Réunion

ANG una nga mga tawo nga nakasapo sang isla sang Réunion—ayhan manugpatikang nga mga Arabo—di-hungod nga nakatukib sang isa ka tropikal nga paraiso. Naplastar nga daw kaangay sang isa ka berde nga huluyason sa asul nga Indian Ocean, ang Réunion ginbugayan sing kinaugali nga katahom kag pagkananuhaytuhay nga sarang makatupong sa bug-os nga kontinente. May mga balas ini sa baybay nga ginbuga sang bulkan, madamo nga mga busay, madabong nga kagulangan, madamo nga ilahas nga mga bulak, madalom nga mga nalupyakan, kudolkudol nga mga putukputukan sang bulkan, lunhaw nga bibi sang bulkan nga kinilometro ang diametro, kag aktibo nga bulkan—pila lang ini sa duna nga manggad sa isla.

Bisan pa nagapuyo sa sining matahom nga isla, gin-apresyar gid sang madamong tawo sa Réunion ang butang nga mas matahom pa sangsa ila makita. Ginhigugma nila ang bilidhon nga kamatuoran sa Pulong sang Dios. Ang misyonero nga si Robert Nisbet, nga naasayn sa kaingod nga isla nga Mauritius, amo ang una nga manugbantala sang Ginharian nga nagkadto sa Réunion. Sa iya pagtener sing mga pila ka adlaw sang Septiembre 1955, nasapwan ni Robert ang madamong interesado sa Biblia kag nakapahamtang sing madamong literatura kag nakapasuskriber sing madamo nga Magmata! Ginpadayon niya ang pagpakig-angot sa mga interesado paagi sa sulat.

Sugod sang 1955 tubtob 1960, pirme nagadalikyat sa sini nga isla si Robert kag ang manugtatap sang sona nga si Harry Arnott. Sang 1959 ginpangabay sang sanga sa Pransia si Adam Lisiak, isa ka Pranses nga payunir kag retirado nga minero nga may kaliwat nga Polaco kag nagaalagad sa Madagascar, nga kadtuan ang Réunion. Ginhinguyang ni Adam ang bug-os nga bulan sang Disiembre 1959 sa isla. Nagsulat sia: “Nobenta porsiento sang pumuluyo ang debotado nga Katoliko, apang madamo pa ang luyag nga makatuon tuhoy sa Pulong sang Dios kag sa bag-ong  kalibutan. Gintinguhaan sang mga pari nga balabagan ang paglapnag sang kamatuoran. May nagsiling sa nagasuskriber sang Magmata! nga luyag sang lokal nga pari nga hulamon ang amon libro nga ‘Pakamatuora ang Dios.’ ‘Kon sia gid ang makadto, pahulamon ko sia,’ siling sang nagasuskriber. Wala gid magkadto ang pari.”

BULIG GIKAN SA PRANSIA

Ang sanga sa Pransia, nga amo ang nagatatap sang hilikuton sa sina nga tion, nag-agda sa kalipikado nga mga manugbantala nga magsaylo sa Réunion. Ang pamilya Pégoud—sanday André, Jeannine, kag ang ila seis anyos nga bata nga lalaki nga si Christian—upod kay Noémie Duray, nga ila paryente, nagbaton sang pangagda. Nag-abot sila sang Enero 1961. Si Noémie, nga ginhayuan nga Mimi, nangin espesyal payunir sing duha ka tuig antes magbalik sa Pransia.

 Nakasapo sila gilayon sang mga interesado kag naghiwat pa gani sing mga miting sa ila ginadayunan nga hotel sa Saint-Denis, ang kapital nga siudad. Nagsaylo sila sa balay kag naghiwat gilayon diri sang mga miting. Mga isa ka tuig sang ulihi, ang bag-o nga grupo sa Saint-Denis nag-arkila sang diutay nga tilipunan nga makapalingkod sing mga 30 ka tawo. Human ini sa kahoy nga naatupan sang sin kag may duha ka bintana, kag isa ka ganhaan. Sang ginpasugtan, ginkuha sang mga utod ang dibisyon, naghimo sing diutay nga plataporma, kag naghimo sing tapi nga bangko nga wala sing salandigan.

Sa Domingo sa aga, kon mainit gani ang silak sang adlaw, nagagin-ot pa gid sa tilipunan bangod sang sin nga atop, kag indi magdugay ang tanan nga tumalambong—ilabi na ang nagatindog sa plataporma, nga ang ila ulo pila na lang ka sentimetro sa atop—halos maligo sing balhas. Dugang pa, bangod ang tilipunan pirme buta, madamo ang nagatindog sa gua, nagapamati gikan sa bukas nga bintana kag sa ganhaan, amo nga naggin-ot pa gid tapat.

‘NAHALAWHAW GID KAMI!’

Bisan pa sa sini nga kabudlayan, ang tanan ginaabiabi gid sa miting, kag sa katapusan sang unang tuig, mga 50 ang regular nga nagatambong. Nangin pito ang manugbantala sang Ginharian, kag 47 ang pagtuon sa Biblia! Ang iban nga bag-uhan ginatun-an sing duha ka beses sa isa ka semana. “Malipayon kami, malipayon gid kami, apang medyo nahalawhaw,” sulat sang mga utod.

Ang isa ka bag-ong estudyante sa Biblia amo si Myriam Andrien, nga nagsugod sa pagtuon sa Madagascar sang 1961. Nadumduman niya nga ang ginasiling nga tilipunan ginagamit man subong temporaryo nga Assembly Hall. Ginpalayasan ini sang mga utod nga ginaatopan sang dahon sang palma. Sa sadtong tion ang mga 110 nga tumalambong isa na ka daku nga pagtilipon.

Lakip sa mga nabawtismuhan sa asambleya sa Mauritius sang Oktubre 1961 amo sanday David Souris, Marianne Lan-Ngoo, kag Lucien Véchot, nga nagbulig gid sing daku sa pagbantala. Pagkadason nga tuig nangin 32 ang manugbantala, kag ang tagsa ka payunir nagadumala sing tubtob 30 ka pagtuon sa Biblia! Ang  tumalambong sa mga miting kon Domingo nagalab-ot sing 100, kag ini sila naggikan sa nanuhaytuhay nga etniko nga grupo.

Duha ang relihion sang kadamuan nga Indian sa Réunion—Katoliko kag Hindu. Para sa iban, mabudlay gid ang pagbiya sa ila anay kinabatasan. Apang ang pagpailob, kaayo kag kalig-on sang mga utod sa kon ano ang husto masami nga may maayo nga resulta. Halimbawa, nagpabilin gihapon sa butig nga relihion, nagpamakot, kag nangin kerida ang isa ka babayi nga ginatun-an sang isa ka payunir sa sulod sang duha ka tuig. Nagdesisyon ang payunir nga ihatag sa isa ka utod nga babayi ang pagtuon basi pa lang kon makabulig sia. “Pagligad sang pila ka bulan,” ang utod nga nagatuon nagsiling, “nag-uswag ang apresasyon sang babayi, kag nalipay gid ako kay nag-untat na sia sa iya espiritistiko nga mga buhat. Apang wala pa sila makapakasal. Ang lalaki nga iya ginapuyo indi magpakasal sa iya. Sang ulihi, nagdesisyon sia nga mag-unong sa sini nga lalaki, gani wala na ako sing mahimo kundi untaton ang pagtuon.

“Isa ka adlaw sa dalan, nasumalang ko ang babayi kag nangabay sia nga ipadayon ang pagtuon. Nagpasugot ako, sa kondisyon nga kinahanglan ipakita niya ang iya pagkasinsero paagi sa pag-aplikar sang iya mga natun-an. Ginlaygayan ko sia nga mangamuyo kay Jehova tuhoy sa sini kag ginsunod niya ini. Nian nangisog sia sa pagprangka sa iya ginapuyopuyo. Daku gid ang iya kalipay kay nagpasugot sia nga magpakasal sila. Dugang pa, ang lalaki nagtambong sa mga miting upod sa iya ginpakaslan nga asawa.”

Sang 1963 nga tuig sang pag-alagad, 11 ka beses nga nagtaas ang kadamuon sang manugbantala sang Ginharian kag 93 ang pinakaulihi nga kataason. Sa sina nga tion may duha na ka kongregasyon kag isa ka grupo sa Réunion. Ang unang seremonya sa bawtismo ginhiwat sang Disiembre 1962 sa baybay sang St.-Gilles-les Bains, kag 20 ang nabawtismuhan. Ang ikaduha, ginhiwat sang Hunyo 1963, kag 38 ang nabawtismuhan. Sang 1961, 1 sa 41,667 ka tawo ang proporsion sang manugbantala sa populasyon sang Réunion. Pagligad sang tatlo ka tuig nangin 1 sa 2,286 ini. Huo, ‘ginpatubo’ ni Jehova ang pulong sa sining matambok sa espirituwal nga isla.—1 Cor. 3:6.

