

Pagbalik sang mag-asawa Small halin sa Gilead, si Albert nangin miembro sang Komite sang Sanga kag nangin manugtatap man sang sirkito sa sulod sang madamo nga tuig. Sa karon, walay sapayan sang problema sa panglawas, padayon sila ni Sheila nga nagaalagad subong mga espesyal payunir sa lokal nga kongregasyon, diin isa man ka gulang si Utod Small. Sa pagkamatuod, indi tanan nga taga-Guyana gin-asayn didto liwat. Halimbawa, si Lynette Peters, nga naggradwar sa ika-48 nga klase, gin-asayn sa Sierra Leone. Matutom sia gihapon nga nagaalagad sa iya teritoryo sa amo nga pungsod.

Ang Sine Nagpukaw Sing Interes

Ang sine nga gingamit sing lapnag sang mga Saksi ni Jehova sang katuigan 1950 ginatig-uluhan The New World Society in  Action. Ginpakita sini ang ulong-talatapan sa Brooklyn kag ang daku nga kombension nga ginhiwat sa Yankee Stadium sa New York City sang 1953. Ang sine nagbulig sa tanan​—mga Saksi kag iban pa—nga mahangpan sing maayo pa ang organisasyon ni Jehova kag ang kasangkaron sini. Pat-od gid nga ang sine may daku nga epekto sa mga tawo nga nagapuyo sa maulan nga lasang, kay madamo sa ila ang wala pa gid anay makatan-aw sing sine!

Sa masami ang sine ginapasalida sa malapad nga mga ugsaran. Kinilometros ang ginlakat sang mga tawo agod makatan-aw sini. ‘Apang paano,’ mahimo ipamangkot mo, ‘napasalida sang mga kauturan ang sine sa mga lugar nga wala sing koryente?’ Si Alan Johnstone, gradwado sa Gilead nga nag-abot sang 1957 kag nag-alagad subong manugtatap sang sirkito, pila ka beses nga nagpasalida sing sine. Sia nagsulat: “Kon wala sing koryente, ang mga tawo sa sini nga lugar maalwan nga nagapahulam sa amon sing mga generator, nga ginagamit nila sa pagsuga sang ila mga balaligyaan kon gab-i. Isa ka malapad nga kobre-kama nga nahigot sa magtimbang nga kahoy ang ginagamit nga telon.”

Pagkatapos sang isa sini nga pagpasalida, nagsakay pauli sanday John kag Daisy Hemmaway sa isa ka barko. Madamo sa mga pasahero sini ang nakabalita tuhoy sa sine kag luyag nila magtan-aw sini. Gani sa pahanugot sang kapitan, ginplastar sang mag-asawa Hemmaway ang telon kag ang projector sa isa ka kabin nga may bintana. “May mga pasahero nga Katoliko kag Anglikano nga mga pari,” sulat ni John. “Bisan pa wala sila magpaubos agod magtan-aw sing sine sa takas, ayhan napilitan sila karon nga magtan-aw sa barko. Sa pagkamatuod, ginpasalida namon ang sine gikan sa ila kabin. Sang ulihi nagsali pamangkot sa ila ang mga pasahero nga isa sa mga Saksi ni Jehova lamang ang mahimo nga makasabat.”

Nagakomento sa epekto sang sine, si John Ponting nagsulat: “Ang pagpasalida sing sine sadto nga tinuig epektibo gid kay ang mga Saksi diri pila lamang kag ginatamod nga di-salapakon. Nakita sang mga maduhaduhaon ang isa ka daku kag madamo sing rasa nga bug-os kalibutan nga organisasyon kag bangod sini, labi nila  kami nga gintahod. Nagbag-o sing daku ang panimuot sang madamo kag nian nagbaton sing isa ka pagtuon sa Biblia. Ang iban sa ila nangin mga gulang sang ulihi. Sa sulod lamang sang duha ka semana, napasalida ini sang manugtatap sang sirkito sing 17 ka beses, ang kalabanan sa wayang, kag 5,000 ang nagtan-aw.

“Sa isa pa ka pagbiyahe, nga nagahinguyang sing duha ka adlaw nga paglakbay sa masulog nga suba kag dayon paglakat sa kagulangan, napadyaan gid ang kabudlay sang manugtatap sang sirkito sang madamo nga Amerindian ang nagtan-aw sang sine​—nga amo pa lang ang una nga ila natan-aw. Pagkadason nga adlaw, madamo nga tagaminuro, nga ang kalabanan mga Presbiteryano, ang nagkuha sang amon mga magasin. Bangod sini nga pagduaw, nagbag-o gid ang panimuot sang bug-os nga minuro sa katawhan ni Jehova.”

Halin sang 1953 tubtob 1966, ang Guyana may kinagamo sa politika kag sa mga rasa. Ang mga tuig 1961 tubtob 1964 amo ang pinakamagamo, nga may mga kinagubot, kinawatay, pinatyanay, kag welga. Wala nagbiyahe ang publiko nga mga transportasyon, kag lapnag gid ang kahadlok. Ang mga kauturan wala ginhingabot sing direkta, apang ang iban nag-antos bangod sang mga kahimtangan. Halimbawa, duha ka utod nga lalaki ang nakastiguhan, kag duha pa, lakip si Albert Small, ang naigo sang bala sang shotgun kag naospital agod makuha ini. Naglubha gid ang kahimtangan amo nga nagpasilabot na ang tropa sang Britanya.

Nagakaigo gid nga sadtong magamo nga dag-on, ginpatalupangod sang sine nga The New World Society in Action ang katawhan gikan sa tanan nga kapungsuran nga nagapakita sing matuod nga paghidait kag paghiusa! Dugang pa, ang indi pagbiyahe sang publiko nga transportasyon wala magpauntat sa mga kauturan sa pagtambong sa mga miting kag sa pagpakigbahin sa ministeryo. Naglakat lamang sila sing mas malayolayo sangsa kinaandan, ukon nagbisikleta. Labaw sa tanan, ginpakita nila ang matuod nga Cristianong gugma sa isa kag isa. “Nag-ulikdanay kag nagpaambitay sila,” siling ni Albert Small.

 Ang mga Utod nga Babayi Nagpanguna sa Hilikuton

Ang mga kauturan nga babayi nagbantala man sing mensahe sang Ginharian sa naligwin nga mga lugar. Halimbawa, si Ivy Hinds kag si Florence Thom gintangdo nga mga espesyal payunir sa Bartica, sa dulunan sang kagulangan. Si Mahadeo, isa ka manugbantala nga nagapuyo sa sining naligwin nga duog upod sa iya asawa nga si Jamela. Subong sang kalabanan nga East Indian nga mga bata nga babayi sadto, si Jamela wala makaeskwela kag indi sia makahibalo magbasa kag magsulat. Apang, luyag niya mabasa ang Biblia kag magbulig sa pagtudlo sa ila duha ka anak nga lalaki. “Paagi sa pagpakamaayo ni Jehova kag pagbulig ko sa iya,” siling ni Florence, “madasig sia nga nakatuon sa pagbasa, sa pagsulat, kag sa pagpanaksi sa iban.”

Duha na ka bulan nga nag-abot si Florence kag si Ivy, apang wala pa sila sing nakita nga nagakaigo nga dalayunan. Kinahanglan man nila ang lugar nga mahiwatan sing mga miting, kay nagadumala na sila sing kapin sa napulo nga pagtuon sa Biblia. Nangin labi pa gid nga kinahanglan ang lugar sang nakabaton sila sing sulat tuhoy sa nagapakari nga pagduaw sang manugtatap sang sirkito. Isa pa, naiskedyul ini sa semana mismo nga ang mga trabahador gikan sa mga interyor kag ang madamo nga mga pampam gikan sa Georgetown nagadugok sa Bartica, amo nga nagatatlo ka pilo ang populasyon sa banwa!

Apang ang kamot ni Jehova indi malip-ot. Si Florence naghinumdom: “Isa ka adlaw antes mag-abot ang manugtatap sang sirkito, sang hapon na, nasugilanon namon ang isa ka tag-iya sang balay nga nagpaarkila sa amon sing isa ka gamay kag duha-sing-hulot nga balay sa sentro sang banwa. Nagpangabudlay kami sing maukod, nagtinlo kag nagpintura sang mga dingding kag dayon nagpahining sang salog. Nagbutang kami sing mga kurtina kag nagpasulod sing mga kagamitan, nga kaagahon na nakatapos. Masako gid yadto nga gab-i! Daw indi makapati si John Ponting, ang manugtatap sang sirkito, sa amon istorya. Sa una nga gab-i sang iya pagduaw, 22 ang nagtambong, nga naghatag sa amon sing paglaum nga matukod sa ulihi ang Kongregasyon sang Bartica.”

 Pagpanakayon sa mga Suba Sakay sa mga Kingdom Proclaimer

Sang una nga mga tinuig, ang mga kauturan nagsakay sa bisan ano lang nga mga sakayan kag mga baruto pakadto sa mga minuro malapit sa mga suba. Sang ulihi, nakapanag-iya sila sing mga sakayan, nga ginhingalanan sing Kingdom Proclaimer I, Kingdom Proclaimer II, kag padayon, tubtob sa Kingdom Proclaimer V. (Ang nauna nga duha wala na ginagamit.)

Si Frederick McAlman nagasugid: “Nagabugsay pauyon sa sulog sang tubig, nagabantala kami sa sidlangan nga pangpang sang Suba Pomeroon tubtob makalab-ot kami sa Hackney, nga 11 ka kilometro halin sa gibwangan. Nagapaligad kami sing gab-i sa balay ni Utod DeCambra, ang partera sadto sa amo nga duog. Temprano pa pagkaaga, nagapadayon kami padulong sa gibwangan sang suba antes magtabok sa pangpang sa katundan. Dayon nagapailaya kami sing 34 ka kilometro pakadto sa Charity.” Sa sulod sang lima ka tuig, ang mga kauturan nagabugsay pailaya  kag pailawod sa Pomeroon antes sila nakabakal sing segunda-mano nga seis-kabalyos nga motor.

Masami nga wala man gid sing peligro ang pagpanakayon sa mga suba, apang dapat maghalong ang mga kauturan, kay may iban pa nga mga sakayan. Kag ang Kingdom Proclaimer I kag II de-bugsay nga mga sakayan, gani indi ini madasig. Si Frederick nagsiling: “Isa ka Sabado sang hapon, sang nagapauli ako gikan sa pagpanaksi sa Suba Pomeroon, nabungguan ang akon sakayan sang isa ka nagaburhot nga daku nga de-kargo nga sakayan. Wala nakabantay sing maayo ang kapitan kag ang mga tripulante bangod nagaininom sila. Nag-alyak ako sa Kingdom Proclaimer I kag nahulog sa tubig, sa idalom sang ila sakayan. Nagsarurot ako, kag naghimakas nga makasalbar sa kadudulman, nga nagabunggobunggo ang akon ulo sa idalom sang ila sakayan nga pila lamang ka sentimetros ang antad sa mabaskog nga elise. Nakita ako sang isa ka lamharon nga lalaki sa sakayan, gani naglukso sia sa tubig kag ginsalbar ako. Pila ka semana nga nagapalanakit ang akon lawas bangod sang mga kahalitan, apang nagpasalamat ako nga buhi ako!”

Wala maluyahan si Frederick sa natabo sa iya. “Determinado ako nga magpadayon,” paathag niya, “bangod sang interes sa Biblia nga ginpakita sang mga tawo sa panghigaron sang suba. Sa Sirikie, nga 11 ka kilometro gikan sa Charity, may isa ka Pagtinuon Sang Kongregasyon sa Libro, kag nagasandig sila sa akon.”

 Isa ka Semana Upod sa Manugtatap Sang Sirkito

Ang pag-alagad subong manugtatap sang sirkito sa kaumhan sang Guyana nagatilaw sang kabakod sang isa. Wala labot sang pagpanakayon sa kasubaan, pagbiyahe sa indi sementado nga mga dalan, kag paglatas sa mga banas sa katalunan, ang mga manugtatap sang sirkito kag ang ila asawa kon kaisa nagalandas sang mga lamok kag iban pa nga mga insekto, leon ukon tigre, mabunok nga ulan kag, sa iban nga mga lugar, mga kawatan. Yara man sila sa katalagman nga magmasakit sing malaria, tipos, ukon iban pa nga mga balatian.

