Rusya
Rusya
“Kutob sa pagsubang sang adlaw tubtob gid sa pagtunod sini ang akon ngalan mangin daku sa tunga sang mga pungsod.” (Mal. 1:11, NW) Makita naton sa Rusya subong ang katumanan sining tumalagsahon nga tagna, nga ginhambal ni Jehova sang nagligad nga mga 2,450 ka tuig. Samtang nagatunod ang adlaw sa matutom nga mga alagad ni Jehova sa nakatundan nga siudad sang Kaliningrad, nagabutlak man ini sa sidlangan sa mga manugbantala sa Chukchi Peninsula, nga yara lang sa tabok sang Bering Strait sa Alaska. Huo, ang adlaw wala gid nagatunod sa hilikuton nga pagbantala sing Ginharian kag paghimo sing disipulo sa Rusya. Ang wala untat nga pagpanghikot sang maisugon nga mga kauturan sa panahon sang Sobyet ginpakamaayo gid. Subong sang aton mahibaluan, nalampuwasan nila ang mapintas nga paghingabot, kag bangod sini, kapin na sa 150,000 ka manugbantala ang nagaalagad sa Rusya karon.
Ang Rusya, nga ang opisyal nga ngalan amo ang “Russian Federation,” indi lang isa ka pungsod ukon isa ka katawhan. Subong sang ginapakita sang ngalan sini, katilingban ini sang mga pungsod, nagasalamo nga mga tribo, pinulungan, kag mga katawhan, nga ang tagsa may pinasahi nga kultura. Ang aton panaysayon magasugod sa sining tuman kadamo nga tribo, mga lenguahe, kag mga relihion, indi sa demokratiko nga Rusya karon, kundi sa Emperyo sang Rusya sang nagligad nga isa ka gatos ka tuig, nga ginagamhan sadto sang emperador.
MASIDLA NGA PAGPANAKSI SA MGA KLERO SA MOSCOW
Tion sadto nga nangin interesado liwat ang mga tawo sa relihion sang nagkilalahay sanday Semyon Kozlitsky, nga isa gid ka relihioso nga tawo kag naggradwar sa seminaryo sang Ortodokso sang Rusya, kag si Charles Taze Russell, nga nagapanguna sa hilikuton sang mga Estudyante sa Biblia, nga amo ang pagtawag sadto sa mga Saksi ni Jehova. Ang apo ni Semyon nga si Nina Luppo nagpaathag: “Nagkadto si Lolo sa Estados Unidos sang 1891 kag nagkilalahay sila ni Utod Russell. Ginatago gid niya ang retrato nila nga duha kag pirme niya ginasugid si Utod Russell niya.” Sang hingapusan sang katuigan 1800, gin-organisar nanday Utod Russell kag sang iya mga kaupod ang hilikuton tuhoy sa pagpasag-uli sang matuod nga pagsimba paagi sa pagtudlo sang gamhanan nga mga kamatuoran sa Biblia. Lakip sa sining hilikuton ang pagbuyagyag sang butig nga mga doktrina sang mga relihion sang Cristiandad kag sang mga klero sini. Bangod sang kamatuoran sa Biblia kag sang kakugi nanday Utod Russell kag sang iya mga kaupod sa matuod nga pagsimba, napahulag si Semyon nga magbantala sing masidla sa mga klero sa Moscow. Ano ang resulta sini?
“Wala na sing kulukasaba pa, gilayon nga gintapok sia sa Siberia nga nakadenahan bangod kuno sa iya pag-insulto sa arsobispo sang Moscow,” sulat ni Nina, “kag bangod sini nakalab-ot ang pulong sang Dios sa Siberia sang 1891.” Sang ulihi, ginsaylo si Semyon Kozlitsky sa bahin sang Siberia nga sakop sang Kazakhstan subong. Nangin makugi sia sa pagbantala sang pulong sang Dios didto tubtob mapatay sia sang 1935.
“INDI PA HANDA ANG RUSYA NGA BATUNON ANG KAMATUORAN”
Sang tuig nga gintapok si Semyon Kozlitsky, nagduaw si Utod Russell sa Rusya sa nahauna nga tion. Masami nga ginakutlo ang iya ginsiling sa iya pagduaw nga “wala pa kami sing nakita nga tsansa ukon indi pa handa ang Rusya nga batunon ang kamatuoran.” Buot bala silingon nga ang mga tawo didto indi maluyag mamati sa kamatuoran? Indi. Ginapunggan sang diktatoryal nga panguluhan ang mga tawo sa pagpamati sa kamatuoran.
Sa pagpaathag sang kahimtangan, si Utod Russell nagsulat sa Marso 1, 1892, nga gua sang Zion’s Watch Tower: “Ginapisga gid sang panguluhan sang Rusya ang tanan sa emperyo, kag ginasuspetsahan nila pirme ang bisan sin-o nga dumuluong sa ila pungsod. Dapat niya ipakita ang iya pasaporte sa tagsa ka hotel kag estasyon sang tren antes sia makasulod ukon makabiya sa isa ka siudad ukon banwa. Ginakuha sang tag-iya sang hotel ang imo pasaporte kag ginahatag sa Hepe sang Kapulisan, nga amo ang magatago sini tubtob magbiya ka na, agod nga madali mahibaluan kon san-o nagsulod kag nagbiya sa pungsod ang dumuluong. Ang mga pulis kag mga opisyal daw matinahuron apang wala ka ginaabiabi, kag ang bisan ano nga libro ukon mga papel nga yara sa imo ginausisa sing maayo agod pat-uron nga wala sing butang diri nga nagasumpakil sa ila mga pagpati.”
Sa sini nga mga kahimtangan, daw mabudlay mag-uswag ang pagbantala sing maayong balita. Apang indi mapunggan ang pagtubo sang mga binhi sang kamatuoran sa Rusya.
NAGSUGOD ANG “ADLAW SANG MAGAMAY NGA MGA BUTANG”
Sugod pa sang 1887, ang Zion’s Watch Tower nagreport nga ang kada gua sini nga magasin ginapadala sa lainlain nga duog, “lakip sa Rusya.” Sang 1904 ang isa ka sulat gikan sa isa ka diutay nga grupo sang mga Estudyante sa Biblia sa Rusya nagreport nga nakabaton sila sing literatura sa Biblia, bisan pa indi mahapos. Ang sulat nagpaathag: “Ang literatura matalupangdan gid kag halos indi pagpalutson” sang mga manug-usisa sang gobierno. Nalipay gid ining diutay nga grupo kay nakabaton sila sing literatura amo nga siling nila, “Daw bulawan ini diri kay puerte gid ini kabudlay matigayon.” Bangod nahangpan nila ang katuyuan sang literatura, sila nagsulat: “Kabay nga pakamaayuhon kami sang Ginuo karon kag hatagan sing kahigayunan nga mapanagtag ining literatura.”
Huo, ang pagbantala sing maayong balita sa Rusya nagsugod na gid man, kag ang matuod nga pagsimba napasad sing malig-on bisan diutay pa lang. Magamay ini nga panugod. Apang, subong sang ginsulat ni manalagna Zacarias, “sin-o bala ang nagtamay sang adlaw sang magamay nga mga butang?”—Zac. 4:10.
Sang masunod nga mga tinuig, ang matutom nga mga kauturan sa Alemanya nagpadala sing mga literatura sa Rusya. Kalabanan sining literatura Aleman, kag madamo sang nagahambal sing Aleman ang nagbaton sang kamatuoran. Sang 1907, ang mga katapo sang relihion nga German Baptist sa Rusya nakabaton sing mga kopya sang serye sang libro nga Millenial Dawn, nga ginpadala sa ila paagi sa koreo. Sang 15 sa ila ang nagbaton sa matuod nga pagsimba, ginsikway sila sang ila simbahan. Sang ulihi, ang ministro nga nagpamatok sa ila nakumbinsi gid man sang mga kamatuoran nga yara sa Millenial Dawn.
Sang 1911 ang hilikuton nakabaton sing isa ka pinasahi nga bulig—bangod sa honeymoon. Pagkatapos makasal, ang lamharon nga mag-asawa nga Herkendell nga taga-Alemanya nagkadto sa Rusya agod magbantala sa mga nagahambal sing Aleman didto. Nalipay sila sang nasapwan nila ang diutay kag nabaw-ing nga mga grupo sang mga manugbantala sang Ginharian kag ginbuligan nila ini sa espirituwal.
Antes sini, isa ka bumalasa sa Rusya ang nagsulat: “Kon daw ano ka importante para sa mga Israelinhon ang manna gikan sa langit, amo man sini ka importante sa akon ang literatura gikan sa Alemanya. . . . Kanugon gid nga ang literatura indi Ruso! Ginakalitan ko ang tanan nga kahigayunan agod badbaron ang nagkalainlain nga mga publikasyon sa Ruso.” Diri sini nagsugod ang pagbadbad; kag madamo pa ang himuon nga pagbadbad sa ulihi.
“MADAMO NGA KALAG ANG NAGAHANDUM SA DIOS”
Sang 1911, si R. H. Oleszynski, isa ka Polaco nga utod sa Warsaw, Poland, nga ang isa ka bahin sakop anay sang Emperyo sang Rusya, nagpaimprinta sa Ruso sang tract nga Where Are the Dead? Sa isa ka sulat sa kay Utod Russell, sia nagsiling: “Ginlakip ko ang isa ka kopya . . . Setentay tres ka ruble ang sukot nila sa napulo ka libo ka kopya . . . Madamo sing mga balagbag, apang madamo nga kalag ang nagahandum sa Dios.” Ining mga tract, lakip sa iban nga literatura, ginpanagtag sa mga nagahambal sing Ruso, nga amo ang nagdala sini sa Rusya. Sa amo, isa ka importante nga butang ang nahimo sa bag-o pa lang nga latagon sang Ruso nga lenguahe. Wala magdugay, gin-imprinta man ang iban nga literatura, mga tract, brosyur, kag mga bukleta. Sang ulihi, mas madamo pa gid ang ginbadbad.
Sang 1912, si Utod Russell nagduaw sa Finland, nga bahin sadto sang Emperyo sang Rusya. Si Kaarlo Harteva ginhatagan sing power of attorney agod amo ang mangin tiglawas sang Watch Tower Bible and Tract Society sa Finland. Sang Septiembre 25, 1913, ining power of attorney ginpirmahan kag ginselyuhan sang tiglawas sang czar, ang Russian Imperial Consul sa New York.
NAGLAWIG ANG DUHA LANG KUNTANI KA BULAN NGA PAGBANTALA SAMTANG NAGALAKBAY
Antes sang Bug-os Kalibutan nga Inaway I, si Joseph F. Rutherford nga gikan sa Brooklyn, nagkadto sa pila ka pungsod subong tiglawas sang organisasyon. Sa sining paglakbay, nakilala niya ang isa ka Estudyante sa Biblia nga si Dojczman sa siudad sang Lodz sa Poland. Wala magdugay, naglakbay sanday Utod Dojczman kag ang iya pamilya sa bug-os nga Rusya agod magbantala sing duha lang kuntani ka bulan. Apang nagdugay ini kay nagsugod ang inaway.
Pagkatapos sang madamo nga kabudlayan, nakalab-ot ang mga Dojczman sa diutay nga banwa sa ubay sang Volga River. Namat-od sila nga magbalik sa Poland sang 1918, apang wala madayon kay nagduging ang tipdas. Pagkatapos sini, ginsiradhan na ang mga dulunan bangod sang pagsugod sang inaway sibil. Tatlo ka bata niya ang napatay sadto nga mga tinuig—lakip ang isa ka bata nga babayi nga napatay sa tipdas kag ang isa sa pulmonya.
Lapnag ang gutom kag kahadlok. Nagakalamatay lang ang mga tawo sa mga dalan bangod sa gutom. Bangod sang kagamo, madamo ang ginpamatay nga wala na ginabista, ilabi na ang mga dumuluong kay ginasumbong sila nga kakunsabo sang “kaaway.” Isa ka adlaw, isa ka tawo nga may upod nga armado nga soldado ang nagsulod sa balay ni Dojczman.
“Kaaway ina sia, dakpa sia!” singgit sang tawo.
“Ngaa?” pamangkot sang soldado. “Ano ang iya sala?”
Luyag sang tawo nga maniobrahon ang mga hitabo agod indi na sia magbayad sa iya ginpapanday kay Utod Dojczman. Pagkatapos nga mabatian ang bahin sang kada isa, nahantop sang soldado ang malain nga motibo sang tawo kag gintabog sia sa balay. Nian ginsilingan sang soldado si Utod Dojczman nga nadumduman niya ang ila maayo nga paghambalanay sadto tuhoy sa Biblia. Ang ila paghambalanay sadto mahimo nga amo ang nagluwas kay Utod Dojczman kag sa iya pamilya. Sang 1921, nalutos sang Komunista nga gobierno ang mga rebelde, kag natapos ang inaway sibil. Nagpauli dayon ang mga Dojczman sa Poland.
ANG MGA ESTUDYANTE SA BIBLIA KAG ANG MGA BOLSHEVIK
Samtang nagasandukot ang Bug-os Kalibutan nga Inaway I, wala na sing komunikasyon ang mga kauturan sa Rusya. Kaangay sang mga kauturan ni Cristo sa bug-os nga kalibutan, mahimo nga wala mahibaluan sang didto sa Rusya kon daw ano ka importante ang paglingkod ni Cristo subong hari. Wala sila sing hinalung-ong nga maeksperiensiahan sang ila pungsod ang pila sang labing talalupangdon nga mga hitabo sa ika-20 nga siglo, nga kalabanan sini katumanan sang tagna sa Biblia.
Sang ulihi nga mga binulan sang 1917, ginpauntat sang Rebolusyon sa Rusya ang 370 ka tuig nga paggahom sang mga czar. Bangod wala makahibalo tuhoy sa presensia ni Ginuong Jesucristo, ang bag-o nga mga manuggahom sang Rusya, ang mga Bolshevik, may ambisyuso nga mga plano nga magpatindog sing isa ka bag-o nga sahi sang tawhanon nga panguluhan, isa nga tuhay sa tanan. Amo nga sa sulod sang pila lang ka tuig, naporma ang Union of Soviet Socialist Republics, ukon USSR. Ginsakop sini sang ulihi ang ikan-om nga bahin sang duta.
Talalupangdon nga pila ka tuig antes sang Rebolusyon sa Rusya, si Vladimir Lenin, ang una nga lider sang Unyon Sobyet, nagsiling: “Ang tanan dapat nga mangin hilway gid, indi lamang nga makapili sia sang luyag niya nga relihion, kundi makapalapnag man ukon makabaylo sang iya relihion. Wala sing opisyal ang may kinamatarong sa pagpamangkot kay bisan sin-o tuhoy sa iya relihion: depende ini sa konsiensia sang isa kag wala sing isa ang may kinamatarong sa pagpahilabot.”
Sa pila ka bahin sang pungsod, ining mga prinsipio sang Social-Democratic Party nagpahanugot sa mga matutom nga ipaambit ang mga kamatuoran sang Biblia sa iban. Apang sa kabilugan ang bag-o nga Estado wala nagapati nga may Dios kag nangin mapintas sa relihion, nga nagatawag sini nga “hilo sa mga tawo.” Nalakip sa una nga ginhimo sang mga Bolshevik amo ang paghimo sing layi nga nagapain sa Simbahan kag sa Estado. Ang mga balasahon sang relihioso nga mga organisasyon gindilian, kag ginkumpiskar sang gobierno ang mga pagkabutang sang simbahan.
Paano gintamod sining bag-o nga gobierno ang nagalinapta nga mga grupo sang Estudyante sa Biblia nga nagaunong sa Ginharian sang Dios? Ang makahalanusbo nga kahimtangan ginsaysay sang isa ka Estudyante sa Biblia gikan sa Siberia wala madugay pagkatapos sang 1917 nga rebolusyon: “Mahimo nga nahibaluan na ninyo ang kahimtangan sa Rusya. Ginagamhan kami sang gobierno sang Sobyet pasad sa mga prinsipio sang Komunista. Bisan pa makita gid ang ila pagpanikasog nga dulaon ang pagkamaynadampigan, gindula man nila ang tanan nga may kaangtanan sa Dios.”
Sang 1923 nagbaskog pa gid ang pagpamatok sa mga Estudyante sa Biblia. Ang mga kauturan nagsulat: “Ang tuyo sini nga sulat amo ang pagpahibalo sa inyo tuhoy sa nagakatabo sa Rusya. . . . May pagkaon kami, panapton, kag mga butang nga amon kinahanglanon, . . . apang kinahanglanon gid namon ang espirituwal nga pagkaon. Ginkumpiskar sang gobierno ang mga libro nga ginpadala sa amon. Gani nagapakitluoy kami sa inyo nga ilakip sa sulat ang mga kinutlo sang tanan nga sahi sang literatura nga Ruso kag ipadala sa amon. . . Madamo ang ginagutom sang Pulong sang Kamatuoran. Bag-o lang ginbawtismuhan ang lima, kag kinse ka Baptist ang nag-upod man sa amon.”
Sang Disiembre 15, 1923, ang gua sang The Watch Tower nagkomento: “Ginatinguhaan sang Sosiedad nga pasudlon sa Rusya ang literatura kag magapadayon sa paghimo sini, kon kaluy-an sang Ginuo.” Sang 1925, may Ruso na nga The Watch Tower. Insigida ang epekto sini sa pagbantala sa Rusya. Halimbawa, ang isa ka katapo sang Evangelist nabudlayan sa pagpahisanto sang doktrina sang impierno sa Dios sang gugma. Sang ginpautwas niya ini sa iya mga kaupod, nangamuyo sila sa Dios nga luwason sia sa sining mga pagpangduhaduha. Sang ulihi, nakabaton sila sang iya asawa sing pila ka gua sang The Watch Tower kag nahibaluan nila dayon nga amo ini ang kamatuoran. Nangabay sia sing dugang nga literatura, kag nagsulat nga “Ginahulat namon ang manna gikan sa tabok sang dagat.” Ang iban nga kauturan sa Rusya pirme nagapahibalo nga nabaton man nila ini nga “manna,” kag ginapasalamatan nila ang mga kauturan sa Estados Unidos sa ginapakita nila nga Cristianong gugma paagi sa pagpatubas sining makapalig-on sa pagtuo nga mga literatura.
“PADALHI PA GID NINYO AKO”
Ang isa ka makatalandog nga sulat halin sa Siberia naggua sa Septiembre 1925 nga The Watch Tower. Ang isa ka imol nga manunudlo nagsugid nga nagsaylo sila sang iya pamilya halin sa bagatnan sang Rusya pakadto sa Siberia sang 1909. Nagsulat sia nga nalipay gid sia sa pagbasa sang mga publikasyon, kag nagsiling: “Handum ko gid nga mangin madalom ang akon nahibaluan sa balaan nga mga kamatuoran sang Dios agod makapakig-away ako sing mas sampaton kag mas mabakod batok sa kadulom.” Ginhinakpan niya ang sulat upod sa pagpangabay sing dugang nga literatura, nga nagasiling: “Palihug, padalhi pa gid ninyo ako.”
Ang sabat sang manugbalhag mabasa sa amo man nga gua. “Gintinguhaan na namon nga magpadala sing literatura sa Rusya, apang ginabalabagan ini sang gobierno sang Rusya. Ini nga sulat, subong sang iban pa, kaangay sang panawagan halin sa Macedonia: “Tabok ka . . . kag tabangi kami.” (Binu. 16:9) Buligan namon kamo kon puede na kag kon kabubut-on sang Ginuo.”
Sa pagkamatuod, epektibo gid ang Lalantawan kag ang iban pa nga publikasyon sa pagbantala sing maayong balita “subong nga saksi” sa Ruso nga lenguahe! (Mat. 24:14) Sang 2006, ang kadamuon sang publikasyon nga ginbalhag sang mga Saksi ni Jehova sa Ruso naglab-ot sa 691,243,952. Mas madamo ini sangsa iban nga lenguahe magluwas sa Espanyol, Ingles, kag Portuges. Ginpakamaayo gid sing bugana ni Jehova ang mga panikasog sang iya mga Saksi sa pagbantala sing Ginharian.
PAGPANAKSI SA MGA RUSO SA IBAN NGA PUNGSOD
Sang naggahom ang mga Bolshevik kag gintukod ang Komunista nga Estado, madamo nga taga-Rusya ang nagsaylo sa iban nga pungsod. Ang Ruso nga The Watch Tower kag ang iban pa nga publikasyon gin-imprinta sa gua sang Unyon Sobyet. Sa amo, wala mapunggan sang gobierno sang Rusya ang paglapnag sang espirituwal nga pagkaon sa iban nga pungsod. Sang hingapusan sang katuigan 1920, bug-os kalibutan na ang pagpanagtag sing mga publikasyon nga Ruso, kag ang mga Ruso halin sa mga pungsod subong sang Australia, Estados Unidos, Finland, Latvia, Paraguay, Poland, Pransia, kag Uruguay, nagpadala sang ila mga sulat sa pagpasalamat.
Sang ulihi, ang mga kauturan nag-organisar sang Cristianong mga miting sa Ruso kag nagbantala sa pila sining mga duog. Sa Estados Unidos, ang mga pamulongpulong sa Ruso regular nga ginpalayag sa mga estasyunan sang radyo. Gintukod ang mga kongregasyon nga Ruso, ang isa sa Brownsville, Pennsylvania, kag gin-organisar ang mga kombension. Halimbawa, ang mga kauturan naghiwat sing tatlo ka adlaw nga kombension sa Ruso sa Carnegie, Pennsylvania sang Mayo 1925. Ang nagtambong 250, kag 29 ang ginbawtismuhan.
NAGBAG-O ANG KAHIMTANGAN
Sang mapatay si Lenin, ginpabaskog pa gid sang gobierno ang paghingabot sa tanan nga relihion. Sang 1926 gintukod ang League of the Militant Godless, isa ka ngalan nga nagalaragway gid sang mga tulumuron sini nga grupo. Ang wala untat nga propaganda sang ateista gintuyo agod bug-os nga dulaon sa panghunahuna kag tagipusuon sang mga tawo ang pagtuo sa Dios. Wala magdugay, ang mga doktrina nga wala sing Dios naglapnag sa tuman kasangkad nga sakop sang Unyon Sobyet. Sa isa ka sulat para sa ulong talatapan, isa ka Estudyante sa Biblia sa Rusya ang nagsiling: “Ginbaton gid sang mga pamatan-on ini nga doktrina, amo kon ngaa mabudlay gid nga matun-an nila ang kamatuoran.”
Nagbalhag ang League of the Militant Godless sing mga literatura nga nagasikway sa Dios, lakip ang magasin nga Antireligioznik. Sang 1928 ini nga magasin nagsiling: “Ang Voronezh Oblast puno sing mga sekta.” a Lakip sa iban, ginsambit sini ang 48 ka “Estudyante sang Balaan nga Kasulatan” nga ang “lider amo sanday Zinchenko kag Mitrofan Bovin.” Talalupangdon nga sa Septiembre 1926 nga The Watch Tower mabasa ang isa ka sulat ni Mikhail Zinchenko gikan sa Rusya. Sia nagsiling: “Ginagutom gid ang mga tawo sang espirituwal nga pagkaon. . . . Diutay na katama ang amon literatura. Ginbadbad kag ginkopya ni Utod Trumpi kag sang iban pa ang literatura sa Ruso, kag amo ini ang paagi agod makakaon kami sa espirituwal kag makapalig-unay. Ginatamyaw kamo sang tanan nga kauturan sa Rusya.”
Sang Septiembre 1926, nagsulat si Utod Trumpi nga may posibilidad nga tugutan sang mga opisyal ang mga kauturan agod makabaton sing literatura sa Ruso. Ginpangabay niya ang mga kauturan sa Brooklyn Bethel nga magpadala sing mga tract, pulyeto, libro, kag mga tomo sang Watch Tower paagi sa talatapan sa Magdeburg, Alemanya. Bangod sining pangabay, ginpakadto ni Utod Rutherford si George Young sa Moscow kag nag-abot sia didto sang Agosto 28, 1928. Sa isa niya ka sulat, si Young nagsiling: “May pila ako ka makawiwili nga mga eksperiensia apang wala ako makahibalo kon tubtob san-o ako diri.” Bisan pa nga nakapakigkita sia sa isa ka mataas nga opisyal sa Moscow, tubtob Oktubre 4, 1928 lang ang ginpahanugot sa iya nga magtener.