 PAGBANTALA SANG GINHARIAN SA NABAW-ING NGA DUOG

Sang 1965—pagligad sang apat ka tuig nga nag-abot ang unang Saksi nga pamilya—nakalab-ot na sa kapin 110 ang manugbantala sa kongregasyon sa Saint-Denis, kag matuptupan nila ang ila teritoryo kada tatlo ka semana! Apang, wala pa mabantalaan ang iban nga duog. Ano ang solusyon? Nag-arkila ang mga utod sing mga bus kag nagbantala sa iban nga banwa nga yara sa higad sang dagat, lakip na sa Saint-Leu, Saint-Philippe, kag Saint-Pierre.

Inoras ang biyahe antes makalab-ot sa pila ka teritoryo, gani kaagahon pa lang nagabiyahe na ang mga utod kag nagaagi sa mga dalan nga masami masipot, kantilado, kag likuon. Ang pagbiyahe gikan sa Saint-Denis pakadto sa siudad sang Le Port, nga 15 minutos lang karon, duha ka oras sang mabudlay nga biyahe sang una. “Kinahanglan ang pagtuo sa pag-agi sa sini nga dalan,” saysay sang isa ka utod. Delikado gani bisan ang bag-o nga dalan, bangod sang nagakalatiphag nga mga igang. Sa iban nga duog, halos kantilado gid ang mga bukid sa higad sang dalan, kag kon kaisa bangod sang mabunok nga ulan nagakatiphag ang mga igang sa ibabaw, ang iban sini nagabug-at sing pila ka tonelada. Sa sulod sang pila ka tuig, madamo na nga tawo ang napatay diri.

“Sang mga otso anyos ako,” siling ni Christian Pégoud, “nakapahamtang ang amon grupo sing 400 tubtob 600 ka Magmata! nga magasin sa nabaw-ing nga mga teritoryo. Ginadumilian pa  sa sini nga tion ang Lalantawan. Bangod ang pila ka di-tumuluo apang mainabyanon nga mga bana sang mga utod nalipay gid sa paglagaw, ginaupdan nila ang ila asawa apang wala sila nagapakigbahin sa pagpanaksi. Pagkatapos sang pag-alagad sa latagon, nagapiknik kami kag kami nga mga kabataan nalipay gid sa sini. Daku gid ang epekto sining pinasahi nga mga hilikuton sa akon.”

NAG-USWAG ANG HILIKUTON BANGOD SANG MGA PAGBAG-O SA ORGANISASYON

Sang Mayo 1963, ang una nga tiglawas gikan sa ulong talatapan nga nagduaw sa Réunion amo si Milton G. Henschel. Naghatag sia sing pinasahi nga pamulongpulong sa 155 ka tumalambong. Bangod sang iya pagduaw, apat ang gintangdo subong espesyal payunir agod magbulig sa pagtatap sa mga kongregasyon kag sa pagpanghikot sa mga duog nga wala pa nabantalaan. Gin-asayn si David Souris sa Le Port, si Lucien Véchot sa siudad sang Saint-André, kag sanday Marianne Lan-Ngoo kag Noémie Duray (karon Tisserand) sa Saint-Pierre.

Sang Mayo 1, 1964, ginliton ang pagtatap sang hilikuton gikan sa Pransia pakadto sa Mauritius. Dugang pa, nagtukod sing isa ka depot sang literatura sa Réunion. Sa amo man nga tion, gin-agda ang mga manugbantala nga panghikutan sing bug-os ang wala naasayn nga mga teritoryo, kag ginpalig-on ang mga utod  nga lalaki nga lab-uton ang mga palangakuan sa kongregasyon agod matatap sing maayo ang mga bag-uhan nga nagadugok sa kamatuoran. Sa pagkamatuod, sang 1964 nga tuig sang pag-alagad, 57 ang nabawtismuhan—21 sa isa ka asambleya!

Sang nagligad nga tuig, nag-aplay nga mangin kongregasyon ang grupo sa Saint-André. Mabasa ang aplikasyon: “Sang katapusan sang Hunyo 1963, may 12 ka bawtismado nga manugbantala, kag ginalauman nga madugangan ini sing 5 ukon 6 ka bag-uhan nga manugbantala sa masunod nga duha ka bulan. Nagadumala ang mga utod sing 30 ka pagtuon sa Biblia.” Gin-aprobahan ang aplikasyon, kag duha ka utod nga lalaki ang nagtatap sa kongregasyon—si Jean Nasseau subong alagad sang kongregasyon, ukon nagadumala nga manugtatap, kag si Lucien Véchot subong kabulig. Sila nga duha halos duha pa lang ka tuig sa kamatuoran.

Maalwan kag daku nga tawo ang 38 anyos nga si Jean, nga isa ka instruktor sa isa ka teknikal nga eskwelahan kag isa ka lantip nga manunukod. Nabawtismuhan sia sang 1962, kag may mga kalantip kag ikasarang sa paghikutar sang mga butang sa pagpasangkad sang hilikuton sang Ginharian. Sa katunayan, gintukod niya ang ikaduha nga Kingdom Hall sa Réunion sa iya kaugalingon nga gasto kag lote sa Saint-André. Isa ini ka mapag-on, matahom nga tinukod nga human sa kahoy kag mahimo ini makapalingkod sing komportable sing kapin sa 50 ka tawo. Sugod sadto walo ka kongregasyon ang natukod sa teritoryo nga orihinal nga ginatatap sang grupo sa Saint-André. Napatay nga matutom kay Jehova si Jean sang 1997.

Naporma ang ikatlo nga grupo sa Le Port, nga isa ka pantalan nga siudad, sang maaga nga bahin sang katuigan 1960 kag may katapo ini nga mga interesado gikan sa Saint-Paul, nga mga walo ka kilometro sa bagatnan. Simple lang kag human sa kahoy ang mga balay sa Le Port, nga napalibutan sang milkbush, isa ka tanom nga daw cactus nga wala sing tunok. Nag-arkila sing balay si David Souris kag naghiwat diri sing mga miting. Sang Disiembre 1963, nag-aplay ang grupo nga mangin kongregasyon. May 16 ini ka manugbantala sang Ginharian, 8 ang bawtismado, kag may promedyo nga 22.5 oras sila kada bulan sa pag-alagad sa latagon. Nagadumala sing 38 ka pagtuon sa Biblia si David kag ang iya kabulig! Sang nagduaw ang manugtatap sang sirkito sa amo  man nga bulan, naghatag sia sing pamulongpulong publiko kag 53 ang nagtambong.

Naasayn man sa Le Port ang mga espesyal payunir nga sanday Christian kag Josette Bonnecaze. Nabawtismuhan si Christian sa French Guiana kag nagkadto sa Réunion sang maaga nga bahin sang katuigan 1960. Soltero pa sia sa sina nga tion kag sia lamang sa ila pamilya ang yara sa kamatuoran. Mainayuhon nga nagsaylo sing balay si Utod Souris agod makaistar sanday Christian kag Josette sa balay nga ginahiwatan sang mga miting. Apang, sang ulihi nag-uswag gid ang kongregasyon amo nga ining mag-asawa dapat man magsaylo!

Sa sini man nga tion, ang klerigo sa sining ginadominahan sang Katoliko nga duog nag-impluwensia sa mga tawo batok sa mga Saksi. Kon adlaw, ginabato sang mga kabataan kag mga pamatan-on ang mga manugbantala kag kon gab-i ginabato nila ang balay sang mga utod.

Nakilala ni Raphaëlla Hoarau, isa ka bag-ong estudyante sa Biblia, ang pila sa sini nga pamatan-on. Pagkatapos sang isa ka insidente sang pagpamato, ginsundan niya sa balay ang nangbato nga mga pamatan-on. “Kon padayunon pa gani ninyo ang pagpamato sa akon utod,” siling niya, “ako gid ang makontra ninyo.”

“Pasensiaha kami, Mrs. Hoarau,” sabat nila. “Wala kami kabalo nga utod mo gali sia.”