 Ginlaragway sang isa ka nagalakbay nga manugtatap ang pagduaw niya sa pila ka manugbantala sa nabaw-ing nga duog malapit sa Suba Demerara. Sia nagsulat: “Sa tapos maduaw ang Kongregasyon sang Mackenzie, nagsakay kami sa lantsa sang Lunes agod duawon ang isa ka utod nga lalaki sa minuro sa Yaruni, sakop gihapon sang Demerara, mga 40 ka kilometro ang kalayuon sa Mackenzie. Sang didto na kami, nagbantala kami sa magtimbang nga pangpang sakay sa bangka, kag nagpailawod pakadto sa Mackenzie.

“Maabiabihon gid ang mga tawo kag ginhatagan nila kami sing mga prutas kag gin-agda pa gani nga magkaon upod sa ila. Sang Biernes, nagbugsay kami sa suba agod magsakay sa isa ka barko. Sa Soesdyke, nagsaylo kami sa isa ka bangka kag dayon nagtakas. Ginsugat kami sang isa ka utod nga lalaki kag gintabok niya kami sa Demerara pakadto sa iya puluy-an sa Georgia. Sadto mismo nga gab-i, naghiwat kami sing miting upod sa pamilya.

“Pagkadason nga adlaw, nagtabok kami tanan sa Demerara pakadto sa Soesdyke, nagbantala didto kag sa madamo sing tawo nga lugar malapit sa erport sang Timehri. Nagkadto man kami sa mga bungyod sang balas, diin ginakarga sang mga tawo ang balas sa mga trak nga dalhon sa Georgetown. Sang Sabado sang gab-i, naghiwat kami sing isa pa ka miting upod sa pamilya sa Georgia. Pagkadason nga adlaw, tanan kami nagtabok liwat sa suba pakadto sa Soesdyke para sa pag-alagad sa latagon sa aga kag sa pamulongpulong publiko sa hapon sa balkonahe sang opisina sang koreo. Diri natapos ang amon semana.” Ang maukod nga pagpangabudlay sining debotado nga mga manugtatap sang sirkito kag sang ila asawa ginpadyaan, kay may isa na karon ka mauswagon nga kongregasyon sa Soesdyke. Ang mga kauturan may kaugalingon nga Kingdom Hall, nga nahuman sang 1997.

Nagakaaksidente man ang mga manugtatap sang sirkito. Nagmotorsiklo si Jerry kag si Delma Murray kag may talabukon sila nga daku nga kanal nga may taytay nga human sa gintambitambi kag ginhigot nga mga tablon. Naghulat si Delma samtang nagatabok si Jerry sakay sa motor. Apang sang pagtabok ni Jerry, nahulog sia sa taytay pati na ang motor kag ang tanan nila nga dala kag nagsarurot  tanan sa malubog nga tubig. Nagsinggit todo si Delma, kag nagdinalagan ang mga tagaminuro agod magtabang. Pila ka tion sang ulihi, ang kahangawa ginbuslan sang pagkinadlaw sang “ining puti nga tawo nagtakas nga puno sing mga hilamon kag ang iya mga sapatos nabulit sang labnang,” sulat sang isa ka utod.

Ginbaton Sang mga Amerindian ang Maayong Balita

Sang temprano nga bahin sang katuigan 1970, samtang nagapanaksi sa tiendahan sa Charity, nakapahamtang si Frederick McAlman sing Lalantawan kag Magmata! nga mga magasin sa isa ka Amerindian nga si Monica Fitzallen. (Tan-awa ang kahon sa pahina 176.) Gindala pauli ni Monica, nga nagapuyo sa lugar sang mga Amerindian, ang mga magasin. Sang nagmasakit sia, ginbasa niya ini kag nahisayran niya ang kamatuoran. Wala madugayi, nangin isa sia ka manugbantala sing maayong balita​—ang nagaisahanon nga manugbantala sa lugar sang mga Amerindian​—kag nabawtismuhan sang 1974.

Si Monica nagsiling: “Maukod ako nga nagpanaksi sa pamalaybalay, kag nalipay sa pagpaambit sang akon bag-o nga nahibaluan sa mga tawo sa amon komunidad. Apang, agod makadtuan sila, dapat ako magbugsay sa mga suba kag mga sapa. Sang nagdamo na ang mga interesado, naghiwat ako sing mga miting upod sa ila, nga ginabasa kag ginabinagbinag ang materyal gikan sa bulig sa pagtuon sa Biblia nga Ang Kamatuoran nga Nagadul-ong sa Kabuhi nga Dayon.”

Nagbunga bala ang maukod nga pagpangabudlay ni Monica? Huo gid, kay may kaupod na sia karon nga 13 ka manugbantala, lakip ang iya bana, ang iya anak nga lalaki kag umagad, kag ang iya apo nga babayi. Sang una, nagabangka pa sing 12 ka oras ang  gamay nga grupo pakadto sa Charity, ang pinakamalapit nga kongregasyon. Apang, karon, nagahiwat na sila sing mga miting sa ila komunidad, kag ang mga nagatambong nagalab-ot sa tatlo ka pilo sa kadamuon sang mga manugbantala!

Sa sini man nga tion, nag-uswag man ang kongregasyon sa Charity. May 50 ka manugbantala na ini karon, kag madamo sa ila ang nagapanakayon sa Pomeroon agod magtambong sa mga miting. Ang promedyo nga nagatambong sa mga miting sobra 60, kag sang Memoryal sang 2004, 301 ang nagtambong. May bag-o man nga Kingdom Hall ang Kongregasyon sang Charity.

Talalupangdon nga Pag-uswag sa Baramita

Ang isa pa ka lugar sa Guyana diin madamo nga tumandok nga tawo ang nagbaton sing mensahe sang Ginharian amo ang Baramita. Nahamtang sa aminhan-katundan sang pungsod, nagapuyo sa  Baramita ang komunidad sang mga Carib Indian. Ang mga Carib amo ang pila sa pinakauna nga mga pumuluyo sang rehiyon sa Caribbean, diin ginhingadlan ini sunod sa ila. Ang ila lenguahe ginatawag man nga Carib.

Si Ruby Smith, isa ka tumandok nga Carib, nangin interesado sa kamatuoran sang 1975 sang nakabaton sia sing isa ka tract halin sa iya lola. (Tan-awa ang kahon sa pahina 181.) Disiseis anyos sadto si Ruby. Nag-uswag sia sa espirituwal kag nabawtismuhan sang 1978 sa “Madinalag-on nga Pagtuo” nga Kombension. Wala magdugay pagkatapos sadto, nagsaylo ang iya pamilya sa Georgetown bangod sang negosyo. Napamana niya didto si Eustace Smith. Indi makahambal sing Carib si Eustace, apang nalangkag sila ni Ruby nga magsaylo sa Baramita agod mapaambit ang mensahe sang Ginharian sa mga paryente ni Ruby kag sa iban pa. Si Ruby nagsiling: “Nakita ni Jehova kon ano ang yara sa amon tagipusuon kag ginsabat niya ang amon mga pangamuyo bangod sang 1992 nagsaylo kami sa Baramita.”

Nagsiling pa si Ruby: “Pag-abot namon, nagpanaksi kami gilayon sa komunidad. Ginhiwat namon ang mga miting sa idalom sang amon gamay nga balay, nga nagataas sing mga 1.5 ka metro. Wala madugayi, naggutok na kami, gani naghulam kami sing mga tolda. Samtang nagalapnag ang balita tuhoy sa mga miting, nagdamo pa ang mga nagtambong kag sang ulihi naglab-ot ini sa 300! Bangod talunsay ako mag-Carib, gintangdo ako nga magbadbad sang Ang Lalantawan. Paano nakabati ang tanan? Naggamit kami sing baratuhon nga FM microphone transmitter (mikropono nga makakuha sing signal gikan sa radyo), samtang madamo sa mga tumalambong ang nagdala sang ila radyo kag ginliso ini sa nagakaigo nga frequency.

“Sa amo nga tion, nakita namon ni Eustace nga kinahanglan gid sang grupo ang isa ka Kingdom Hall. Gani, sa tapos mabanabana ang gasto kag mahinun-anunan ang proyekto upod sa iban, ginsugdan namon ang pagpatindog sa sini. Ang kalabanan nga materyales sa pagpatindog gin-amot sang akon magulang nga lalaki nga si Cecil Baird, samtang ang iban nagbulig sa pagpangabudlay.  Nagsugod ang pagpatindog sang Hunyo 1992, kag nahuman ini sang temprano nga bahin sang madason nga tuig, nga iguigo lang sa Memoryal. Nakibot kami sang 800 ang nagtambong sa diskurso, nga ginhatag ni Gordon Daniels, isa ka nagalakbay nga manugtatap.

“Ang grupo sa Baramita nangin isa ka kongregasyon sang Abril 1, 1996, kag ang Kingdom Hall gindedikar sang Mayo 25. Sugod sadto, ginpadakuan na ini kag masulhay nga makapapungko karon sing 500, amo nga ginagamit ini sang mga kauturan sa mga sirkito nga asambleya kag pinasahi nga mga adlaw nga asambleya. Sa pagkamatuod, ang gamay nga grupo sadto isa na karon ka kongregasyon nga may halos 100 ka manugbantala kag may promedyo nga tumalambong nga 300 sa Miting Publiko. Kag kapin sa 1,416 ang nagtambong sa Memoryal!”

Isa ka Engrande nga Kasal!

Sa distrito sang Baramita, madamo nga mag-asawa nga nagapuyopuyo lamang anay ang nagpakasal agod makapahisuno sa mga talaksan sang Biblia. Apang, nabudlayan ang iban sa pagtigayon sing kinahanglanon nga mga papeles, subong sang mga sertipiko sa pagkabun-ag. Pagkatapos sang daku nga panikasog kag sa bulig sang mga kauturan agod mapat-od ang mga petsa sang pagkabun-ag kag iban pa nga mga detalye, ining mga mag-asawa nakapakasal.

Sa isa ka higayon, 79 ka paris ang ginkasal sa isa lang ka seremonya. Ginhatag ni Adin Sills, isa ka miembro sang Komite sang Sanga, ang pamulongpulong sa kasal. Pagligad sang tatlo ka adlaw, 41 ka tawo, ang kalabanan bag-o kasal, ang nagpabutyag nga luyag nila mangin di-bawtismado nga mga manugbantala.

Madamo gid ang nagpakita sing interes sa Pulong sang Dios sa Baramita amo nga nakita sang bug-os nga komunidad ang talalupangdon nga pag-uswag. Sa dedikasyon sang Kingdom Hall, ang isa ka gulang nagsiling: “Ang Baramita karon isa na ka malinong kag mahidaiton nga duog. Ini bangod kinaandan na nga kapin sa 90 porsiento sang komunidad ang nagatambong sing regular sa mga miting.”

 Sang 1995 may tuman nga pamangag sa distrito sang Baramita. Paano ini gin-atubang sang katawhan ni Jehova? Ang maestra nga si Gillian Persaud nagatudlo sadto sa Baramita. Sang mabatian niya nga may naghugpa nga gamay nga eroplano sa gamay nga erport sa malapit, nagdalagan sia sing madasig agod mahingabutan ang piloto antes sia maglupad liwat. Nakumbinsi niya ang piloto nga dalhon sia sa Georgetown, diin nagdiretso sia sa sanga talatapan agod ireport ang kahimtangan sang mga kauturan.

Si James Thompson, isa ka miembro sang Komite sang Sanga sadto, nagsiling: “Gintugutan kami sang Nagadumala nga Hubon nga ikarga sa eroplano ang pagkaon kag iban pa nga mga suplay pakadto sa Baramita. Napatigayon man namon nga mapasakay sa eroplano ang 36 ka manugbantala pakadto sa Georgetown agod makatambong sila sa distrito nga kombension. Para sa madamo, amo yadto ang una nga kombension nga ila natambungan.”