Sa pihak nga bahin, indi maathag ang pagtamod sang bag-o gintukod nga Estado sang Sobyet tuhoy sa relihion. Ang pila ka dokumento sang gobierno nagalaum nga malakip ang relihioso nga mga grupo sa mga trabahador sang Sobyet. Sang masunod nga mga tinuig, nangin layi na ini. Indi luyag sang gobierno sang Sobyet nga pamatyon ang katawhan ni Jehova; luyag lamang sini bag-uhon ang ila panghunahuna kag tagipusuon. Ginatinguhaan sini nga kumbinsihon ang katawhan sang Dios nga mag-ugyon sa ila kag magmatutom lamang sa Estado. Indi gid sini luyag nga may magdampig kay Jehova.
Sang magbiya si Utod Young, nagpadayon sa pagbantala sing makugi ang mga kauturan sa Rusya. Si Danyil Starukhin amo ang gintangdo sa pag-organisar sang hilikuton sa pagbantala sa Rusya. Agod mapauswag ining hilikuton kag agod mapalig-on ang mga kauturan, ginduaw ni Utod Starukhin ang Moscow, Kursk, Voronezh, kag iban pa nga siudad sa Rusya subong man ang Ukraine. Upod sa iban nga kauturan, nagbantala sia sa mga Baptist sa ila mga tilipunan, nga nagapaathag sang kamatuoran tuhoy kay Jesucristo kag sa Ginharian sang Dios. Sang Enero 1929 ang mga kauturan sa Rusya nag-arkila sang isa ka simbahan sa Kursk, tag-200 ka dolyar kada bulan, agod makahiwat sila sing mga miting sa publiko.
Sang ulihi sina nga tuig, ang mga kauturan sa Brooklyn Bethel nagpangayo sing pahanugot sa People’s Commissariat of Trade of the USSR agod makapadala sing diutay nga kargamento sang mga literatura sa Biblia sa Unyon Sobyet. Ang kargamento naglakip sa tig-800 ka kopya sang The Harp of God kag Deliverance nga mga libro subong man sing 2,400 ka pulyeto. Pagligad sang wala pa duha ka bulan, nagbalik ang ginpadala nga kargamento nga may tatak: “Ginbalik kay Ginadilian sang Administrasyon Tuhoy sa Publikasyon.” Apang wala madulai sing paglaum ang mga kauturan. Abi sang pila ginbalik ang publikasyon kay sa kinaraan na ini nga alpabeto sang Ruso. Sugod sadto, ginpat-od sang mga kauturan nga ang tanan nga literatura sa Ruso ginbadbad sing sibu kag gin-imprinta suno sa pinakabag-o nga paggamit sang lenguahe.
KINAHANGLANON ANG SIBU NGA PAGBADBAD
Sugod sang 1929, ang pila ka gua sang The Watch Tower may pahibalo nga kinahanglanon ang batid nga mga manugbadbad nga makahibalo sang Ingles kag Ruso. Halimbawa, ang Ruso nga The Watch Tower sang Marso 1930 may amo sini nga pahibalo: “Kinahanglanon ang isa ka kalipikado, bawtismado nga utod nga makahibalo magbadbad halin sa Ingles pakadto sa Ruso.”
Sa bulig ni Jehova, may nasapwan nga mga manugbadbad sa nagkalainlain nga pungsod. Ang isa sini amo si Aleksandr Forstman. Sugod pa sang 1931, ginabadbad na niya sa Ruso ang mga artikulo kag ginapadala ini sa ulong-talatapan paagi sa sanga talatapan sang Denmark sa Copenhagen. Si Utod Forstman isa ka maayo nga manugbadbad nga taga-Latvia. Bangod edukado kag talunsay maghambal sing Ingles kag Ruso, madasig sia magbadbad sing mga literatura sa Biblia. Sang primero pila lang ka oras ang iya ginahinguyang sa pagbadbad kada semana, bangod dapat sia magtrabaho agod sakdagon ang iya indi Saksi nga asawa kag bata. Sang Disiembre 1932, si Utod Forstman nangin bug-os tion nga manugbadbad. Nakabadbad sia sing mga tract, pulyeto, kag mga libro. Napatay sia sang 1942.
Luyag gid sang mga kauturan nga makapatubas sing de-kalidad nga badbad sang mga publikasyon sa Ruso kay abi nila madali na lang pahanugutan ang hilikuton sang Ginharian sa Rusya. Si William Dey, manugtatap sa Northern European Office, nagsulat kay Utod Rutherford: “Kon tugutan na ang hilikuton sa Rusya, nga madali na gid lang, mas maayo kon may de-kalidad nga badbad sang aton mga publikasyon nga itanyag sa populasyon nga nagadamo sing 180 milyones.”
PAGWARAGWAG SA RADYO
Ang radyo isa pa ka paagi sa pagpalapnag sang maayong balita sa tuman kalapad nga teritoryo sang Rusya. Amo sini ang pahibalo sa Pebrero 1929 nga The Watch Tower: “Ang mga pamulongpulong sa Ruso iwaragwag sa radyo.” Ang mga programa iwaragwag halin sa Estonia pakadto sa Unyon Sobyet kada ikaduha kag ikap-at nga Domingo sang bulan.
Si Utod Wallace Baxter, ang manugtatap sang sanga sa Estonia, naghinumdom: “Pagkatapos sang malawig nga dinibatihay, isa ka tuig nga kontrata sa pagpalayag ang ginpirmahan sang 1929. Wala madugay nga nagsugod ang pagwaragwag sa Ruso, nabalitaan namon nga ang mga tawo sa Leningrad nagapamati. Ang reaksion sang panguluhan sang Sobyet kaanggid sa iya sang mga klero sa Estonia. Ginpaandaman nila ang mga tawo nga indi mamati sa mensahe sang Ginharian.” Sang 1931, ang pagwaragwag sa Ruso ginpalayag sa kombeniente nga tion para sa mga tagpalamati, sugod sa 5:30 sa hapon tubtob 6:30 sa gab-i. Pagkatapos sang tatlo kag tuig kag tunga nga pagpalayag, nauntat ini sang Hunyo 1934. Sa isa ka sulat halin sa sanga talatapan sang Estonia, ginpaathag sang mga kauturan kon paano gindumilian ang pagwaragwag: “Ginhambalan sang mga klerigo ang gobierno [sang Estonia] nga wala nagasakdag sa mga intereses sang Estado ang amon mga pamulongpulong sa radyo, kay may lamod ini nga propaganda sang Komunista kag anarkiya.”
MAY PAGBAG-O
Sang 1935 ginpakadto sang mga kauturan sa Brooklyn Bethel si Anton Koerber sa Unyon Sobyet, sa paglaum nga makabukas sia sang isa ka sanga talatapan. Luyag nila magpadala sing isa ka imprintahan sa USSR halin sa Alemanya, diin si Adolf Hitler bag-o lang nagsugod sa paggahom. Bisan wala matuman ang plano, napakig-angutan ni Utod Koerber ang pila ka kauturan sa Rusya.
Padayon nga nag-uswag ang pagbantala sing Ginharian sa Rusya sa sulod sang pila ka tuig. Ang mga literatura sa Biblia ginabadbad sa Ruso sa panuytoy sang sanga talatapan sa Latvia. Apang mabudlay nga magpasulod sang literatura nga naimprinta na. Busa madamo nga literatura ang ginpundo na lang sa bodega.
Sang 1939, antes magsugod ang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, diutay lang ang mga Saksi. Amo kon ngaa nga wala sila ginasapak sang panguluhan sang Sobyet. Apang magabag-o ini. Wala madugay pagkatapos nga ginsalakay sang Nazi nga Alemanya ang Poland sang 1939, ginlakip sa Unyon Sobyet ang katapusan nga 4 sang 15 sini ka republika, ang Estonia, Latvia, Lithuania, kag Moldova. Linibo ka Saksi ang nangin sakop dayon sang Unyon Sobyet, isa ka pungsod nga sa dili madugay madalahig sa isa ka mapintas nga inaway agod makalampuwas. Tion ini sang pag-antos kag kabudlayan para sa minilyon. Para sa mga Saksi ni Jehova, tion ini nga ipakita nila ang ila katutom kay Jehova sa idalom sang mapintas nga paghingabot.
HANDA SA PAGTINDOG SING MALIG-ON
Sang Hunyo 1941, ginsalakay sang Alemanya ang Unyon Sobyet, kag wala ini mapreparahan ni Joseph Stalin, ang lider sang Sobyet. Sang hingapusan sadto nga tuig, nakalab-ot na sa gua sang Moscow ang Aleman nga mga soldado, kag daw malutos na ang Unyon Sobyet.
Bangod wala pasingadtuan, gintinguhaan ni Stalin nga pahulagon ang pungsod agod makigbahin sa gintawag sang mga Ruso nga Great Patriotic War. Nahibaluan ni Stalin nga kinahanglan hatagan niya sing pila ka kinamatarong ang mga relihion agod makuha ang pagsakdag sang mga tawo para sa inaway, bangod minilyon gihapon ang relihioso. Sang Septiembre 1943 sa Kremlin, dayag nga ginbaton ni Stalin ang tatlo ka mataas nga opisyales sang Russian Orthodox Church. Bangod sini nangin maayo ang kaangtanan sang Simbahan kag Estado kag ginatos ka simbahan ang ginbuksan para sa publiko.
Kaangay sang mga Saksi ni Jehova sa Alemanya, ang mga kauturan sa Rusya nagpabilin nga neutral sa inaway. Handa sila nga atubangon ang bisan ano nga matabo, nagpamat-od sing malig-on nga sundon ang sugo sang ila Ginuo. (Mat. 22:37-39) Bangod nagpabilin nga neutral, kapin sa isa ka libo ka Saksi gikan sa Ukraine, Moldova, kag mga republika sa Baltic ang ginsaylo sa mga kampo konsentrasyon sa sentro sang Rusya sugod sang 1940 tubtob 1945.
Si Vasily Savchuk naghinumdom: “Katorse anyos ako sang ginbawtismuhan sa Ukraine sang 1941. Sang tion sang inaway, ginpriso ang halos tanan nga aktibo nga mga kauturan didto sa sentro sang Rusya. Apang wala mag-untat ang hilikuton ni Jehova. Ginsalo sang matutom nga mga kauturan nga babayi kag sang mga pamatan-on kaangay ko ang mga responsibilidad sa kongregasyon kag sa ministeryo. Sa amon minuro, ang isa ka utod nga lalaki nga may kasablagan sa lawas hilway gihapon. Ginsilingan niya ako: ‘Kinahanglan namon ang bulig mo Vasily. May tuman kita ka importante nga hilikuton, kag kulang ang aton kadamuon.’ Indi ko mapunggan ang maghibi sang makita ko kon daw ano ang kabalaka sining nagabalatian nga utod sa hilikuton ni Jehova. Nagpasugot ako kag ginhimo ko ang akon bug-os nga masarangan. May de-mano kami nga mga imprintahan sa mga basement. Ginakopya namon ang aton malahalon nga espirituwal nga pagkaon kag ginapanagtag ini sa mga kauturan, ilabi na sa mga ginbilanggo.”
Bisan pa sa sining masinakripisyuhon kag mahigugmaon nga pagpangabudlay sang mga kauturan nga babayi kag sang mga pamatan-on, kulang gihapon ang espirituwal nga pagkaon. Ang nakabulig sa ila amo ang Polaco nga mga utod nga nagapuyo sa Rusya nga sarang makadala sing mga report sa sanga sa Poland. Ang mga kauturan nga taga-Ukraine kag taga-Rusya nga nagapakadto-pakari sa Rusya nagadala sing espirituwal nga pagkaon kag mga kagamitan sa pag-imprinta para gamiton sa Rusya.
“PAPAULI-A ANG BUG-OS NGA KATAWOHAN ANG TAGSA KA TAWO SA IYA DUUG”
Sang 1946 napilitan ang pila ka utod nga nagapuyo sa Poland nga magsaylo sa Sobyet Ukraine. Si Ivan Pashkovsky naghinumdom: “Ang mga kauturan nagpamangkot sa sanga talatapan sa Lodz kon ano ang ila dapat himuon sa sini nga kahimtangan. Ang sabat nga ila nabaton nagkutlo sang Hukom 7:7, nga nagasiling: ‘Papauli-a ang bug-os nga katawohan ang tagsa ka tawo sa iya duug.’ Pagligad sang madamo nga tinuig nahangpan ko kon paano maalamon nga gingiyahan ni Jehova ang pagbantala nga hilikuton sa sining mabudlay nga mga teritoryo. Para sa amon, kon diin kami ipadala ni Jehova, didto ang amon ‘duug.’ Nahangpan namon nga importante nga magpasakop sa mga sugo sang mga awtoridad. Busa, naghanda kami nga magsaylo sa ateista nga pungsod.
“Una, ginhanda anay namon ang 18 ka balawtismuhan nga yara na sa balay sang isa ka utod. Nagtipon man kami sing mga literatura nga Ruso kag Ukrainiano kag ginputos ini sing maayo agod mabudlay makita kon rekisahon. Sang magpamanagbanag, ginlikupan sang Polaco nga mga soldado ang amon minuro kag ginmanduan kami nga maghanda sa paglakat. Gintugutan kami nga magdala sing pagkaon para sa isa ka bulan kag sing kinahanglanon nga mga butang sa panimalay. Gin-updan nila kami pakadto sa estasyunan sang tren. Gani, nangin ‘duug’ namon ang Sobyet Ukraine.
“Pag-abot namon sa amon kaladtuan, ginpalibutan kami sang mga tawo kag sang mga opisyales sa sina nga duog. Bangod luyag namon nga makapanaksi dayon, masidla namon nga ginsugiran sila nga mga Saksi ni Jehova kami. Sa wala ginapaabot, ginduaw kami sang masunod nga adlaw sang sekretaryo sang komite sa agrikultura. Nagsiling sia nga ang iya amay nagsaylo sa Amerika kag nagapadala sa iya sing mga literatura nga ginbalhag sang mga Saksi ni Jehova. Nalipay gid kami sang nabatian namon ini! Nalipay pa gid kami kay ginhatag niya sa amon ang mga literatura. Sang sia kag ang iya pamilya nagsugod sa pagtambong sa mga miting, nahangpan namon nga sa sining pungsod madamo sing ‘kalahamut-an nga mga butang’ si Jehova. (Hag. 2:7) Wala magdugay nangin mga Saksi ni Jehova ining bug-os nga pamilya kag nangin matutom sa sulod sang madamo nga tinuig.”
TUMAN KADAMO NGA HILIKUTON SA UNAHAN
Sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II kag pagkatapos sini, nahimo ang hilikuton sa Rusya sa idalom sang mabudlay katama nga mga kahimtangan. Sa isa ka sulat para sa ulong-talatapan gikan sa sanga-talatapan sa Poland, nga napetsahan Abril 10, 1947, amo sini ang report: “Ang relihiosong mga lider nagpahog sang ila mga katapo nga piliton sila sa pagpangabudlay sing napulo ka tuig kag paguaon sa pungsod kon magbaton sila sing Lalantawan ukon sing pulyeto sang mga Saksi ni Jehova. Busa, ang kahadlok kag kahangawa naglikop sa mga pumuluyo sang pungsod, kag ang mga tawo nagahandum gid sang kapawa.”
Ang 1947 Yearbook nagsiling: “Ang mga saksi wala sing naimprinta nga literatura kag wala sing matahom nga Lalantawan nga sarang mapanagtag. . . . Sa madamo nga higayon mauti ini nga ginakopya sa kamot kag ginapasapasa . . . Ang mga manugdala ginadakop kag ginapriso kon may Lalantawan sila.”
Si Regina Krivokulskaya nagsiling: “Daw pamatyag ko ginpalibutan sang tunukon nga alambre ang bug-os nga pungsod, kag kami ang mga priso, bisan pa wala kami sa prisuhan. Ang amon mga bana, nga makugi sa pag-alagad sa Dios, nagahinguyang sing halos bug-os nila nga kabuhi sa mga prisuhan kag mga kampo. Kami nga mga babayi mas madamo sing balatason: Kada isa sa amon nakaeksperiensia nga indi makatulog, ginapanilagan kag ginapahog sang Soviet State Security Committee (KGB), nagakadulaan sing trabaho, kag iban pa nga pagtilaw. Gintinguhaan sang mga awtoridad ang nagkalainlain nga mga paagi sa pagpahamulag sa amon sa kamatuoran. (Isa. 30:21) Nagapati gid kami nga ginagamit ni Satanas ang kahimtangan agod mapauntat ang pagbantala sing Ginharian nga hilikuton. Apang wala ginpabay-an ni Jehova ang iya katawhan, maathag gid ang iya pagbulig.
“Ang mga literatura sa Biblia nga napasulod sing tago sa pungsod bisan tuman kabudlay, amo ang naghatag sa amon sing ‘gahom nga labaw sa kinaandan’ kag kaalam agod maatubang ang kahimtangan. (2 Cor. 4:7) Ginapangunahan ni Jehova ang iya katawhan, kag bisan ginahingabot gid sang Estado, may mga bag-uhan gihapon nga nagasulod sa organisasyon. Bisan bag-uhan pa lang sila, handa na sila nga magbatas sing mga kabudlayan upod sa katawhan ni Jehova. Ang espiritu lamang ni Jehova ang makahimo sini.”
MGA SULAT NGA GINAPALAPAW SA KUDAL
Sang 1944, si Pyotr, nga mangin bana ni Regina, ginpriso sa isa ka kampo sa Gorki Oblast bangod nagpabilin sia nga neutral subong Cristiano. Wala ini magpaugdaw sang iya kakugi sa pagbantala. Si Pyotr naghimo sing mga sulat nga may malip-ot nga paathag tuhoy sa isa ka panudlo sa Biblia. Ginasulod niya ang kada sulat sa sobre, ginahigot ini sa bato, kag ginapalapaw sa mataas nga kudal sang tunukon nga alambre. Nagalaum si Pyotr nga may makabasa sang mga sulat, kag isa ka adlaw may yara gid man, isa ka babayi nga si Lidia Bulatova. Nakita sia ni Pyotr kag mahinay nga gintawag sia. Ginpamangkot sia ni Pyotr kon bala luyag niya nga makatuon sing dugang pa sa Biblia. Nagpasugot si Lidia, gani nagsugtanay sila nga magkitaay liwat. Pagkatapos sadto, pirme na niya ginapamulot ining hamili nga mga sulat.
Si Lidia nangin Saksi kag nangin makugi nga manugbantala sing maayong balita, kag wala magdugay gintun-an niya sing Biblia sanday Maria Smirnova kag Olga Sevryugina. Nag-alagad man sila kay Jehova. Agod sakdagon sa espirituwal ining mga utod nga babayi, ang mga kauturan mismo sa kampo amo ang nagsuplay sing espirituwal nga pagkaon sa sining diutay nga grupo. Naghimo si Pyotr sing diutay nga maleta nga may likom nga talaguan sing mga magasin sa buli. Ginapadala niya ang suludlan pasulod kag pagua sa kampo sa indi Saksi nga mga priso. Ginadala nila ini sa adres sang isa ka utod nga babayi.
Gin-organisar dayon sang mga utod nga babayi ang pagbantala sa ila duog. Natalupangdan ini sang mga pulis kag ginpapanilagan nila ini sa isa ka sekreta, subong kinaandan nga ginahimo sadto. Ang sekreta, nga isa ka maestra, nagpakunokuno nga interesado sa kamatuoran kag nagsalig sa iya ang mga utod nga babayi. Bangod wala sila sing eksperiensia tuhoy sa sini, nalipay sila nga ipaambit ang mga kamatuoran sa Biblia sa ila bag-o nga “utod” kag ginsugiran nila sia sang ulihi kon paano nila natigayon ang literatura. Sang masunod nga pagdala pagua sang maleta, ginhunong si Pyotr kag ginpamatbatan sing 25 pa gid ka tuig. Ang tatlo ka utod nga babayi ginpamatbatan sing tig-25 ka tuig.
“ANG KULANG LANG AMO ANG PAGPAATHAG”
Sang tion sang inaway kag pagkatapos sini, padayon ang mabaskog nga paghingabot sang gobierno sang Sobyet sa mga hilikuton sang mga Saksi ni Jehova. Sang Marso 1947 ang mga kauturan sa Poland nagreport nga ang isa ka mataas nga opisyal sa nakatundan nga bahin sang Unyon Sobyet nagsiling nga sa katapusan sang tigpamulak, wala na sing masapwan nga Saksi ni Jehova didto. Ang ila sulat mabasa: “Samtang ginasulat namon ini, nabalitaan namon nga 100 ka kauturan ang gindakop sa isa lang ka adlaw.” Ang isa ka sulat nagsiling tuhoy sa mga kauturan sa mga kampo: “Ginahuptan gid nila ang ila integridad kay Jehova. Madamo na ang ginpatay, kag ang mga kauturan sa sulod kag sa gua sang mga kampo konsentrasyon nagahulat nga luwason ni Jehova.”
Gindakop man ang mga Saksi bangod nagabantala sila kag wala nagaboto. Ang nagatatap nga mga kauturan nagsulat sang 1947: “Sa banta namon ang mataas nga mga opisyal sa Rusya wala makahibalo kon ano ang nagakatabo sa mga kauturan kay wala man sila sing tuyo nga pamatyon sila. Wala lang napaathagan sing maayo [ang mga opisyales].”
MGA PAGTINGUHA AGOD MAREHISTRO
Wala magdugay, nagpanugda ang sanga talatapan sa Poland nga ihanda sang duha ka utod nga Ruso upod sa isa ka lagting nga abogado ang kinahanglanon nga mga dokumento agod iparehistro ang mga hilikuton sang mga Saksi ni Jehova sa Unyon Sobyet. Ang isa ka sulat gikan sa Poland para sa mga kauturan sa Rusya nagsiling: “Ang maayong balita sang Ginharian dapat ibantala bisan diin, lakip sa Rusya. (Mar. 13:10)” Ang sulat naghinakop: “Magmapailubon. Himuon ni Jehova ang inyo mga luha nga mangin kalipay.—Sal. 126:2-6.”
Sang Agosto 1949, sanday Mykola Pyatokha, Mykhailo Chumak, kag Ilya Babijchuk nagsumiter sang aplikasyon para sa rehistro. Nagsugot ang gobierno nga kilalahon ang mga Saksi ni Jehova apang may pila ka kondisyon. Lakip sa sini ang pagsumiter sang tanan nga ngalan sang mga Saksi ni Jehova nga yara sa Unyon Sobyet. Indi ini mahimo sang mga kauturan. Bisan pa nga nagapadayon ang hilikuton kag nagadamo gihapon ang mga manugbantala, madamo nga kauturan ang ginabilanggo.
‘INDI KA DIRI PAGHILWAYON NI JEHOVA MO’
Nadumduman ni Pyotr Krivokulsky ang tingadlaw sang 1945 kag nagsiling: “Sa tapos mabista ang mga kauturan, ginpadala sila sa nagkalainlain nga mga kampo. Sa ginahunungan sa akon, madamo nga bilanggo ang interesado sa kamatuoran. Ang isa sini isa ka klerigo, kag nahangpan niya dayon nga kamatuoran ang iya nabatian kag nagdampig sia kay Jehova.
“Apang mabudlay gid ang mga kahimtangan. Isa ka bes, ginbilanggo ako sa tuman ka diutay nga selda nga haluson ako makatindog. Ginatawag ini nga balay sang mga bagsat bangod tuman kadamo sa ila nga puede nila maubos suyop ang dugo sang tawo. Ginsilingan ako sang guardia nga nagatindog sa atubangan sang selda: ‘Indi ka diri paghilwayon ni Jehova mo.’ Ang pagkaon ko kada adlaw 300 gramos nga tinapay kag isa ka baso nga tubig. Halos wala sing hangin, gani ginadapiog ko ang akon guya sa diutay nga puertahan kag nagaginhawa sing madalom sa malabuhok kadaku nga giha. Mabatyagan ko nga ginasuyop sang bagsat ang akon dugo. Sa sulod sang napulo ka adlaw nga pagtener ko sa balay sang bagsat, sulitsulit nga nangayo ako sing kusog kay Jehova. (Jer. 15:15) Pagligad sang napulo ka adlaw, sang ginbuksan nila ang ganhaan, nalipong ako kag naumpawan sa lain na nga selda.
“Pagkatapos sadto, ginsentensiahan ako sang korte sa kampo sing napulo ka tuig sa maximum-security nga bilangguan bangod sang ‘paggamo kag pagpakamalaut sa Unyon Sobyet.’ Imposible nga makapadala kag makabaton sing sulat sa sini nga bilangguan. Kalabanan sang mga bilanggo masingki nga mga kriminal. Ginsilingan ako nga kon indi ko pag-isikway ang akon pagtuo, buhaton nila sa akon kon ano ang isugo sa ila. Treintay-seis kilos na lang ako kag haluson na makalakat. Apang bisan didto, may nasapwan gihapon ako nga mga interesado sa kamatuoran.