 Nakasulod sa kamatuoran si Raphaëlla, subong man ang iya tatlo ka bata nga babayi, nga ang isa sa ila amo si Yolaine nga nakapamana kay Lucien Véchot.

Bisan pa sa pagpamatok bangod sang pagsulsol sang mga klerigo, ang kakugi sang mga utod kag ang pagpakamaayo sang Dios nagbunga sang isa ka makugi nga kongregasyon sa Le Port, kag sang ulihi gutok na sila sa ila tilipunan. Sa katunayan, masami nga mas madamo sing tagpalamati sa gua sangsa sulod. Nagabutang sing mga bangko bisan diin nga posible maplastaran, bisan gani sa plataporma, kag ang grupo sang mga kabataan nagalingkod sa bibi sang plataporma nga nagaatubang sa tumalambong. Sang ulihi, nagpatindog ang mga utod sing isa ka maayong Kingdom Hall, kag karon, sa sini nga duog may anom na ka kongregasyon.

NAGPANGUNA ANG MGA PAYUNIR

Ang isa sa nauna nga payunir sa Réunion amo si Annick Lapierre. “Si Annick amo ang nagatuon sa amon ni Nanay,” saysay ni Myriam Thomas. “Ginpalig-on niya ako nga manghikot gid sa ministeryo, kag ginsilingan ko sia nga luyag ko mangin payunir. Nabawtismuhan ako pagligad sang anom ka bulan. Sang una, amon teritoryo ang bug-os nga isla, kag masami kami nagalakat, kay wala pa sadto sing mga bus kag diutay lang ang salakyan. Apang, may salakyan si Utod Nasseau kag ginadul-ong niya kami  bisan diin, kon posible, sa pag-alagad sa latagon. Makalilipay gid ang pagbantala, kag napalig-on gid kami tanan.”

Nagsaysay ang isa ka pamilyado nga si Henri-Lucien Grondin: “Ginapalig-on namon pirme ang mga kabataan nga magpayunir. Ginpadaku sang mga manugtatap sang sirkito sa amon ang importansia sang paghatag sang amon pinakaali kay Jehova. Ang akon subang nga bata nga si Henri-Fred, nga 40 anyos na karon, naghimo sa bug-os tion nga pag-alagad subong iya karera.”

“Ang amon kongregasyon may daku nga grupo sang makugi nga mga pamatan-on,” hinumdom ni Henri-Fred. “Ang iban bawtismado, apang ang iban kaangay ko, indi pa. Sa tion sang sira-klase, nagahinguyang gihapon kami tanan sing tig-60 ka oras sa ministeryo. Wala gid namon ginkalimtan ang amon espirituwal nga mga tulumuron, kag karon isa na ako ka manugtatap sang sirkito upod sa akon asawa nga si Evelyne.”

PAGPAMATOK SANG DEMONYO

Kinaandan na ang espiritismo sa Réunion. “Sa baryo sang La Montagne,” saysay ni Jeannine Corino (Pégoud sang una), “nasumalang ko ang isa ka tawo nga nagsiling nga hiwitan niya ako paagi sa pagtuslok sing dagom sa isa ka monyika. Wala ko mahangpan ang iya ginangasal, gani ginpangabay ko ang akon estudyante sa Biblia nga ipaathag ini sa akon. ‘Manughiwit ato nga tawo,’ siling niya, ‘kag tawgon niya ang mga espiritu agod halitan ka.’ Ginpasalig ko sia nga amligan gid ni Jehova ang bug-os nga nagasalig sa iya. Siempre pa, wala ako nahalitan.”

Nagsaysay ang isa ka utod nga sang bata pa sia, ang iya pamilya nagahiwat sing seremonya sa pagtawag sa mga espiritu. Sang 1969 nasugilanon niya ang mga Saksi ni Jehova kag nagtuon sa Biblia. Apang, gintinguhaan sang mga demonyo nga paluyahon ang iya buot paagi sa pagpabungol sa iya sa tion nga magtambong sia sa mga miting. Bisan pa sa sini, wala lamang sia padayon nga nagatambong kundi ginarekord pa niya ang mga pamulongpulong agod nga mapatokar niya ini sa ila balay. Sang ulihi, ginbiyaan sia sang mga demonyo, kag wala magdugay nagpakigbahin sia sa pag-alagad sa latagon.—Sant. 4:7.

Sang 1996, nagtuon sing Biblia sa Saksi ang isa ka Pentecostal nga babayi nga si Roséda Caro. Antes sini nabulag sia bangod  gintuman niya ang laygay sang iya mga abyan sa simbahan kag nag-untat sa pagtomar sang bulong para sa diabetes. Nadalahig sa partido Komunista sa ila duog ang iya bana nga si Cledo, nga ginakahadlukan sa ila komunidad bangod sang iya kasingki. Nagapanghiwit man si Cledo, nagapakigbahin sa mga seremonya sang Hindu, kag sang ulihi nangin Pentecostal.

Sang nagtuon si Roséda, ginpamatukan sia ni Cledo kag ginpahog pa gani niya ang mga gulang sa kongregasyon. Apang wala nahadlok si Roséda. Mga pila ka bulan sang ulihi, naospital si Cledo kag na-coma. Sang naumpawan sia, gindal-an sia sing kaldo sang duha ka Saksi, nga abi niya para sa iya asawa.

“Indi, Mr. Caro, para sa imo ina nga kaldo!” siling sang mga utod nga babayi.

“Natandog gid ako sa sini,” saysay ni Cledo. “Wala sing nagduaw sa akon nga Pentecostal, apang duha ka Saksi ni Jehova—ang mga tawo nga ginkontra ko gid—nagdul-ong sa akon sing kaldo. ‘Si Jehova, ang Dios sang akon asawa, nagaluntad gid,’ siling ko sa akon kaugalingon. Nian nangamuyo ako sing hipos, nga nagapangabay nga ako kag si Roséda magahiusa sa amon mga pagpati.”

 Amat-amat lang ang paghulag ni Cledo sa iya mapainubuson nga pangabay. Antes sia nagbalatian, daw naghaganhagan ang iya panimuot kag gintugutan pa gani niya ang iya asawa nga magtuon sa balay sang ila kaingod. Nian isa ka adlaw ginsilingan  niya si Roséda kag ang utod nga nagtuon sa iya: “Indi maayo nga didto kamo magtuon. Didto kamo sa balay.” Gintuman sia sang mga babayi. Apang lipod sa ila ihibalo, nagapamati si Cledo sa pihak nga hulot kag naluyagan gid niya ang iya nabatian. Bisan pa nga indi kabalo magbasa si Cledo, sang nag-ayo sia, gintun-an sia sing duha ka beses sa isa ka semana kag nabawtismuhan sang 1998. Bisan pa sang mga balatian bangod sang katigulangon, matutom gihapon sanday Cledo kag Roséda sa pag-alagad sa Dios.

PAGBANTALA SA INTERYOR

Diutay lang sa pumuluyo sang Réunion ang nagapuyo malayo sa baybay sa madalom nga mga nalupyakan nga napalibutan sang kabukiran nga nagataas sing 1,200 metros ukon kapin pa. Ang iban nagapuyo sa mas mataas pa nga duog sa malapad kag lunhaw nga mga caldera ukon duog malapit sa bibi sang tuman ka daku apang patay nga bulkan. Ang iban sa sining mga tawo talagsa lang, kon makakita man ugaling sing dagat. Halimbawa ang caldera sa Cirque de Mafate, mahimo lamang makadtuan paagi sa paglakat ukon pagsakay sa helikopter.

Ang kaliwat sang ulipon nga Aprikano nga si Louis Nelaupe nagdaku sa Cirque de Mafate. Sang pamatan-on sia, nagabulig pa sia sa pagpas-an sang litter nga ginasakyan sang Katoliko nga pari. Nagsaylo sang ulihi si Louis sa Saint-Denis, kag didto sia nakasapo sang kamatuoran. Siempre pa, luyag niya nga ipaambit ang iya bag-ong nasapwan nga mga pagpati sa iya mga paryente. Busa isa ka adlaw sang 1968, si Louis kag ang iya asawa nga Anne, kag duha pa ka utod nga babayi, nga nagaedad sing 15 kag 67, naglakat pakadto sa interyor. Nagdala sila sing isa ka knapsack, isa ka maleta nga bayo, kag isa ka maleta nga puno sing literatura.