 Ministerial Training School

Sang mag-umpisa ang Ministerial Training School (MTS) sang 1987, madamo nga pungsod ang nakabenepisyo sa hilikuton sang soltero nga mga gulang kag mga ministeryal nga alagad nga nakaeskwela sa sini. Lakip sa sini ang Guyana. Sang makaeskwela  sa sini, nga ginhiwat sa malapit nga Trinidad, madamo nga utod nga lalaki sa sini nga duog ang nakabulig sing daku sa hilikuton sang Ginharian sa Guyana. Ang iban nagaalagad karon subong mga regular payunir, mga espesyal payunir, kag mga gulang sa kongregasyon. Daku man ang nabulig sang mga nagbalik sa ila kongregasyon sa pag-atipan sa mga karnero ni Jehova.

Pila ka naggradwar sa MTS ang nakabaton man sing dugang nga mga salabton. Halimbawa, ang mag-utod nga sanday Floyd kag Lawani Daniels gin-asayn subong mga espesyal payunir sa mga kongregasyon nga nagakinahanglan gid sing mga gulang. Si David Persaud ginhatagan sing pribilehiyo nga mangin manugtatap sang sirkito. Ang isa pa ka estudyante, si Edsel Hazel, gintangdo sa Komite sang Sanga sa Guyana. Tuhoy sa iban nga nakaeskwela, ang isa ka manugtatap sang sirkito nagsiling: “Nakita ko ang espirituwal nga pag-uswag sining tanan nga indibiduwal kag ilabi na gid sang makaeskwela sila sa Ministerial Training School.”

 Pag-alagad Kon Diin Mas Daku ang Kinahanglanon

Sang talipuspusan sang katuigan 1970, ang Atlantic Coast sa katundan sang Suba Essequibo may mga 30,000 ka pumuluyo kag 30 lamang ka manugbantala. Gani sa pulupanag-on, nagapadala ang sanga sing mga espesyal payunir agod magbantala sa sini nga teritoryo sa sulod sang tig-isa ka bulan. Ang isa ka utod nga nagadumala sang isa ka grupo nga nagapanaksi nagsiling: “Natapos sang mga kauturan ang teritoryo kag nakapahamtang sing 1,835 ka libro, kag nakahimo sila sing madamo nga pagduaw liwat kag nakasugod sing pila ka pagtuon sa Biblia.”

Ang isa pa ka utod nga lalaki nagsiling: “Duha ka oras nga nagbugsay kami sang amon gamay nga baruto sing 27 ka kilometro. Kon kaisa, ginguyod ukon gintulod namon ang baruto sa tagatuhod nga labnang, apang napadyaan ang amon pagpanikasog bangod maabiabihon ang mga tagbalay. Madugay na nga ginagamit sang isa ka maestro sa musika ang aton libro sang ambahanon sa pagtudlo sing musika. ‘Naluyagan ko gid ang areglo sang musika,’ siling niya. Nian nagtokar sia sing duha ka ambahanon para sa amon kag nagbaton sing anom ka libro.”

Ang iban nga mga kauturan nagboluntaryo man sa pagbulig sa mga duog diin mas daku ang kinahanglanon. Binagbinaga ang halimbawa nanday Sherlock kag Juliet Pahalan. Si Sherlock nagsulat: “Sang 1970, gin-agda kami ni Juliet nga magbulig sa Kongregasyon sang Eccles, nga 13 ka kilometro sa bagatnan sang Georgetown sa Suba Demerara. May mga problema sa kongregasyon, kag ang iban dapat sikwayon. Mga 12 ka aktibo nga manugbantala kag ang ila di-bawtismado nga mga kabataan ang nabilin sa kongregasyon. Sa sulod sang pila ka tion, ako lang ang gulang. Dugang pa, ginatatap sang kongregasyon ang gamay nga grupo sa Mocha, nga isa ka naligwin nga minuro. Kon Lunes sang gab-i ginadumalahan ko ang Pagtinuon sang Kongregasyon sa Libro sa Mocha kag dayon ang isa pa sa Eccles.

“Ginadumalahan ko man ang Pagtinuon sa Ang Lalantawan. Bangod kulang ang amon mga magasin, ginabasa anay namon ang tagsa ka parapo kag dayon ginahatag ang pamangkot, nga  indi suno sa kinaandan nga pamaagi sadto. Nagadala kami sing mga kandila sa mga miting bangod pirme wala sing koryente; sa panahon sang tingulan, ginaagwanta namon ang madamo katama nga mga lamok. Kalabanan nga mga kauturan sadto nagalakat lang ukon nagabisikleta pakadto sa mga miting kag sa teritoryo agod magpanaksi. Amo man sini ang ginahimo sang mga manugbantala gikan sa Mocha kon magkadto sila sa Eccles. Pagkatapos sang mga miting, ginapasakay ko ang madamo tubtob mahimo sa akon gamay nga van kag ginadul-ong ko sila sa ila puluy-an sa Mocha.”

Takus bala ini tanan nga panikasog? Nagahinumdom sadto nga tion, si Utod Pahalan nagsulat: “Samtang didto kami nga mag-asawa sa Eccles, gindumalahan namon sing pagtuon sa Biblia ang pila ka tawo, kag madamo sa ila, upod sa ila pamilya, ang yara gihapon sa kamatuoran. Kag ang pila sa mga lalaki mga gulang na karon sa kongregasyon. Wala gid sing kaanggid ini nga mga pagpakamaayo!”

Pag-alagad sa “Paraiso Sang Payunir”!

Sang nagligad nga pila ka tuig, mga 50 ka kauturan​—kalabanan mga payunir​—gikan sa Britanya, Canada, Estados Unidos, Ireland, kag Pransia ang nagkadto sa Duta sang mga Tubig agod magpangagda man: “Kari! . . . Ang bisan sin-o nga maluyag sa pagkuha sing tubig sang kabuhi nga walay bayad.” (Bug. 22:17) Ang iban nagtener sing pila ka bulan; ang iban naman sing tinuig. Kon daw maubos na ang ila sinuptan, madamo ang nagapauli sa ila pungsod kag nagatrabaho sa pila ka tion, kag dayon nagabalik. Ginkabig sang kalabanan nga ginpakamaayo sila bangod sang pag-alagad nila sa Guyana. Gin-apresyar gid nila ang pagbinagbinag sa espirituwal nga mga butang upod sa mga tawo nga, ang kalabanan, may  daku nga pagtahod sa Biblia. Bisan ang madamo nga wala nagapangangkon nga Cristiano nagapakigsugilanon sa mga Saksi ni Jehova. Isa pa, ginaagda kon kaisa sang mga tagbalay ang mga kauturan nga magkaon upod sa ila. “Gani indi pagpasobra nga tawgon ang Guyana nga isa ka paraiso sang payunir,” siling ni Ricardo Hinds, ang manugpahituhog karon sang Komite sang Sanga.

Si Arlene Hazel, nga nagaalagad karon sa sanga upod sa iya bana nga si Edsel, naghinumdom sang ila pila ka eksperiensia sa kaumhan sang Guyana: “Sang 1997, sa tapos makapakig-angot sa sanga, nakabaton kami sing asaynment nga mag-alagad sa Lethem, isa ka interyor katama nga banwa malapit sa dulunan sang Brazil. Nag-alagad kami didto upod sa mga taga-Canada man nga sanday Robert kag Joanna Welch kag sa isa ka Amerikana nga si Sarah Dionne, nga nauna nga nag-abot sing pila ka bulan sa Lethem. Isa ka bawtismado nga utod​—si Richard Achee, nga isa ka beterinaryo​—ang nagapuyo sadto sa teritoryo. Ginhatagan kami sang sanga sing listahan sang mga 20 ka tawo nga nakatuon sang nagligad, apang nasapwan namon nga ang kalabanan indi man gid interesado. Apang, duha ang luyag mangin di-bawtismado nga mga manugbantala.

“Ang amon una nga miting ginhiwat sa idalom sang paho, kag 12 ang nagtambong, pati na kami nga 6 ka payunir. Pagligad sang pila ka bulan, 60 ang nagtambong sa amon una nga Memoryal. Sini man nga tion, tatlo na lang kami nga payunir ang nabilin. Apang, nagadumala kami sing 40 ka pagtuon sa Biblia! Sang nag-abot ang manugtatap sang sirkito, ginlaygayan niya kami nga untatan ang pagtuon sa mga wala nagatambong sa mga miting. Maayo gid ini nga laygay, sanglit ang padayon nga gintun-an namon nag-uswag.”

Sa pagkamatuod, pagligad sang apat ka tuig, ang Lethem nangin isa ka kongregasyon nga may 14 ka manugbantala. Ang mga nagatambong sa mga pinasahi nga adlaw nga asambleya sa Lethem naglab-ot sa 100. Ining maathag nga pamatuod sang pagpakamaayo ni Jehova sa mga panikasog sang iya mga alagad nagabalewala sa tanan nga kabudlayan nga ginbatas nila.

 Gin-arkilahan nga mga Hulot kag mga Idalom-Balay

Sugod sang mag-umpisa ang hilikuton sa Guyana, mabudlay gid makakita sing nagakaigo nga mga duog sang pagsimba. Sang 1913, ang pila ka kauturan sa Georgetown nag-arkila sing isa ka hulot sa Somerset House, nga gingamit nila sa sulod sang 45 ka tuig. Sang 1970, duha lamang ka kongregasyon ang may Kingdom Hall​—ang Kongregasyon sang Charlestown sa Georgetown kag ang Kongregasyon sang Palmyra sa Berbice. Apang, tatlo ka tuig antes sini, nalab-ot sang Guyana ang 1,000 ka manugbantala! Gani ang kalabanan nga kongregasyon nagatipon sa ginaarkilahan nga mga pasilidad, nga sa masami indi gid nagakaigo.

Halimbawa, sang talipuspusan sang katuigan 1950, ang Kongregasyon sang Wismar sa rehiyon sang Suba Demerara, nag-uswag tubtob sa punto nga ang mga kauturan kinahanglan na nga mangita sing nagakaigo nga tilipunan. Ginpagamit sa ila ang lugar nga ginatawag Islander Hall. Nagatipon sila sa tungatunga sang semana para sa Teokratikong Eskwelahan Para sa Ministeryo kag Miting sa Serbisyo kag kon Domingo sang gab-i para sa Miting Publiko kag Pagtinuon sa Ang Lalantawan. Apang ang paghanda sing lugar para sa mga miting nagakinahanglan sing daku nga pagplano kag paghakot sing mga suplay. Una, nagatabok ang mga kauturan sa Demerara halin sa Mackenzie pakadto sa Wismar sakay sa gamay nga baruto. Ginadala sang isa ka utod ang isa ka karton sang mga magasin, ang isa naman nagadala sing isa ka karton sang mga literatura, kag ang isa pa nagadala sing mga pormas kag mga kahon-alamutan. Siempre, dapat ini tanan iplastar antes magsugod ang miting. Pagkatapos sang miting, ginahimos kag ginahakot ini pabalik.

Ginahiwat man ang mga miting sa mga idalom-balay. Bangod sang posibilidad nga magbaha, ang mga balay sa Guyana masami nga may mataas nga mga haligi nga kahoy ukon semento. Bangod sini nga desinyo, may lugar nga mahimo gamiton para sa iban nga mga katuyuan, subong sang mga miting sang kongregasyon. Apang, ginatamod sang madamo nga tawo sa Guyana nga kon ang isa ka relihion indi makapatindog sing isa ka nagakaigo nga duog-tilipunan, wala ini ginapakamaayo sang Dios.

 Dugang pa, ang mga miting sa mga idalom-balay nagakatublag kon kaisa, nga nagadula sing dignidad sang okasyon. Isa ka bes, napuhag sang isa ka ido ang manok kag nagkuyampad ini pasulod sa duog-tilipunan kag naghugpa sa seis-anyos nga bata nga babayi. Nagsiyagit ang bata kag nakibot ang tanan. Pagkatapos sang miting, nagkinadlaw ang mga kauturan bangod sa natabo, apang ginapakita sini liwat nga kinahanglan ang isa ka mas maayo nga duog sang pagsimba. Isa pa, ang paghiwat sing mga miting sa idalom-balay nga mga Kingdom Hall wala nagapahulag sa mga interesado nga magtambong.