“Isa ka bes, samtang nagahigda ako sa puongpuong kag nagapangamuyo, ginpalapitan ako sang medyo gulanggulang na nga lalaki. Namangkot sia, ‘Ngaa nakalab-ot ka sa sining indi magkalaamo nga lugar?’ Sang nahibaluan niya nga isa ako sang mga Saksi ni Jehova, nagpungko sia, ginhakos ako, kag ginhalukan. Nian sia nagsiling: ‘Toto, puerte na gid kadugay nga luyag ko magtuon sa Biblia! Puede mo bala ako matudluan?’ Daw matumbo ako sa kalipay. May gintahi ako nga pila ka panid sang daan nga bahin sang Ebanghelyo sa akon gision nga bayo, gani ginkuha ko ini dayon. Naghibi sia. Madugay ang amon pagsugilanon sina nga gab-i. Ginsilingan niya ako nga nagatrabaho sia sa kusina kag pakan-on niya ako. Nangin abyan ko sia. Nag-uswag sia sa espirituwal, kag nagbaskog ako. Napat-od ko nga si Jehova ang nagpahito sini. Pila ka bulan sang ulihi ginhilway sia, kag gindala ako sa isa pa ka kampo sa Gorki Oblast.
“Maayoayo ang kahimtangan didto. Apang labaw sa tanan, nalipay ako nga makadumala sing pagtuon sa apat ka priso. Sang 1952 nadakpan kami sang mga nagadumala sa bilangguan nga may literatura. Sang ginabista kami, ginpasulod ako sa sirado nga kahon, kag kon nagapungapunga na ako, ginabuksan nila ang kahon agod makaginhawa ako kag ginasira ini liwat. Luyag nila nga isikway ko ang akon pagtuo. Ginsilutan kami. Sang ginpamatbatan kami, wala sing nalisang sa akon mga estudyante sa Biblia. Nalipay gid ako! Sila nga apat ginsentensiahan sing 25 tanan ka tuig sa mga kampo. Mas mabug-at ang ginpamatbat sa akon, apang gin-islan ini sing dugang pa nga 25 ka tuig sa maximum-security kag 10 ka tuig nga pagkatapok. Sang nakagua kami sa hulot, nagpundo kami agod pasalamatan si Jehova sa pagsakdag sa amon. Natingala ang mga guardia kon ngaa nalipay kami. Ginbululag kami kag ginpadala sa nagkalainlain nga mga kampo. Gindala ako sa maximum-security nga kampo sa Vorkuta.”
GINLUWAS SANG CRISTIANONG NEUTRALIDAD
Mabudlay ang kabuhi sa kampo. Madamo nga priso nga indi Saksi ang naghikog. Si Ivan Krylov naghinumdom: “Sang ginpagua ako sa maximum-security nga kampo, ginduaw ko ang pila ka minahan sang karbon diin ginapilit nga magpangabudlay ang aton mga kauturan. Nagkit-anay kami, kag ang bisan sin-o nga nakakopya sang mga magasin paagi sa kamot nagpasa sini nga mga kopya sa iban. Nagpanaksi ang mga Saksi sa tagsa ka kampo, kag madamo ang nangin interesado. Sang mahilway na sila, ang pila ginbawtismuhan sa Vorkuta River.
“Pirme ginatilawan ang amon pagtuo kay Jehova kag sa iya Ginharian. Isa ka bes sang 1948, ang pila ka bilanggo sa isa ka kampo sa Vorkuta nagplano nga magribok. Ang mga rebelde nagsiling sa iban nga mga bilanggo nga ang pagribok mangin madinalag-on gid kon maggrupogrupo sila, suno sa nasyonalidad ukon sa relihion. Sadto nga tion, may 15 ka Saksi sa kampo. Ginsilingan namon ang mga rebelde nga kami nga mga Saksi ni Jehova mga Cristiano kag indi kami makabuylog sa ila. Ginpaathag namon nga ang mga Cristiano sadto wala magribok sa mga Romano. Siempre madamo ang nakibot, apang nagpakalig-on kami.”
Nangin makahalanusbo ang pagribok. Ginlutos sang mga soldado ang nagrebelde kag gindala sila sa iban nga kamarin. Nian ginbubuan nila ang kamarin sing gasolina kag ginsindutan. Halos tanan sa sulod ang napatay. Apang, wala ginhalitan sang mga soldado ang mga kauturan.
“Sang Disiembre 1948, walo ka utod nga ginpamatbatan sing tig-25 ka tuig nga pagkabilanggo ang nasugilanon ko sa isa ka kampo,” padayon ni Ivan. “Matugnaw gid sadto, kag mabudlay ang trabaho sa mga minahan. Apang makita ko sa mata sang mga kauturan ang ila pagsalig kag mabakod nga paglaum. Ang ila positibo nga panimuot nagpalig-on bisan sa mga bilanggo nga indi mga Saksi ni Jehova.”
GINTAPOK SA SIBERIA
Walay sapayan sang mapintas nga paghingabot sang mga awtoridad, makugi gihapon nga nagabantala sing maayong balita sang Ginharian ni Jehova ang mga Saksi. Nagpaakig ini sa gobierno sang Moscow kag ilabi na sa KGB. Ang isa ka sulat gikan sa KGB pakadto kay Stalin nga ginpetsahan Pebrero 19, 1951, nagsiling: “Agod mauntat ang patago nga mga hilikuton sang batok sa Sobyet nga mga Jehovist, ang MGB [Ministry of State Security, nga sang ulihi nangin KGB] sang USSR nagahunahuna nga dapat itapok ang nakilal-an nga mga Jehovist kag ang ila mga pamilya sa Irkutsk kag Tomsk.” Nakilal-an sang KGB kon sin-o ang mga Saksi, kag naglisensia sila kay Stalin nga itapok ang 8,576 ka tawo gikan sa anom ka republika sang Unyon Sobyet pakadto sa Siberia. Ginpasugtan sila.
Si Magdalina Beloshitskaya naghinumdom: “Mga alas dos sa kaagahon sang Domingo, Abril 8, 1951, sang namuragmuragan kami sang mabaskog nga pagpanuktok sa puertahan. Nagbangon si Nanay kag nagdalagan pakadto sa ganhaan. Nagatindog ang pulis sa gua. ‘Itapok kamo sa Siberia bangod nagapati kamo sa Dios,’ pormal niya nga pahayag. ‘May duha kamo ka oras agod magpanghimos. Sarang ninyo madala ang bisan ano sa kuarto. Indi kamo puede magdala sing uluyason, harina kag cereal. Indi man ninyo madala ang mga muebles, mga gamit nga human sa kahoy, kag mga makina sa panahi, ukon ang mga gamit sa ugsaran. Dal-a ninyo ang mga banig, habol, panapton, kag mga bag, kag maggua.’
“Antes sini, nabasa na namon sa aton mga publikasyon nga madamo pa ang hilikuton sa nasidlangan nga bahin sang pungsod. Nahangpan namon karon nga amo na ini ang tion agod himuon ini nga hilikuton.
“Wala sing naggurahab ukon naghibi sa amon. Natingala ang pulis kag nagsiling, ‘Wala man lang sing naghibi sa inyo.’ Ginsilingan namon sia nga ginapaabot na namon ini sugod pa sang 1948. Nangabay kami nga magdala bisan sing isa lang ka buhi nga manok para sa paglakbay, apang wala sia magpasugot. Gintulunga sang mga pulis ang amon mga hinuptanan. Gintulunga nila ang mga manok sa amon atubangan—ang isa nagkuha sing lima, ang isa anom, may nagkuha man sing tatlo ukon apat. Sang duha na lang ang nabilin sa kurungan, nagsugo ang pulis nga patyon ini kag ihatag sa amon.
“Nagakatulog ang akon walo ka bulan nga bata nga babayi sa kahoy nga kuna. Nangabay kami nga dal-on ang kuna, apang nagmando ang pulis nga gub-on ini. Nian ginhatag niya ang bahin lamang nga ginahigdaan sang bata.
“Nahibaluan dayon sang amon mga kaingod nga itapok kami. May nagdala sing diutay nga pinutos sang tinapay, kag sang ginpasakay kami sa karo, gin-itsa niya ini sa karo. Natalupangdan ini sang soldado nga nagabantay sa amon kag gin-itsa niya ini pabalik. Anom kami—ako, si Nanay, ang akon duha ka manghod nga lalaki, ang akon bana, kag ang amon walo ka bulan nga bata nga babayi. Sa gua sang minuro, ginpasakay dayon kami sa salakyan kag gindala sa munisipyo agod magpirma sa mga dokumento. Nian, ginsaylo kami sa trak pakadto sa estasyunan sang tren.
“Domingo sadto kag maayo ang panahon. Madamo sing tawo sa estasyunan sang tren—ang mga itapok kag ang mga nagapaningadtingad. Nagdulog ang trak nga amon ginasakyan sa atubangan sang bagon nga ginasakyan na sang aton mga kauturan. Sang napuno ang tren, isaisa nga ginlawag sang mga soldado ang amon apelyido. Singkuentay-dos ang yara sa amon bagon. Antes maghalin, ang mga nagapaalam sa amon naghibi kag nagpilisnguon. Makatilingala ini tan-awon, kay wala gani kami makakilala sang pila sa ila. Apang nahibaluan nila nga mga Saksi ni Jehova kami kag nga itapok kami sa Siberia. Nagpanirbato ang tren. Nian nag-amba ang aton mga kauturan sing ambahanon sa Ukrainiano: ‘Kabay ang gugma ni Cristo mangin sa inyo. Nagahimaya kay Jesucristo, magakit-anay kita liwat sa iya Ginharian.’ Kalabanan sa amon puno sing paglaum kag pagtuo nga indi kami pagpabay-an ni Jehova. Pila ka dinalan ang amon gin-amba. Makatalandog gid ini nga ang pila ka soldado naghibi man. Nian naglakat na ang tren.”
“BALISKAD SA GINAPAABOT”
Si Dr. N. S. Gordienko, isa ka propesor sa Herzen University sa St. Petersburg, naglaragway sa iya libro kon ano ang nahimo sang mga manughingabot. Sia nagsulat: “Baliskad sa ginapaabot ang mga natabo; luyag nila nga pahuyangon ang mga Saksi ni Jehova sa USSR, apang ang matuod ginpalig-on pa gani nila ini. Sa mga duog nga wala gid sing nakabati sang ila mensahe, ‘ginlatnan’ sang mga Saksi ni Jehova ang mga pumuluyo sang ila pagtuo kag sang ila katutom sa sini.”
Madamo nga Saksi ang nakapasibu dayon sa ila bag-o nga mga kahimtangan. Naorganisar ang diutay nga mga kongregasyon, kag gin-asayn ang mga teritoryo. Si Nikolai Kalibaba nagsiling: “May tinion sa Siberia nga makapamalaybalay kami, pero ginalaktawlaktawan namon ang mga balay. Apang peligruso ini. Paano namon ini nahimo? Pagkatapos sang una nga pagduaw, ginatilawan namon nga magbalik pagkatapos sang isa ka bulan. Ginasugdan namon ini sa pagpamangkot sa mga tawo sing, ‘May ginabaligya bala kamo nga manok, kanding, ukon baka?’ Nian iliso namon ang paghambalanay sa Ginharian. Sang ulihi, nahibaluan ini sang KGB kag nagpabalhag sila sing artikulo sa pamantalaan nga nagapaandam tuhoy sa pagpakighambal sa mga Saksi ni Jehova. Ang artikulo nagasiling nga ang mga Saksi nagapamalaybalay kag nagapamangkot kon may ginabaligya nga mga kanding, baka, kag manok—apang ang gusto gali namon amo ang mga karnero!”
Si Gavriil Livy nagsugid: “Gintinguhaan sang mga kauturan nga makigbahin sa ministeryo bisan pa nga ginapanilagan gid sila sang KGB. Ang panimuot sang mga taga-Sobyet amo nga kon may ginaduhaduhaan sila nga nagatinguha sa pagpakighambal tuhoy sa relihion, ginapahibalo nila ini dayon sa pulis. Walay sapayan sini, nagpadayon gihapon kami sa pagbantala, bisan pa nga daw wala gid ini sing epekto sang primero. Apang pagligad sang tion, amat-amat nga ginbag-o sang kamatuoran ang mga tawo. Ang isa sa ila amo ang isa ka Ruso nga palahubog. Sang mahibaluan niya ang kamatuoran, ginpasibu niya ang iya pagkabuhi sa mga prinsipio sang Biblia kag nangin aktibo sia nga Saksi. Sang ulihi, ginsugilanon sia sang isa ka opisyal sang KGB: ‘Sin-o pirme ang imo mga kaupod? Kabalo ka bala nga mga taga-Ukraine tanan ang mga Saksi?’
“Ang utod nagsabat: ‘Sang palahubog ako kag nagakamang sa kanal, wala mo ako ginasapak. Karon kay nangin responsable na ako nga pumuluyo, wala mo ini maluyagan. Madamo nga taga-Ukraine ang nagabiya sa Siberia, apang madamo nga taga-Siberia nga ginbiyaan nila ang ginatudluan sang Dios kon paano magkabuhi.’”
Pagligad sang pila ka tuig, ang isa ka opisyal sa Irkutsk nagsulat sa Moscow: “Nagsiling ang pila ka manugpangabudlay diri nga dapat dal-on ang tanan [nga mga Saksi ni Jehova] didto sa naaminhan agod indi na sila makapakig-angot sa katawhan kag agod madoktrinahan sila liwat.” Indi mahibaluan sang mga opisyales sang Siberia kag bisan sang Moscow kon ano ang ila himuon agod mapahipos ang mga Saksi ni Jehova.
“GINPANGTIRO NA SIGURO NAMON KAMO”
Sang temprano sang 1957, nanghikot naman liwat ang mga awtoridad batok sa mga Saksi ni Jehova. Ginpanilagan ang mga kauturan, kag ginhalughog ang ila mga puluy-an. Si Viktor Gutshmidt nagsiling: “Isa ka bes sang nagpauli ako halin sa ministeryo, naabtan ko na lang nga ginpamaluskay ang amon apartment. Ginpangita sang mga KGB ang mga literatura. Gindakop nila ako kag gin-imbestigar sa sulod sang duha ka bulan. Si Yulia, ang amon manghod nga bata nga babayi, onse ka bulan, kag ang amon subang nga bata nga babayi duha ka tuig.
“Sa tion sang pag-imbestigar, ginsilingan ako sang pulis, ‘Indi bala nga Aleman ka?’ Para sa madamo sadto, ang tinaga nga ‘Aleman’ pareho sa ‘Pasista.’ Ginadumtan ang mga Aleman.
“‘Indi ako nasyonalistiko,’ siling ko, ‘apang kon ang ginatumod mo amo ang mga Aleman nga ginpriso sa kampo konsentrasyon sang mga Nazi, ginapabugal ko gid yadto nga mga Aleman! Ginatawag sila nga Bibelforscher, kag karon ginatawag sila nga mga Saksi ni Jehova. Ginapabugal ko gid nga wala sing Saksi ang nakapalupok sang machine gun ukon sang kanyon. Ginapabugal ko gid yadto nga mga Aleman!’
“Naghipos ang inspektor, gani nagpadayon ako: ‘Nagapati gid ako nga wala sing mga Saksi ni Jehova ang nagpakigbahin sa bisan ano nga rebelyon ukon pagribok. Bisan ginadilian ang mga hilikuton sang mga Saksi ni Jehova, ginasimba gihapon nila ang Dios. Sa amo man nga tion, ginakilala kag ginatuman sang mga Saksi ang mga awtoridad kon ang ila mga kasuguan wala nagalapas sa mas mataas nga mga kasuguan sang aton Manunuga.’
“Gulpi lang nga ginpauntat ako sang inspektor kag nagsiling: ‘Wala na sing iban pa nga grupo nga natun-an gid namon ang mga hilikuton sangsa mga Saksi. Kon may bisan isa lang kamo ka malain nga rekord, bisan isa lang ka tulo sang dugo ang inyo ginpaagay, ginpangtiro na siguro namon kamo.’
“Nian nahunahuna ko: ‘May kaisog gid ang aton mga kauturan sa bug-os nga kalibutan nga alagaron si Jehova, kag ang ila halimbawa nagluwas sa amon diri sa Unyon Sobyet. Gani mahimo nga ang amon pag-alagad diri sa Dios makabulig man sing bisan paano sa iban nga mga duog.’ Ini nga panghunahuna naghatag pa gid sa akon sing dugang nga kusog agod magpabilin nga matutom sa mga dalanon ni Jehova.”
KAPIN SA 50 KA KAMPO ANG MAY MGA SAKSI
Ang neutral nga tindog kag kakugi sa ministeryo sang mga Saksi ni Jehova sa Unyon Sobyet padayon nga nagpaakig sa gobierno. (Mar. 13:10; Juan 17:16) Sa masami, ang tindog sang aton mga kauturan tuhoy sa sining mga butang nangin kabangdanan sang malawig kag wala nagasinanto nga mga pamatbat sa prisuhan.
Sa 199 ka kombension sa bug-os nga kalibutan nga ginhiwat sugod sang Hunyo 1956 tubtob Pebrero 1957, mga 462,936 ka delegado ang tingob nga nagpadala sing isa ka petisyon, kag ginpadala ang mga kopya sini sa Council of Ministers of the Soviet Union sa Moscow. Lakip sa iban nga butang, ang petisyon nagsiling: “May mga Saksi ni Jehova sa kapin sa 50 ka kampo gikan sa Rusya sa Europa pakadto sa Siberia kag paaminhan pakadto sa Arctic Ocean, bisan sa isla sang Arctic nga Novaya Zemlya . . . Sa Amerika kag sa mga pungsod sa nakatundan, ginatawag ang mga Saksi ni Jehova nga Komunista, kag sa mga pungsod nga ginagamhan sang mga Komunista, ginatawag sila nga imperyalista . . . Ang mga Komunista nga panguluhan nagpabangod sa ila nga mga ‘espiya sang imperyalista’ kag madamo ang ginpamatbatan sing 20 ka tuig nga pagkabilanggo. Apang wala gid sila makigbahin sa bisan ano nga sahi sang pagrebelde.” Sing makapasubo, wala gid sing nahimo ang petisyon agod mag-ayuayo ang kahimtangan sang mga Saksi ni Jehova sa Unyon Sobyet.
Mabudlay gid sa mga pamilya sang mga Saksi ni Jehova sa Rusya nga padakuon ang ila kabataan. Si Vladimir Sosnin gikan sa Moscow, nga nagpadaku sang tatlo ka kabataan nga lalaki sadto nga tion, nagsiling: “Pinilitay ang pag-eskwela sa Sobyet. Ginaipit sang mga manunudlo kag mga estudyante ang amon kabataan nga magbuylog sa organisasyon sang mga kabataan nga ginatudluan sang ideolohiya sang Komunista. Luyag namon nga makaeskwela ang amon kabataan, kag ginbuligan namon sila sa ila pagtuon. Indi mahapos para sa amon nga mga ginikanan nga palambuon sa tagipusuon sang amon mga anak ang gugma para kay Jehova. Ang mga eskwelahan puno sing mga ideya tuhoy sa pagsakdag sa sosyalismo kag Komunismo. Kami na lang nga mga ginikanan ang dapat magbatas gid kag magpailob.”
GINSUMBONG NGA NAGLIHAP SANG DULUNGGAN SANG ILA BATA
Ginpadaku nanday Semyon kag Daria Kostylyev ang ila tatlo ka kabataan sa Siberia. Si Semyon naghinumdom: “Ginakabig ang mga Saksi ni Jehova sadto nga mga panatiko. Sang 1961, yara sa una nga grado si Alla, ang amon ikaduha nga bata nga babayi. Isa ka adlaw samtang nagahampang sia upod sa iban nga kabataan, aksidente nga napilas sang isa sa ila ang dulunggan ni Alla. Sang masunod nga adlaw ginpamangkot sang manunudlo kon ano ang natabo sa iya, apang naghipos si Alla kay indi niya luyag nga isugid ang iya klasmeyt. Nahibaluan sang manunudlo nga Saksi ang mga ginikanan ni Alla kag naghinakop sia nga ginbakol namon si Alla agod piliton ini nga sundon ang mga prinsipio sang Biblia. Ginreport ini sang eskwelahan sa korte. Ang kompanya nga ginatrabahuan ko nagpasilabot man. Ang imbestigasyon nagdugay sing mga isa ka tuig kag sang ulihi nakabaton kami sing sumon sang korte sang Oktubre 1962.
“Duha ka semana antes sang pagbista, may ginbutang nga karatula sa bilding sang Palace of Culture, nga nagasiling, ‘Magasugod na ang pagbista sa makatalagam nga sekta sang Jehovist.’ Ginsumbong kami nga mag-asawa nga ginapadaku namon ang amon kabataan suno sa Biblia. Gin-akusar man kami nga mapintas. Ang hukmanan nagsumbong nga ginpilit kuno namon ang amon bata nga mangamuyo kag ginlihap namon ang dulunggan niya sang kilid sang balde! Si Alla lamang ang testigo, apang ginpadala sia sa balay-alaypan sa Kirensk, isa ka siudad nga mga 700 kilometros sa naaminhan sang Irkutsk.
“Ang hukmanan puno sing mga miembro sang grupo sang mga pamatan-on. Sang nag-untat sing makadali ang hukmanan agod maghinun-anon, nangin masingki ang kadam-an. Gintiklod kami kag ginbuyayaw, kag may nagsiling nga ubahon namon ang ‘Sobyet’ namon nga mga panapton. Ang bisan sin-o lang nagasinggit nga patyon kami, kag may luyag nga patyon dayon kami. Nagdugang pa gid ang kaakig sang guban, apang wala gihapon maggua ang mga hukom. Nagdugay sing isa ka oras ang paghinun-anon. Sang nagduksol ang guban, nagpatunga ang isa ka utod nga babayi kag ang iya bana nga di-tumuluo, kag nagpakitluoy sila sa kadam-an nga indi kami pagtandugon. Bangod sang ila pagtinguha nga ipaathag ang sayop nga mga panumbungon, literal nga ginsabnit nila kami sa sining guban.
“Sang ulihi, naggua ang hukom upod sa mga kabulig niya kag ginbasa ang pamatbat sa amon: pagkuha sang kinamatarong sa pag-atipan sang kabataan. Gindakop ako kag ginbilanggo sa isa ka kampo sa pagpangabudlay sa sulod sang duha ka tuig. Ginpadala man ang amon kamagulangan nga anak nga babayi sa balay-alaypan pagkatapos sia masilingan nga ang iya mga ginikanan mga katapo sang isa ka makatalagam nga sekta kag may malain nga impluwensia sa pagpadaku sa iya.
“Ang amon anak nga lalaki ginbilin kay Daria, kay tatlo lamang sia ka tuig. Pagkatapos sang akon sentensia, nagpauli ako. Subong sang nagligad, makapanaksi lamang kami sing di-pormal.”
“GINAPABUGAL GID NAMON ANG AMON KABATAAN”
“Nagbiya sa balay-alaypan si Alla sang 13 anyos sia, kag nagpauli sa amon. Nalipay gid kami nga nagdedikar sia kay Jehova kag ginbawtismuhan sang 1969! Sini nga tion, may mga lektura sa relihion nga ginahiwat sa Palace of Culture sa amon siudad. Namat-od kami nga mamati kon ano naman ang ila isiling. Subong sang nagakatabo pirme, mga Saksi ni Jehova gihapon ang ila topiko. Ang isa sang nagapamulongpulong nagpakita sing isa ka Lalantawan kag nagsiling, ‘Ini nga magasin makahalit kag peligruso kag nagaguba sang paghiusa sang aton Estado.’ Nian naghatag sia sing halimbawa: ‘Ang mga katapo sini nga sekta nagapilit sang ila kabataan nga basahon ini nga sahi sang magasin kag magpangamuyo. Sa isa ka pamilya, bangod indi luyag sang isa ka bata nga babayi nga basahon ang magasin, ginlihap sang tatay ang dulunggan niya.’ Nakibot si Alla, kay nagapungko sia didto nga nagapamati sa lektura nga kompleto ang dulunggan. Apang wala sia magtingog kay nahadlok sia nga madula liwat ang iya mga ginikanan.