Sang umpisa, nagsubay sila sa isa ka suba kag nian nagtaklad sa isa ka masipot, likuon nga dalan sa bukid. Sa pila ka duog, may dalan nga sa higad sini isa ka mataas nga pangpang nga igang kag sa pihak naman isa ka pil-as. Ginabantalaan nila ang tanan nga balay nga ila maagyan. “Sa sina nga gab-i,” siling ni Louis, “gin-aman ni Jehova ang amon panginahanglan paagi sa tag-iya sang solo nga tindahan sa sini nga distrito. Ginpadayon niya kami sa  isa ka payag nga may duha ka hulot kag kompleto sing kagamitan sa kuarto kag sa kusina. Pagkaaga, naglakat na naman kami, nag-agi kami sa kilid sang isa ka bukid nga nagataas sing 1,400 metros pakadto sa isa ka caldera, nga isa ka malapad kag may kinaugali nga ampiteatro.

“Sang ulihi, nag-abot kami sa balay sang akon abyan sang una, nga nagpadayon sa amon. Pagkaaga, ginbilin namon ang pila ka bagahe sa ila, kag nagpadayon kami sa amon destinasyon, nga nagapangaonkaon sing gagmay nga mga bayabas nga nagatubo lang sa talon kag nagabantala sa kubos nga mga tawo nga wala pa gid nakabati sang mensahe sang Ginharian. Alas 6:00 sa gab-i na kami nag-abot sa balay sang akon paryente. Nalipay gid sia nga makita kami, amo nga nag-ihaw sia sing manok para sa panihapon, nga nagapahanumdom sa amon kanday Abraham kag Sara, nga nagpakaon sa mga anghel sang Dios. (Gen. 18:1-8) Siempre pa, ginpanaksihan namon sia samtang nagaluto. Sa katapusan, nakakaon gid man kami mga 11:00 sa gab-i.

“Pagkaaga, Huebes, nanaksi kami sa palibot malapit sa bibi sang bulkan, nga nagakaon sang mga bayabas kag nagaduaw sa tanan nga balay nga amon makita. Ang isa ka mainayuhon nga tawo nag-agda sa amon nga mangape, amo nga nakadiskanso sing makadali ang amon mga tiil apang indi ang amon dila! Sa pagkamatuod, nalipay gid ini nga tawo sa amon paghinun-anon sa Biblia amo nga gin-updan niya kami sa tanan nga balay nga mga isa ka kilometro ang kalayuon gikan sa ila, nga nagapatokar sang iya silindron samtang nagalakat upod sa amon.

“Sa katapusan, nakabalik kami sa amon ginbilinan sang mga bagahe kag nagtulog didto sa sina nga gab-i. Sa tion nga nakaabot kami sa amon balay sang Biernes sang gab-i, kami nga apat—lakip ang amon pinalangga nga 67-anyos nga utod nga babayi—nakalakbay sing mga 150 kilometros kag nakaduaw sing 60 ka balay kag nakapahamtang sing 100 ka literatura. Huo, ginakapoy kami sa pisikal, apang narepreskuhan kami sa espirituwal. Siempre pa, para sa akon, ang paglakbay sa Cirque de Mafate isa man ka pagpauli sa akon dutang natawhan.”

 ANG DUHA KA MANUGBANTALA NANGIN LIMA KA KONGREGASYON

Sang 1974, si Christian Pégoud kag ang iya iloy nagsaylo sa bagatnan nga bahin sang banwa sang La Rivière kag wala pa sing kongregasyon diri sa sina nga tion. “Nagahiwat kami sing mga miting sa amon garahe, kag sang ulihi 30 ang nagatambong,” siling ni Christian, nga sa sina nga tion 20 anyos na. “Ginatun-an ko ang isa ka babayi upod sa iya anak nga dalaga nga si Céline, nga nakagon na kay Ulysse Grondin. Si Ulysse nga isa ka militante nga Komunista, indi luyag nga magtuon ang iya nobya sa amon. Apang, ginkumbinsi ni Céline si Ulysse nga mamati sa amon, kag ginkadtuan sila ni Nanay kag ang iya mga ginikanan. Nalipay gid kami kay namati sila kay Nanay kag naluyagan nila ang ila nabatian. Nagtuon ang bug-os nga pamilya, kag sang 1975, sanday Ulysse kag Céline nabawtismuhan kag nagpakasal. Sang ulihi gintangdo nga gulang si Ulysse.”

Nagpadayon si Christian: “Luwas sa La Rivière, ang amon teritoryo nagalakip sa komunidad sa uma sang Cilaos, Les Avirons, Les Makes, kag L’Étang-Salé. Madamo nga interesado ang amon nasapwan sa Les Makes. Ini nga baryo yara sa ubos sang Le Cap, isa ka seksion sang bibi sang patay nga bulkan. Gikan diri, sa isa ka masanag nga aga, makita sang isa ang malapad, lunhaw nga ampiteatro nga kapin sa 300 metros ang kalayuon pa ubos.”

Ang pamilya Poudroux nagapuyo sa gamay nga lote nga ila ginaarkilahan malapit sa kunsaran sang Le Cap. Ang subang nga si Jean-Claude, naghinumdom: “Kami sang akon mga utod, nga apat ka lalaki kag lima ka babayi, nagabulig kay Tatay sa pagtanom sing utanon agod ibaligya sa merkado. Nagatanom sia kag nagadistilar sang geranium agod makapatubas sang kahumot nga ginagamit sa pahumot. Nagalakat kami sing lima ka kilometro pakadto sa eskwelahan sa amon baryo, masami nga nagadala sing mga utanon nga amon tinanom. Pagpauli, kon kaisa nagalukdo kami sing mga dies kilos nga groserya.

“Mapisan gid si Tatay, kag ginatahod gid namon sia bangod sini. Apang kaangay sa madamo, palahubog man sia, kag kon mahubog na gani, nagasingki sia. Kami sang akon mga utod masami nga makasaksi sang malain nga eksena sa balay, kag ginakulbaan kami sa madangatan sang amon pamilya.”

 Nagpadayon si Jean-Claude: “Sang 1974 isa ka payunir ang nakigsugilanon sa akon. Nagatudlo ako sa eskwelahan sang La Rivière. Bangod sang pagkasalimpapaw kag inhustisya nga akon nakita sa mga simbahan, daw nangin ateista ako. Apang, nagdayaw gid ako sang gingamit sang utod ang Biblia sa pagsabat sang akon tanan nga pamangkot. Nagtuon kami sang akon asawa nga si Nicole. Ginduaw man namon ang akon pamilya agod ipaambit ang kamatuoran sa Biblia sa ila kag masami nga maabtan kami sang akon mga utod sa pagsugilanon sing halos tungang gab-i. Kon kaisa nagapamati man ang akon mga ginikanan.

“Wala magdugay ang akon mga utod nga sanday Jean-Marie kag Jean-Michel kag ang akon utod nga babayi nga si Roseline pirme na nagakadto sa balay agod magbuylog sa amon pagtuon. Nag-uswag kami tanan sa espirituwal, nangin mga manugbantala, kag dungan kami nga nabawtismuhan sang 1976. Sing makapasubo, ginpasibangdan ako ni Tatay sing sayop kuno nga pag-impluwensia sa akon mga utod kag wala na sia nagasapak sa akon. Nangin tuman kasingki si Tatay tubtob sa punto nga ginalikawan ko na sia sa publiko!

“Nagtuon man si Nanay bisan pa nga indi sia makahibalo sa pagbasa. Kag nalipay gid ako sa pagsugid nga sang ulihi medyo nagbuot na si Tatay. Sa katunayan, nagtuon sia sa Biblia sang 2002. Sa karon, bawtismado na ang 26 ka katapo sang amon pamilya. Lakip sa sini ang siam ko ka utod kag ako, ang amon mga tiayon, kag ang amon iloy, nga makugi gihapon karon bisan tigulang na. Sanday Jean-Michel kag Jean-Yves nag-alagad sing makadali subong manugtatap sang sirkito apang nag-untat bangod sang balatian. Sila nga duha mga gulang sa kongregasyon, kag payunir man si Jean-Yves upod sa iya asawa nga si Roséda. Ako kag ang akon subang nga bata mga gulang man.”

Sang 1974, sang nag-abot si Christian Pégoud kag ang iya iloy, wala pa sing kongregasyon sa La Rivière kag sa palibot sini nga mga banwa, apang karon may lima na. Ang isa yara sa banwa sang Cilaos, sa ibabaw sang Cirque de Cilaos nga bantog bangod sang mga tuburan kag sa maalabaab nga palaliguan diri. Paano naporma ang kongregasyon sa Cilaos? Kada Huebes sugod  sang 1975 tubtob 1976, ang mga manugbantala gikan sa La Rivière nagalakbay sing tubtob 37 kilometros sa masipot, kag likuon nga dalan—nga pirme ginatiphagan sang igang—pakadto sa Cilaos kag nagabantala tubtob alas 5:00 sa hapon. Nagbunga ang ila panikasog, kay may 30 ka manugbantala na karon sa banwa, kag may kaugalingon na sila nga Kingdom Hall.