Pagpatindog Sing mga Kingdom Hall

“Sa akon 32 ka tuig nga pagpakig-upod sa Kongregasyon sang Charity,” hinumdom ni Frederick McAlman, “nakaarkila kami sing lima ka idalom-balay. Bangod yara kami sa idalom sang balay, dapat kami maghalong nga indi makabunggo ang amon ulo sa mga suliras nga kahoy. Samtang ginakugos sang isa ka utod nga babayi ang iya bata, wala niya mabanabana ang kataason sang suliras kag nakabunggo ang ulo sang iya bata. Sang ulihi, ginsugid niya ini sa iya amay nga indi tumuluo. Nagsiling ang iya mga ginikanan nga nagakinahanglan ang kongregasyon sang kaugalingon nga duog sang pagsimba. Sa katunayan, nagtanyag ang iya iloy nga magdonar sing isa ka lote sa kongregasyon, kag nagsiling ang iya amay nga sia ang maggasto sa pagpatindog sing Kingdom Hall. Kag amo gid sini ang natabo. Sa karon, ining orihinal nga Kingdom Hall, sa tapos makay-o sing pila ka beses, amo gihapon ang sentro sang matuod nga pagsimba sa komunidad. Nangin isa man ini ka gamay nga Assembly Hall sang lokal nga sirkito.”

Sadto, nagalawig sing madamo nga binulan antes matapos ang mga Kingdom Hall. Amo ini ang natabo sa Kingdom Hall sa Eccles. Si Sherlock Pahalan, nga isa ka gulang sa Eccles sadto, nagsiling: “Ang amon mga miting ginahiwat sa isa ka eskwelahan. Nahibal-an namon nga madamo pa nga tawo ang magasulod sa kamatuoran kon may kaugalingon kami nga Kingdom Hall. Apang pigado ang pila lamang ka manugbantala sa Eccles. Walay sapayan sini, naghimo sila sing resolusyon sa pagpatindog sing isa ka Kingdom  Hall. Nagpangita ako sing nagakaigo nga lote sa teritoryo, apang wala ako sing nakita.

“Sini man nga tion, ginpahulam kami sang mga kauturan sa Georgetown sing duha ka hurmahan kag gintudluan kami sa paghimo sing mga hollow block. Sang primero, naghinguyang kami sing madamo nga oras sa paghimo sing 12 lamang ka bloke, apang paagi sa paghanas medyo nagsagad kami, ilabi na ang mga kauturan nga babayi. Mabudlay man makatigayon sing semento bangod ginarasyon ini sadto. Kinahanglan pa ako magpangayo sing permiso agod makakuha sing limitado nga kadamuon. Dayon agod mapat-od nga makuha namon ang amon bahin, kaagahon pa ako nagakadto sa pantalan kag nagapila. Dayon dapat ako mangita sing trak nga manugpakadto sa Eccles kag may lugar nga makargahan sing semento. Si Jehova pirme nagabulig sa amon. Apang kinahanglan gihapon namon ang lote.”

Si Sherlock nagsiling pa: “Sang 1972, nagbakasyon kami ni Juliet sa Canada kag ginduaw namon ang akon pakaisa nga indi Saksi. Nasambit niya nga may duha sia ka lote sa Eccles apang ginpabay-an lang ini sang mga paryente nga dapat magtatap sini. Gani nangayo sia sing bulig sa akon. Nagsiling ako nga nalipay ako sa pagbulig, kag nasambit ko nga nagapangita ako sing lote sa Eccles para sa Kingdom Hall. Ginsilingan niya ako dayon nga magpili ako sing isa sa duha ka lote.

“Nakita namon ang dugang pa nga ebidensia sang pagbulig sang Dios sa tion sang pagpatindog. Bisan pa nga magluwas sa semento, mabudlay makakuha sing iban pa nga mga materyales sa pagpatindog, ginbuslan kag gindispunihan namon ang iban nga mga materyales kag sa bisan paano natapos namon pirme ang trabaho. Dugang pa, pila lamang ka utod ang may kinahanglanon nga kalantip, kag kinahanglan ang pag-iskedyul agod makakuha sing mga boluntaryo. Sa pagkamatuod, ang akon gamay nga van nagbiyahe sing ginatos ka kilometro sa pagsugat kag sa pagdul-ong sa mga kauturan. Sang ulihi, nahuman gid man ang amon Kingdom Hall. Isa pa gani ka miembro sang Nagadumala nga Hubon,  si Karl Klein, ang naghatag sang pamulongpulong sa dedikasyon. Makalilipay gid yadto!”

Napatindog-Sing-Madasig nga mga Kingdom Hall

Sang 1995, kapin sa katunga sang mga kongregasyon sa Guyana ang nagatipon gihapon sa ginaarkilahan nga mga pasilidad, pati na sa mga idalom-balay. Gani, nag-organisar ang sanga sing isa ka komite sang pagpatindog sa pungsod agod hatagan sing igtalupangod ini nga kinahanglanon. Sang Oktubre sadto mismo nga tuig, ginpatindog sang mga kauturan ang ila nahauna nga napatindog-sing-madasig nga Kingdom Hall sa Mahaicony, mga 50 ka kilometro sa sidlangan sang Georgetown sa Suba Mahaicony. Sang ang isa ka kaingod ginsugiran nga ang mga Saksi ni Jehova magapatindog sing isa ka Kingdom Hall sa sulod sang apat ka talipuspusan sang semana, nagsiling sia: “Kon ang patindugon isa ka kurungan sang manok, mahimo ina matabo, apang kon isa ka kongkreto nga bilding​—indi gid ina matabo.” Sang ulihi, nagbag-o ang iya pagtamod.

Sa isa ka pungsod nga kon kaisa ang binangig sa ulot sang mga rasa mainit, ginpakita sa tanan sang mga proyekto sa pagpatindog sing mga Kingdom Hall nga walay sapayan sang rasa ukon nasyonalidad, ang mga Saksi ni Jehova nagapangabudlay sing tingob nga  may matuod nga Cristianong paghiusa. Sa pagkamatuod, ang isa ka tigulang nga babayi nga nakakita sang proyekto sa pagpatindog sa Mahaicony nagtuaw sa manugtatap sang sirkito: “Nakita ko didto ang anom ka rasa sang mga tawo nga nagabuligay!”

Pagpatindog Sing Sanga

Sang 1914, ang una nga sanga talatapan sa Guyana nahamtang sa balay sang pamilya Phillips tubtob sang 1946. Sadto nga tuig, may yara 91 ka manugbantala. Sang 1959, nagdamo ini sing 685, kag ang hilikuton padayon nga naglapnag. Gani sang Hunyo 1960, nagbakal ang mga kauturan sing propiedad sa 50 Brickdam sa Georgetown. Ginkay-o ang mga bilding kag amo ang nangin sanga talatapan kag balay sang mga misyonero. Apang sang 1986, ini nga mga pasilidad indi na nagakaigo. Gani sa pahanugot sang Nagadumala nga Hubon, ginpatindog ang bag-o nga sanga sa amo man nga lugar. Natapos sang internasyonal nga mga alagad sa bulig sang mga kauturan sa sini nga duog ang proyekto sang 1987.

Kaangay sa mga anak nga babayi ni Sallum, nga nagbulig sa ila amay sa pagtukod liwat sa isa ka bahin sang pader sang Jerusalem, nakabulig gid ang mga kauturan nga babayi sa pagpatindog sa sanga. (Neh. 3:12) Halimbawa, ang 120 ka utod nga babayi, nga ginbahinbahin sa mga napulo ka grupo, naghimo sing 12,000 ka kongkreta nga bloke nga kinahanglan sa proyekto. Nagagamit sing 16 ka hurmahan, natapos nila ini sa 55 ka adlaw. Kag indi ini mahapos nga trabaho! Ang misklada sang kongkreta dapat eksakto​—iguigo ang kabasaon agod ang semento magtig-a sing nagakaigo apang indi tuman ka basa amo nga matipik ang mga bloke kon kuhaon sa hurmahan.

Nagabantay kon gab-i ang mga kauturan sa sini nga duog, nga sa masami nagadiretso na diri halin sa ila sekular nga trabaho. Ang iban nagapangabudlay upod sa internasyonal nga mga alagad, nga nagtudlo sa ila sing mapuslanon nga mga kalantip. Ang isa sa sining lamharon nga mga utod nga lalaki, si Harrinarine (Indaal) Persaud, naghinumdom: “Ang akon obra amo ang pagtakod sing mga moldura sa pamusod sang mga kurdiso sang bintana​—butang  nga wala ko pa gid mahimo anay. Ginhimo ko ini tubtob nga matakod ko ini sing husto. Sang gin-inspeksion ini sang manugtatap, maathag nga naluyagan niya ang akon hinimuan, kay nagsiling sia: “Karon himuon mo ini sa tanan nga kurdiso sang bintana sa bug-os nga sanga.” Sa karon, ginatudluan sining lamharon nga utod ang iban sang iya kalantip kon may mga proyekto sa pagpatindog sing mga Kingdom Hall.

Sanglit ang iban nga mga materyales naghalin pa sa iban nga pungsod, kinahanglan sang mga kauturan ang kooperasyon sang mga awtoridad sa gobierno. Bangod sini, madamo nga opisyales ang nagakadto sa duog sang konstruksion, pati na si Presidente Forbes L. Burnham kag ang iban pa niya nga mga opisyales. Ang tanan nagdayaw sa inobrahan, subong sang isa ka lokal nga panday. “Primera-klase ang pagpatindog ninyo sang inyo bilding,” siling niya. Sang Enero 14, 1988, ang tiglawas halin sa Brooklyn nga si Don Adams, nga nagaalagad subong manugtatap sang sona, ang naghatag sing pamulongpulong sa dedikasyon.

Sang Pebrero 12, 2001, ginhanda liwat ang lote para sa konstruksion​—sini nga tion sa bag-o na nga lokasyon. Sa liwat, ang internasyonal nga mga alagad nga ginbuligan sang mga kauturan sa sini nga duog amo ang nagpangabudlay sa proyekto. Ang bag-o nga sanga gindedikar sang Sabado, Pebrero 15, 2003. Si Richard Kelsey halin sa sanga sa Alemanya amo ang naghatag sing pamulongpulong sa dedikasyon sa 332 ka tumalambong.

Madamo nga misyonero anay ang nagbalik sa Guyana agod magtambong sa programa, ang iban sa nahauna nga higayon sa sulod sang mga dekada! Dayon sang Domingo, 4,752 gikan sa 12 ka pungsod​—kapin sa doble sang kadamuon sang mga manugbantala sa Guyana​—ang nagtambong sa espesyal nga miting.

Ang mga Asambleya Nagakinahanglan Sing Pagkamapahituon

Ang mga kauturan masami nga nagaarkila sing mga pasilidad para hiwatan sing mga sirkito nga asambleya kag mga adlaw sang pinasahi nga asambleya. Nagpatindog pa gani sila sing duog-tilipunan  sa mga kaumhan. Si Thomas Markevich, nga nag-alagad sa Guyana kutob sang 1952 tubtob 1956, nagsiling: “Ang amon asambleya ginhiwat mga 60 ka kilometro sa ilaya sang Suba Demerara halin sa Georgetown. Mga 200 ka Saksi sa siudad ang luyag magtambong agod suportahan ang lokal nga mga kauturan. Gani namat-od kami nga magpatindog sing temporaryo nga Assembly Hall nga nagagamit sing lokal nga mga materyales​—kawayan para sa mga balayan kag mga pulungkuan kag dahon sang saging para sa atop.

“Nagpanguha kami sing mga materyales, ginkarga ini sa gamay nga bagon sang tren, kag gintulod ini sa dulhugon. Apang nabuy-an namon ang bagon sa kurbada, nagtakilid ini, kag naula ang tanan nga karga sini sa suba. Apang, nangin bentaha ini nga aksidente, kay ang karga nga mga materyales gin-anod diretso sa duog nga ginapatindugan! Sang magsugod ang asambleya, ang dinapit nga mga kauturan nalipay gid bangod ginatos ka tagaminuro ang nagbuylog sa ila sa tatlo ka adlaw nga programa.”