“Sang nag-13 anyos ang anak namon nga lalaki nga si Boris, nagdedikar sia kay Jehova kag nagpabawtismo. Isa ka bes, nagbantala sia sa kalye upod sa pila niya ka katubotubo, bisan pa nga ginadilian sadto ang amon hilikuton. Wala sila sing Biblia kag wala sing mga publikasyon. Gulpi lang nag-abot ang isa ka salakyan kag gindala sila sa talatapan sang militia. Gin-usisa sila kag ginrekisa, apang wala sing nakita ang mga militia kundi pila ka teksto sa Biblia nga ginsulat sa papel. Ginbuy-an ang mga kabataan. Sang nakapauli na sia, nagapabugal nga ginsugiran kami ni Boris kon paano sia kag ang pila pa ka kauturan ginhingabot bangod sa ngalan ni Jehova. Ginapabugal gid namon ang amon kabataan kay ginsakdag sila ni Jehova sa tion sang pagtilaw. Pagkatapos sining hitabo, pila ka beses kami ni Daria nga ginpatawag sang KGB. Ang isa sa ila nagsiling: ‘Dapat na kuntani bilangguon ining kabataan. Ugaling kay wala pa sila mag-14 anyos.’ Ginmultahan kami bangod sang pagbantala sang amon anak nga lalaki.
“Sa karon, nagapuyo ako upod sa akon anak nga lalaki kag mga apo nga nagalakat man sa kamatuoran. Ang kamagulangan ko nagapuyo sa Uzbekistan, kag bisan wala sia nagaalagad kay Jehova, ginatahod niya kami kag ang Biblia kag pirme niya kami ginaduaw. Napatay si Daria sang 2001 nga matutom kay Jehova. Samtang may kusog pa ako, magaupod ako sa kongregasyon sa pagbantala sa naligwin nga mga teritoryo, nga nagapangita sing mga tawo nga ‘nahuyog sa kabuhi nga dayon.’ (Binu. 13:48) Nagapati ako nga sa dili madugay tumanon ni Jehova ang tanan nga handum naton, suno sa Isaias 65:23.”
NAGPAHAMTANG SING MAAYONG HALIMBAWA ANG MGA GINIKANAN
Si Vladislav Apanyuk nagapangalagad sa Bethel sang Rusya. Nadumduman niya kon paano ginpatudok sang iya mga ginikanan sa iya kag sa iya mga utod ang gugma sa Dios sugod sa pagkabata: “Ang amon mga ginikanan gintapok sa Siberia halin sa Ukraine sang 1951. Gintudluan nila kami nga maghimo sang kaugalingon nga desisyon samtang nagatinguha nga pahamut-an si Jehova. Wala mahuya ang amon mga ginikanan nga ihambal sa amon nga mga kabataan ang ila mga kakulangan, kag ginapabaloran ko gid ini. Kon makasala sila, wala nila ini ginatago. Maathag gid nga ginahigugma nila si Jehova. Masami nga malipayon ang amon ginikanan, ilabi na gid kon nagahinun-anon sila sang espirituwal nga mga butang sa amon. Nakita namon nga luyag gid nila mamalandong kag magpakighambal tuhoy kay Jehova. Nagpahulag ini sa amon nga pamalandungan man sing maayo ang kamatuoran tuhoy kay Jehova. Ginahanduraw namon kon paano nagakabuhi ang mga tawo sa bag-ong kalibutan diin ang tanan nga butang makalilipay kag wala na sing balatian ukon inaway.
“Sang yara ako sa ikatlo nga grado, gin-agda ang amon bug-os nga klase nga mag-entra sa organisasyon sang mga pamatan-on sa Sobyet nga ginatawag nga Pioneers. Ginakabig sang kalabanan nga kabataan sa Unyon Sobyet nga kadungganan ang mag-entra sa Pioneers. Ginakalangkagan gid ini nga adlaw sang akon mga klasmeyt. Ang kada isa sa amon dapat magsulat sing pormal nga panumpa nga mabuylog sia sa Pioneers sang Sobyet, ang palaabuton nga sumalakdag sang Komunista. Nangindi ako. Bangod sini ginpinahan ako sang manunudlo paagi sa pagbilanggo sa akon sa hulot-klasehan. ‘Indi ka makagua tubtob indi ka magsulat sing panumpa,’ siling niya. Pila ka oras sang ulihi, nanuktok ang pila ko ka klasmeyt sa bintana kag gin-engganyo ako nga maggua kay mahampang kami. Nagpabilin ako sa hulot-klasehan, nga mabakod sa akon pamat-od nga indi gid magsulat. Sang kasisidmon, may nag-abot nga isa pa gid ka manunudlo. Sang nakita niya ako sa hulot-klasehan, ginpapauli niya ako. Amo ini ang una ko nga kadalag-an. Ginapabugal ko gid nga may nahimo ako agod mapahalipay si Jehova. (Hulu. 27:11) Pag-abot ko sa balay, ginsugiran ko ang akon mga ginikanan sang natabo. Nalipay sila kag si Papa nagsiling, ‘Maayo gid ang imo ginhimo anak!’”
GINKABIG ANG BIBLIA NGA BATOK SA SOBYET
Kon kaisa ginakasuhan ang mga kauturan bangod lamang nga may Biblia sila. Si Nadezhda Vishnyak nagsiling: “Indi pa kami mga Saksi ni Jehova sang akon bana, apang nagtudok gid sa amon tagipusuon ang kamatuoran. Isa ka bes, gindakop ako sang mga pulis didto sa akon ginaubrahan. Wala na nila ako ginpailis. Gindakop man sa iya ginaubrahan si Pyotr, nga akon bana. Antes ini matabo, ginhalughog ang amon puluy-an, kag nasapwan sang mga pulis nga may Biblia kami kag may pulyeto nga After Armageddon—God’s New World. Abi ni Pyotr indi ako pagdakpon kay pito na ka bulan ang akon ginabusong.
“Ginsumbong kami nga nagapamatok sa gobierno sang Sobyet. Ginsilingan namon sila nga nagapati kami sa Biblia, nga mas mataas sing awtoridad sangsa gumalahom sang Sobyet.
“‘Ang Biblia Pulong sang Dios, amo kon ngaa nga ginasunod namon ang mga prinsipio sini,’ siling ko.
“Sang ginbista kami, duha na lang ka semana kag mabata na ako. Sa ulot sang mga pagbista, ginapalakatlakat ako sang hukom sa gua nga ginaupdan sang armado nga soldado. Isa ka bes, samtang nagalakatlakat kami, ginpamangkot ako sang soldado kon ano ang akon sala. Nalipay gid ako nga nakapanaksi sa iya.
“Nagsiling ang hukom nga ang nakumpiskar sa amon nga Biblia kag mga literatura ‘batok sa Sobyet.’ Nalipay ako nga indi lamang kami sang akon bana ang gin-akusar nga batok sa Sobyet kundi ang aton man literatura kag pati ang Biblia! Ginpamangkot kami kon paano namon nakilala ang mga Saksi ni Jehova. Sang nagsiling kami nga didto sa kampo sa Vorkuta, akig nga nagsinggit ang hukom, ‘Kita na ninyo kon ano ang nagakatabo sa aton mga kampo!’ Ginpamatbatan kami sing tignapulo ka tuig sa mga kampo.
“Ginbartolina si Pyotr sa kampo sa Mordvinia, sa sentro sang Rusya. Sang Marso 1958, ginbun-ag ko ang amon anak nga lalaki. Sa sining mabudlay nga tinion, si Jehova ang akon labing suod nga abyan kag kabulig. Ginsagod sang akon iloy ang amon anak. Gindala ako sa Kemerovo, Siberia, diin ginhunong ako sa kampo.
“Pagkatapos sang walo ka tuig, ginhilway ako antes matapos ang pamatbat sa akon. Nadumduman ko nga ang lider sa amon kamarin nagpahibalo nga wala gid ako magpakalain sa Sobyet kag nga ang aton mga literatura parte gid lang sa relihion. Ginbawtismuhan ako sang 1966 sang mahilway ako.”
Ang mga Biblia kag mga literatura sa Biblia malahalon gid sa mga bilangguan kag mga kampo. Sa isa ka kampo sa Mordvinia sang 1958, regular ang miting sang mga kauturan. Agod indi sila madakpan sang mga bantay, pila ka utod ang gintangdo nga magbantay samtang nagatuon sing Ang Lalantawan ang isa ka grupo. Kon may guardia, ang pinakamalapit nga utod magasiling sing “may nagapalapit,” sa masunod nga utod nga nagabantay tubtob mabatian ini sang grupo nga nagamiting. Malinapta dayon ang tanan, kag ginatago ang magasin. Apang masami nga gulpi lang nagatuhaw ang mga guardia.
Isa ka bes sang wala makabantay ang mga kauturan, ginpatalang ni Boris Kryltsov ang mga guardia kag wala madakpan ang magasin. Nagkuha sia sing isa ka libro kag nagdalagan pagua sa kamarin. Madugay sia nga ginlagas sang mga guardia, apang sang nalab-ot sia, nakita nila nga ang libro iya ni Lenin. Bisan pa nga ginbartolina sia sing pito ka adlaw, nalipay sia nga wala makita ang magasin.
GINSAB-UG ANG MGA BINHI SANG KAMATUORAN SA MOSCOW
Ang pagbantala sing maayong balita sang Ginharian sa Moscow nagsugod sa diutay nga grupo. Nalakip sa sini si Boris Kryltsov nga makugi nga nagbantala sa kapital sang pungsod. Sia naghinumdom: “Empleyado ako sa konstruksion. Ginatinguhaan namon sang mga kauturan nga magbantala sing di-pormal. Sang nahibaluan sang KGB ang akon ginahimo, ginhalughog nila ang akon apartment sang Abril 1957 kag nasapwan nila ang literatura sa Biblia, amo nga gindakop dayon ako. Sa tion sang pag-usisa, ginsilingan ako sang pulis nga ang mga Saksi ni Jehova amo ang labing makatalagam nga mga tawo sa Estado. Sia nagsiling: ‘Kon buy-an ka namon, madamo nga pumuluyo sang Sobyet ang magaupod sa imo. Amo kon ngaa nga makatalagam ka gid sa Estado.’
“‘Ang Biblia nagatudlo sa amon nga mangin mapinasakupon nga pumuluyo,’ siling ko. ‘Nagasiling man ini nga dapat namon unahon pirme ang Ginharian sang Dios kag ang iya pagkamatarong. Indi gid magtinguha ang matuod nga Cristiano nga agawon ang bisan ano nga pungsod.’
“‘Diin mo ginkuha ang literatura nga nasapwan namon?’ pamangkot sang imbestigador.
“‘Ano ang sayop sa literatura?’ pamangkot ko. ‘Nagahinun-anon ini tuhoy sa mga tagna sa Biblia kag wala ini sing lamod nga pulitika.’
“‘Huo, apang ginbalhag ini sa iban nga pungsod,’ sabat niya.
“Ginbilanggo ako sa maximum-security nga prisuhan sa siudad sang Vladimir. Ginrekisa ako sing maayo, apang daw indi ako makapati nga wala madakpan ang akon dala nga apat ka gua sang Ang Lalantawan, nga ginkopya sa manipis nga papel. Maathag gid nga ginbuligan ako ni Jehova. Sa akon selda, ginkopya ko liwat ining apat ka gua. Nahibaluan ko nga may iban pa nga Saksi didto, kag wala sila sing espirituwal nga pagkaon sa sulod sang pito ka tuig. Ginpapasa ko ini nga mga magasin paagi sa isa ka utod nga babayi nga amo ang nagalampaso sang hagdanan.
“Apang may impormante sa tunga sang mga kauturan nga nagsugid sa mga guardia nga may nagapanghatag sing mga literatura sa Biblia. Ginrekisa nila dayon ang tanan kag ginpanguha ang mga literatura. Wala magdugay nakalab-ot sila sa akon kag nasapwan nila ang mga literatura sa akon ulunan. Otsentay-singko ka adlaw ako sa bartolina. Apang padayon nga gin-atipan kami ni Jehova.”
NAKABULIG ANG MGA LEKTURA AGOD MATUN-AN SANG IBAN ANG KAMATUORAN
Ang mga lektura gingamit agod mabatuan ang mga panudlo sang mga Saksi ni Jehova sa Unyon Sobyet. Si Viktor Gutshmidt nagsiling: “Ang amon kampo pirme ginakadtuan sang mga humalambal nga nagahatag sing mga lektura agod palambuon ang ateismo. Pirme nagapamangkot ang mga kauturan. Kon kaisa indi masabat sang mga humalambal ang pinakasimple nga mga pamangkot. Masami nga puno ang awditoryum, kag ang tanan nagapamati sing maayo. Ang mga tawo boluntaryo nga nagakadto kay luyag nila mahibaluan ang isiling sang mga Saksi ni Jehova pagkatapos sang lektura.
“Isa ka bes, ang kampo ginduaw sang isa ka humalambal nga pari anay sang Russian Orthodox Church. Nahibaluan sang tanan nga ginpanghiwala niya ang iya pagtuo sang ginbilanggo sia sa kampo kag nangin ateista.
“‘Ateista ka bala antes napriso, ukon pagkatapos lamang?’ pamangkot sang isa ka utod pagkatapos sang lektura.
“‘Binagbinaga ini,’ sabat sang humalambal. ‘Nagkadto ang isa ka tawo sa kahawaan, apang wala niya makita ang Dios didto.’
“‘Sang pari ka pa, ginhanduraw mo gid bala nga ang Dios mabantay sa mga tawo sa kalayuon nga mga 200 kilometros [120 milya] lang sa ibabaw sang duta?’ pamangkot sang utod. Wala makasabat ang humalambal. Ining paghambalanay nagpahunahuna sa madamo nga bilanggo, kag pagkatapos sini, ang pila nagsugod sa pagtuon sa Biblia upod sa amon.
“Sa isa sining mga lektura, naglisensia ang isa ka utod nga babayi nga maghambal. ‘Sige; basi Saksi ka pa gani ni Jehova,’ siling sang humalambal.
“‘Ano ang tawag mo sa tawo nga nagatindog sa latagon kag nagasinggit, “Patyon ta ka!” bisan wala man sia sing kaupod?’ pamangkot sang utod nga babayi.
“‘Ti, indi ka makasiling nga maalam gid sia,’ sabat sang humalambal.
“‘Kon wala sing Dios, ngaa ginaaway sia sang mga tawo? Kon wala sia nagaluntad, ti wala man sing kaaway.’ Nagkinadlaw ang tumalambong.”
MAGABALIKBALIK GID ANG MANUGBANTALA
Siempre, ang mga lektura tuhoy sa ideolohiya sang Sobyet wala lamang ginahiwat sa mga kampo. Pirme ini ginahiwat sa dalagku nga mga siudad. Ang batid nga mga humalambal nagaduaw sa mga banwa kag mga siudad, ilabi na sa mga duog nga madamo ang mga Saksi, subong sang Vorkuta, Inta, Ukhta, kag Syktyvkar. Si Utod Gutshmidt nagsiling: “Isa ka bes sang 1957, isa ka humalambal ang nagkadto sa Palace of Culture para sa mga minero sang Inta, kag 300 ang nagtambong. Ginpaathag niya ang mga pagpati sang mga Saksi ni Jehova kag kon paano sila nagabantala. Pagkatapos nga ginlaragway niya sing sibu ang aton mga pamaagi sa pagbantala, lakip ang mga presentasyon nga ginpresentar sa sulod sing kapin sa 15 ka pagduaw, sia nagpadayon: ‘Kon indi kamo magpamatok, magabalikbalik gid ang manugbantala. Pagkatapos sang ikaduha nga pagduaw, kon indi gihapon kamo magpamatok, duawon pa gid kamo liwat.’
“Sa sulod sang duha ka oras ginpasundayag niya ang anom sini nga sahi sang pagduaw suno sa aton pamaagi, nga ginasunod gid ang aton ginahambal, kag gikan sa iya kuaderno, ginbasa niya ang tanan nga teksto nga aton ginagamit. Ginsulatan ako tuhoy sa sini sang akon asawa nga si Polina, sang didto ako sa kampo, kag ginlaragway niya nga ang mga kauturan nga nagtambong daw indi makapati sang ila nabatian. Pagkatapos sang lektura, nagbalhag ang pamantalaan sing negatibo nga mga komento tuhoy sa mga Saksi, apang nagaunod ini sing kompleto nga paglaragway sa Ginharian. Dugang pa, ang bug-os nga lektura ginpalayag sa radyo. Bangod sini linibo ka pumuluyo sang siudad ang nakabati kon paano nagabantala ang mga Saksi ni Jehova kag kon ano ang ila ginabantala.
“Sang 1962 nag-abot ang isa ka humalambal gikan sa Moscow agod maghatag sing lektura tuhoy sa mga Saksi ni Jehova. Pagkatapos niya masaysay ang ila maragtas, sia nagsiling: ‘Kada bulan minilyon ka dolyar ang ginapadala sa Brooklyn paagi sa boluntaryo nga mga amot agod pauswagon ang mga hilikuton sang mga Saksi sa nagkalainlain nga pungsod. Apang ang ila mga lider wala gani bisan aparador lang. Tingob sila nga nagakaon, lakip ang timbang kag ang presidente, kag wala sing kinatuhayan sa ila. Kon nagatawganay kita nga abyan, utod naman ang pagtawganay nila.’
“Naglinong sing makadali. Nian nagpadayon sia, ‘Apang indi naton pagsundon ang ila ideolohiya, bisan pa nga daw maayo ini, bangod luyag naton nga himuon ini nga wala sing Dios, kundi paagi sa aton mga kamot kag kaalam.’
“Napalig-on gid kami sini kay sa nahauna nga tion, nabatian namon gikan mismo sa mga awtoridad ang matuod tuhoy sa mga Saksi ni Jehova. Ini nga mga lektura naghatag sing mga kahigayunan agod mabatian sang madamo gikan mismo sa mga awtoridad ang matuod tuhoy sa mga Saksi ni Jehova. Apang dapat anay makita mismo sang mga tawo kon paano makabulig ang mga panudlo sa Biblia agod mag-uswag ang ila pagkabuhi.”
WALA PIRME NAGAMADINALAG-ON ANG MGA PAGPANILAG
Sa sulod sang madamo nga tinuig, pirme ginapamatian sang KGB ang mga paghambalanay sa telepono, ginakumpiskar ang mga sulat, kag nagahimo sing nagkalainlain nga paagi sa pagpanilag. Kon kaisa likom nga ginabutangan sang KGB sing mga kagamitan sa pagpamati ang mga puluy-an sang mga kauturan nga nagapanguna sa kongregasyon. Si Grigory Sivulsky, manugtatap sang distrito sa sulod sang 25 ka tuig samtang ginadilian ang hilikuton, naghinumdom kon paano niya nadiskobrehan sang 1958 ang isa sining kagamitan sa ila attic (hulot sa alibungan): “Nagapuyo kami sa Tulun, Siberia, sa ikaduha nga panalgan sang isa ka apartment sa gua sang banwa. Isa ka bes, pagpauli ko, may nabatian ako nga nagabarina sa attic sang bilding. Narealisar ko nga may ginabutang ang KGB sa attic agod mapamatian nila kami, subong sang masami nila ginahimo bisan diin. Kalabanan sang literatura ginatago namon sa attic, kag subong man sa sanipa.
“Sang magtipon kami nga pamilya pagkagab-i, ginsilingan ko sila tuhoy sa akon suspetsa, kag naghiliugyon kami nga indi anay maghambalanay tuhoy sa mga butang sa kongregasyon sa balay. Ginpaandar namon ang radyo kag ginpatunog ini sa bug-os nga semana. Pagkatapos sang semana, nagsaka kami sang isa ka utod sa attic kag nasapwan namon ang kable nga naangot sa kagamitan para makapamati sila. Gin-ipit ini sa tapi, sa may sanipa, kag naangot ini sa mga opisina sang KGB sa siudad. Wala sing duhaduha nga ginarekord nila ang tanan, apang sa sini nga tion, ang ila lamang mabatian amo ang mga programa sa radyo.”
GINSULOD SANG KGB ANG ORGANISASYON
Nakita sang KGB nga kon paghingabot lang, indi ini makapakunol sang kakugi sang mga Saksi. Gani naggamit sila sing tuso nga pamaagi kag pagpatalang, kag nagsugod sila sa pagsab-ug sing mga binhi sang pagpangduhaduha tuhoy sa mga kauturan nga gintangdo sa pagdumala kag bisan sa organisasyon mismo. Ang isa ka pamaagi sang KGB amo ang pagpasulod sing eksperiensiado nila nga mga espiya sa mga kongregasyon.
Ang pila ka espiya nakatigayon pa gani sing katungdanan sa organisasyon. Ginhimo nila ang ila bug-os nga masarangan agod maupangan ang pagbantala paagi sa pagsabwag sing kahadlok kag pagpangduhaduha sa mga utod nga nagapanguna. Dugang pa, ginakuha nila ang mga literatura sa Biblia agod indi ini magkadto sa mga kauturan kag ginahatag nila ini sa KGB. Ang isa ka report nagsiling nga ang duha lang nga nanghikot sugod sang 1957 tubtob 1959 nakapalapaw sa KGB sing kapin sa 500 ka kopya sang Ang Lalantawan lakip ang iban pa nga literatura.
Sang mga tungatunga sang katuigan 1950, pila ka kauturan ang wala na magsalig sa Komite sang Pungsod. Madamo nga huringhuring ang naglapta nga ang pila kuno ka katapo sang Komite sang Pungsod mga katapo sang KGB kag ginatraiduran kuno nila ang matutom nga mga kauturan lakip ang nagaimprinta sang mga literatura. Si Ivan Pashkovsky naghinumdom: “Nangin katapo ako sang bag-o ginporma nga Komite sang Pungsod sang Abril 1959. Determinado kami nga pangapinan ang kamatuoran, walay sapayan sang mga panikasog sang Yawa nga gamuhon ang paghiliutod. Nagsugod na ang labing mabudlay nga tinion sa maragtas sang mga Saksi ni Jehova sa USSR.”
Samtang nagadugang ang pagpangduhaduha, gin-untat sang pila ka kauturan ang pagpadala sing mga report sang kongregasyon sa Komite sang Pungsod. Aktibo gihapon ang mga manugbantala sang kongregasyon kag regular nga naghatag sang ila mga report, apang kalabanan sa ila wala makahibalo nga wala na ini ginapadala sa Komite sang Pungsod. Sang 1958, pila ka libo ka kauturan ang ginbulag sang pila ka grupo sang mga kauturan sa Komite sang Pungsod. Nagdamo ang mga grupo sang mga kauturan nga nagbulag sa organisasyon gikan sa Irkutsk kag Tomsk kag sang ulihi sa iban pa nga siudad sang Rusya. Sang Marso 1958, ang mga nagbulag nag-organisar sang ila kaugalingon nga “komite sang pungsod” sa paglaum nga batunon ini sang tanan nga kongregasyon.
Ginhimo sang Nagadumala nga Hubon ang tanan nila nga masarangan agod buligan ang mga kauturan sa Unyon Sobyet nga mapasag-uli ang ila paghiusa sa pagsimba kay Jehova. Si Alfred Rütimann, nga nagapuyo sa Switzerland, ang nagdumala sang sanga sa Northern European Office, nga amo ang nagadumala sadto sang hilikuton sa Unyon Sobyet. Sang 1959, nagpadala sia sing sulat sa mga kauturan sa Rusya kag ginpaathag niya nga pakamaayuhon lamang ni Jehova yadtong nagasakdag sang paghiusa kag ang nagabantala sing maayong balita sang Ginharian. Ginbaton ini sang pila ka kauturan nga nagpain kag gintinguhaan nila nga ipasag-uli ang ila pagsalig sa Komite sang Pungsod. Apang pila pa ka tuig antes mapasag-uli ang pagsalig. Sa sini nga tinion, ang Komite sang Pungsod nagaaman sing mga literatura sa Biblia paagi sa mga manugdala. Bisan pa nga ginatun-an sang mga nagpain ang mga literatura, wala gihapon sila nagareport.
Padayon ang KGB sa pagsab-ug sing mga pagpangduhaduha sa mga kauturan. Ang pila hungod nga ginpabay-an nga hilway, samtang ang iban naman ginpriso. Amo ini kon ngaa ang mga kauturan sa kabilugan nagapati nga ang mga Saksi nga hilway nagakooperar sa KGB. Madamo ang nagapangduhaduha gid kag nagapakalain sa nagapanguna nga mga kauturan.