ESPIRITUWAL NGA PAG-USWAG SA BAGATNAN

May maayong rason gid nga bansagan sang mga tumandok ang nabagatnan nga bahin sang Réunion nga “nagaalimbukad nga bagatnan.” Ang dalagku nga mga balod mabaskog nga nagahampak sa halos desyerto nga baybayon, nga nahamtangan sang aktibo nga bulkan sa Réunion, ang Piton de la Fournaise (Putukputukan Sang Pugon). Ang Saint-Pierre amo ang pinakadaku nga banwa diri. Ang mga espesyal payunir nga sanday Denise Mellot kag Lilliane Pieprzyk gin-asayn diri sang ulihi nga bahin sang katuigan 1960. Sang ulihi, sang naglambo ang interes, ang espesyal payunir nga si Michel Rivière kag ang iya asawa nga si Renée, nagbuylog sa duha ka utod nga babayi.

Ang una nga estudyante sa Biblia sa sini nga duog amo si Cléo Lapierre, isa ka manunukod nga nakasulod sa kamatuoran sang 1968. “Ang una nga miting nga akon natambungan ginhiwat sa idalom sang daku nga kahoy,” siling ni Cléo. “Ang ‘Kingdom Hall’—nga isa ka tres metros por tres metros nga tinukod—ginguba agod matukuran sang mas daku nga tilipunan, nga sa sini nakapakigbahin ako sa pagtukod.”

Sa amo man nga tuig, si Cléo, nga isa ka reserba sa army, ginpatawag agod mag-alagad sa militar. “Sa diutay ko nga ihibalo sa Biblia,” saysay ni Cléo, “nagsulat ako sa mga opisyal nga nagapaathag sang akon karon neutral nga panindugan. Wala sila nagbalos, amo nga nagkadto ako sa base sang army sa Saint-Denis, sa pihak nga bahin sang isla, agod mangusisa tuhoy sa sini nga butang. Ang isa ka opisyal nagsiling sa akon nga magpauli apang maghanda nga mapriso. Busa, pirme ako nagapangamuyo kag nagtuon sing maayo. Wala magdugay,  ginpatawag ako sa base. Sang nag-abot ko, ginpangabay ko ang utod nga nagdul-ong sa akon nga maghulat sing isa ka oras. ‘Kon indi gani ako makabalik sa sina nga tion,’ siling ko, ‘siguro indi na gid ako makabalik. Kon amo sina ang matabo, palihug ibaligya ang akon salakyan kag ihatag ang kuarta sa akon asawa.’

“Sang magsulod ako, nakita ko ang mga opisyal nga nagabinais kon ano ang himuon sa akon. Pagligad sing mga 45 minutos, ginpalapitan ako sang sarhento.

“‘Maglakat ka na ora mismo!’ siling niya. ‘Pauli na ‘to.’

“Wala pa ako nakalakat sing mga 45 metros sang gintawag niya ako nga magbalik. Sa malulo nga tingog, nagsiling sia: ‘Nagadayaw  gid ako sa inyo. Nabatian ko na ang tuhoy sa mga Saksi ni Jehova sa Pransia, apang ikaw ang una ko nga nakilala.’

“Sa sina nga tion, ako lamang ang utod nga lalaki sa Saint-Pierre, gani ginadumalahan ko ang tanan nga miting sa kongregasyon. Apang, kon kaisa may nagabulig sa akon, kag sang 1979 nag-abot ang mag-asawa nga misyonero nga sanday Antoine kag Gilberte Branca.”

 PAGPATINDOG SANG KINGDOM HALL

Sa primero, ang mga kongregasyon kag mga grupo kinaandan nga nagatipon sa isa ka ginkay-o nga mga balay kag sa pribado nga mga puluy-an. Apang, bangod pirme may bagyo, kinahanglan gid ang mas mabakod nga tilipunan. Apang mahal ang kongkreto nga tinukod, kag madugay ini patindugon. Apang, nagbulig gid si Jehova, kag sang ulihi, natukod ini nga sahi sang mga Kingdom Hall sa Réunion.—Isa. 59:1.

Halimbawa, sa banwa sang Saint-Louis nagaeskwela sa pagpangantero ang isa ka pamatan-on nga utod sang nakabaton ang kongregasyon sang plano para sa ila bag-o nga Kingdom Hall.  Ginpanaksihan sang utod ang ila instruktor, ginsugiran tuhoy sa tilipunan, kag ginpaathag niya nga patindugon ini sang mga boluntaryo. Ano ang reaksion sang manunudlo? Gindala niya ang iya mga estudyante sa duog nga patindugan agod maghimo sing pila ka aktual nga paghanas! Nagbulig ang mga estudyante sa pagkutkot para sa pundasyon, kag sang ulihi nagdonar ang maestro sing mga kabilya para sa pundasyon.

Gin-iskedyul sang mga utod ang pagbuhos sing semento sa 190 metros kuadrado nga salog sa tion sang piesta opisyal, kag kapin sa isa ka gatos ka boluntaryo ang temprano nga nag-abot agod magtrabaho. Apang, bangod sang pila ka rason, gin-utod sang banwa ang suplay sang tubig! Nangita sing medyos ang mga utod kag ang isa ka utod nga nakakilala sa hepe sang mga bombero nagpaathag sa problema sa sining mainayuhon nga tawo, nga gilayon nga nagpadala sang isa ka trak sang bombero nga may bastante nga tubig para sa pagbuhos.

Sang nahuman ang Kingdom Hall, nagdayaw gid ang isa ka bag-ong interesado sa mga utod kag sa ila ginhimo, amo nga nagpagua sia sing tseke kag nagdonar sing halos bastante nga igasto para sa bag-ong sound system. Samtang nagaduaw sa Mauritius sang Disiembre 1988, si Carey Barber sang Nagadumala nga Hubon nagkadto sa Réunion sa paghatag sing pamulongpulong sa dedikasyon. Nahuman sang 1996 ang unang Kingdom Hall nga gintukod sing madasig sa St.-Gilles-les Bains. Sa karon, ang isla may 17 na ka Kingdom Hall nga ginagamit sang 34 ka kongregasyon.

 DIIN HIWATON ANG SIRKITO NGA MGA ASAMBLEYA?

Nagmadinalag-on gid ang hilikuton sa Réunion sang magsugod ini, amo nga nangin problema ang pagpangita sing maligwa nga tilipunan nga hiwatan sang mga asambleya. Sang 1964, ginplano sang mga utod nga maghiwat sang unang sirkito nga asambleya sa ila duog. Apang, pagligad sang binulan nga pagpangita, isa lang ka duog ang ila nakita—sa naibabaw nga panalgan nga restawran sa Saint-Denis. Daan na ang tinukod, mahal ang arkila, kag human sa kahoy. Nagsiling ang tag-iya nga makasarang ini sa kapin sa 200 ka tawo, nga amo ang ginapaabot nga magtambong.

 Bangod wala na gid sing iban, gin-arkilahan sang mga utod ang restawran, kag ang isa ka mainayuhon nga tawo naghatag sa amon sang isa ka loudspeaker system. Sa tion sang asambleya, sang nagsaka na ang mga utod sa ibabaw, nag-inigot ang salog sini, apang wala ini maghugpaas. Ang nagtambong sang Domingo 230, kag 21 ang nabawtismuhan.

Wala magdugay pagkatapos sini, ang utod nga nagdaku sa Cirque de Mafate nga si Louis Nelaupe, mainayuhon nga nagtanyag sang iya lote sa Saint-Denis para patindugan sang temporaryo nga Assembly Hall. Isa ini ka simple kag bukas sa magtimbang nga kilid, ang balayan sini human sa kahoy, sin ang atop, kag ginpalibutan ini sang sinulidap nga palma.

Ang una nga asambleya nga ginhiwat diri amo ang tatlo ka adlaw nga distrito nga kombension. “Sa aga sang unang adlaw,” saysay sang delegado nga si Myriam Andrien, “naggua kami sa pagbantala kag nagbalik agod magkaon sing mainit nga panyaga—isa gid ka tunay nga Creole nga kan-on, liso sang balatong, kag kinatumbalan nga manok. Para sa mga wala maanad sa kahang, ang nagluto naghanda sing rougail marmaille, ukon matam-is nga chutney.”