Nagsiling pa si Thomas: “Pagkatapos sang asambleya, nagbantala kami sa pila ka wala maasayn nga teritoryo sa malapit. Sa isa ka  minuro, naghiwat kami sing pamulongpulong publiko, kag nagtambong ang tanan nga tagaminuro​—pati na ang isa ka hinuptanan nga amu. Nagpamati sia sa makadali apang daw luyag niya makita ang palibot sa lain nga puwesto. Gani nagluksolukso ini kag nagtungtong sa akon abaga. Nanghulonghulong ini sing makadali kag nagluksolukso liwat pabalik sa iya amo tubtob matapos ang pamulongpulong, nga nagpahamtang gid sang akon buot!”

Mga Kombension

Sang temprano nga bahin sang nagligad nga siglo, ang dalagku nga mga pagtinipon masami nga ginahiwat dungan sa pagduaw sang espesyal nga mga tiglawas gikan sa ulong-talatapan, subong nanday Utod Coward kag Utod Young. Sang 1954, nagkadto si Nathan Knorr kag si Milton Henschel sa Guyana agod magtambong sa New World Society Assembly, nga may 2,737 ka tumalambong.

Mga dekada sang ulihi, sang 1999, kapin sa 7,100 ka delegado ang nagtambong sa duha ka kombension sa Guyana. Ang isa ginhiwat sa Georgetown, kag ang isa pa, sa Berbice. Kinahanglan ang pila ka daku kag subol-sa-oras nga pagbag-o sa kombension sa Georgetown, nga nagtilaw gid sa mga kauturan. “Nag-abot halin sa India ang isa ka bantog nga artista sa pelikula upod ang iya grupo sang mga manugsaot, kag indi maiskedyul sa iban nga adlaw sang National Park Commission ang palaguaon, bisan pa nauna kami sa pagkuha sing permiso,” sulat sang sanga.

“Nangita kami gilayon sing lain nga duog​—ang halampangan sang cricket​—kag ginpahibalo insigida ang mga kongregasyon. Walo na lang ka adlaw kag kombension na! Apang may problema pa gid. Sa Carribean, ginahangad gid ang cricket nga hampang, kag ang lugar nga ginahampangan sini halos ginatamod nga sagrado. Gani ang paglakatlakat sa hilamon batok gid sa buot sang tagdumalahan. Apang paano namon mapresentar ang drama? Kag diin namon ibutang ang entablado?

“Walay sapayan sini, gindayon namon ang plano, nagasalig nga buligan kami ni Jehova. Kag ginbuligan gid niya kami! Gintugutan  kami nga gamiton ang mahilamon nga bahin basta ang entablado kag ang latayan pakadto sa sini indi magdapat sa duta. Agod matapos ini, ang tanan bilog nga gab-i nga nagpangabudlay. Bisan ang panahon wala magkooperar, kay pirme nag-ulan sadto. Walay sapayan sining tanan nga kabudlayan, nagsugod ang programa sing halos suno sa iskedyul.

“Ang kombension ginhiwat nga wala sing problema kag maayo ang panahon apang sang katapusan nga adlaw, sang Domingo, nag-ulan liwat. Nakabugtaw kami bangod sa gahod sang ulan. Wala madugayi ang halampangan sing cricket nagdanaw, kag ang tubig nagtaas sing mga lima ka sentimetro sa ubos sang latayan kag  entablado. Naghulaw ang ulan antes lang gid magsugod ang programa. Maayo lang kay ang mga alambre sang koryente wala ginplastar sa duta kundi gin-angot ini sa idalom nga bahin sang salog. Maayo gid gali nga ginpataas namon ang entablado kag ang latayan!”

Sang magsugod ang drama, gintan-aw ini sang kabilugan nga 6,088 nga nagasilak ang adlaw. Duha ka semana sang ulihi, 1,038 ang nagtambong sa ikaduha nga kombension, nga ginhiwat sa Berbice. Ang kabug-usan nga 7,126 amo ang pinakamadamo nga nagtambong sadto sa Guyana. Sining karon lang, ang mga tumalambong naglab-ot sa halos 10,000.

Masanag nga Palaabuton

Sa tagna ni Ezequiel, nakita niya ang napasag-uli kag mahimayaon nga templo ni Jehova. Gikan sa sini nagailig ang tubig, nga nagasangkad kag nagadalom samtang nagailig ini tubtob mangin  isa ka “suba nga doble ang kadakuon,” nga nagahatag sing kabuhi bisan sa maparat, kag wala-kabuhi nga Patay nga Dagat.​—Ezeq. 47:1-12.

Bangod sang pag-uswag sang putli nga pagsimba sugod sang 1919, nakita sang katawhan sang Dios ang katumanan sini nga tagna. Sa karon, ang matuod nga suba sang espirituwal nga mga aman​—mga Biblia, mga bulig sa pagtuon sa Biblia, mga miting, mga asambleya, kag mga kombension​—nagabulong sang espirituwal nga kauhaw sang minilyon sa bug-os nga kalibutan.

Ginakabig sang mga Saksi ni Jehova sa Guyana nga isa ka pribilehiyo ang pagpakigbahin sa katumanan sini nga tagna. Dugang pa, padayon nila nga gamiton sing literal ang mga suba sa pagdala sing nagahatag-kabuhi nga espirituwal nga pagkaon sa tanan nga “husto nga nahuyog sa kabuhi nga walay katapusan,” bisan diin man nagapuyo ining mga takus sa sining Duta sang mga Tubig.​—Binu. 13:48.

[Nota]

 [Retrato sa pahina 140]

Laragway Sang Guyana

Ang pungsod: Ang rehiyon malapit sa baybay, nga ang kalabanan sini manubo pa sa katupungan sang dagat kag ginaamligan sang mga 230 ka kilometro nga mga dike, may duta nga naghalin sa mga suba. Ang mga 80 porsiento sang pungsod mga kagulangan, pati na ang interyor nga kabukiran, nga ginahalinan sang kalabanan nga mga suba sa Guyana.

Ang mga tawo: Mga katunga ang kaliwat sang East Indian, kapin sa 40 porsiento ang kaliwat sang itom nga Aprikano ukon mga mestiso, kag mga 5 porsiento ang mga Amerindian. Mga 40 porsiento ang nagapangangkon nga Cristiano; 34 porsiento, Hindu; kag 9 porsiento, Muslim.

Ang lenguahe: Ingles ang opisyal nga lenguahe, apang ginagamit man ang creole nga lenguahe sa bug-os nga pungsod.

Ang palangabuhian: Mga 30 porsiento ang nagapanguma. Ang iban nga mga industriya nagalakip sang pagpangisda, pag-atipan sa kagulangan, kag pagmina.

Ang pagkaon: Ang panguna nga mga patubas nagalakip sang humay, cacao (ukon, cocoa), sitrus nga mga prutas, lubi, kape, mais, balinghoy, tubo, kag iban pa nga tropikal nga mga prutas kag utanon. Ang mga sapat nga ginasagod agod kaunon nagalakip sang baka, baboy, manok, kag karnero. Ang panguna nga kalan-on halin sa dagat amo ang isda kag pasayan.

Ang klima: Ang Guyana isa ka tropikal nga may panalagsa nga pagbag-o sang paniempo. Ang rehiyon malapit sa mga suba may ulan nga 150-200 sentimetros kada tuig. Bisan pa malapit sa ekuador, iguigo lamang ang klima, bangod sang dalayon nga paghuyop sang hangin gikan sa Dagat Atlantiko.

 [Kahon/Retrato sa pahina 143-145]

Wala Sing Makapakiom Sang Iya Baba

Malcom Hall

Natawo: 1890

Nabawtismuhan: 1915

Malip-ot nga Biograpiya: Tumandok sang isla sang Leguan, isa sia sa una nga nagbantala sing maayong balita sa amo nga rehiyon kag nagtatap sa grupo nga natukod didto.

Suno sa panaysayon sang iya apo nga si Yvonne Hall.

Ang isa ka opisyal sa eleksion nagsiling anay kay Lolo: “Matuod bala nga wala kamo nagaboto? Kon amo, prisuhon ka namon kag kompiskahon ang imo Biblia.” Ginatulok sia sa mata, nagsabat si Lolo: “Apang ano ang himuon mo sa akon baba? Mapakiom mo bala ang akon baba sa paghambal sing kamatuoran nga madugay na nga ginhinago sa inyo sang inyo mga lider sa relihion?” Ang lamang nga nasabat sang opisyal amo: “Balikan ko na lang ikaw.”

Nabawtismuhan sang 1915, isa si Lolo sa una nga mga manugbantala sang Ginharian sa Guyana. Isa sia ka “matuod nga hangaway sang kamatuoran,” siling sang isa ka utod. Nabatian niya ang kamatuoran sang Ginharian sang nagapuyo kag nagatrabaho sia sa Georgetown. Sa tapos mabatian ang isa lang ka pamulongpulong publiko sa Somerset House, nahisayran niya ang kamatuoran. Sa katunayan, nagpauli sia kag gin-usisa ang tanan nga kasulatan sa iya Biblia.

Pagkatapos sadto, nagpauli sia sa Leguan kag insigida nga nagpanaksi sa iban. Lakip sa una nga nagbaton sa  mensahe sang Ginharian amo ang iya duha ka utod nga babayi kag pila ka hamtong na nga mga hinablos. Sila ang nangin pundasyon sang grupo nga nagtipon sa balay ni Lolo.

Sang primero, mabaskog ang impluwensia sang klero sa mga tagaisla, kag isa gid ka paghimakas agod pamatian sang mga tawo ang maayong balita. Nagsiling anay ang klero nga si Lolo “buangbuang, nga nagbuang sa Biblia.” Apang wala ini magpaluya sang iya kakugi. Halimbawa, kada Domingo sang aga ginaplastar niya ang iya ponograpo sa balkon kag ginapatokar ang mga diskurso sa Biblia. Masami nga nagatindog ang mga tawo sa dalan kag nagapamati.

Sang ulihi, gin-apresyar ini sang iban. Nakita ini ilabi na sang gab-i sang Memoryal, sang ang ibabaw-balay ni Lolo napuno sing mga tawo. Sia ang tsirman, ang humalambal, kag ang isahanon nga nag-ambit sa mga emblema. Ang isa sa iya mga estudyante sa Biblia, si Leroy Denbow, nagpayunir kag nangin manugtatap sang sirkito sa pila ka tion.

Sang nagretiro si Lolo sa iya sekular nga trabaho subong opisyal sang barko sa Suba Essequibo, nagpayunir sia kag nagbantala sa isla sang Leguan kag sa kaiping sini nga Wakenaam. Ang iya hilikuton nagasugod sa alas 4:30 sang kaagahon, diin ginagatasan niya ang iya mga baka kag ginabahugan ang iya mga baboy. Sa mga alas 7:30 sang aga, nagailis sia, nagabasa sang adlaw-adlaw nga teksto kag sang Biblia, nagapamahaw, kag dayon nagahanda para sa ministeryo. Makita ko pa sia nga nagabomba sing hangin sa mga ruweda sang iya bisikleta antes maggua. Sa isa ka adlaw, natuptupan niya ang di-magkubos sa 20 kilometros.

Natapos ni Lolo ang iya dutan-on nga kabuhi sang Nobiembre 2, 1985, nga nag-alagad sing matutom kay Jehova sing mga 70 ka tuig. Kag sa sulod sadto nga tion, wala gid sing bisan sin-o nga nakapakiom sang iya baba. Sa pagkamatuod, ang Leguan Island kag ang Wakenaam Island may kongregasyon na karon.

 [Kahon/Retrato sa pahina 155-158]

Ang mga Sabat sa Akon mga Pamangkot Sang Bata Pa Ako Nagpabag-o Sang Akon Kabuhi

Albert Small

Natawo: 1921

Nabawtismuhan: 1949

Malip-ot nga Biograpiya: Nagsugod sa pagpayunir sang 1953. Nag-eskwela sila sang iya asawa nga si Sheila sa Gilead sang 1958 kag gin-asayn balik sa Guyana.

“Dios ang naghimo sa imo”​—amo sina ang ginasiling sa akon pirme sang bata pa ako. Gani sang nagsiling si Nanay nga ako ang pinakatunto sa apat niya ka kabataan, nangatarungan ako nga naghimo ang Dios sing tatlo ka maayo kag isa ka malain.