DAYAG NGA PAGKASABA
Ang isa ka report nga ginpadala sang isa ka opisyal sang gobierno halin sa Irkutsk pakadto sa Moscow nagsiling: “Lapnag ang sekreto nga mga hilikuton [sang mga Saksi ni Jehova sa Irkutsk]. Sa nabilin nga anom ka bulan sang 1959, nadiskobrehan sang KGB ang lima ka sekreto nga imprintahan.” Ining mga imprintahan nahamtang sa banwa sang Zima kag Tulun sa Siberia, kag sa mga baryo sang Kitoy, Oktyabr’skiy, kag Zalari. Ginpang-aresto dayon ang mga nagaobra sa sini nga mga imprintahan.
Ang una nga apat ka utod nga gindakop nagsulat sing testimonya tuhoy sa pag-imprinta. Ginlimbungan kag ginpilit sang mga imbestigador ining mga kauturan sa paghimo sining testimonya. Nian, ginretoke sang KGB ang ila mga testimonya kag ginbalhag ini sa mga pamantalaan. Ginbuy-an ining apat ka utod, kag walo naman ang gindakop. Ginbista sila sa Tulun sang Abril 1960. Ginpahibalo sang KGB ang media agod mapat-od nga mahibaluan sang mga tawo ang pagbista. Plano nila nga gamiton ang apat ka utod nga ginhilway subong mga testigo agod pamatud-an nga nakasala ang ginabista. Madamo sa kongregasyon ang nagpati nga ining apat ka utod nagbuylog sa KGB.
Luyag sang KGB nga gamiton ining dayag nga pagbista agod maghuyang ang pagtuo sang matambong nga mga Saksi kag maakig ang mga tawo sa ila. Gani antes ang pagbista, gin-organisar sang KGB nga makita sang mga tawo ang isa ka basement nga ginaimprintahan anay sang mga kauturan sing literatura sa sulod sang pila ka tuig. Naglapnag dayon ang huringhuring sa bug-os nga banwa tuhoy sa hilikuton sang ginadumilian nga “sekta.” Sang adlaw sang pagbista, kapin sa 300 ang nagtambong, lakip ang mga manugbalita sa pamantalaan kag telebisyon, ang iban halin pa sa Moscow. Madamo man nga Saksi ni Jehova ang nagtambong.
NAGKINAGULA SA HUKMANAN
Apang hinali nga naguba ang plano sang KGB. Narealisar sang mga kauturan nga kuntani wala sila maghatag sing testimonya. Sa sina nga adlaw antes sang pagbista, namat-od sila nga himuon ang tanan agod himayaon si Jehova. Sa tion sang pagbista, nagsiling sila nga gintonto sila kag ginretoke ang ila testimonya. Nian nagsiling sila: “Luyag namon nga malakip sa amon mga kauturan nga ginsumbong.” Nagkinagula sa hukmanan.
Dugang pa, ang sabat sang mga kauturan wala maglamita sang iban samtang ginapisapisa sila sang pamangkot sa hukmanan. Halimbawa, sang ginpamangkot sang hukom si Grigory Timchuk kon sin-o ang nagtukod sang imprintahan sa iya balay, sia nagsabat, “Ako.” Sang ginpamangkot kon sin-o ang nag-imprinta sang literatura, sia nagsabat, “Ako.” Sang ginpamangkot kon sin-o ang nagpanagtag sang mga literatura, sia nagsabat, “Ako.” Sang ginpamangkot kon sin-o ang nagapamakal kag nagadala sang papel, nagsabat sia liwat, “Ako man.” Nian namangkot ang manunumbong: “Ti, ano ka gali? Manedyer, manugbaligya, kag trabahador?”
“GINPALIG-ON KAMI SINI NGA SULAT!”
Sang wala na sing testigo ang manunumbong, ginsumbong na lang niya nga ang mga kauturan nagakooperar sa mga dumuluong. Subong ebidensia, ginpakita niya ang sulat ni Nathan H. Knorr halin sa Brooklyn Bethel. Si Mikhail Savitsky, isa sang mga kauturan nga nagtambong sa bista, nagsiling: “Ginbasa sang matunog sang manunumbong ang sulat ni Utod Knorr para sa mga kauturan sa Unyon Sobyet nga ginkumpiskar sang KGB. Isa gid yadto ka tumalagsahon nga dulot halin kay Jehova para sa amon nga mga Saksi nga nagatambong. Ginpalig-on kami sini nga sulat! Nabatian namon ang maalamon nga laygay gikan sa Biblia kag pagpalig-on nga alagaran sing mahigugmaon ang amon masigkatumuluo kag magmatutom bisan may mga pagtilaw. Dugang pa, ginpalig-on ang mga Saksi ni Jehova nga magsalig sa Dios sa tanan nga butang, nga mangabay sa iya sang kaalam kag panuytoy, kag mangabudlay man sing suod sa gintangdo nga mga kauturan. Ginbasa sang manunumbong ang bug-os nga sulat. Namati gid kami. Daw nagtambong lang kami sa kombension!” Bisan pa nga nagkalainlain ang pamatbat sang hukmanan sa mga kauturan, nangin hugot ang pamat-od sang mga nagtambong nga alagaron si Jehova.
MALIPAYON NGA NAHIUSA LIWAT SA PAGSIMBA
Daw nagmadinalag-on ang KGB sa pagpauntat sang hilikuton sang mga Saksi ni Jehova sa Unyon Sobyet, gani nagplano sila nga dulaon sing bug-os ang mga Saksi. Sang 1960, kapin sa 450 ka kauturan ang wala ginapaabot nga ginbilanggo sa isa ka kampo sa Mordvinia. Nalakip sa ila ang mga nagapanguna sa duha ka grupo sang mga kauturan—ang nagbulag sa organisasyon kag ang nagpabilin. Abi sang KGB mabahinbahin ang organisasyon. May ginbalhag nga artikulo sa pamantalaan sang kampo nga nagapakalain kag nagapaathag kon sin-o ang ginapaabot nga magailinaway. Apang nahiusa ang mga kauturan kay nag-updanay sila sa kampo.
Si Iov Andronic naghinumdom: “Ginpalig-on sang nagapanguna nga mga kauturan ang kada-Saksi, lakip ang nagbulag, nga tinguhaon ang paghiusa. Ining nagapanguna nga mga utod nagtalupangod gid sang artikulo sa Ang Lalantawan, Septiembre 1, 1961, nga gua sa Ruso nga ginatig-uluhan ‘Ginsaad ang Paghiusa Sang Tanan nga Tawo nga May Maayong Kabubut-on.’ Mabasa sa sini nga artikulo ang mga prinsipio kag mga halimbawa nga nagapakita kon paano gintuytuyan ni Jehova ang iya katawhan sadto. Ginhinun-anunan man sini kon ngaa dapat manikasog ang tanan agod may paghidait kag paghiusa sa Cristianong kongregasyon. Pagkatapos matun-an sing maayo ang artikulo, nahangpan sang madamo ang balor sang paghiusa sa organisasyon kag gin-aplikar ini.”
ANG NAKAPAHIUSA NGA PAGKAON SA ESPIRITUWAL
Ining artikulo sa Ang Lalantawan nagbulig man sa mga Saksi nga wala mabilanggo nga maghiusa. Ang mga kauturan nga gintangduan sa pagdumala tingob nga nangamuyo kag nagbasa sini. Ang artikulo nagsiling nga bangod nagamasakit, ginhatag ni Utod Rutherford ang katapusan niya nga pamulongpulong sa isa ka kombension sang Agosto 1941. Agod mapalig-on ang mga kauturan nga magpabilin sa organisasyon ni Jehova kag indi magsunod sa kay bisan sin-o nga tawo, sia nagsiling: ‘Kada may butang nga magsugod kag mag-uswag, siling nila may isa kuno ka tawo, isa ka lider, nga may madamo nga sumulunod. Kon nagapati kamo nga isa lang ako ka alagad sang Ginuo kag tingob kita nga nagaalagad sa Dios kag nagaalagad kay Cristo, magsiling sing Huo.’ Mapagsik kag mabaskog ang ila sabat nga, “Huo!”
Si Mikhail Savitsky naghinumdom: “Ini nga paghiusa kinahanglanon gid sadto nga tion sang mga Saksi sa Unyon Sobyet. Mapinasalamaton gid kami kay Jehova kay mahigugmaon kag mapailubon nga ginsakdag niya kami sa espirituwal. Ang isa ka utod nga nagbulag sa organisasyon nagsiling dayon, ‘Ipahulam sa akon ini nga magasin agod mabasa namon ini sang mga kauturan sa Bratsk kag sa iban pa nga duog.’ Ginsilingan ko sia nga isa lang yadto nga magasin. Apang ginpasalig niya ako nga ibalik niya ini sa masunod nga semana. Ginbalik niya ang magasin kag lakip sa sini ang mga report sang madamo nga kongregasyon sa sulod sang madamo nga tinuig. Ginatos ka kauturan ang nagbalik sa nahiusa nga pamilya sang mga sumilimba ni Jehova.”
Si Ivan Pashkovsky, katapo sang Komite sang Pungsod sa kapin sa 30 ka tuig, naghinumdom: “Paagi sa isa ka utod nga naghalin sa iban nga pungsod, ginpangabay namon si Utod Knorr nga pangabayon ang tanan nga kauturan sa amon pungsod nga maghiusa kag magpasakop sa teokratiko nga kahimusan. Nagpasugot si Utod Knorr, kag sang 1962 nakabaton kami sing 25 ka kopya sang iya sulat sa Ingles kag Ruso nga lenguahe. Madamo gid ang ginpahulag sini nga sulat nga mag-alagad upod sa organisasyon.”
GINPAMATIAN SANG MGA KARNERO ANG TINGOG SANG ILA MANUGBATAY
Nanikasog gid sing lakas ang Komite sang Pungsod agod mahiusa ang mga kauturan. Indi ini mahapos sadto. Sang tingadlaw sang 1962, isa ka distrito ang nahiusa liwat sa organisasyon. Gintangdo sa isa ka espesyal nga komite ang hamtong sa espirituwal nga mga kauturan. Ginpakamaayo ni Jehova ang mga panikasog sining mga kauturan, kag ginhatagan sila sing “kaalam sa hitaas.” (Sant. 3:17) Si Aleksey Gaburyak, manugtatap sang sirkito sugod sang 1986 tubtob 1995, naghinumdom: “Nakigkita kami sa Komite sang Pungsod sa Usol’ye-Sibirskoye sang 1965. Ginpangabay kami sang komite nga pangitaon ang mga kauturan nga naglinapta bangod gintapok, ginbilanggo, kag nabahinbahin, kag ipasag-uli sila sa kongregasyon. Ginhatagan kami sing pila ka adres. Ang akon teritoryo amo ang Tomsk, Kemerova, kag ang mga siudad sang Novokuznetsk kag Novosibirsk. Ang iban nga utod gin-asayn sa nagkalainlain nga teritoryo. Dapat namon organisahon ang mga kongregasyon kag mga grupo kag tangduan kag hanason ang responsable nga mga utod sa mga kongregasyon. Dapat man kami maghimo sing ruta sa pagpanagtag sing literatura kag mag-organisar sing mga miting sa kongregasyon suno sa mga kahimtangan sa idalom sang pagdumili. Sa sulod sang malip-ot nga tion, naduaw namon ang 84 ka kauturan nga wala na nagapakig-angot sa organisasyon. Nalipay gid kami nga nabatian liwat sang ‘karnero’ ni Jehova ang tingog sang Maayo nga Manugbantay kag makaalagad sa iya upod sa iya katawhan!”—Juan 10:16.
Wala magdugay nahiusa liwat upod sa Komite sang Pungsod ang madamo nga nagbulag kag nagreport na sila. Sang 1971 kapin sa 4,500 ka manugbantala ang nahiusa liwat sa organisasyon. Sang mga tungatunga sang dekada 80, walay sapayan sang pagdumili, nagpadayon gihapon ang pagbantala kag ang mga bag-uhan nagasulod sa kongregasyon.
HAMILI NGA MAGAGMAY NGA MGA FILM
Ang pagpatubas sang espirituwal nga mga pagkaon nagalakip pirme sing lakas nga pagpanikasog sang mainandamon apang maisog nga mga kauturan nga nagapuyo sa Unyon Sobyet. Apang paano nakalambot sa ila ang espirituwal nga mga pagkaon?
Ang isa ka paagi amo ang microfilm. Ang mga kauturan sa kaingod nga mga pungsod nagakuha sing retrato sang aton mga magasin, libro, kag mga brosyur sa Ruso kag Ukrainiano kag sa pila man ka lenguahe. Isaisa ini nga ginahimo kada pahina sa de-microfilm nga kamera nga may tig-30 metros kalaba nga rolyo sang film. Pila ka beses nga ginaretratuhan ang tagsa ka balasahon agod magdamo ang mga kopya kag mahapos ipanagtag. Sa sulod sang mga tinuig, pila ka kilometro sang microfilm ang nagamit para sa espirituwal nga pagkaon. Ginautod-utod ini sing tig-20 sentimetros agod mahapos dal-on sang mga manugdala pasulod sa Unyon Sobyet.
SEKRETO NGA MGA IMPRINTAHAN SA SIBERIA
Mabudlay ang pagkopya sing mga literatura sa Biblia, apang ginpakamaayo ni Jehova ang hilikuton. Sa ulot lang sang 1949 kag 1950, nakakopya kag nakapanagtag ang mga kauturan sing 47,165 ka nagkalainlain nga publikasyon sa mga kongregasyon. Dugang pa, bisan sang tuman nga pagpamatok, nagreport ang Komite sang Pungsod nga sa amo man nga tion, 31,488 ka miting ang ginhiwat sa pungsod.
Nagadamo pa gid ang kinahanglanon nga mga literatura, amo nga kinahanglan ang bag-o nga mga imprintahan. Si Stakh Savitsky nagsiling: “Sang 1955, ginbutang sa amon puluy-an ang isa ka sekreto nga imprintahan. Bangod indi Saksi si Tatay, naglisensia kami sa iya. Mga duha ka bulan kami nga nagkutkot sing isa ka kuarto sa idalom sang balay nga ang kadakuon 2 por 4 metros. Nahak-ad namon ang mga 30 metros kubikos nga duta. Dapat namon ini hakuton pagua kag taguon agod indi makita. Sang nakakutkot na kami sing 1.5 metros, nalab-ot namon ang nagkigas nga duta bangod sa yelo. Gani samtang didto kami sa amon mga trabaho, amat-amat nga ginatutdan ni Nanay ang nagkigas nga duta, nga nagatinguha nga indi matalupangdan sang mga kaingod. Sang ulihi, ginsalugan namon ini kag ginkisamihan sing tapi. Sang natapos na, gin-istaran ini sang isa ka mag-asawa. Diri sila matrabaho. Si Nanay amo ang nagaluto, nagalaba, kag nagaatipan sa ila. Gingamit ini sa pag-imprinta tubtob sang 1959.
“Sang 1957 ang utod nga nagadumala sang pag-imprinta sang literatura namangkot sa akon: ‘Makaobra ka bala sa imprintahan? Dapat kita mag-imprinta sing di-magkubos 200 ka magasin kada bulan.’ Sang primero 200 ka magasin ang akon ginaimprinta, nian 500 na. Apang, nagadamo pa gid ang kinahanglanon nga literatura. Dapat gab-i namon ini obrahon kay kon adlaw, kami nga mga gintapok may kuta sa amon trabaho kag ginabantayan kami, kag isa lang ka adlaw ang amon pahuway kada semana.
“Kon magpauli ako, nagapanaug ako sa sekreto nga imprintahan. Kon magsugod ang pag-imprinta, haluson ako makatulog tubtob matapos ini. Magamala ang tinta, gani indi mahimo nga untaton ang pag-imprinta kag padayunon ugaling. Kon kaisa dapat ako mag-imprinta sing 500 ka pahina kag usisaon ini isaisa agod athagon ang mga letra paagi sa dagom. Mabudlay pamalhon ang mga pahina paggua sini sa imprintahan kay halos wala sing hangin nga nagasulod.
“Ginadul-ong ko ang naimprinta nga mga magasin kon gab-i sa banwa sang Tulun, nga 20 kilometros ang kalayuon. Wala ako makahibalo kon diin gid ini makadto, apang nahibaluan ko nga ini nga mga literatura ginagamit sang mga Saksi sa Krasnoyarsk, Bratsk, Usol’ye-Sibirskoye, kag sa iban nga siudad kag kabanwahanan.
“Sang 1959 ginpangabay ako sang nagadumala nga mga kauturan nga magbulig sa pagpatindog sing bag-o nga imprintahan sa Tulun, malapit sa estasyunan sang tren. Amo man gihapon ang akon obra. Nagkutkot ako sang duta kag nagtakod sang mga suga subong sang ginhimo ko sa una nga imprintahan. Ginhatagan kami sing kaalam ni Jehova. Nian nagsaylo kag nag-obra didto ang isa ka pamilya sing mga isa ka tuig. Sang ulihi, nadiskobrehan sang KGB ang imprintahan. Ginreport sa pamantalaan nga ‘ang mga suga naplastar sing maayo nga bisan ang eksperiensiado nga elektrisyan nabudlayan nga ilugon ini.’
“Magluwas sa akon pamilya, pila lang ka kauturan ang nakahibalo nga nagatrabaho ako sa imprintahan. Bangod wala sing nakakita sa akon kon gab-i, nabalaka ang mga kauturan sa amon kongregasyon nga basi nagbugnaw na ako. Ginakadtuan nila ako sa balay agod palig-unon kuntani, apang wala ako pirme. Huo, bangod sang grabe nga pagpanilag, dapat sekreto gid ang pag-obra sa imprintahan.”
PAGBALHAG SING MGA LITERATURA SA MOSCOW
Nahibaluan sang mga awtoridad nga kinahanglanon gid sang mga Saksi ang Biblia kag mga literatura sa Biblia. Gani, ang sulitsulit nga mga pangabay sang Nagadumala nga Hubon sa pag-imprinta ukon pagpadala sing mga literatura sa Biblia ila ginapangindian ukon wala ginasapak. Bangod kulang gid ang literatura, pirme nagapangita sing paagi ang mga kauturan nga makabalhag sing mga literatura sa nagkalainlain nga bahin sang pungsod, pati sa Moscow, agod masuplayan sing espirituwal nga pagkaon ang mga kongregasyon kag mga grupo.
Sang 1957, si Stepan Levitsky ginpamatbatan sing napulo ka tuig nga pagkapriso bangod nasapwan sa idalom sang mantil sa kusina nila ang isa ka gua sang Ang Lalantawan. Si Stepan nagsugid: “Pagkatapos sang tatlo ka tuig kag tunga, ginkanselar sang Korte Suprema ang sentensia sa akon. Antes ako mahilway, ginpanugda sang mga kauturan nga magsaylo ako sa pila ka duog malapit sa Moscow agod magbantala kag magbulig sa iban pa nga hilikuton sa kongregasyon. Nakapuyo ako sa duog nga duha lang ka oras ang kalayuon sa Moscow kag nagsugod sa pagbantala sa nagkalainlain nga rehiyon sang kapital. Ginpakamaayo ni Jehova ining mga panikasog, kag pila lang ka tuig, naorganisar ang isa ka grupo sang mga kauturan sa Moscow. Sang 1970, gin-asayn ako sa isa ka sirkito nga nagalakip sa Moscow, Leningrad (St. Petersburg na karon), Gorki (Nizhniy Novgorod na karon), Orel, kag Tula. Ako ang masuplay sing mga literatura sa mga kongregasyon.
“Napat-od ko nga kabubut-on ni Jehova nga makabaton sing bastante nga mga literatura sang Biblia ang Moscow kag ang iban nga bahin sang Rusya. Nangamuyo ako kay Jehova nga handum ko gid nga makahimo sing dugang pa. Wala madugay may nakilala ako nga eksperiensiado sa pag-imprinta nga may koneksion sa pila ka imprintahan sa Moscow. Daw sa wala lang nga ginpamangkot ko sia kon puede makaimprinta sing gamay nga libro sa pila ka imprintahan sa Moscow.
“‘Ano nga libro?’ pamangkot niya.
“Gikan sa Paraiso nga Nadula Tubtub sa Paraiso nga Naangkon-uli,” sabat ko nga ginakulbaan.
“May suod sia nga abyan nga nagaobra sa isa ka imprintahan. Komunista ining iya abyan kag lider sang isa ka partido. Nagsugot sia nga mag-imprinta sing pila ka libro kon bayaran dayon. Nalipay gid ang mga kauturan sang mabaton nila ining libro!
“Ang pag-imprinta sang aton literatura sa sini nga paagi peligruso gid para sa amon nga duha sang manug-imprinta. Masami nga gab-i ini ginaimprinta, kag ang matapos dapat kuhaon dayon sa imprintahan agod indi madakpan. Ginpakamaayo ni Jehova ini nga kahimusan, kag madamo nga literatura ang gin-imprinta sa sining imprintahan, lakip ang mga libro nga “The Truth Shall Make You Free,” Ang Kamatuoran nga Nagadul-ong sa Kabuhi nga Dayon, kag bisan gani ang libro sa ambahanon! Pagkaon gid ini sa nagakaigo nga tion. (Mat. 24:45) Nagamit namon ini nga imprintahan sing siam ka tuig.
“Apang isa ka adlaw, ang superbisor sang imprintahan gulpi lang nag-abot samtang ginaimprinta ang aton mga publikasyon. Ginbayluhan dayon sang manug-imprinta ang ginaimprinta nga literatura sing isa ka magasin para sa ikaayong lawas. Apang bangod gindalidali niya, anom ka pahina sang aton publikasyon ang di-hungod nga nalakip sa magasin, kag ang isa sini nga naimprinta na gindala sang superbisor sa iya opisina. Sang ginbasa niya ang magasin, nakibot gid sia nga may nagsal-ot nga mga pahina nga wala labot sa magasin. Ginpatawag niya kag ginpamangkot ang manug-imprinta kon paano nalakip ini nga materyal sa magasin. Gin-usisa dayon ini sang KGB. Ang manug-imprinta nagsugid sang tanan niya nga nahibaluan kay ginpahog nga prisuhon sing malawig. Subong resulta, nadakpan dayon ako sang KGB kay ako lamang ang ila nakilal-an nga Saksi ni Jehova sa Moscow. Ginpriso ako sing lima ka tuig kag tunga.” Ang manug-imprinta ginpriso sing tatlo ka tuig.
“PAKARIHA ANG ARMAGEDON!”
Madamo nga kauturan ang nabilanggo sing malawig. Si Grigory Gatilov nga 15 ka tuig nga nabilanggo, naghinumdom: “Ang katapusan ko nga bilangguan may matahom nga ngalan: The White Swan. Nahamtang ini sa matahom nga duog sa Caucasus, sa putukputukan sang isa sa lima ka bukid nga sakop sang banwa sang Pyatigorsk, ang banwa nga pirme ginapamasyaran sang mga tawo. Sa sini nga bilangguan, napaambit ko sa pila ka tawo ang kamatuoran sa bug-os nga tuig. Ang akon selda maayo gid nga ‘teritoryo’ sa pagbantala, kag indi na ako kinahanglan nga maghalin diri. Ang bag-o nga mga bilanggo ginabutang sang mga guardia sa akon selda kag sa tapos sang pila ka adlaw ginapagua na sila. Apang ako talagsa lang ginasaylo sa iban nga selda. Ginatinguhaan ko nga panaksihan sing maid-id ang tanan tuhoy sa Ginharian ni Jehova. Madamo nga tawo ang nagapamangkot tuhoy sa Armagedon. Natingala ang pila ka bilanggo kay may handa mabilanggo bangod lang sang iya pagtuo. ‘Ngaa indi mo na lang pag-isikway ang imo pagtuo kag magpauli?’ pamangkot sang mga bilanggo kag kon kaisa sang mga guardia. Nalipay ako kon may isa nga magpakita sing sinsero nga interes sa kamatuoran. Isa ka bes, nakita ko ang sulat sa pader sang isa ka selda, ‘Pakariha ang Armagedon!’ Bisan pa nga indi mahapos ang kabuhi sa bilangguan, nalipay ako nga makapanaksi tuhoy sa kamatuoran.”
“MAY MGA JONADAB BALA SA INYO?”
Madamo sang Cristianong mga utod nga babayi nga makugi sa pag-alagad kay Jehova ang ginbilanggo man. (Sal. 68:11) Si Zinaida Kozyreva naghinumdom kon paano ang pila ka utod nga babayi nagpakita sang ila gugma sa isa kag isa kag sa indi Saksi nga mga bilanggo: “Wala pa ako isa ka tuig nga ginbawtismuhan sang 1959, sang gindala ako sa isa ka kampo sa Kemerovo, Siberia upod nanday Vera Mikhailova kag Lyudmila Yevstafyeva. Ang kampo may 550 ka bilanggo. May pila ka babayi nga nagatindog sa ganhaan pag-abot namon.