Sang nagdamo ang nagatambong, ginpasangkaran ang Assembly Hall, kag ginagamit man ini subong Kingdom Hall. Sang ulihi, ang pamilya nga nagaarkila sa balay nga yara sa lote nagsaylo, kag gindonar ni Louis ang bug-os nga lote sa kongregasyon. Ini nga lote may matahom na karon nga Kingdom Hall nga human sa tisa, nga ginagamit sang duha ka kongregasyon sa Saint-Denis.

Sang 1997 isa ka Assembly Hall ang nahuman sa banwa sang La Possession sa isa ka lote nga nabakal sang nagligad nga lima ka tuig. Bukas ang magtimbang nga kilid sang bilding, kag yara sa plataporma ang pool nga balawtismuhan. Makapalingkod ini sing 1,600 ka tawo kag ini nga tilipunan ginagamit sing halos 12 ka beses sa isa ka tuig para sa mga kombension kag mga asambleya. Kaingod sini ang puluy-an-misyonero nga mahimo mapuy-an sang siam ka tawo. Diri man ang depot sang literatura kag ang opisina nga nagatatap sang hilikuton sa Réunion.

 DIIN HIWATON ANG DISTRITO NGA MGA KOMBENSION?

Sang wala pa sang kaugalingon nga Assembly Hall, ginaarkilahan sang mga utod ang Olympic Stadium sa Saint-Paul para sa distrito nga mga kombension. Bisan pa sini, pirme sila nagapangita sang iban nga duog sa ubol nga tion bangod ginahatagan sang prioridad ang isport ukon kultural nga mga aktibidades. Sang ulihi, ginhambalan sang munisipyo ang mga utod nga gamiton ang duog nga ginadispleyhan sang mga eksibit nga kaingod sang stadyum. Gindesinyo ini para lamang sa mga eksibit, gani wala ini sing pulungkuan ukon atop, busa dapat magdala ang mga delegado sang ila pulungkuan kag payong. Subong resulta, ang makita sang mga yara sa plataporma indi ang atentibo nga nawong sang tumalambong kundi ang nanuhaytuhay nga duag sang mga payong.

“Isa ka bes, nagdoble ang pag-iskedyul sang munisipyo sa sini nga duog,” sulat sang talatapan sa Réunion. “Ang kadungan sa iskedyul amo ang isa ka musikal nga grupo gikan sa Martinique nga nagapatokar sang zouk—musika nga kombinasyon sang Aprikano nga ritmo, reggae, kag calypso. Ginpaboran sang mga opisyal ini nga grupo, kag gintanyag sa amon ang isa ka duog-paliwaliwahan nga ginatawag Ang Kueba Sang Unang mga Pranses. Amo ini ang duog nga ginapuy-an sang unang mga Pranses nga pumuluyo. Matahom ini nga lugar, kag sa likod sini amo ang mataas nga pangpang kag madamo sing mahandong nga kahoy, apang wala sing pulungkuan, malaka lang ang kasilyas, kag wala sing entablado diri.

“Apang, sa sini nga tion nalipay gid kami nga yara kami sa sini nga duog, bangod sang Sabado sang gab-i sang kombension, nagbagyo kag naigo sang kilat ang bug-os nga sistema sa elektrikal sang stadyum kag nauntat ang konsierto nga zouk. Lima ka  kilometro ang amon distansia gikan diri, gani wala kami naapektuhan. Ginaistoryahan pa gani sang mga tawo diri nga ‘gingabaan sang Dios’ ini nga aktibidades.”

MGA PAG-USWAG SA ORGANISASYON

Sang Hunyo 22, 1967, gintukod ang legal nga organisasyon nga Association Les Témoins de Jéhovah (Asosasyon Sang mga Saksi ni Jehova). Sang Pebrero 1969 ginduaw ang isla sang ila unang lokal nga manugtatap sang sirkito nga si Henri Zamit, nga natawo sa Algeria kag nagdaku sa Pransia. Anom ka kongregasyon ang sakop sang iya sirkito sa Réunion kag apat sa Mauritius lakip na ang pila ka naligwin nga mga grupo. Sa karon, may duha na ka sirkito sa Réunion.

Ginkuha ang 22 ka tuig nga pagdumili sa Ang Lalantawan sa Pransia sang 1975, kag gilayon nga gingamit ini sang mga utod sa pag-alagad sa Réunion. Ang ila gingamit sang una amo ang publikasyon nga Bulletin intérieur. Gin-imprinta ini sa Pransia kag nagaunod sing pareho nga impormasyon nga ginbalhag sa Ang Lalantawan apang wala ginatanyag sa publiko. Sang Enero 1980 ang sanga sa Pransia nag-imprinta sang Pranses nga edisyon sang Ang Aton Ministeryo sa Ginharian kag ginpahisuno ini sa kinahanglanon sa Réunion kag sa kaingod sini nga mga isla. Subong man, agod makabenepisyo ang mga tawo nga nagapamulong sing Réunion Creole, ang pila ka publikasyon—lakip na sang tract, brosyur, kag libro nga Ang Ihibalo nga Nagadul-ong sa Kabuhi nga Walay Katapusan kag Simbaha ang Lamang Matuod nga Dios—ginbadbad man sa sini nga lenguahe. Ining maayong espirituwal nga aman nakabulig gid sa pagpasangkad sang maayong balita sa sining nabaw-ing nga bahin sang duta.

Huo, sa malapad nga Indian Ocean, diutay lamang ang Réunion. Apang nagapaibabaw sa Dios ang mabaskog nga singgit sang pagdayaw gikan diri! Nagapahanumdom ini sa aton sang ginsiling ni manalagna Isaias: ‘Sa kapuluan magpahayag sila sang kadayawan ni Jehova’! (Isa. 42:10, 12) Kabay pa nga mangin mapinadayunon ang mga Saksi ni Jehova sa Réunion sa pagsugid sini nga kadayawan subong sang pagkamapinadayunon kag katutom sang dalagku kag asul nga balod nga wala nagauntat sa paghampak sa baybay nga ginahamtangan sang bulkan sa isla.

 [Kahon/Mga Mapa sa pahina 228]

LARAGWAY​—Réunion

Pungsod

Mga 65 kilometros ang kalabaon kag mga 50 kilometros ang kasangkaron sang Réunion. Amo ini ang pinakamalapad nga isla sang Mascarene Islands—nga amo ang Mauritius, Réunion, kag Rodrigues. Yara sa malapit sa sentro sang isla ang tatlo ka ginapuy-an nga caldera ukon bibi sang bulkan, nga puno sing katamnan nga ginatawag cirques, ukon nagaluhob nga may matag-as nga pangpang, nga naporma bangod sang pagkabulwat sang daku nga bulkan sang una.

Mga tawo

Ang kalabanan sang 785,200 ka pumuluyo kaliwat sang mestiso Aprikano, Indian, Intsik, Pranses, kag taga-Bagatnan-sidlangan nga Asia. Mga 90 porsiento ang Katoliko.

Lenguahe

Pranses ang opisyal nga lenguahe, apang ang ginapamulong nga lenguahe amo ang Réunion Creole.

Palangabuhian

Ang ekonomiya sini halos nagasalig lang sa tubo kag sa mga produkto sini, subong sang molases, kag alak gikan sa tubo, subong man sa turismo.

Pagkaon

Ang pangunang pagkaon amo ang humay, karne, isda, liso sang balatong, kag mga lentejas. Luwas sa tubo, ang patubas nagalakip sang lubi, lychees, kapayas, pinya, repolyo, litsugas, kamatis, kag banilya.

Klima

Nahamtang sa ibabaw nayon sang Tropic of Capricorn, ang Réunion isa ka tropikal kag mapaang nga may pagbulubag-o sang pag-ulan sa nanuhaytuhay nga rehiyon. Pirme lang may bagyo.