Sang mga dies anyos ako, ginpamangkot ko ang maestro sa klase sa simbahan kon Domingo, “Sin-o ang naghimo sa Dios?” Wala sia magsabat. Walay sapayan sini, kaangay sang kalabanan nga tawo sadto, sang nagdaku na ako, nagbuylog ako sa simbahan​—sa Presbiteryano nga Simbahan. Apang, madamo sa akon mga pamangkot ang wala gihapon masabat. Halimbawa, may ginakanta kami sa simbahan nga kon badbaron sa Hiligaynon, nagasiling: “Ang manggaranon nga tawo sa iya kastilyo, ang imol nga tawo sa iya gawang. Ginhimo sila sang Dios nga daku kag kubos; sia ang nagpat-od sang ila kahimtangan.” ‘Ang Dios gid bala ang “nagpat-od sang ila kahimtangan”?’ palibog ko. Isa ka bes ginpamangkot ko ang isa ka ministro, “Kon ginhimo sang Dios si Adan kag si Eva, diin maghalin ang nagkalainlain nga rasa?”  Ang iya malip-ot nga sabat amo nga ang kasaysayan sang Genesis patupato lamang.

Nian, sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, ginpalig-on kami nga ipangamuyo ang mga soldado sang Britanya. Nagpakumbinsi ini sa akon nga ang ginatudlo sang akon simbahan nagasumpakil sa nabasa ko sa Biblia. Apang, ginpamangkot ko ang akon kaugalingon, ‘Diin ako makadto?’ Gani nagpabilin ako sa simbahan. Sang 24 anyos ako, napangasawa ko si Sheila.

Isa ka adlaw bag-o lang ako nag-abot sa balay halin sa simbahan sang nagduaw ang isa sa mga Saksi ni Jehova. Gintawag namon sadto ang mga Saksi nga wala-impierno nga relihion, kag indi ako interesado sa ila. Ginahiwat nila ang ila mga miting sa pribado nga mga puluy-an kag wala nagasotana. Isa pa, bangod sang pila ka hitabo sa akon kabuhi, pati na ang pagpangasawa ko sing maayo gid nga babayi, masiling ko nga nagaulikid ang Dios sa akon.

Sang nagpakilala ang Saksi nga si Nesib Robinson, nagakay-o ako sing ruweda sang akon bisikleta. “Nabuslot ini nga ruweda,” siling ko. “Kon Cristiano ka, buligi ako sa pagkay-o sini.” Dayon dalidali ako nga nagsulod sa balay. Pagkadason nga semana, sang manuglakat na ako pakadto sa simbahan, nga bitbit ang akon Biblia, amo man ang pag-abot ni Nesib. “Indi ako interesado sa inyo relihion,” siling ko. “Yara sa sulod ang akon asawa. Sia ang istoryaha.” Kag naglakat ako.

Naghinulsol ako nga ginsiling ko yadto, kay sa baylo nga mamati ako sa pastor sa simbahan, nagahunahuna ako, ‘Kon si G. Robinson kag ang akon asawa maghambalanay, basi wala na sia sing tion sa pagluto sing espesyal nga sabaw nga ginaluto niya kada Domingo.’ Apang indi ako dapat nahangawa; sang pagpauli ko, naluto na ang sabaw. Ginpamangkot ko si Sheila: “Nakighambal ka bala kay Robinson?” “Huo,” sabat niya. “Naglingkod sia kag nagwali samtang nagaluto ako.”

 Wala magdugay pagkatapos sadto, ginbaton ni Sheila ang isa ka pagtuon sa Biblia. Ginbun-ag man niya ang amon subang, apang patay na ini pagkabun-ag niya. Ginpamangkot ko si G. Robinson kon ngaa nagakatabo ini nga mga butang. Nagsabat sia nga indi balasulon ang Dios sa sini, kundi resulta ini sang paglapas ni Adan kag ni Eva kag sang di-kahimpitan nga napanubli naton sa ila. Kontento ako sa sini nga sabat.

Masunson ako ginaduaw ni Nesib samtang yara ako sa akon hilimuan sing kasangkapan. Ginaistoryahan namon ang tuhoy sa akon trabaho, apang sa bisan ano nga paagi nagasal-ot sia sing isa ka punto gikan sa Biblia antes sia maglakat. Sang ulihi, wala na namon tanto ginaistoryahan ang tuhoy sa kasangkapan kundi ang tuhoy na sa Pulong sang Dios. Isa ka adlaw namat-od ako nga pamangkuton si G. Robinson sing isa ukon duha sa mga pamangkot nga madugay na nagatublag sa akon, nagahunahuna nga magapalibog man ini sa iya​—kay man, indi gani ini masabat sang opisyal nga mga ministro sang simbahan.

Nagainsister nga ipasad ni Nesib ang iya mga komento sa Kasulatan, ginpamangkot ko sia sing una nga pamangkot, “Sin-o ang naghimo sa Dios?” Ginbasa ni Nesib ang Salmo 90:​2, nga nagasiling: “Sa wala pa ang mga bukid maggowa, ukon mahuman mo ang duta kag ang kalibutan, kutob sa gihapon tubtob sa gihapon ikaw Dios.” Gintulok niya ako kag nagsiling: “Nakita mo ang ginasiling sini? Wala sing naghimo sa Dios; nagaluntad na sia nga daan.” Ining maathag, lohiko nga sabat nagpakibot sa akon. Kag ginkuha sini ang tanan nga balagbag, kay ginpamangkot ko karon ang tanan nga pamangkot nga tinuig ko na nga ginapaligban. Ang pasad sa Kasulatan nga mga sabat ni Nesib, ilabi na ang tuhoy sa katuyuan sang Dios nga himuon ang duta nga paraiso, nagpahalipay gid sa akon nga karon ko lang nabatyagan.

Ang akon una nga pagkadto sa Kingdom Hall may daku gid nga epekto sa akon. Paano? Bangod nakibot ako nga makita ang mga tumalambong nga nagapakigbahin sa miting​—butang nga wala ko gid makita sa simbahan. Ang akon asawa, nga wala pa makatambong sa miting, may ginkadtuan sa amo nga tion. Sang ginsugiran ko sia tuhoy sa sini, nagsiling sia: “Upod kita nga magtambong.” Kag nagatambong gihapon kami pagligad sang 55 ka tuig!

Ginbawtismuhan kami ni Sheila sa Dagat Atlantiko sang 1949. Nagsugod ako sa pagpayunir sang 1953. Pagligad sang duha ka tuig, nagbuylog si Sheila sa akon sa nangin 50-ka-tuig nga bug-os tion nga pag-alagad. Sang 1958 gin-agda kami nga mag-eskwela sa ika-31 nga klase sang Gilead kag gin-asayn balik sa Guyana. Nag-alagad kami sa nagalakbay nga hilikuton sa sulod sang 23 ka tuig kag dayon subong mga espesyal payunir tubtob karon. Huo, ginapasalamatan ko si Jehova indi lamang sa paghatag sing mga sabat sa akon mga pamangkot sang bata pa ako kundi sa pagtugot man sa amon nga mag-asawa nga alagaron sia.

 [Kahon/Retrato sa pahina 163-166]

“Yari Ako! Ipadala Ako”

Joycelyn Ramalho (Roach anay)

Natawo: 1927

Nabawtismuhan: 1944

Malip-ot nga Biograpiya: Balo na karon, naghinguyang sia sing 54 ka tuig sa bug-os tion nga pag-alagad, lakip na sa nagalakbay nga hilikuton upod sa iya bana.

Natawo ako sa isla sang Nevis sa Caribbean. Nagasolo nga ginikanan ang akon iloy, isa ka Metodista, kag isa ka nars. Gintudluan niya ako nga magtuo sa Dios. Bangod sang iya trabaho, nagsaylo kami sa magamay nga minuro sa isla. Pagkadason nga Domingo, nagsimba kami sa Metodista nga simbahan kag naglingkod sa isa sa mga bangko. Apang, pagligad sang pila ka minuto, ginsilingan kami nga ang “mga tag-iya” sadto nga bangko nag-abot kag dapat kami magsaylo. Bisan pa mainayuhon nga ginpalingkod kami sang isa ka parokyano sa “iya” bangko, namat-od si Nanay nga indi na gid kami magbalik sa amo nga simbahan. Sa baylo, nagsulod kami sa Anglikano nga Simbahan.

Sang temprano nga bahin sang katuigan 1940, sang nagbisita si Nanay sa isa niya ka amiga, may nasugilanon sia nga isa ka Saksi halin sa St. Kitts nga naghatag sa iya sing pila ka literatura. Mahuyugon magbasa si Nanay, gani malangkagon niya nga ginbasa ang literatura kag nahibaluan niya ang kamatuoran. Wala magdugay pagkatapos sadto, namana sia, kag nagsaylo kami sa Trinidad.  Ginadumilian didto ang aton mga publikasyon sadto, apang makatambong kami sing mga miting sa Kingdom Hall. Wala madugayi, ginbugras ni Nanay ang iya kaangtanan sa Anglikano nga Simbahan kag nag-alagad kay Jehova, subong sang ginhimo sang bana ni Nanay, si James Hanley.

Sa Trinidad, nakilala ko ang dalagita nga utod nga si Rose Cuffie. Wala gid ako maghunahuna nga pagligad sing 11 ka tuig, mangin isa si Rose sa mga kaupod ko sa pagmisyonera. Samtang sa sini nga tion, ang akon handum nga alagaron si Jehova padayon nga nagatubo. Madumduman ko pa ang una ko nga pagpanaksi sing isahanon. Sa una nga balay, naggua ang tagbalay, kag hinali lang nga indi ako makahambal. Ambot kon daw ano kadugay ako nagatindog antes ko ginbuksan ang akon Biblia, ginbasa ang Daniel 2:​44, kag naglakat gilayon!

Nagsugod ako sa pagpayunir sang 1950, kag pagligad lamang sang kapin sa duha ka tuig, nalipay ako sa pagbaton sing pangagda nga mag-eskwela sa ika-21 nga klase sang Gilead. Tatlo sa amon klase ang gin-asayn sa Guyana: si Florence Thom, nga taga-Guyana; si Lindor Loreilhe, nga amo ang akon kaupod sa kuarto; kag ako. Nag-abot kami sang Nobiembre 1953 kag gin-asayn sa Skeldon, isa ka banwa nga mga 180 ka kilometro halin sa Georgetown, malapit sa gibwangan sang Suba Courantyne. Malangkagon nga ginahulat kami didto sang naligwin nga grupo.

Ang kalabanan nga mga taga-Skeldon kaliwat sang East Indian kag mahimo nga Hindu ukon Muslim. Madamo ang indi makahibalo magbasa kag magsulat, gani kon magpanaksi kami sa ila, masami nga nagasabat sila: “Bruck am up, Sista,” buot silingon, “Maghambal sing maathag, ukon simpliha lang, Utod.” Sang primero, 20  tubtob 30 ang nagtambong sa mga miting, apang nagdiutay ini sang ang mga indi gid man interesado wala na magtambong.

Isa ka babayi ang nag-uswag tubtob sa punto nga luyag na niya makigbahin sa pag-alagad sa latagon. Apang sang ginhapit ko sia sa ginkasugtan nga tion, ang 14-anyos niya nga anak nga lalaki ang nakailis kag luyag gid nga mag-upod sa akon. Ang iya iloy nagsiling: “Gining Roach, si Frederick na lang ang updon mo.” Sang ulihi nahisayran namon nga ginapamatukan sia sang iya amay, nga isa ka debotado nga Anglikano. Walay sapayan sini, ang iya anak nga si Frederick McAlman, nag-uswag gid sa espirituwal kag nag-eskwela sang ulihi sa Gilead.​—Tan-awa ang kahon sa pahina 170.

Gin-asayn ako sang ulihi sa Henrietta, diin may isa didto ka manugbantala nga lalaki. Ang lugar teritoryo sang Kongregasyon sang Charity. Ang akon bag-o nga kaupod sa pagpayunir amo si Rose Cuffie, nga ginsambit ko kaina. Nagahinguyang kami ni Rose sing apat ka adlaw kada semana sa Henrietta, kag kada Biernes temprano pa kami nga nagabisikleta sing kapin sa 30 ka kilometro sa mayab-ok nga dalan pakadto sa Charity para sa mga miting. Nagadala kami sing mga groserya, hapin, habol, kag muskitero.