“‘May mga Jonadab bala sa inyo?’ pamangkot nila.
“Narealisar namon nga mga kauturan gali sila. Ginpakaon nila kami dayon kag ginpamangkot. Mahigugmaon gid sila, butang nga wala ko maeksperiensiahan sa akon pamilya. Bangod bag-o lang kami sa kampo, ginsakdag kami sining mga utod. (Mat. 28:20) Nahibaluan namon dayon nga organisado katama diri ang programa sa pagkaon sa espirituwal.
“Nangin isa gid kami ka matuod nga pamilya. Labi nga mas maayo ang kahimtangan kon magtipon kami sing uhot kon tingadlaw. Wala nahadlok ang mga bantay nga malagyo kami ukon maglapas sa mga kasuguan sa kampo. Ang isa ka guardia magabantay sa kapin sa 20 ukon 25 ka utod, bisan pa nga ang matuod, kami ang nagabantay sa iya! Kon may magpalapit, ginapukaw namon sia agod indi masilutan. Samtang nagatulog sia, ginahinun-anunan namon ang espirituwal nga mga topiko kon tigpalahuway. Maayo gid ini nga kahimusan para sa amon kag sa guardia.
“Sang hingapusan sang 1959 pila kami nga kauturan ang gindala sa high-security nga kampo. Ginbutang kami sa matugnaw nga selda nga wala sing salaming ang bintana. Nagatulog kami sa mga tapi kon gab-i kag nagaobra kon adlaw. Gin-asayn kami sang mga awtoridad nga magpili sing mga utan, kag ginapanilagan nila ang amon pagginawi. Wala magdugay, sang nakumbinse sila nga wala kami nagapangawat subong sang iban nga bilanggo, gindalhan nila kami sing uhot agod tulugan kag ginbutangan nila sing salaming ang bintana. Isa ka tuig kami didto, kag pagkatapos gindala kami tanan nga kauturan nga babayi sa minimum-security nga kampo sa Irkutsk.
“Ini nga kampo may 120 ka utod nga babayi. Isa ka tuig kag tatlo ka bulan kami didto. Ang una nga tigtulugnaw tuman ka tugnaw kag madamol ang niebe. Nangabudlay kami sing lakas sa trosohan. Pirme kami ginarekisa sang mga guardia kay basi may literatura kami. Daw amo lang ini ang ila paagi agod magpalipas sing oras. Natun-an na gid namon nga taguon ang amon literatura, kon kaisa nagakasobrahan pa gani. Isa ka bes, gintago namon sing maayo ni Vera ang papel nga may teksto para sa sina nga adlaw sa amon dyaket, kag indi na namon ini matultulan. Apang nasapwan ini sang guardia, kag ginbartolina kami ni Vera sing lima ka adlaw. Mas manubo pa sa -40 degrees Celsius ang temperatura sa gua, kag ang yelo nagatapik sa gua sang matugnaw nga selda.
“May diutay nga kongkreto nga mga estante sa selda nga iguigo lamang mapungkuan. Kon ginatugnawan na gid kami, ginatukod namon ang amon tiil sa dingding, nagapungko kag nagasandiganay, kag nagakatulugan kami sa sini nga posisyon. Apang, nagakuragmang kami sa kahadlok nga basi nagkusog na kami. Kada adlaw, ginahatagan kami sing isa ka baso nga ininit kag 300 gramos nga tinapay. Walay sapayan sini, nalipay kami kay ginhatagan kami ni Jehova sing ‘gahom nga labaw sa kinaandan.’ (2 Cor. 4:7) Gin-atipan gid kami sang mga kauturan nga babayi sang ginpabalik na kami sa kamarin. May ginhanda na sila nga mainit nga pagkaon kag ininit agod makapaligo kami.”
“MAKAPAKIGBAGAY SA IBAN”
Si Zinaida nagpadayon: “Mabudlay magbantala sa sini nga kampo bangod pila lang ang bilanggo kag kilala sang tanan ang mga Saksi. Maaplikar sa sini nga kahimtangan ang prinsipio sa 1 Pedro 3:1. Nagapanaksi kami paagi sa amon mga buhat. Ginahuptan namon nga matinlo kag mahipid ang amon kamarin kag mainabyanon kami kag ginaatipan namon ang isa ka isa. (Juan 13:34, 35) Dugang pa, maayo ang amon kaangtanan sa indi mga Saksi. Gintinguhaan namon nga sundon ang ginatudlo sang Pulong sang Dios kag nangin alisto sa mga kinahanglanon sang iban. Kon kaisa ginabuligan namon ang indi mga Saksi sa pila ka paagi. Halimbawa, isa ka utod ang kinabubut-on nga nagbulig sa iban nga bilanggo tuhoy sa bisan ano nga butang may kaangtanan sa pagsuma. Narealisar sang madamo nga tuhay ang mga Saksi ni Jehova sangsa iban nga may relihion.
“Ginsaylo kami halin sa Irkutsk sang 1962 kag gindala sa isa ka kampo sa Mordvinia. Gintinguhaan man namon nga mangin mahipid kag matinlo diri. Pirme matinlo kag mahipid ang amon mga katre. May mga 50 ka bilanggo sa amon kamarin, kag kalabanan mga kauturan. Ang mga kauturan lamang ang nagatinlo sang kamarin, bangod ang iban nga bilanggo indi maluyag magpaninlo. Ang salog sa kamarin pirme ginatinluan kag ginapahining, kag ginahatagan kami sang mga administrador sang kampo sing mga kinahanglanon nga suplay. Ang mga madre kag ang intelihente nga mga tawo nga kaupod namon wala nagapaninlo, gani ang katinlo nagadepende lamang sa amon. Kon may utod nga mahilway, nasulat sa iya rekord tuhoy sa iya batasan nga sia ‘mapasibusibuon kag makapakigbagay sa iban.’”
ANG MATAG-AS NGA MGA BULAK MAAYO NGA PALANAGUAN
“Isa ka bes,” siling ni Zinaida, “pila ka utod ang nagsulat sa ila puluy-an nga padalhan sila sing mga lamigas sang dalagku nga mga bulak. Ginsilingan namon ang mga administrador nga luyag namon magtanom sing matahom nga mga bulak kag nangabay nga padal-an kami sa kampo sing matambok nga duta. Nakibot kami sang malipayon sila nga nagsugot. Nagtanom kami sing hardin sa kilid sang mga kamarin kag ginpakubay sa kilid sang mga alagyan ang mga bulak. Wala magdugay may madabong na nga mga rosas, sweet Williams, kag iban pa nga matahom kag matag-as nga mga bulak. Ang pinakadaku nga hardin nagpamulak sing matahom kag nagkalainlain sing duag nga mga dalya kag madabong nga mga daisy. Sa tunga sining madabong nga mga bulak kami nagatuon sing Biblia kag diri man namon ginatago ang mga literatura.
“Ginahiwat namon ang mga miting samtang nagalakatlakat. Ginaorganisar namon ang amon kaugalingon sa tig-lima. Kada isa sa amon abanse nga nagasaulo sang isa sa lima ka parapo gikan sa publikasyon sang Biblia. Nian, pagkatapos sang nagabukas nga pangamuyo, bulosbulos kami nga nagahambal sang amon ginsaulo kag ginahinun-anunan ini. Pagkatapos sang nagahinakop nga pangamuyo, padayon kami nga nagalakatlakat. Ang mga magasin naton nga Lalantawan ginhimo nga tuman kagamay nga bukleta [subong sang makita sa retrato sa pahina 161]. Kada adlaw may ginatun-an kami, ilabi na ang matag-adlaw nga teksto, kag ginahambal namon sing matunog ang mga parapo para sa amon mga miting, nga ginahiwat sing tatlo ka beses kada semana. Gintinguhaan man namon nga sauluhon ang bug-os nga mga kapitulo sang Biblia kag ginahambal ini sa isa kag isa agod magpalig-unanay. Sa sini nga paagi, wala gid kami nagakabalaka bisan madakpan man ang amon mga literatura.
“Bisan gintinguhaan sang mga administrador sa kampo nga mahibaluan paagi sa iban nga bilanggo kon paano ginaorganisar ang amon hilikuton sa kampo, madamo nga bilanggo ang nahamuot sa amon. Upod namon sa kamarin si Olga Ivinskaya, ang kaupod sang bantog nga mamalaybay kag manunulat nga si Boris Pasternak, nga nakabaton sang Nobel nga Premyo para sa Literatura. Manunulat sia, kag bangod naluyagan niya kami, nalipay sia kay organisado gid ang mga Saksi. Ginahatagan kami ni Jehova sing kaalam, agod nga makatigayon kami sing pagkaon sa espirituwal.”—Sant. 3:17.
“TAMA NA INA!”
“Nakalab-ot sa amon ang mga literatura sa nagkalainlain nga paagi,” padayon ni Zinaida. “Maathag gid nga si Jehova mismo ang nagatuytoy sini suno sa iya ginsaad: ‘Indi ko gid kamo pagbayaan ukon pagpatumbayaan.’ (Heb. 13:5) Kon kaisa daw ginabulag lang niya ang mga guardia. Isa ka bes sang tigtulugnaw, sang nagapasulod kami sa gawang sang kampo, ginrekisa kami sang mga guardia subong sang kinaandan paagi sa pagpauba sang amon mga panapton. Katapusan ako, kag may dala ako nga literatura sa akon delargo.
“Bangod matugnaw, madamo ako sang ginsul-ob! Una, gin-usisa sang guardia ang akon dyaket, nian ang tsaliko sa sulod sini. Hungod ko nga ginhinayhinay ang pag-uba agod matak-an sia. Hinayhinay ko nga ginhukas ang isa ka sambra kag nian ang isa pa. Samtang ginausisa niya ini sing maayo, amat-amat ko man nga ginhukas ang pila ka bandana, nian ang tsaliko, nian ang isa ka bayo, kag ang isa pa gid. Duha ka delargo ko na lang kag sapatos ang nabilin. Hinayhinay ko nga gin-uba ang isa ko ka sapatos kag nian ang isa pa, kag ang delargo. Nian naghunahuna ako: ‘Ano na ang himuon ko? Kon silingon niya ako nga ubahon ang katapusan nga delargo, dapat magdalagan ako kag ihaboy sa mga kauturan ang literatura.’ Sang mauba ko na ang una nga delargo, nagsinggit ang guardia: ‘Tama na ina! Halin na!’ Ginsuksok ko dayon ang akon mga panapton kag nagdalagan pasulod sa kampo.
“Diin namon ginakuha ang mga literatura? Ginabilin ini sang mga kauturan sa ginkasugtan nga lugar, kag nagabulosbulos kami sa pagdala sini sa kampo. Kon makasulod na sa kampo ang literatura, ginatago namon ini sing maayo, apang ginasaylosaylo namon ini. Pirme man namon ginakopya ang literatura kag ginatago ang mga kopya. Nagakopya kami samtang nagapangurumbot sing habol kag ang suga halin sa poste sa kalye; ginapalusot namon sa diutay nga buslot sang habol ang kasanag. Wala namon ginauyangan ang tinion. Bisan kon magkadto kami sa kalan-an, nagadala kami sing papel nga may teksto.”
“NATAPOS NA ANG IMO SENTENSIA”
Sang 1965 wala ginapaabot nga nagpagua ang gobierno sang Sobyet sing espesyal nga sugo nga hilwayon ang tanan nga Saksi nga gintapok sa Siberia sugod sang 1949 tubtob 1951. Apang wala gintugutan nga magpauli ang kalabanan nga kauturan. Ang indi maluyag magpabilin sa Siberia namat-od nga magsaylo sa duog nga mas daku ang kinahanglanon sa ministeryo.
Si Magdalina Beloshitskaya nagsiling: “Halos 15 ka tuig kami nga gintapok sa Siberia. Kon tigtulugnaw nagalab-ot sa -60 degrees Celsius ang temperatura, kag kon tingadlaw tuman kadamo sang langaw kag lamok nga nagasulod pa gani ini sa amon kalimutaw. Nakalampuwas kami sa bulig ni Jehova. Apang makalilipay gid nga magsab-ug sing mga binhi sang kamatuoran sa sining matugnaw nga mga teritoryo sang Siberia! Kada bulan sa sulod sang 15 ka tuig, nagapirma kami sing deklarasyon sa opisina sang superbisor nga indi kami malagyo sa duog nga gintapukan sa amon. Kon kaisa sa amon balay nagatulog ang superbisor. Sa sini nga mga tinion, kabuot gid sa iya kag madamo sia sing pamangkot tuhoy sa Biblia kag kon ano ang kinahanglanon agod masunod ang mga panudlo sang Biblia. Nagapamangkot sia kon ano ang nagatulod sa amon nga pilion ini nga pagkabuhi bisan pa nga nahibaluan namon nga hingabuton kami bangod sini. Isa ka bes, ginpamangkot namon sia kon bala puede pa kami mahilway. Ginhumlad niya ang iya palad kag namangkot, ‘Matubo ayhan diri ang buhok?’
“‘Indi,’ sabat ko.
“‘Amo sina ang inyo tsansa,’ padayon niya. Apang pagkatapos makahunahuna, sia nagdugang, ‘Ina kon indi manghikot ang inyo Dios ukon magmilagro para sa inyo.’
“Isa ka adlaw sang tingadlaw sang 1965, nagkadto ako sa estasyunan sang tren agod maghulog sing sulat. Nakita ako malayo pa lang, ang superbisor nagsinggit: ‘Magdalina, diin ka makadto nga wala maglisensia?’
“‘Indi ako malagyo,’ siling ko, ‘mahulog lang ako sang sulat.’ Nian nagpalapit sia sa akon kag nagsiling: ‘Hilway ka na. Natapos na ang imo sentensia.’ Nian gintulok niya ako sing mahangpunon, nga daw nagasiling, ‘Ginhilway ka sang Dios!’ Daw indi gid ako makapati!
“Gintugutan kami nga magkadto bisan diin sa Unyon Sobyet magluwas sa amon anay ginapuy-an. Daw nabatian lang namon ang tingog ni Jehova nga nagasiling: ‘Maglapta kamo kag magbantala. Tion na ini, gani maglapta kamo.’ Kon ginpahanugutan kami nga magpauli sa amon anay ginapuy-an, madamo ang magapauli. Apang bangod wala ini gintugutan, bag-o nga duog ang ginkadtuan sang tanan. Namat-od ang amon pamilya nga magpuyo sa Caucasus.”
Linibo ka Saksi ang naglinapta sa bug-os nga Unyon Sobyet. Sa sina man nga tuig, sa isa ka komperensia sang estado, ang isa ka opisyal namangkot bangod sang katingala: “Ngaa nga nakalab-ot ining sekta sang Jehovist sa aton bag-o nga siudad, nga kasan-o lang gintukod sang lamharon nga mga boluntaryo? Isa ka bag-o kag matinlo nga siudad, kag sa hinali nagtuhaw ining sekta sang Jehovist!” Indi mahibaluan sang mga awtoridad kon ano ang ila himuon sa mga Saksi. Wala sing makapugong sa saad sang Dios nga pun-on ang duta sing “ihibalo ni Jehova.”—Isa. 11:9, NW.
“MAY ‘BALAAN NGA TUBIG’ KAMO”
Ginabilanggo ang mga Saksi bangod nagapanaksi sila. Si Nikolai Kalibaba, nga naghinguyang sing madamong tinuig sa mga kampo, naghinumdom: “Apat kami ang ginpadala sa isa ka bilangguan sa minuro sang Vikhorevka, Irkutsk, nga may mga 70 ka kauturan nga nabilanggo. Wala sing mainom nga tubig; ang lamang nga tubo sang tubig naangot sa kanal, gani makatalagam ang mag-inom sang tubig. Daw indi man makaon ang pagkaon, apang ginbuligan kami ni Jehova. Sa sini nga kampo ang mga Saksi lamang ang luyag magtrabaho. Maayo kami nga trabahador. Nakita ini sang mga administrador, kag ginpadala kami sa mga ulubrahan sa iban nga kampo. Puede kami makadala sing pila ka balde nga ilimnon nga tubig. Madamo nga bilanggo ang nagakadto sa amon kag nagasiling: ‘Nabatian namon nga may “balaan nga tubig” kamo. Hatagi man kami bisan tunga lang sa baso.’ Siempre nagapanghatag kami.
“Lakip sa mga bilanggo amo ang mga tawo nga may maayo nga tagipusuon. Ang pila sa ila mga makawat anay kag ang iban mga kriminal. Natun-an nila ang kamatuoran kag nangin mga Saksi ni Jehova. Ang iban daw kontra ang kamatuoran kag ginapamatukan kami sing dayag. Apang sang ang isa ka humalambal nagkadto sa amon kampo agod magpamulongpulong batok sa mga Saksi ni Jehova, gin-apinan kami sini nga mga tawo kag nagsiling sila nga ang pamulongpulong nagapakalain sa mga Saksi.”
“MAKADTO KAMI SA INYO NGA NAGAGRUPO”
Ang mga kauturan pirme nagapangayo sing kaalam kay Jehova kon paano nila gamiton ang ila mga kahimtangan agod mapauswag ang mga intereses sang Ginharian. Si Nikolai nagpadayon: “Nabatian namon nga isaylo kami sa isa pa ka kampo, nga indi malayo sa Moscow, didto sa Mordvinia. Apang antes kami ginsaylo, may tumalagsahon nga natabo. Nakibot kami sang ang pila ka opisyal kag mga guardia nga nagbantay anay sa mga Saksi ni Jehova sa sulod sang pila ka tuig nagkadto sa amon kag nagsiling: ‘Luyag namon nga pangabayon kamo nga mag-amba sang inyo mga ambahanon kag sugiran kami sang inyo mga pagpati. Makadto kami sa inyo nga nagagrupo sing tig-10 ukon tig-20 kada grupo, ukon kapin pa.’
“Bangod nahadlok sila kon ano ang matabo sa amon kag sa ila, nagsiling sila nga butangan nila sing bantay ang duog nga amon tipunan. Nagsiling kami nga bangod mas eksperiensiado kami sa sini, matangdo man kami sang amon manugbantay. Ang ila mga bantay pareho ang ginhimo sa amon mga bantay: Ang mga soldado nagatindog nga nagaantaranay sa ulot sang guardhouse kag sa amon ginatipunan. Mahanduraw bala ninyo ang kahimtangan? Isa ka grupo sang mga Saksi ang nagaamba sa atubangan sang isa ka grupo sang mga opisyal kag mga guardia, kag pagkatapos sini ang isa ka utod nagapamulongpulong sing malip-ot tuhoy sa isa ka topiko sa Biblia. Daw sa Kingdom Hall lang kami! Amo sini ang amon paagi sa pagdumala sing pila ka miting upod sa sining grupo sang mga interesado. Nakita namon nga indi lang kami ang gin-atipan ni Jehova kundi ining sinsero nga mga tawo man.
“Madamo nga magasin ang amon nadala halin sa sini nga kampo pakadto sa kampo sa Mordvinia,” siling ni Nikolai. “Madamo nga Saksi ang ginbilanggo diri. Ginhatagan ako sang mga utod sing maleta nga may sekreto nga bulutangan nga mataguan sang literatura. Ang tanan ginahimo agod nga kon may magrekisa, indi matalupangdan sang mga guardia ining maleta. Sa kampo sa Mordvinia, ginrekisa kami sing maayo. Ginkuha sang isa ka guardia ang akon maleta kag nagtuaw: ‘Kabug-at gid sini! May manggad gid di siguro!’ Wala ginapaabot, ginpahigad niya ang akon maleta kag ang iban nga butang kag ginrekisa ang dala sang iban. Pagkatapos sang rekisa, isa pa ka guardia ang nagsiling, ‘Dal-a na ang imo mga dala kag maglakat!’ Wala mausisa ang akon maleta, amo nga nakadala ako sa mga kamarin sing suplay sang bag-o nga espirituwal nga pagkaon, nga kinahanglanon gid namon.
“Pila man ka bes nga nakadala ako sing sinulat sa kamot nga mga tract sa akon mga sapatos. Bangod daku ang akon tiil, puede ini maluputan sing madamo nga papel. Ginabutang ko ini sa talapakan kag ginagrasahan ko dayon sing todo ang akon sapatos. Ini nga grasa tuman kadanlog kag tuman kabaho, gani nagapalayo ang mga guardia sa akon sapatos.”
“GINABANTAYAN KAMI SANG MGA GUARDIA, KAG GINABANTAYAN KO MAN SILA”
Si Nikolai nagpadayon: “Sa kampo sa Mordvinia, gintangduan ako sang mga kauturan nga tatapon ang pagkopya sing mga literatura sa Biblia. Ang isa ko ka responsibilidad amo ang pagbantay sa mga guardia agod ang mga nagakopya paagi sa kamot may tion sa pagtago sini. Ginabantayan kami sang mga guardia, kag ginabantayan ko man sila. Ang pila ka guardia nga luyag magdakop sa amon sa akto, masami nga gulpi lang nagasulod sa mga kamarin. Mabudlay gid sila bantayan. Pero ang iban nga guardia kaisa lang nagakadto sa mga kamarin kada adlaw. Mabuot sila kag wala kami ginapabudlayan.
“Sa sini nga mga tinion, ginakopya namon ang mga orihinal kag ginatago ini sing maayo. Ang pila ka orihinal ginatago namon sa pugon, bisan sa pugon sa opisina sang administrador sang kampo. Ang mga utod nga nagatinlo sa iya opisina naghimo sing pinasahi nga hulot sa pugon, kag ginatago didto ang hamili kag orihinal nga mga Lalantawan. Bisan daw ano pa kaid-id sang pagrekisa sa amon sang mga guardia, wala gid makita ang mga orihinal nga didto sa opisina sang administrador.”
Nangin lantip ang mga kauturan sa pagtago sang literatura. Ang paborito nga talaguan amo ang kurdiso. Natun-an pa gani sang mga kauturan nga taguon ang literatura sa suludlan sang toothpaste. Duha ukon tatlo lamang ka utod ang nakahibalo kon diin ginatago ang mga orihinal. Kon kinahanglanon, isa sa ila ang magakuha sang orihinal kag pagkatapos ini makopya, ginabalik ini dayon sa talaguan. Amo sini ang pagtipig sang mga orihinal nga kopya. Para sa kalabanan nga mga kauturan, pribilehiyo gid ang pagkopya sini, walay sapayan sang risgo nga mabartolina sing 15 ka adlaw. Si Viktor Gutshmidt naghinumdom: “Sa napulo ko ka tuig sa mga kampo, tatlo ka tuig sini ang sa bartolina.”
TUMAN KAGAGMAY NGA MGA LALANTAWAN
Nabatyagan sang mga kauturan nga tuhay gid ang paagi sang administrasyon sang kampo sa pagpangusisa kag pagkuha sang mga literatura sa Biblia gikan sa mga Saksi. Ilabi na ang pila ka opisyal. Si Ivan Klimko nagsugid: “Isa ka bes sa Kampo 19 sa Mordvinia, ginpapalayo sa kampo sang mga soldado nga may mga ido ang mga kauturan kag ginrekisa sila. Ang kada Saksi ginpauba, lakip ang mga lapat nga ginaputos sa ila mga tiil. Apang gintapik sang mga kauturan ang pila ka nasulatan nga papel sa ila mga dapadapa, amo nga wala ini makita. May magagmay man sila katama nga mga bukleta nga sarang nila maipit sa ila mga tudlo. Kon magmando ang mga guardia nga magbayaw, naipit gihapon sa ila mga tudlo ang mga bukleta, kag nasalbar liwat ang pila sini.”
May iban man nga paagi agod maamligan ang espirituwal nga pagkaon. Si Aleksey Nepochatov nagsiling: “Ang pila ka utod makasulat sing daw lawa ka pino nga agi. Ginapataliwis gid nila ang lapis, kag ang kada raya sang kuaderno masulatan sing tatlo ukon apat ka linya. Makaigo sa isa ka posporo ang lima ukon anom ka kopya sang Ang Lalantawan nga ginsulat sing tuman ka pino. Agod makasulat sing amo sini ka pino, dapat masanag ang mata kag lakas ang pagpangabudlay. Kon mapatay na ang tanan nga suga kag nagakatulog na ang tanan, ini nga mga kauturan magasulat nga nagapangurumbot. Ang lamang nga suga amo ang nagapiraw nga bombilya sa ganhaan sang kamarin. Mahimo maguba ang mata sang isa kon himuon niya ini sing pila ka bulan. Kon kaisa matalupangdan ini sang guardia, kag kon mabuot, magasiling sia, ‘Wala patay nga sinulatay—san-o kamo matulog?’”