 [Maps]

(For fully formatted text, see publication)

Madagascar

Rodrigues

Mauritius

Réunion

RÉUNION

SAINT-DENIS

La Montagne

La Possession

Le Port

Saint-Paul

St.-Gilles-les Bains

CIRQUE DE MAFATE

CIRQUE DE SALAZIE

Cilaos

CIRQUE DE CILAOS

Saint-Leu

Le Cap

Les Makes

Les Avirons

L’Étang-Salé

La Rivière

Saint-Louis

Saint-Pierre

Saint-Philippe

Piton de la Fournaise

Saint-Benoît

Saint-André

[Mga Retrato]

Retrato gikan sa kahawaan

Gin-iligan sang lava

Saint-Denis

[Kahon sa pahina 232]

Malip-ot nga Maragtas Sang Réunion

Gintawag sang mga marinero nga Arabo sang una ang isla nga Dina Morgabin (Nakatundan nga Isla). Sang nadiskobrehan sang Portuges nga mga nabigador ang wala sing pumuluyo nga isla sang maaga nga bahin sang katuigan 1500, ginhingalanan nila ini nga Santa Apollonia. Gin-angkon sang Pranses nga si Jacques Pronis ang Santa Apollonia para sa Pransia sang 1642 sang ginpadala niya ang 12 ka nagribok nga marinero didto gikan sa Madagascar. Sang 1649, ginhingalanan ini nga Île Bourbon, sunod sa harianon nga panimalay sang Pransia. Sang nalusod ang paggahom sang House of Bourbon sang 1793 sa tion sang Rebolusyon sa Pransia, ang isla ginhingalanan nga Réunion, bilang handumanan sa pag-alyansa sang Paris National Guard kag sang mga rebolusyonaryo nga taga-Marseille. Pagkatapos sang mga pagbag-o sa ngalan sini, ginbalik ang ngalan nga Réunion sang 1848. Sang 1946, ini nga isla nangin isa ka distrito sang Pransia.

Sang maaga nga bahin sang katuigan 1660, nagtukod sing kolonya sa isla ang Pransia kag naghimo sang plantasyon sang kape kag tubo, kag ang mga trabahador amo ang mga ulipon nga ginkuha gikan sa Sidlangan nga Aprika. Sang natapos ang pagpang-ulipon sang 1848, ang Pransia nagkuha sing mga ulipon, nga kalabanan gikan sa India kag Bagatnan-sidlangan sang Asia. Ang kalabanan nga mestiso nga nagapuyo karon sa isla kaliwat sining mga grupo. Sang maaga nga bahin sang katuigan 1800, diutay na lang ang nagatanom sang kape kag ang tubo amo na ang panguna nga ginaeksport.

 [Kahon/​Mga Retrato sa pahina 236]

Nangin Espesyal Payunir ang Isa ka Bodybuilder

LUCIEN VÉCHOT

NATAWO 1937

NABAWTISMUHAN 1961

MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Isa ka bantog nga bodybuilder sang una, isa ka espesyal payunir sugod sang 1963 tubtob 1968 kag isa ka gulang sugod sang 1975.

INDI ko gid malipatan nga isa ka adlaw sang 1961 nagkadto ako sa balay sang akon amigo nga si Jean agod “luwason” sia gikan sa mga Saksi ni Jehova. Ginpangabay ako sang asawa ni Jean nga magduaw sa ila, bangod nahadlok sia nga basi ang butig nga mga manalagna, subong amo ang tawag niya sa mga Saksi, makigbais kag awayon ang iya bana!

‘Kon sakiton nila sia,’ siling ko sa akon kaugalingon, ‘kastiguhon ko gid sila.’ Apang manayanaya kag rasonable sila kag indi sila makiawayon. Sang ulihi, nawili ako sa diskusyon tuhoy sa krus, nga ginpaathag gid sang mga Saksi pasad sa Biblia nga si Jesus napatay gid lamang sa poste, ukon usok.

Sang ulihi, namangkot ako kon ano ang buot silingon ni manalagna Daniel sang nagsiling sia tuhoy kay Miguel nga arkanghel nga “nagatindog” tungod sa katawhan sang Dios. (Dan. 12:1) Ginpaathag sang mga Saksi gikan sa Kasulatan nga si Miguel amo man si Jesucristo kag “nagatindog” ukon nagagahom na sia subong Hari sang Ginharian sang Dios, sugod sang 1914. (Mat. 24:3-7; Bug. 12:7-10) Nagdayaw gid ako sa sini nga mga sabat kag sa ihibalo sang mga Saksi sa Biblia. Sugod sadto, kon yara gani ang mga Saksi sa amon lugar, ginakalitan ko ang paghinun-anon sa ila sa Pulong sang Dios. Nagaupod pa gani ako sa ila pagpamalaybalay kag nagabuylog sa ila paghambalanay. Wala magdugay, nakig-upod ako sa naligwin nga grupo nga nagatipon sa Saint-André.

 Sa una ko nga pagtambong, bisan pa indi ako maayo magbasa, ginbasa ko ang pila ka parapo sa Bulletin intérieur, nga amo ang ginagamit namon sa amo nga tion sa baylo nga Ang Lalantawan. Nian, sang nabawtismuhan ako, ginpangabay ako gilayon nga dumalahan ang pagtinuon sa libro bangod wala na sing liwan pa nga utod nga lalaki. ‘Apang paano ko dumalahan ang pagtinuon sa libro?’ palibog ko. Nasat-uman ni Jeannine Pégoud ang akon kabalaka kag pangalag-ag amo nga mainayuhon sia nga nagpanugyan nga basahon niya ang mga parapo kag ako ang magpautwas sang naimprinta nga mga pamangkot. Ti, amo gid sini ang ginhimo namon, kag nangin mahapos ang pagtinuon.

Sang nagduaw si Milton Henschel sa Réunion sang 1963, ginpalig-on niya ang mga kalipikado nga binagbinagon ang pag-alagad subong espesyal payunir. Luyag ko ihatag ang akon bug-os nga masarangan kay Jehova, amo nga nag-aplay ako kag nabaton. Ang akon asaynment amo ang siudad sang Saint-André, nga sang ulihi, nagdumala ako sing siam ka pagtuon sa Biblia.

Nagatipon ang bag-o nga kongregasyon sa puluy-an ni Jean Nasseau. Sang nabali ang balikawang ni Jean sa aksidente sa salakyan, ako ang nagtatap sang kongregasyon sa sulod sang anom ka bulan. Nagakahulugan ini sang paghatag sing mga pamulongpulong, pagdumala sang Teokratikong Eskwelahan Para sa Ministeryo, kag pagprekurar sang mga report para sa sanga talatapan—tanan ini naghatag sing dugang pa nga hamili nga eksperiensia sa akon.

Sa teritoryo, dapat namon landason ang disparatis, nga naghalin sa makalilibog nga kombinasyon sang Katolisismo kag Hinduismo. Bisan pa sa sini, ginbaton sang mga tawo ang maayong balita. Sa katunayan, sa isa ka pamilya, indi magkubos sa 20 ka katapo sini ang nakasulod sa kamatuoran. Subong, may lima na ka kongregasyon sa Saint-André.

[Kahon/​Mga Retrato sa pahina 238]

Ang Akon Pagtuo Gintilawan Paagi sa Pagyaguta

MYRIAM THOMAS

NATAWO: 1937

NABAWTISMUHAN: 1965

MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA: Nagpayunir sugod pa sang 1966.

SANG nagsugod kami sang akon pakaisa nga si Louis Nelaupe sa pagbantala sang 1962, ginapadayon kami sang halos tanan nga tagbalay. Ginaagda kami mag-inom sing kape, lemonada, kag pati pa gani basi ukon meding! Apang, wala magdugay gin-impluwensiahan sang mga klerigo nga magbag-o ang panimuot sang madamo. Ginayaguta kami sang pila ka tagbalay, kon kaisa hungod nga ginapakanubo nila ang ngalan sang Dios. Sa isa ka banwa, ginbato kami sang mga tawo.

Subong resulta, nag-untat ang pila sa amon sa paggamit sang ngalan sang Dios sa ministeryo. Natalupangdan ini sang manugtatap sang sirkito kag namangkot tuhoy sini. Medyo nahuya kami sang ginpaathag namon sa iya ang amon mga rason. Apang sing malulo, ginlaygayan niya kami kag ginpalig-on nga mangin mas maisog. Mapinasalamaton gid kami sa sini nga laygay, nga ginatamod ang iya ginsiling nga disiplina ni Jehova. (Heb. 12:6) Sa pagkamatuod, kon wala ang pagpailob, kaluoy kag balaan nga espiritu sang Dios, madugay na ako nag-untat sa pagpayunir. Sa baylo, nakahugod ako sing kapin sa 40 ka hamili nga tuig sa pagpayunir.