Nagapanaksi kami sa dalan kag ginahapitan agod palig-unon ang pila ka naligwin nga mga manugbantala kag isa ka di-aktibo nga utod nga babayi. Masami nga ginatun-an namon Ang Lalantawan upod sa ila. Sa Domingo, balik sa Henrietta, ginadumalahan namon ang Pagtinuon sa Ang Lalantawan upod sa amon mga estudyante sang Biblia sing grupo. Wala man gid kami nagakaaksidente, kon kaisa nakupusan lang sing goma ukon nagakabasa sa ulan.

 Wala gid madula ang amon kalipay. Sa katunayan, ginsilingan kami sang babayi isa ka adlaw: “Pirme kamo malipayon; daw wala kamo sing problema.” Nagdugang pa ang amon kalipay bangod ginhatagan kami ni Jehova sing mabungahon nga ministeryo. Bisan ang di-aktibo nga utod nga babayi nga ginduaw namon nag-alagad liwat kay Jehova. Mga 50 ka tuig na ang nagligad karon, matutom sia gihapon.

Sang Nobiembre 10, 1959, napamana ko si Immanuel Ramalho, nga isa ka payunir. Nag-alagad kami sa Suddie, 23 ka kilometro sa bagatnan sang Henrietta. Nagbusong ako diri apang nahulugan. Ang pagpabilin nga masako sa ministeryo nagbulig sa akon agod malandas ini. Sang ulihi nangin duha ang amon anak. Walay sapayan sini, nakapadayon kami sa pagpayunir.

Sang 1995, napatay si Immanuel. Magkaupod kami nga nag-alagad kay Jehova sa nagkalainlain nga teritoryo. Nakita namon ang gamay nga mga grupo nga nangin mainuswagon nga kongregasyon, nga may mga gulang, mga ministeryal nga alagad, kag kaugalingon nga Kingdom Hall! Napulo ka tuig man kami sa nagalakbay nga hilikuton. Bisan pa ginakahidlawan ko gid si Immanuel, ang mahigugmaon nga pagsakdag ni Jehova kag sang kongregasyon padayon nga isa ka daku nga lugpay.

Ginbaton ni manalagna Isaias ang pangagda ni Jehova sa pag-alagad paagi sa pagsiling: “Yari ako! Ipadala ako.” (Isa. 6:8) Gintinguhaan gid namon sang akon anhing nga bana nga ilugon ang maayo nga panimuot sang manalagna. Matuod nga kaangay ni Isaias, nagbatas kami sing kabudlayan kag makapaluya sing buot pa gani nga mga tion. Apang nalabawan ini sang kalipay.

 [Kahon/Retrato sa pahina 170-173]

Ang Akon Asaynment sa Gilead Amo ang Akon Pungsod

Frederick McAlman

Natawo: 1942

Nabawtismuhan: 1958

Malip-ot nga Biograpiya: Sang naggradwar sa Gilead, gin-asayn sia balik sa Guyana. Sia kag ang iya asawa, si Marshalind, nagaalagad karon subong mga regular payunir.

Sang 12 anyos ako, nagtuon sa Biblia ang akon iloy upod sa isa ka misyonera nga si Joycelyn Roach (Ramalho na karon). Nagabuylog ako sa paghinun-anon. Nag-untat sa pagtuon si Nanay, apang nagpadayon ako kag nagtambong sa tanan nga miting. Sang 14 anyos ako, ginpaupod ako ni Utod Roach kag sang kaupod niya nga mga misyonera nga sanday Rose Cuffie kag Lindor Loreilhe sa pagpanaksi sakay sa ila bisikleta. May daku gid nga epekto sa akon ang ila espiritu sa pagmisyonero.

Sang nagsugod ako sa pagtuon upod sa mga Saksi ni Jehova, nagahanda man ako sa akon kompirmasyon subong isa ka Anglikano. Isa ka bes, ginpaathag sang pari ang “balaan” nga Trinidad. Sa tapos makapamati sa makadali, ginprangka ko sia nga wala ako nagapati nga ini nga doktrina mabasa sa Biblia. Akig sia nga nagsabat: “Nahibaluan ko nga nagabasa ka sing pila ka libro, kag ina nga mga libro indi gid maayo. Indi ina pagbasaha. Dapat ka magpati sa Trinidad.” Sugod sadto, wala na gid ako magbalik sa Anglikano nga simbahan apang ginpadayon ko ang pagtuon upod sa mga Saksi. Nabawtismuhan ako sang 1958.

 Sang Septiembre 1963, nakabaton ako sing sulat halin sa sanga talatapan nga nagaagda sa akon nga mag-espesyal payunir. Ginbaton ko ini. Ang akon bag-o nga asaynment amo ang Kongregasyon sang Fyrish sa Suba Courantine, kag ang akon kaupod amo si Walter Mcbean. Magkaupod kami sa sulod sang isa ka tuig, nga nagabantala sa ilaya kag ilawod sang suba. Naghanda ini sa amon sa masunod namon nga asaynment​—ang Kongregasyon sang Paradise, nga may napulo ka manugbantala sang mag-abot kami sang 1964. Kapin sa apat ka tuig nga nagpayunir kami didto kag nakita namon ang pag-uswag sang kongregasyon sa 25 ka manugbantala.

Sang 1969, gin-agda ako nga mag-eskwela sa ika-48 nga klase sang Gilead. Sadto man nga tuig nalipay ako nga mangin bisita sang pamilya Bethel sa Brooklyn agod makatambong ako sa “Paghidait sa Duta” nga Internasyonal nga Asambleya sang 1969. Makalilipay gid sa espirituwal nga makapakig-upod sa madamo nga matutom nga mga kauturan! Indi ko gid malimtan ang pag-agda sa amon ni Frederick W. Franz, nga miembro sang Nagadumala nga Hubon, sa iya kuarto. Tuman kadamo sang iya libro amo nga nagapalibog ako kon diin niya ginabutang ang iya katre! Ang isa pa ka maayo gid nga estudyante sang Pulong sang Dios amo si Ulysses Glass, isa sang amon instruktor sa Gilead. Daw maaningal ko pa sia nga nagasiling: “Ang panguna nga mga prinsipio sa maayo nga pagsulat kag pagpanudlo amo ang sibu, malip-ot, kag maathag.”

Ginaako ko nga ginluyahan ako sang mahibaluan ko nga ang akon asaynment amo ang Guyana. Para sa akon ang Guyana isa ka puluy-an, indi isa ka asaynment sa luwas. Apang, mainayuhon nga gin-istorya ako ni Utod Glass kag ginbuligan nga tamdon sing tuhay ang mga  butang. Ginpahanumdom niya ako nga ang pag-eskwela sa Gilead isa na ka pinasahi nga pribilehiyo kag ayhan ipadala ako sa bahin sang Guyana nga tuhay gid sa akon ginapuy-an. Matuod gid yadto, kay gin-asayn ako sa Kongregasyon sang Charity sa Suba Pomeroon. Lima lang sadto ang manugbantala sa Charity.

Halos wala kami sing eksperiensia sang akon kaupod nga si Albert Talbot sa pagpanakayon sa suba, gani dapat namon tun-an ang pagbugsay sa amon baruto. Daw mahapos lang ini pensaron, apang indi gali. Kon pasapayanan mo lang ang sulog kag ang huyop sang hangin, indi ka makahalin sa imo nahamtangan ukon wala ka sing pasingadtuan. Maayo lang kay gintudluan kami sang isa ka sampaton nga utod nga babayi nga nagapuyo sa sini nga lugar.

Sa sulod sang napulo ka tuig, nagpanakayon kami nga ginagamit ang kusog sang amon mga butkon sa pagbugsay. Nian gintanyag sang isa ka pumuluyo nga ibaligya sa kongregasyon ang isa ka motor, apang kulang ang amon kuarta. Gani mahanduraw mo gid ang amon kalipay sang makabaton kami sing tseke halin sa sanga talatapan agod pangbayad sa sini. Nabalitaan man sang pila ka kongregasyon ang amon pagkinahanglan kag luyag nila magbulig. Sang ulihi, nakabakal kami sing iban pa nga mga sakayan, nga ginhingadlan tanan nga Kingdom Proclaimer kag ginasundan sang numero nga nagapakilala sa espesipiko nga sakayan.

Sa tapos makapanghikot upod sa nagkalainlain nga kaupod sa pagpayunir, nakilala ko ang nangin kaupod ko sa kabuhi, si Marshalind Johnson, isa ka espesyal payunir nga gin-asayn sa Kongregasyon sang Mackenzie. Ang iya anhing nga amay, si Eustace Johnson, kilala gid sa Guyana, kay nag-alagad sia subong manugtatap sang sirkito sa sulod sang mga napulo ka tuig antes sia mapatay. Sa karon mga regular payunir kami, kag kon tingbon, kami ni Marshalind may kabug-usan nga 72 ka tuig sa bug-os tion nga pag-alagad, lakip na ang 55 ka tuig subong mga espesyal payunir. Sadto nga tion, ginpadaku namon ang anom ka kabataan.

Ginpakamaayo man ni Jehova ang amon mga panikasog sa ministeryo. Halimbawa, sang temprano nga bahin sang katuigan 1970, samtang nagapanaksi sa panghigaron sang Pomeroon, nasugilanon namon ang isa ka lamharon nga sastre nga nagpasugot nga magtuon sa Biblia. Maayo gid sia nga estudyante. Ginpalig-on sia namon nga sauluhon ang ngalan sang mga tulun-an sa Biblia. Wala lamang niya ini masaulo tanan sa isa ka semana, kundi saulado man niya ang mga pahina sini! Sia, ang iya asawa, kag ang pito sa ila siam ka kabataan nagsulod sa kamatuoran, kag nangin gulang kami nga duha sa Charity. Ayhan wala ko maagom ini nga mga pagpakamaayo kon ang mga misyonera anay wala magpahamtang sing maayo gid nga halimbawa.

 [Kahon/Retrato sa pahina 176-177]

Gintun-an Ko ang Pulong Sang Dios Paagi sa Sulat

Monica Fitzallen

Natawo: 1931

Nabawtismuhan: 1974

Malip-ot nga Biograpiya: Nagapuyo sa nabaw-ing nga lugar, gintun-an niya ang Pulong sang Dios sa sulod sang duha ka tuig paagi sa sulat kag maukod nga nagpanaksi sa mga masigka-Amerindian. Bulag na karon, ginasaulo niya ang mga teksto nga ginagamit sa ministeryo.

Nagapuyo ako sa lugar sang mga Amerindian nga ginatawag Waramuri, sa Suba Moruka nayon, sa aminhan-nakatundan nga distrito sang Guyana. Sang temprano nga bahin sang katuigan 1970, sang matun-an ko ang kamatuoran, ang pinakamalapit nga kongregasyon amo ang Charity, sa Suba Pomeroon nayon. Dose ka oras ini nga pagbangka.

Nasugilanon ko ang mga Saksi ni Jehova sang nagpamalaklon ako sa Charity. Gintanyagan ako ni Frederick McAlman sing Ang Lalantawan kag Magmata! Ginbaton ko ini, gindala pauli kag gintago sa aparador sa sulod sang duha ka tuig. Sang ulihi, nagmasakit ako kag indi makabangon sing malawiglawig, kag ginpung-awan gid ako. Amo sadto kag nadumduman ko ang mga magasin. Ginbasa ko ini kag nahisayran ko gilayon ang kamatuoran.

Sadto man nga tion, nagapangita sing trabaho ang akon bana nga si Eugene kag namat-od sia nga magpailawod padulong sa Charity. Nag-ayuayo na ang akon panglawas, gani nag-upod ako sa iya. Apang, ang akon gid rason sa pag-upod amo ang pagpangita sa mga Saksi ni Jehova. Wala nagdugay  ang akon pagpangita; isa ka babayi nga Saksi ang nagkadto sa balay mismo nga amon ginadayunan. “Isa ka bala sa mga tawo nga may Lalantawan?” pamangkot ko. Sang naghuo sia, namangkot ako kon kilala niya ang tawo nga nasugilanon ko sa tiendahan sang nagligad nga duha ka tuig. Gilayon nga ginpangita niya si Frederick McAlman, nga natabuan nga nagabantala sa kaiping nga teritoryo kaupod sa isa ka grupo sang mga manugbantala.