Si Utod Klimko naghinumdom: “Isa ka bes, nadakpan ang madamo namon nga literatura kag bisan gani ang Biblia. Tanan ini natago sa artipisyal nga tiil sang isa ka utod. Ginhukas sing pilit sang mga guardia ang iya artipisyal nga tiil kag gindugmok ini. Ginretratuhan nila ang naglinapta nga mga pahina kag ginbalhag ini sa pamantalaan sang kampo. Apang nangin maayo pa ang resulta kay ginpakita sini liwat nga relihioso lamang ang hilikuton sang mga Saksi ni Jehova. Pagkatapos sining pagkadiskobre, ang nagayaoyao nga administrador nagsiling sa mga kauturan, ‘Amo na ini ang inyo Armagedon!’ Apang pagkaaga, may nagreport sa iya nga ang mga Saksi ni Jehova nagatipon, nagaamba, kag nagabasa man gihapon.”
PAGPAKIGHAMBAL SA PANGULO NGA ABOGADO
Sang hingapusan sang 1961, ang pangulo nga abogado sang Russian Soviet Federative Socialist Republic nagkadto sa kampo sa Mordvinia agod mangusisa. Samtang nagalakatlakat sa sulod sang kampo, nagsulod sia sa mga kamarin sang mga Saksi. Nagpasugot ang pangulo nga abogado nga mamangkot ang mga kauturan. Si Viktor Gutshmidt naghinumdom, “Namangkot ako, ‘Sa banta mo makatalagam bala ang relihion sang mga Saksi ni Jehova sa mga taga-Sobyet?’
“‘Sa banta ko indi,’ siling sang pangulo nga abogado. Apang nakatabinas sia sang ulihi kag nagsiling, ‘Sang 1959 lamang, lima ka milyon ka ruble ang gingasto sa Irkutsk para sa mga Saksi.’
“Buot niya silingon nga nahangpan gid sang mga awtoridad kon sin-o kita, bangod lima ka milyon ka ruble ang gingasto sang Estado sa mga bilangguan agod mapat-od kon ano gid ang mga Saksi ni Jehova. Tuman kadaku sini nga kantidad. Sadto nga tion, ang lima ka libo ka ruble makabakal sing matahom nga salakyan ukon kasarangan nga balay. Nahibaluan gid sang mga awtoridad sa Moscow nga ang mga Saksi ni Jehova indi makatalagam.
“Ang pangulo nga abogado nagsiling pa gid: ‘Kon pabay-an namon ang taga-Sobyet sa luyag nila nga himuon sa mga Saksi, ubuson nila kamo.’ Buot niya silingon nga wala maluyagan sang katawhan sa Sobyet ang mga Saksi. Maathag sa iya mga pinamulong nga minilyon ka tawo ang naimpluwensiahan sang mga panudlo kag mga ideolohiya sang mga ateista.
“Nagsabat dayon kami, ‘Makita mo gid ang matuod nga kahimtangan kon ang mga Saksi magahiwat sing mga kombension gikan sa Moscow tubtob sa Vladivostok.’
“‘Mahimo nga tunga sa milyon ang magadampig sa inyo, apang ang iban sa amon man gihapon,’ siling niya.
“Diri natapos ang amon paghambalanay. Halos husto sia. Karon, kapin sa 700,000 ang nagatambong sa mga miting sang mga Saksi ni Jehova sa mga pungsod nga sakop anay sang Unyon Sobyet. Ang mga tawo diri nagapamati sang putli nga mga tinaga sang kamatuoran sa Biblia, sa baylo sang propaganda.”
“NAGHIMO KA SING PALAMASYARAN SANG MGA SAKSI”
Si Viktor nagpadayon: “Ginpakita sang mga nagadumala sa kampo sa pangulo nga abogado ang kabulakan kag mga kahoy nga gintanom sang mga Saksi kag ang mga padala nga ila nabaton kag ginatago sa ila mga kamarin nga wala sing may nagapangawat. Nakibot sia sa iya nakita. Apang sang ulihi nahibaluan namon nga ginsugo niya ang mga nagadumala sang kampo nga panguhaon ang tanan nga bulak kag kahoy. Ginsilingan niya ang administrador sang kampo, ‘Naghimo ka sing palamasyaran sang mga Saksi sa baylo sang kampo konsentrasyon.’ Gindilian man niya ang mga Saksi nga magbaton sing mga pinutos kag ginpasira ang tiangge nga ginabaklan sang mga Saksi sing dugang nga pagkaon.
“Apang nalipay ang mga kauturan sang wala gintuman sang administrador ang mando. Halimbawa, ginatugutan gihapon ang mga utod nga magtanom sing mga bulak. Kon tigragas, ginapang-utod nila ang mga bulak kag ginahimo nga mga bouquet kag ginahatag nila sa mga empleyado sang kampo kag sa ila kabataan. Makalilipay gid makita ang mga kabataan nga nagatabo sa ila mga ginikanan sa gatehouse, agod magkuha sing mga bulak, kag malipayon nga magkadto sa eskwelahan. Palangga gid nila ang mga Saksi.”
Si Viktor naghinumdom: “Isa ka adlaw sa panugod sang 1964, ang isa ka guardia nga may utod nga KGB nagsugid sa amon nga ang Estado may ginaorganisar nga masangkad nga paghingabot sa mga Saksi ni Jehova. Apang sa naulihi nga mga binulan sina nga tuig, si Nikita Khrushchev hinali nga ginpapanaug sa iya palangakuan subong pangulo sang Estado, kag nag-untat ang paghingabot.”
MGA AMBAHANON SANG GINHARIAN SA MAXIMUM-SECURITY NGA KAMPO
Sang katuigan 1960, isa ka maximum-security nga kampo sa Mordvinia ang nagtugot sa mga bilanggo nga makabaton sing mga padala makaisa kada tuig, kag ini ‘espesyal nga padya’ lamang. Pirme ang pagrekisa. Kon may madakpan nga papel nga may teksto sang Biblia, ginabartolina sia sing napulo ka adlaw. Dugang pa, mas diutay ang pagkaon sang mga bilanggo sa sini nga kampo kon ikumparar sa iban nga kampo. Mas todo man ang trabaho sa maximum-security nga mga kampo; ang mga Saksi nagakali sang tuod sang dalagku nga mga kahoy. Si Aleksey Nepochatov nagsiling: “Masami nga haluson na kami makatuknol. Apang nagpabilin kami nga alisto kag wala nagaampo. Ang isa ka paagi agod mabatuan namon ang kasubo amo ang pagkanta sing mga ambahanon sang Ginharian. Naghimo kami sing koro sang mga kalalakin-an, nga bisan wala sing tingog sang mga babayi, tuman gihapon katahom. Ini nga mga ambahanon nagpahalipay indi lamang sa mga Saksi kundi bisan sa mga guardia, nga nagapangabay nga mag-amba ang mga kauturan samtang nagaobra. Isa ka bes samtang nagasapsap kami sang mga kahoy, ang pangulo sang guardia nagpalapit sa amon kag nagsiling: ‘Mag-amba kamo bisan pila lang. Ang pangulo sang dibisyon sang mga guardia amo gid ang nagapangabay!’
“Pila na ka beses nga nabatian sini nga opisyal ang pag-amba sang mga kauturan sing mga ambahanon sang Ginharian. Tayming gid ini kay daw malipong na kami sa kakapoy. Malipayon kami nga naghimaya kay Jehova paagi sa amon mga tingog. Masami nga kon mag-amba kami sa kampo, ang mga asawa sang mga guardia sa kaingod nga mga balay nagakadto sa ila balkonahe kag nagapamati sing madugay. Nanamian gid sila sang mga tinaga sang ambahanon numero 6, nga ‘Maghimaya ang Duta,’ gikan sa daan nga libro sang mga ambahanon. Ang ambahanon may madamo nga matahom nga mga ekspresyon kag matahom nga tuno.”
NAKALAB-OT SIA SA “IBAN NGA PUNGSOD”
Bisan sa wala ginapaabot nga mga kahimtangan, maathag gid kon ano nga sahi sang mga tawo ang mga Saksi ni Jehova. Si Viktor Gutshmidt naghinumdom: “Sang nagapahunayhunay kami sa hardin pagkatapos sang isa namon ka semana nga trabaho, may gindul-ong nga pila ka malahalon nga de-koryente nga mga kagamitan sa amon kampo. Ang nagdul-ong nga drayber indi utod, kundi isa ka bilanggo gikan sa amon kampo, kag ang kaupod niya nga purchasing manager taga-iban nga kampo. Bangod sirado ang bodega kag nagbakasyon ang bantay sini, ginpangabay ang mga Saksi nga batunon ang gindul-ong nga kagamitan kag ipapanaug ini.
“Ginpapanaug namon ang mga kagamitan kag ginbutang ini sa gua sang bodega malapit sa kamarin nga ginapuy-an sang mga kauturan. Indi gid mahim-os ang purchasing manager kay wala mapirmahan sang nagabantay sang bodega ang resibo. Apang ang drayber nagpasalig sa iya: ‘Indi ka magkahadlok. Wala sing may matandog sina. Yari ka sa “iban nga pungsod.” Kalimti ang nagakatabo sa gua sini nga kampo. Diri puede mo ibilin ang imo relo bisan diin, kag buas ara man ini gihapon sa ginbutangan mo.’ Namilit ang purchasing manager nga indi niya mabilin ang kagamitan nga wala mapirmahi ang resibo kay nagabalor ini sing tunga sa milyon ka ruble.
“Wala magdugay nag-abot ang mga nagadumala sa kampo, kag ginpahalin nila ang trak. Ginsilingan sang isa sa ila ang purchasing manager nga ibilin lang ang pilirmahan kag kuhaon lang ini pagkaaga. Napilitan sia nga maghalin. Pagkaaga, nagbalik sia kag nangabay nga pasudlon sia sa kampo kay kuhaon niya ang resibo kag papirmahan, apang ginhatag ini sa iya sang guardia nga pirmado na.
“Ginsugiran kami sang ulihi sang guardia nga daw indi maghalin ang purchasing manager sa kampo. Sa sulod sang tunga sa oras, nagtindog sia kag nagtulok sa gawang kag sa mga dokumento, naghana nga mahalin, nian magaatubang liwat sa gawang kag magtan-aw pa gid. Mahimo nga amo pa lang sia makaeksperiensia sini. Nadul-ong ang malahalon nga kagamitan kag napirmahan ang resibo nga wala sia, kag nahimo ini sing bunayag. Apang ang labing makatilingala amo nga natabo ini sa maximum-security nga kampo sang pagpangabudlay diin ang mga bilanggo ginatawag nga ‘makatalagam gid nga mga kriminal.’ Huo, bisan ano pa nga pagpakalain sa mga Saksi, kon may pareho gihapon sini nga hitabo, mahangpan sang mga nakakita kon ano gid ang mga Saksi ni Jehova.”
“NAGABANTALA NA SILA LIWAT”
Sang 1960, pagligad sang pila ka adlaw nga nag-ulupod ang mga kauturan sa kampo sa Mordvinia, ginpasaylo ang ginpili nga kapin sa isa ka gatos ka Saksi sa Kampo 10, isa ka pinasahi nga bilangguan sa kaingod nga minuro sang Udarnyy. Ini nga bilangguan “eksperimento” pa lang agod edukahon liwat ang mga Saksi. Ang uniporme sang mga bilanggo gurayguray kaanggid sa iya sang mga bilanggo sa mga kampo konsentrasyon sang Nazi. Dugang pa sa iban nga hilikuton, ginapakali ang mga Saksi sing dalagku nga mga tuod sa talon. Kada adlaw dapat 11-12 ka tuod ang makali sang isa. Apang kon kaisa, bisan tingob pa ang mga kauturan, indi nila makali ang isa lang ka higante nga tuod sang oak sa bug-os nga adlaw. Pirme sila nagakanta sing mga ambahanon sang Ginharian agod magpalig-unanay. Kon mabatian ini sang guardia, magasinggit sia kon kaisa: “Para mag-untat kamo kanta nga mga Saksi, wala kamo karon sing panyapon. Padudlaon ko kamo agod mag-obra kamo!” Ang isa ka utod sa sini nga kampo naghinumdom: “Apang ginsakdag kami ni Jehova. Wala sapayan sang mabudlay nga mga kahimtangan mabakod gihapon ang amon kaangtanan kay Jehova. Pirme namon ginapabakod ang amon kaugalingon paagi sa paghunahuna nga nagadampig kami kay Jehova tuhoy sa hulusayon sang pagkasoberano sa uniberso.”—Hulu. 27:11.
Magluwas sa pila ka “edukador” kuno para sa bug-os nga prisuhan, ang kada selda may edukador pa gid, isa ka opisyal sang militar nga indi magnubo ang ranggo sa kapitan. Tuyo sini nga mga opisyal nga isikway sang mga Saksi ang ila pagtuo. Hilwayon ang bisan sin-o nga magpasugot ukon magsikway sang iya pagtuo. Kada bulan, ang mga edukador magahimo sing report tuhoy sa panimuot sang tagsa ka Saksi, nga ginapirmahan sang pila ka empleyado sang prisuhan. Apang sa kada Saksi, amo sini pirme ang ila report, “Wala naga-ugyon sa pag-edukar liwat; malig-on sa iya mga pagpati.” Si Ivan Klimko nagsiling: “Sa napulo ko ka tuig nga sentensia, anom ka tuig ako sa sini nga bilangguan kag kami nga mga kauturan ginlakip sa ‘delikado gid kag batinggilan nga kriminal.’ Subong sang ginsiling sa amon sang mga guardia, hungod nga ginpabudlayan gid sang mga awtoridad ang mga Saksi agod mahibaluan ang amon panimuot.”
Si Iov Andronic, nga nakahinguyang sing lima ka tuig sa sini nga bilangguan, namangkot isa ka bes sa nagadumala sang kampo, “Daw ano kami diri kadugay bilangguon?” Nagatudlo sa talon, ang nagadumala nagsabat, “Tubtob malubong kamo tanan dira.” Si Iov nagsiling: “Ginpain kami sa iban agod indi kami makapanaksi. Ginabantayan nila kami sing maayo. Kon may isa sa amon nga magkadto sa iban nga bahin sang kampo, ginaupdan kami pirme sang guardia. Pila ka tuig sang ulihi, sang ginsaylo kami sa minimum-security nga kampo, ang pila ka indi Saksi nga bilanggo nagsiling sa mga nagadumala sang kampo: ‘Nagdaug ang mga Saksi ni Jehova. Ginpain ninyo sila, apang karon nagabantala na sila liwat.’”
GINAPANGILALA SANG OPISYAL ANG IYA BIBLIA
Mabudlay gid nga magpasulod sing literatura sa Kampo 10, ilabi na sing Biblia. Daw imposible gid para sa mga kauturan nga makapasulod sang Pulong sang Dios sa bilangguan. Ang isa ka utod nga nabilanggo diri sing pila lang ka tinuig nagsiling: “Para kay Jehova ang tanan nga butang posible. Nabatian sang Dios ang amon mga pangamuyo. Nangabay kami sing bisan isa lang ka Biblia para sa isa ka gatos ka Saksi sa sini nga bilangguan, apang nangin duha ini!” (Mat. 19:26) Paano ini natabo?
Ang isa ka koronel nangin edukador sa bilangguan. Apang paano niya “maedukar” ang mga Saksi kon wala sia sing nahibaluan sa Biblia? Nakakuha sia sing natastas nga Biblia, kag antes sia magbakasyon, ginpangabay niya ang isa ka tigulang nga bilanggo nga Baptist nga kay-uhon ini, kag ginsilingan pa niya ang mga guardia nga indi ini pagkumpiskahon. Ginpabugal sining Baptist sa mga Saksi nga nakabaton sia sing Biblia, kag nagpasugot sia nga hulamon nila ini agod tan-awon. Sang nahulam na sang mga kauturan ining hamili nga bahandi, ginpahatpahat nila ini kag ginpanagtag sa tanan nga Saksi nga bilanggo agod kopyahon. Sang masunod nga mga inadlaw, nangin masako sa pagkopya ang tanan nga Saksi sa ila mga selda. Duha ka kopya ang ginhimo kada pahina. Ang isa ka utod naghinumdom: “Sang gintipon ang tanan nga pahina, tatlo na ang Biblia! Nabaton sang koronel ang iya bag-o nakay-o nga kopya, kag natigayon man namon ang amon duha ka kopya. Gingamit namon ang isa ka kopya para sa pagbasa, kag ang isa ginbutang sa ‘sekreto nga talaguan,’ sa pila ka tubo nga ginasudlan sing mataas sing boltahe nga mga kable. Naghimo kami sing pinasahi nga bulutangan sa sining mga tubo. Bangod nahadlok bisan ang mga guardia nga magpalapit sa sini, wala sing may nag-usisa didto. Ang mataas sing boltahe nga koryente nangin masaligan nga manugbantay sang amon librarya.”
Apang sa isa ka pagpangusisa, nasapwan sang koronel ang isa ka pahina sang Biblia nga ginkopya sa kamot. Sang narealisar niya kon ano ang natabo, dismayado gid sia kag nagtuaw, “Bahin ini sang akon Biblia nga gindala ko diri sa kampo!”
PAGSAULOG SING MEMORYAL
Kada tuig, gintinguhaan sang mga kauturan nga makasaulog sing Memoryal sa mga kampo. Sa mga tinuig nga ginhinguyang nila sa isa ka kampo sa Mordvinia, wala sing utod nga wala makasaulog sini nga okasyon. Siempre, gintinguhaan sang administrasyon sang kampo nga punggan ini. Nahibaluan nila ang petsa sang Memoryal, kag sa masami sina nga adlaw, ginapabantay nila sing maayo ang tanan nga guardia. Apang kon gab-i na, ginakapoy na ang kalabanan nga guardia sa pagbantay sing maayo sa mga kauturan kay wala sing nakahibalo kon diin kag kon ano oras hiwaton ang Memoryal.
Ang mga kauturan nagapanikasog gid nga makatigayon sing alak kag walay tapay nga tinapay. Isa ka bes, nadiskobrehan sang isa ka grupo sang nagapanilag nga mga guardia ang emblema sa isa ka hunoshunos sa adlaw mismo sang Memoryal kag ginkompiskar nila ini. Sang nagrelyebo ang mga guardia sang ulihi, ang isa ka utod nga nagapaninlo sa talatapan sang nagadumala nagkuha sini nga mga emblema kag patago nga ginhatag ini sa mga kauturan. Kinahanglanon gid ang mga emblema kay may isa ka utod nga nagapakig-ambit. Nasaulog sang mga kauturan sina nga gab-i ang Memoryal nga may mga emblema sang bumulos na ang ikatlo nga relyebo sang mga guardia.
PAGSAULOG SING MEMORYAL SA KAMPO SANG MGA BABAYI
Pareho man ang problema sa iban nga kampo. Si Valentina Garnovskaya naghinumdom kon daw ano kabudlay magsaulog sing Memoryal sa isa ka kampo sang mga babayi sa Kemerovo. Sia nagsiling: “Ini nga kampo may mga 180 ka kauturan nga babayi. Ginadilian kami nga magtipon sing tingob. Duha lang ka beses kami nga nakasaulog sing Memoryal sa sulod sang napulo ka tuig. Isa ka bes namat-od kami nga maghiwat sing Memoryal sa isa sang mga opisina nga akon ginatinluan. Pila ka oras antes ang Memoryal, patago kag amat-amat nga nagtipon ang mga kauturan didto. Mga 80 ka utod ang nakatipon. Ginbutang namon sa lamesa ang walay tapay nga tinapay kag pula nga alak.
“Ginkasugtan namon nga magsugod nga wala sing ambahanon, gani isa ka utod ang nangamuyo, kag nagsugod ini sing mahim-ong kag malipayon. Apang gulpi lang nga nabatian namon nga may mga gahod kag mga singgit kag narealisar namon dayon nga ginapangita kami sang mga guardia. Nakita namon nga nagalili sa bintana ang lider sang mga guardia, bisan pa nga mataas ang antad sini halin sa duta. Dungan man ang makusog nga panuktok sa puertahan, kag may nagsiling nga buksan ini. Pagbukas, gindakop dayon sang mga guardia ang utod nga nagapamulongpulong kag ginbartolina sia. Isa ka utod ang maisugon nga nagbulos sa iya kag ginpadayon ang pamulongpulong, apang gindakop man sia. Gintinguhaan sang ikatlo nga utod nga padayunon ang pamulongpulong, gani gindala nila kami tanan sa isa ka kuarto kag ginpahog nga bartolinahon. Natapos namon didto ang Memoryal paagi sa pag-amba kag pagpangamuyo.
“Pagbalik namon sa mga kamarin, ginsilingan kami dayon sang iban nga bilanggo, ‘Sang gulpi lang kamo nadula, abi namon nag-abot na ang Armagedon kag gindala na kamo sang Dios sa langit kag ginbiyaan kami agod laglagon!’ Ining mga bilanggo kaupod namon sing pila na ka tuig apang indi sila interesado sa kamatuoran. Apang pagkatapos sini, ang pila namati na sa amon.”
“NAGAPINUNSOK KAMI”
Ang isa ka kampo sa Vorkuta may madamo nga Saksi halin sa Ukraine, Moldova, mga estado sang Baltic, kag mga republika sang Unyon Sobyet. Si Ivan Klimko naghinumdom: “Tigtulugnaw yadto sang 1948. Bisan pa nga wala kami sing literatura sa Biblia, ginasulat namon sa mga panid sang papel ang amon madumduman gikan sa daan nga mga magasin kag taguon ini sa mga guardia. Apang nahibaluan nila nga may amo kami sini nga mga papel. Ang isa ka makakalapoy nga pagrekisa nagahulat sa amon. Kon tigtulugnaw, ginapagua kami kag ginapalinya sing tiglima. Sulitsulit kami nga ginaisip. Daw ginapaabot nila nga ihatag namon ang mga papel sa baylo nga magkusog sa tugnaw. Samtang ginaisip kami sing sulitsulit, nagapinunsok kami kag ginahinun-anunan ang isa ka topiko sa Biblia. Pirme namon ginahunahuna ang espirituwal nga mga butang. Ginbuligan kami ni Jehova nga huptan ang amon integridad. Sang ulihi, nakadala pa gani ang mga kauturan sing Biblia sa kampo. Gintulunga namon ini agod indi makumpiskar ang bug-os nga Biblia kon magrekisa.
“May mga guardia nga nakahangop nga indi dapat pagbilangguon ang mga Saksi ni Jehova. Ining mabuot nga mga tawo nagabulig sa amon basta masarangan nila. Ang iban sa ila ‘nagapabulagbulag’ na lang kon may mabaton kami nga padala. Masami nga ang tagsa ka padala may unod nga isa ukon duha ka pahina sang Lalantawan. Ini nga mga pahina nga pila lang ka gramo mas malahalon pa sa kinilo nga pagkaon. Sa kada kampo, pirme ginadingutan sa materyal ang mga Saksi, apang manggaranon sila sa espirituwal.”—Isa. 65:13, 14.
“TUNGAON NIYA INI SA 50 KA BAHIN!”
Kada semana, ginatun-an sa Biblia sang mga kauturan ang mga interesado sa kamatuoran. Ang pila ka bilanggo—bisan ang indi interesado sa Biblia—nakahibalo nga pagligad sang alas 7:00 sa gab-i, ginahiwat ang mga pagtinuon sa Biblia sa mga kamarin, amo nga nagahipos gid sila. Si Iov Andronic naghinumdom: “Maathag nga ginaatipan kami ni Jehova kag ginapauswag ang iya hilikuton. Dugang pa, gintinguhaan namon nga magpakita sing Cristianong gugma sa isa kag isa paagi sa pag-aplikar sang mga prinsipio sang Biblia. Halimbawa, ginatulunga namon ang pagkaon nga ginapadala sa amon, butang nga di-kinaandan sa mga kampo.
“Sa isa ka kampo, si Mykola Pyatokha ang natangdo sa pagpanagtag sing pagkaon sa mga kauturan. Isa ka bes, ang isa ka opisyal sang KGB nagsiling, ‘Hatagi si Mykola sing isa ka dulse, kag tungaon niya ini sa 50 ka bahin!’ Amo sini ang ginahimo sang mga kauturan. Ginatulunga namon ang tanan nga nagaabot sa kampo, pisikal man ini ukon espirituwal nga pagkaon. Nagbulig ini sa amon kag nangin maayo nga panaksi nga nagpahulag sa mga sinsero.”—Mat. 28:19, 20; Juan 13:34, 35.