 [Kahon/​Retrato sa pahina 246]

Ginsakdag Ako ni Jehova nga Mabatas ang mga Pagtilaw

SULLY ESPARON

NATAWO 1947

NABAWTISMUHAN 1964

MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Isa sa una nga nabawtismuhan sa Réunion, napriso sia sing tatlo ka tuig bangod wala sia nag-entra sa militar.

SANG ginbaton ko ang kamatuoran sa edad nga 15, ginpalayas ako sang akon mga ginikanan. Apang wala ini nagpaluya sang akon determinasyon nga alagaron si Jehova. Nagregular payunir ako sang 1964 kag nangin espesyal payunir sang 1965. Nakapribilehiyo man ako sa pagbulig sa pagtatap sang kongregasyon sa Saint-André kag sa Saint-Benoît. Regular kami nga nagabisikleta ni Jean-Claude Furcy halin sa isa ka kongregasyon pakadto sa isa. Ang kongregasyon sang Saint-André may 12 ka manugbantala kag ang Saint-Benoît may 6 ka manugbantala.

Sang 1967, ginpatawag ako sa pag-alagad sa militar. Ginpaathag ko nga subong isa ka Cristiano, indi ako mahimo mag-uyat sing armas. Apang, bangod ako ang una nga nangindi nga mangin militar tungod sa Cristianong neutralidad sa Réunion, ang mga opisyal wala makahangop ukon magbaton sang akon tindog. Sa katunayan, ginkastigo pa ako sang isa ka opisyal sa atubang sang 400 ka narekrut kag gindala niya ako nga nagakiangkiang sa iya opisina. Ginbutang niya ang uniporme sa iya lamesa kag ginsilingan ako nga isuksok ini, kay kon indi kastiguhon niya ako liwat. Mabukod kag nagataas sia sing 1.8 metros amo nga nagatangla ako sa iya. Apang nangisog ako kag nagsiling, “Kon kastiguhon mo ako liwat, mapasaka ako sing opisyal nga demanda bangod nagagarantiya ang Pransia sing kahilwayan sa relihion.” Ginpalapitan niya ako nga nagabalingaso sa kaakig apang ginpunggan niya ang iya kaugalingon. Kag gindala niya ako sa nagadumala nga opisyal, nga nagasiling nga magapangabudlay ako sing lakas sa sulod sang tatlo ka tuig sa Pransia.

Apang ginserbisyuhan ko ang tatlo ka tuig sa Réunion. Kag indi ini pagpangabudlay sing lakas. Sang nasentensiahan na ako, gin-agda ako sang hukom sa iya opisina. Nagayuhum nga ginkamusta niya ako kag nagsimpatiya sa akon nga nagapaathag nga subong hukom kinahanglan niya ipatuman ang kasuguan. Ang kabulig nga direktor man sang prisuhan mainabyanon sa akon kag ginpatigayon niya nga makatrabaho ako sa korte. Ginaupdan pa gani niya ako sa hulot-duluawan agod masugilanon ang akon mga ginikanan kag ang isa ka katapo sang kongregasyon.

Sang primero, may upod ako sa prisuhan nga 20 tubtob 30 ka priso, apang sang ulihi nangin mas komportable ako kay ginbutang ako sa isa ka selda para sa duha lang ka priso. Nagpangabay ako sing de-koryente nga suga, kag sa akon kakibot, ginhatagan ako. Sa masami, ginadilian ang de-koryente nga mga gamit bangod basi koryentehon sang mga priso ang ila kaugalingon. Sa bulig sang akon suga, nakatuon ako sang Biblia kag nakatapos sang kurso sa accounting paagi sa sulat. Sang ginpagua ako sang 1970, ang hukom nagpatigayon sa akon nga makatrabaho.

[Kahon sa pahina 249]

Ang Halit Sang mga Bagyo

Sang Pebrero 1962, ang Bagyo Jenny nagwaswas sa bug-os nga Réunion kag Mauritius, amo nga nangin makahaladlok ang pag-alimbukad sa palibot sang Indian Ocean kag nagbaha sa mga lugar malapit sa baybay, ilabi na sa Réunion. Sa Saint-Denis, nagkalaguba ang mga bilding, nagkalapuspos ang mga dahon sang mga kahoy, kag naglinapta ang nagkalabali nga mga sanga sa karsada. Tuman ka delikado sang paghilay sang mga poste sang koryente, kag nagaluyloy ang mga kable. Makatilingala gid nga wala maguba ang gamay nga Kingdom Hall. Napatay ang 37 ka tawo, nasamaran ang 250, kag linibo ang nadulaan sang puluy-an sa sini nga bagyo. Sa amo man nga tion, ang mga utod nagtambong sa asambleya sa Mauritius, ang duog nga wala matam-an sang bagyo. Bisan pa indi sila makapauli sa sulod sang pila ka adlaw, ang importante wala sila mahalitan.

Sang 2002, natiphagan kag natabunan ang karsada pakadto sa Cilaos sa sulod sang tatlo ka semana bangod sang Bagyo Dina. Ang talatapan sa Réunion gilayon nga nagpadala sing isa ka four-wheel-drive nga salakyan nga buta sing suplay para sa 30 ka kauturan didto. Nagakumboy sa sini ang 15 pa ka salakyan, nga ginapangunahan sang mga pulis. Naanod sa suba ang pila ka bahin sang sementado nga dalan, amo nga kinahanglan mag-ubog sa suba ang mga salakyan kag magtaklad na naman sa dalan. Nalipay gid ang mga kauturan sa Cilaos sang nag-abot ang salakyan!

 [Chart/Graph sa pahina 252, 253]

IMPORTANTE NGA MGA HITABO​—Réunion

1955 Nagduaw si Robert Nisbet sang Septiembre.

1960

1961 Nag-abot ang isa ka pamilya nga Saksi nga taga-Pransia kag nasapwan nila ang madamo nga interesado.

1963 Si M. G. Henschel gikan sa ulong talatapan namulongpulong sa 155 ka tumalambong.

1964 Ang pagtatap sang hilikuton ginsaylo sa Mauritius gikan sa Pransia; 230 ang nagtambong sa unang lokal nga sirkito nga asambleya.

1967 Narehistro ang legal nga organisasyon nga Association Les Témoins de Jéhovah.

1970

1975 Ginkuha ang pagdumili sa Ang Lalantawan sa Pransia.

1980

1985 Kapin na sa 1,000 ang kadamuon sang manugbantala.

1990

 1992 Kapin na sa 2,000 ang kadamuon sang manugbantala. Nagbakal sing propiedad ang sanga sa La Possession para sa talatapan sa Réunion, isa ka Assembly Hall, kag isa ka puluy-an misyonero.

1996 Nahuman ang una nga ginpatindog sing madasig nga Kingdom Hall.

1998 Ginhiwat ang una nga asambleya sa bag-o nga Assembly Hall sa La Possession.

2000

2006 Mga 2,590 ka manugbantala ang aktibo sa Réunion.

[Graph]

(See publication)

Kadamuon Sang mga Manugbantala

Kadamuon Sang mga Payunir

3,000

2,000

1,000

1960 1970 1980 1990 2000

 [Full-page Retrato sa pahina page 223]

Si Adam Lisiak nagbantala sing isa ka bulan sa Réunion, 1959

[Retrato sa pahina 224]

Sanday Noémie Duray, Jeannine Pégoud kag ang iya bata nga si Christian, sa ila pagpakadto sa Réunion, 1961

[Retrato sa pahina 227]

Kingdom Hall sa Le Port, 1965

[Retrato sa pahina 230]

Ang wala sing dingding nga bus gin-arkilahan agod gamiton sa mga nagalakbay nga pagbantala, 1965

[Retrato sa pahina 230]

Si Josette Bonnecaze

[Retrato sa pahina 235]

Si Jeannine Corino

[Retrato sa pahina 235]

Pagpanaksi sa Saint-Paul, 1965

[Retrato sa pahina 243]

Si Cléo Lapierre

[Mga Retrato sa pahina 244]

Sanday Louis kag Anne Nelaupe nagapanaksi sa nabaw-ing nga mga baryo kag nagakaon sing bayabas samtang nagalakat

Cirque de Mafate

[Retrato sa pahina 248]

Ang human nga Kingdom Hall sa Saint-Louis, 1988

 [Mga Retrato sa pahina 251]

Mga Asambleya kag mga Kombension

Ang unang lokal nga sirkito nga asambleya ginhiwat sa naibabaw nga panalgan nga restawran, 1964

Ang Kueba Sang Unang mga Pranses, isa ka duog nga ginhiwatan sang distrito nga kombension

Temporaryo nga tilipunan, Saint-Denis, 1965