Sang nagbalik sia upod si Utod McAlman, ginpasundayag ni Utod McAlman ang kahimusan sa pagtuon sa Biblia nga nagagamit sing libro nga Ang Kamatuoran nga Nagadul-ong sa Kabuhi nga Dayon. Nagpasugot ako nga magtuon. Sanglit kinahanglan namon magpauli ni Eugene, nagtuon ako paagi sa sulat. Duha ka libro ang akon gintun-an sa sini nga paagi​—ang Kamatuoran nga libro kag ang “Mga Butang sa Diin Imposible sa Dios ang Magbutig.” Samtang nagatuon ako sa Kamatuoran nga libro, opisyal nga naghalin ako sa Anglikano nga Simbahan kag nangin di-bawtismado nga manugbantala. Ginsulatan ako sang pari, nga nagasiling: “Indi ka magpamati sa mga Saksi ni Jehova. Manabaw lang ang ila paghangop sa Biblia. Makadto ako dira kag binagbinagon ini sa imo.” Apang wala gid sia magkadto.

Subong nagaisahanon nga manugbantala sa lugar sang mga Amerindian, ginsugid ko ang akon bag-o nga nahibaluan sa akon mga kaingod. Nagpanaksi man ako sa akon bana, nga​—nalipay ako sa pagsiling​—nabawtismuhan pagligad sang isa ka tuig nga nabawtismuhan ako. Sa karon, isa si Eugene sa amon 14 ka tumandok nga manugbantala.

Sang nagligad lang nga mga tinuig, nabulag ako bangod sang glaucoma kag katarata, gani ginasaulo ko karon ang mga kasulatan nga ginagamit sa ministeryo. Walay sapayan sini, nagapasalamat ako kay Jehova nga makaalagad gihapon ako sa iya.

 [Kahon/Retrato sa pahina 181-183]

Ginhatag ni Jehova ang ‘Ginapangabay Sang Akon Tagipusuon’

Ruby Smith

Natawo: 1959

Nabawtismuhan: 1978

Malip-ot nga Biograpiya: Bangod isa ka tumandok nga Carib, daku ang iya nabulig sa pagbantala sing maayong balita sa Baramita, isa ka lugar sang mga Amerindian sa interyor sang Guyana.

Una ako nga nakapakig-angot sa mga Saksi ni Jehova sang 1975. Disiseis anyos ako sadto. Nakabaton si Lola sing isa ka tract halin sa iya manak nga lalaki kag ginpangabay niya ako nga badbaron ini sa iya, bangod indi sia makabasa sing Ingles. Nakibot ako sa mga saad sang Biblia nga ginabinagbinag sa tract, gani ginsulatan ko ang kupon kag ginpadala ini sa sanga talatapan. Sang nag-abot ang ginpangabay ko nga mga publikasyon, gintun-an ko ini kag ginsugid sa iban ang mga kamatuoran sa Kasulatan nga natun-an ko. Una ko nga ginsugiran ang akon lola kag tiya. Makapasubo nga wala maluyagan ni Tatay ang akon ginahimo.

Wala madugayi kag nagpanaksi ang akon lola kag tiya. Bilang resulta, ang pila ka tagaminuro nagkadto sa amon balay agod magtuon sing dugang pa tuhoy sa Biblia. Sa amo man nga tion, sa dugang ko nga pagbasa, labi pa nga narealisar ko nga kinahanglan nga maghimo ako sing mga pagbag-o sa akon kabuhi agod mapahamut-an si Jehova. Lakip sa sini amo ang pagtu-ad ko sa akon amay nga may  ginkawat ako sa iya talyer kag makighusay sa isa sa akon mga manghod nga lalaki. Pagkatapos sang hugot gid nga pangamuyo, nahimo ko ini.

Sa amo man nga tion, ginpadala sang sanga talatapan ang espesyal payunir, nga si Sheik Bakhsh, sa amon lugar. Apang, indi makatener sing malawig si Utod Bakhsh, gani sia kag ang isa pa ka utod, si Eustace Smith, nga nangin bana ko sang ulihi, nagtuon sa akon paagi sa sulat.

Sang 1978, nagkadto ako sa Georgetown agod magtambong sa “Madinalag-on nga Pagtuo” nga Kombension. Pag-abot ko sa kapital, nagdiretso ako sa sanga talatapan agod ipahibalo ang handum ko nga magpabawtismo. Ginrepaso ni Albert Small sa akon ang mga pamangkot nga ginabinagbinag sang mga gulang sa mga luyag magpabawtismo. Nalipay gid ako nga pagbalik ko sa Baramita, isa na ako ka bawtismado nga alagad ni Jehova!

Nangin masako ako gilayon sa pagbantala sing makugi gid. Madamo ang nangin interesado, gani ginpangabay ko ang iban sa ila nga magpatindog sing simple nga duog sang pagsimba. Kada Domingo, ginabadbad ko didto sa Carib ang Ingles nga Ang Lalantawan. Apang, namatok si Tatay sa akon mga hilikuton kag nag-insister nga magtener ako sa balay kon Domingo. Gani likom ko nga ginarekord ang mga artikulo sa cassette tape, kag ginapatokar ini sang isa sa akon mga magulang nga lalaki sa mga miting. Sa sini nga tion, mga 100 ang regular nga nagatambong.

Wala magdugay pagkatapos sadto, nagsaylo ang amon pamilya sa Georgetown bangod sang negosyo, kag nagsaylo si Lola sa Matthews Ridge. Ang akon tiya nagpabilin sa Baramita apang nag-untat sa pagbantala sing maayong balita.  Gani ang hilikuton sa Ginharian didto nagdulog sa pila ka tion.

Sa Georgetown, nakilala ko sing personal si Eustace Smith, kag sang ulihi, ginkasal kami. Bisan pa indi makahambal sing Carib si Eustace, luyag namon nga magkadto sa Baramita agod palambuon ang interes didto. Sang 1992 natuman ang amon handum. Pag-abot gid namon, nangin masako kami sa ministeryo kag nag-organisar sang mga miting. Wala madugayi, ang mga nagatambong naglab-ot sa mga 300!

Nag-organisar man kami sing klase sa pagtuon sa pagbasa kag pagsulat nga ginahiwat pagkatapos sang Pagtinuon sa Ang Lalantawan. Ang amon subang nga si Yolande nagbulig sa pagtudlo. Sang nagsugod sia, 11 anyos sia kag isa ka di-bawtismado nga manugbantala. Sa karon, sia kag ang manghod niya nga si Melissa, nagaalagad subong mga regular payunir.

Sang 1993, ginpakamaayo ni Jehova ang Baramita sing isa ka Kingdom Hall. Gin-amanan man niya kami sing “dulot nga mga lalaki” nga makahambal sing Carib kag makapanguna sa kongregasyon. (Efe. 4:8) Sugod sang Abril 1, 1996, nangin Kongregasyon sang Baramita na kami. Nalipay man ako sa pagsugid nga ang kongregasyon nagalakip sa akon iloy, lola, kag halos tanan ko nga mga utod. Ginhatag gid ni Jehova ang ‘ginapangabay sang akon tagipusuon.’​—Sal. 37:4.

[Retrato]

Si Eustace kag ako subong

 [Tsart/Graph sa pahina 148-149]

GUYANA—IMPORTANTE NGA MGA HITABO

1900: Ang mga indibiduwal nagsugod sa pagbasa kag pagbinagbinag sa Zion’s Watch Tower kag sa iban pa nga pasad-sa-Biblia nga mga publikasyon.

1910

1912: Si E. J. Coward nagpamulongpulong sa ginatos ka tawo sa Georgetown kag New Amsterdam.

1913: Gin-arkilahan ang isa ka hulot sa Somerset House subong isa ka duog-tilipunan. Gingamit ini tubtob sang 1958.

1914: Ang una nga sanga talatapan gintukod sa Georgetown.

1917: Bangod sang pag-ipit sang mga klero, gindumilian sang gobierno ang pila ka publikasyon.

1922: Ginkuha ang pagdumili. Nagduaw si George Young.

1940

1941: Ang Lalantawan kag Consolation (Magmata! karon) gindumilian.

1944: Ang tanan nga publikasyon sang mga Saksi ni Jehova gindumilian.

1946: Ginkuha ang pagdumili sang Hunyo. Nag-abot ang una nga mga misyonero sang Gilead.

 Katuigan 1950: Ang sine nga The New World Society in Action ginpasalida sa bug-os nga Guyana.

1960: Nagbakal ang sanga sing propiedad sa Georgetown. Ang nagatindog na nga mga bilding nangin sanga kag puluy-an sang mga misyonero.

1967: Nalabawan ang kadamuon nga 1,000 ka manugbantala.

1970

1988: Ang bag-o nga sanga, sa amo gihapon nga propiedad, gindedikar.

1995: Natapos ang una nga Kingdom Hall nga ginpatindog sing madasig.

2000

2003: Ang sanga karon, sa bag-o nga propiedad, gindedikar.

2004: 2,163 ka manugbantala ang aktibo sa Guyana.

[Graph]

(Tan-awa ang publikasyon)

Kadamuon Sang mga Manugbantala

Kadamuon Sang mga Payunir

2,000

1,000

1910 1940 1970 2000

 [Mga mapa sa pahina 141]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

GUYANA

Baramita

Hackney

Charity

Henrietta

Suddie

GEORGETOWN

Mahaicony

Soesdyke

Bartica

Yaruni

New Amsterdam

Mackenzie

Wismar

Skeldon

Berbice

Orealla

Lethem

Essequibo

Demerara

Berbice

Courantyne

VENEZUELA

BRAZIL

SURINAME

 [Full-page picture sa pahina 134]

[Retrato sa pahina 137]

Si Evander J. Coward

[Retrato sa pahina 138]

Ang Somerset House sa Georgetown, Guyana, nangin duog-tilipunan sang kongregasyon kutob sang 1913 tubtob 1958

[Retrato sa pahina 139]

◼ Si George Young

[Retrato sa pahina 146]

Sanday Frederick Phillips, Nathan Knorr, kag William Tracy, 1946

[Retrato sa pahina 147]

Sang Hunyo 1946, ini nga proklamasyon ginpagua, nga opisyal nga nagakuha sang pagdumili sa aton mga literatura sa Guyana

[Retrato sa pahina 152]

Sanday Nathan Knorr, Ruth Miller, Milton Henschel, Alice Tracy (Miller anay), kag sanday Daisy kag John Hemmaway, 1954

[Retrato sa pahina 153]

Si John Ponting

[Retrato sa pahina 154]

Sanday Geraldine kag James Thompson nag-alagad sa Guyana sa sulod sang 26 ka tuig

[Retrato sa pahina 168]

Grupo nga pagpanaksi sakay sa sakayan

[Retrato sa pahina 169]

Pagbantala sa Suba Moruka sakay sa “Kingdom Proclaimer III”

[Retrato sa pahina 175]

Sanday Jerry kag Delma Murray

[Retrato sa pahina 178]

Si Frederick McAlman kag sanday Eugene kag Monica Fitzallen nga nagabantala sing maayong balita sa isa ka Amerindian nga nagakay-o sang iya bangka

[Retrato sa pahina 184]

Sirkito nga asambleya sa Baramita, 2003

[Mga retrato sa pahina 185]

Madamo sa distrito sang Baramita ang nagbaton sa kamatuoran sang Biblia

[Retrato sa pahina 186]

Pagpanaksi sakay sa bangka

[Retrato sa pahina 188]

Sanday Sherlock kag Juliet Pahalan

 [Retrato sa pahina 191]

Guyana​—“paraiso sang payunir”

[Retrato sa pahina 194]

Kingdom Hall sa Orealla, Guyana

[Retrato sa pahina 197]

Ang sanga talatapan anay sa 50 Brickdam, Georgetown, nahuman sang 1987

[Retrato sa pahina 199]

Komite sang Sanga, halin sa wala patuo: Edsel Hazel, Ricardo Hinds, kag Adin Sills

[Retrato sa pahina 200, 201]

Ang bag-o ginpatindog nga sanga sa Guyana