MGA BONUS BANGOD SANG MAAYONG PAGGAWI
Gindugangan sing 30 porsiento ang sueldo sang mga empleyado sa isa ka kampo samtang nagabantay sila sa mga Saksi ni Jehova. Ngaa? Si Viktor Gutshmidt nagpaathag: “Ginsugiran ako sini sang isa anay ka kahera sa kampo. Nagsiling sia nga sa mga kampo diin ginabilanggo ang mga kauturan, ginasilingan ang mga empleyado sa kampo nga indi mangakig ukon mamuyayaw kag mangin mataktikanhon pirme kag matinahuron. Kon himuon nila ini, pasakaan ang ila sueldo. Ginhimo ini sa tuyo nga ipakita sa tanan nga indi lamang mga Saksi ni Jehova ang may maayo nga pagkabuhi kag nga indi sila tuhay sa iban. Gani ginabayaran ang mga empleyado bangod sang ila maayo nga paggawi. Madamo ang nagaobra sa kampo—nagaatipan sang panglawas, trabahador, accountant, guardia—mga isa ka gatos ka tawo tanan. Luyag nila tanan nga pasakaan ang ila sueldo.
“Isa ka adlaw nabatian sang isa ka utod nga nagatrabaho sa gua sang kampo ang isa ka kabo nga nagapamuyayaw sing matunog. Sang masunod nga adlaw nakita sia sang utod sa sulod sang kampo kag ang utod nagsiling: ‘Ginpaakig ka gid siguro sang isa ka guardia. Tama ka tunog sang imo pamuyayaw!’ Ang tawo nagbaton: ‘Wala man, ugaling kay daw malupok lang ako sa bug-os nga adlaw. Gani naggua ako sa kampo agod magpahungaw.’ Ang matuod, mabudlay gid man maggawi kaangay sang mga Saksi ni Jehova.”
NAKABANTALA BANGOD SA SALAMING
Ginkalitan sang mga kauturan ang mga kahigayunan nga manaksi sa iban, kag kon kaisa ginapadyaan sing bugana ang ila mga panikasog. Si Nikolai Gutsulyak nagahinumdom: “Masami kami nga nagabakal sing pagkaon sa tiangge sang kampo. Kon akon na turno nga magbakal, ginatinguhaan ko nga makapanaksi tuhoy sa pila ka topiko sa Biblia. Nagapamati sing maayo ang tindera kag kis-a nangabay sia sa akon nga basahan sia sing bisan ano. Tatlo ka adlaw sang ulihi, gintawag ako sang guardia. Ginsugo niya ako kag ang isa pa ka Saksi nga butangan sing salaming ang bintana sang balay sang nagadumala sang kampo.
“Nagkadto kami sang utod sa siudad upod sa mga soldado. Pag-abot namon sa balay, ang babayi nga nagbukas sang ganhaan amo ang tindera. Asawa gali sia sang nagadumala sang kampo! Ang isa ka soldado nagbantay sa sulod, kag ang duha nagbantay sa kalye sa atubangan sang bintana. Samtang ginapainom kami sing tsa, ginpangabay kami sang tindera nga sugiran sia sing dugang pa tuhoy sa Biblia. Sina nga adlaw nabutangan namon sing salaming ang iya bintana kag napanaksihan namon sia sing maayo. Sang natapos ang amon paghambalanay, sia nagsiling: ‘Indi kamo magkahadlok sa akon. Ang akon mga ginikanan mahinadlukon sa Dios, kaangay ninyo.’ Tago niya nga ginabasa ang aton mga literatura, nga wala mahibaluan sang iya bana nga naugot gid sa mga Saksi.”
“BALIK NA KAMO SA INYO MGA TRABAHO”
May pila ka opisyal nga nahamuot sa mga Saksi kag nagaapin sa ila. Sang katuigan 1970 sa Bratsk, Irkutsk, namat-od ang tagdumalahan sang isa ka pabrika sang tapi nga ginapanag-iyahan sang partido Komunista nga pahalinon ang tanan nga empleyado nga mga Saksi ni Jehova. Ginsilingan ang mga kauturan: “Bangod indi ninyo luyag ang gobierno sang Sobyet, indi man ini mag-atipan sa inyo. Bangod si Jehova ang inyo naluyagan, sia ang magaatipan sa inyo.” Namat-od ang ginpahalin nga mga kauturan nga maayo pa mabantala na lang sila sing dayag, gani namalaybalay sila. Sa isa ka ganhaan nga ginbuksan sang isa ka babayi, ang mga kauturan nagpakilala kag nagpaathag sang katuyuan sang ila pagduaw. Halin sa kusina may tingog sang lalaki nga nagsaligbat: “Sanday sin-o ang imo ginaistorya? Pasudla sila.” Sang nakasulod ang mga kauturan sa balay, namangkot ang tawo: “Ngaa wala kamo nagatrabaho? May obra subong, a.” Ginpaathag sang mga kauturan kon ngaa wala sila sing obra.
Ang tawo abogado gali sang gobierno kag nagpauli lang kay manyaga. Akig nga gintawgan niya ang opisina sang pabrika sang tapi kag namangkot kon bala ginpahalin nila sa trabaho ang tanan nga Saksi ni Jehova. Pagkatapos masabat nga matuod ini, ang abogado nagpadayon: “Ano ang rason? Wala bala ninyo mahibaluan nga ginlapas ninyo ang kasuguan? Wala kamo sing kinamatarong nga himuon ini! Ginamanduan ko kamo nga pabalikon ang tanan nga Saksi kag bayaran sila sing tatlo ka bulan nga wala sila makaobra bangod sang inyo desisyon.” Ginbutang sang abogado ang telepono kag nagsiling sa mga kauturan, “Buas, balik na kamo sa inyo mga trabaho, kag padayon kamo nga mag-obra didto.”
“SUGOD PA SANG 1947 ANG PAGTAGO KO SING LITERATURA”
Sang katuigan 1970, lantip na ang mga kauturan sa pag-imprinta, pagpanagtag, kag pagtago sing mga literatura. Apang kon kaisa may mga kahimtangan nga kinahanglan ang kaabtik sa panghunahuna. Si Grigory Sivulsky naghinumdom: “Isa ka bes sang 1976, ginhalughog ang amon puluy-an. Sang nagligad nga gab-i, ginpintalan ko lang sang hunoshunos ang pila ka report kag mga adres sang mga kauturan. Samtang nagapanghalughog, kalmado gid ang mga KGB, nga daw nahibal-an gid nila kon diin mangita kag kon ano ang ila pangitaon. Ang isa ka KGB nagsiling sa akon: ‘Hatagi ako sing plays kag screwdriver, kay bungkagon naton ining sopa.’ Nangamuyo ako kag nagsabat sa kalmado nga tingog:
“‘Kon gulpi tani ang inyo paghalughog subong sang ginhimo ninyo sa pila ka puluy-an sang mga Saksi, may masapwan kuntani kamo diri sa balay. Apang ulihi na kamo. Wala na kamo sing makita.’
“‘Kag ano kuntani ang amon masapwan?’ pamangkot sang KGB.
“‘Mga magasin nga Lalantawan kag Magmata! Apang wala na kamo sing makita subong.’
“Samtang ginaduhol ko sa ila ang mga kagamitan, nagsiling ako, ‘Pagkatapos ninyo bungkagon, dapat itakod ninyo liwat ang sopa.’
“Nag-alang-alang na sila. Sang matalupangdan ko ang ila pagpangalag-ag, ginsilingan ko ang isa nga lamharon: ‘Sa banta ko wala pa tatlo ka tuig ang pagpangita mo sing mga literatura sang mga Saksi ni Jehova. Apang sugod pa sang 1947 ang pagtago ko sing literatura. Indi na kamo mag-uyang sing inyo tion diri; natago sing maayo ang mga literatura.’
“Nakibot ako sang maghalin sila. Kahapos lang kuntani pangitaon ang mga report kag adres sang mga kauturan.”
PERESTROIKA—TION SANG PAGBAG-O
Ang perestroika nga ginpahibalo sang 1985 wala dayon matabo suno sa ginapaabot. Sa pila ka rehiyon, ginabilanggo gihapon ang mga Saksi. Apang sang 1988 ang sanga talatapan sa Alemanya nagsulat sa ulong talatapan: “Sa panugod sang tuig sa pag-alagad, may mga patimaan na nga hatagan sang awtoridad sing pila ka kahilwayan [ang mga kauturan sa USSR], sa ila mga miting kag mga literatura, basta marehistro lang sila sa ila mismo lugar. Halos tanan nakasaulog sing memoryal nga wala sing tublag. Nabatyagan nila nga nagbag-o gid ang panimuot sa ila sang mga awtoridad.”
Sang ulihi, ginhatagan sang gintangdo nga mga kauturan ang sanga sang Alemanya sing mga adres sang mga kauturan nga handa magbaton sing espirituwal nga pagkaon. Ipasa naman nila ini sa mga gulang, kag ang mga gulang amo ang magapat-od nga makabenepisyo ang tanan sa espirituwal. Sang Pebrero 1990, mga 1,600 ka adres na ang ginapadalhan paagi sa sulat sing espirituwal nga pagkaon sing isa ka bes kada bulan.
Sang 1989 pila ka libo ka Saksi halin sa Unyon Sobyet ang nakatambong sa pinasahi nga kombension sa Poland. Si Yevdokia, isa ka Saksi gikan sa siudad sang Naberezhnye Chelny, naghinumdom: “Nangamuyo gid kami sing hugot kay Jehova nga kuntani makatambong kami sa amon una nga kombension. Sang mabatian sang direktor sang kompanya nga ginatrabahuan ko nga mabiya ako sa pungsod, sia nagtuaw: ‘Ano! Wala ka makatan-aw sa telebisyon? Sirado ang dulunan, kag wala sila sing ginapaagi!’
“Upod ang bug-os nga pagsalig, nagsabat ako, ‘Mabukas ang dulunan.’ Kag amo gid sini ang natabo. Sa mga checkpoint sang adwana sa Brest, ang mga Saksi ni Jehova lamang ang nakalusot. Wala gani kami ginrekisa, kag tanan kami matinahuron nga ginpakig-angutan. May isa nga nagpakunokuno nga delegado sang kombension kag nag-upod sa amon. Apang natalupangdan dayon sia sang mga opisyal sang adwana kag gindakop sia. Paano nila nahibaluan? Malipayon tanan ang mga delegado sang kombension kag diutay lang ang ila dala.”
MAINIT NGA PAG-ABIABI SA MOSCOW
Kuarenta na ka tuig ang nagligad sang iparehistro kuntani sang mga Saksi sa Moscow ang ila hilikuton sang 1949. Indi magtugot sadto ang konsiensia sang mga kauturan nga ihatag ang mga ginapangayo sang gobierno ni Stalin. Apang sang Pebrero 26, 1990, ang tsirman sang Committee of Religious Affairs sa Moscow nagbaton sang isa ka grupo sang mga Saksi ni Jehova. Gintambungan man ang miting sang duha ka bise-tsirman kag sang tatlo pa nila ka kaupod. Kinse ka tawo ang delegasyon sang mga Saksi ni Jehova: 11 ka kauturan gikan sa Rusya kag sa iban pa nga republika sang Unyon Sobyet, sanday Milton Henschel kag Theodore Jaracz gikan sa Brooklyn, kag sandayWilli Pohl kag Nikita Karlstroem gikan sa sanga sang Alemanya.
Amo sini ang ginsiling sang tsirman sa pagsugod sang miting: “Nalipay gid kami nga makapakigsugilanon sa mga Saksi ni Jehova. Madamo na ako sing nabatian tuhoy sa inyo, apang karon ko pa lang kamo maatubang. Luyag namon nga maghinun-anon kita nga may kahilwayan.” Ang mga kauturan nagsiling nga luyag nila nga marehistro ang mga hilikuton sang mga Saksi ni Jehova sa Unyon Sobyet. Ang tsirman nagpadayon: “Nalipay kami nga mahibaluan ini, kag hustuhan gid ini nga tion. Madali na lang ang tigpamulak kag tigsalab-ug. Busa makapaabot kita sing maayong patubas.”
Sang ginpangabay sang tsirman nga magpakilala ang mga kauturan, maathag nga may mga Saksi ni Jehova bisan diin sa pungsod, halin sa Kaliningrad pakadto sa Malayo nga Sidlangan sang Rusya. Ang isa ka manugtatap sang sirkito nagsiling: “Apat ka kongregasyon ang ginatiglawas ko sa Irkutsk. Apang ginaatipan ko man ang Malayo nga Sidlangan sang Rusya, ang mga rehiyon sang Khabarovsk kag Krasnoyarsk kag Novosibirsk kag Omsk.” Ang tsirman nagtuaw, “Kalapad gid sang teritoryo mo; mas malapad pa ini sa pila ka pungsod!”
Ang isa ka bise-tsirman nagsiling: “Dapat mahibaluan namon ang inyo mga pagpati kay indi namon mahangpan ang pila sini. Halimbawa, ginsiling sa isa ninyo ka libro nga dulaon sang Dios ang tanan nga gobierno karon sa duta. Indi namon ini mahangpan.” Si Utod Pohl nagsabat: “Wala nagaentra ang mga Saksi ni Jehova sa bisan ano nga kasingki. Kon amo sini ang ginsiling sang libro, ang ginapatuhuyan sini amo ang pila ka tagna sa Biblia. Ginabantala sang mga Saksi ni Jehova ang Ginharian sang Dios kag ang kabuhi nga dayon sa paraiso sa duta.”
“Wala sing malain sa sini,” siling sang bise-tsirman.
Sa hingapusan sang paghambalanay, ang tsirman nagsiling: “Nalipay gid kami nga masugilanon kamo. Dapat marehistro dayon kamo.”
Sang Marso 1991, legal nga ginkilala sang Rusya ang mga Saksi ni Jehova. Sina nga tion, ang Rusya may populasyon nga 150 milyones kag 15,987 ang nagreport bilang mga manugbantala sang Ginharian. Bangod sini nga mga pagbag-o, kinahanglan sang mga kauturan sa Rusya ang dugang nga instruksion halin kay Jehova.—Mat. 24:45; 28:19, 20.
“DAW ANO NGA KALIPAY KAG KAHILWAYAN!”
Bangod malapit lang ang Finland sa Rusya, ginpangabay sang Nagadumala nga Hubon ang sanga sa Finland nga magbulig sa pag-organisar sang internasyonal nga kombension sa St. Petersburg, Rusya, nga ginhiwat sang Hunyo 26-28, 1992. Ano ang ginbatyag sang mga kauturan nga may kombension sila pagkatapos nga dumilian sing kapin sa 50 ka tuig? Ang isa ka utod naghinumdom: “Linibo kami nga yara sa istadyum. Grabe ang hinibiay. Daw ano nga kalipay kag kahilwayan! Wala gid namon mahunahuna nga maagom pa namon ining kahilwayan sa sining sistema sang mga butang. Apang ginpaposible ini ni Jehova. Madumduman pa namon nga ginbartolina kami nga lima sa isa ka selda sang kampo nga may mataas nga kudal, kag nagabuslanay kami nga apat agod mapainit ang ikalima. Ang istadyum ginapalibutan sing mataas nga pader. Apang luyag namon magpabilin diri tubtob posible. Indi malaragway ang amon ginabatyag.
“Nagahibi kami sa bug-os nga kombension. Nagahibi kami sa kalipay nga makita ini nga milagro. Bisan pa nga setentahon na kami, nagalibot kami sa istadyum nga daw may mga pakpak. Ginhulat namon ini nga kahilwayan sing 50 ka tuig. Gintugutan kami ni Jehova nga matapok anay sa Siberia, nian ginbilanggo kami sa mga prisuhan kag mga kampo. Apang karon ari na kami sa istadyum! Mas gamhanan si Jehova sangsa kay bisan sin-o. Nagahibi kami samtang nagatinulukay. Daw indi gid kami makapati nga matabo ini. May pila ka lamharon nga kauturan nga nagpalibot sa amon kag nagpamangkot: ‘Malain bala ang pamatyag ninyo? May nag-away bala sa inyo?’ Apang indi kami makasabat kay nagapilisnguon kami. Sang ulihi isa sa amon ang nakatusngaw, ‘Nagahibi kami sa kalipay!’ Ginsugid namon sa ila kon paano kami nag-alagad kay Jehova nga ginadumilian sing madamong tinuig. Apang daw indi kami makapati nga hinali lang ginbag-o ni Jehova ang tanan.”
Pagkatapos sining halandumon nga kombension, ginpangabay ang sanga sang Finland nga magpadala sing 15 ka espesyal payunir sa Rusya. Sang Hulyo 1, 1992, nag-abot sa ila asaynment sa St. Petersburg ang makugi nga mag-asawa gikan sa Finland nga sanday Hannu kag Eija Tanninen. Sang primero, ang daku nga hangkat para sa ila amo ang pagtuon sing lenguahe. Pagkatapos sang una nga sesyon sang ila pagtuon sing lenguahe, nagbantala dayon sila kag nagtanyag sing mga pagtuon sa Biblia sa puluy-an. Si Hannu naghinumdom: “Sang maaga nga bahin sang katuigan 1990, halos tanan sa siudad maluyag magtuon sa Biblia. Kon magpanaksi sa kalye, ginahatag dayon sang mga tawo ang ila adres sa amon. Luyag sang tanan nga makatigayon sing literatura. Sa mga kalye, kon may isa ka nga hatagan sing magasin ukon tract, ang napulo nga nakakita sini mangayo man sa imo sing literatura. Wala lamang ginabaton sang mga tawo ang literatura kundi ginabasa nila ini dayon sa kalye ukon sa estasyunan sang tren.”
Sugod sang Oktubre 1992, madamo man nga espesyal payunir ang naggikan sa Poland. Ang una nga grupo naglakip sa pila ka dalaga. Wala magdugay ginpadala sa St. Petersburg ang ikaduha nga grupo nga nag-abot halin sa Poland. Pagkatapos sang isa ka tuig, isa ka grupo sang mga payunir halin sa Poland ang ginpadala sa Moscow. Sang ulihi nga mga tinuig, kapin sa 170 ka boluntaryo halin sa Poland, kalabanan mga gradwado sa Ministerial Training School (MTS), ang gintangdo nga mag-alagad sa Rusya.
DAKU NGA GANHAAN NGA NAGADUL-ONG SA HILIKUTON
Pagkatapos sang internasyonal nga kombension sa St. Petersburg, ang Nagadumala nga Hubon nagpahanugot sa mga kauturan nga magbakal sang maayo nga lote (pito ka ektarya) nga may pila ka daan nga bilding sa minuro sang Solnechnoye, malapit sa siudad. Tion na nga magpatindog sing Bethel sa Rusya. Ginpangabay ang sanga sa Finland nga magbulig sa pagpatindog. Sang Septiembre 1992, ang una nga grupo sang mga boluntaryo gikan sa Finland nag-abot sa Solnechnoye. Si Aulis Bergdahl, gikan sa grupo nga nangin katapo sang ulihi sang Komite sang Sanga, naghinumdom: “Nalipay gid kami sang akon asawa nga si Eva Lisa nga batunon ang pangagda nga magbulig sa pagtukod sang Bethel sa Rusya. Maathag gid para sa amon nga si Jehova ang nagatuytoy sang hilikuton. Ginsakdag sang aton mga kauturan sa bug-os nga kalibutan ang proyekto.”
Si Alf Cederlöf, ang manugtatap sang konstruksion halin sa Finland, kag ang iya asawa nga si Marja-Leena makapalig-on gid sa tanan nga mga kauturan nga nadalahig sa pagtukod. Makapalig-on man ang mga katapo sang Komite sang Sanga sa Finland. Ang mga kauturan gikan sa ulong talatapan sa Brooklyn nagduaw sa Solnechnoye sa tion sang konstruksion. Si Aulis naghinumdom: “Sang 1993, ginduaw kami ni Milton Henschel pagkatapos sang internasyonal nga kombension sa Moscow. Makapalig-on gid kon magpamulongpulong sia kag makigsugilanon sa mga boluntaryo.”
Mga 700 ka boluntaryo gikan sa Scandinavia, Europa, Amerika, Australia, Rusya, kag sa iban nga republika sang anay Sobyet ang nagtukod sang Bethel. Nanuhaytuhay ang ila mga kultura kag ginhalinan kag lainlain ang ila nahibaluan nga pamaagi sa pagtrabaho. Apang nagmadinalag-on ang hilikuton, subong sang ginsiling sang Zacarias 4:6, “indi sa kusug, ukon sa gahum, kondi sa akon Espiritu, nagasiling ang GINOO sang mga kasoldadosan.” Si Jehova gid ang nagatukod sini nga “balay.” (Sal. 127:1) Handa gid magboluntaryo ang Ruso nga mga kauturan sa hilikuton sang Ginharian. Kalabanan sa ila lamharon kag bag-o sa kamatuoran, apang madamo sa ila ang nagpayunir na. Nalangkag sila magtuon kon paano mangin madasig kag de-kalidad ang pagtukod kag kon paano atipanon ang mga butang suno sa teokratiko nga organisasyon.
PAG-ORGANISAR SANG HILIKUTON
Sang dali na lang matapos ang 1993, nag-abot ang pila ka katapo sang Komite sang Pungsod sa Rusya sa Solnechnoye. Sila amo sanday Ivan Pashkovsky, Dmitry Livy, Vasily Kalin, Aleksey Verzhbitsky, Anatoly Pribitkov kag Dmitry Fedunishin. Mga isa ka tuig sang ulihi nag-abot man si Mikhail Savitsky. Gintangdo sang Nagadumala nga Hubon si Horst Henschel gikan sa sanga sa Alemanya agod buligan ang mga kauturan sa pag-organisar sang hilikuton.
Ang una nga butang nga gin-organisar amo ang nagalakbay nga hilikuton. Sang primero, lima ka sirkito ang ginporma sa pungsod, duha sa St. Petersburg kag tatlo sa Moscow kag sa palibot sini nga mga duog. Ang una nga lima ka bug-os tion nga manugtatap sang sirkito amo sanday Artur Bauer, Pavel Bugaisky, kag Roy Öster sa Moscow kag sanday Kzyztov Poplawski kag Hannu Tanninen sa St. Petersburg. Sang ulihi, gintangdo man nga manugtatap sang sirkito si Roman Skiba. Si Matthew Kelly, nga naggradwar sa MTS sang 1992 sa Estados Unidos amo ang gin-asayn nga part-time nga manugtatap sang distrito.
Si Hannu Tanninen naghinumdom sang una nga mga pagduaw sa sirkito sang temprano sang katuigan 1990: “Nagpadala ako sing sulat tuhoy sa palaabuton nga pagduaw sa isa ka kongregasyon sa Petrozavodsk, Karelia. Ang sulat may instruksion kon paano hiwaton ang mga miting sa sina nga semana. Sang mag-abot kami sang akon asawa, gintabo kami sang gulang sa estasyunan sang tren, kag nagkadto kami sa iya puluy-an. Ginpakita niya sa akon ang sulat kag nagsiling, ‘Nabaton namon ang imo sulat, apang bangod indi namon ini mahangpan, namat-od kami nga hulaton ka na lang agod mapaathag mo ini.’
“Sa amon una nga pagduaw sa siudad sang Murmansk, may 385 ka manugbantala nga nagadumala sing kapin sa 1,000 ka pagtuon sa Biblia. Apang ang matuod mas madamo ang nagatuon sing Biblia bangod grupogrupo ang pagdumala sang pagtuon sa mga interesado. Halimbawa, ang isa ka payunir may 13 ka pagtuon sa Biblia, apang kapin sa 50 ang iya ginatun-an!
“Ang ikaduha namon nga asaynment amo ang Volgograd kag Rostov. Sa Volgograd, nga kapin sa isa ka milyon ang pumuluyo, apat lang ang kongregasyon. Luyag gid mahibaluan sang mga kauturan kon paano magdumala sing mga miting kag mga pagtuon sa Biblia kag kon paano magbantala sa pamalaybalay. Kada duaw, dapat kami magtukod sing bag-o nga mga kongregasyon. Sa report ko, ginaisip namon kon pila ang ginbawtismuhan sugod sang nagligad nga pagduaw. Kada kongregasyon may 50, 60, ukon 80 ka nabawtismuhan sa ulot sang mga pagduaw, kag ang isa gani kapin pa sa 100! Bangod sini, 16 ka kongregasyon ang natukod sa siudad sa sulod lang sang tatlo ka tuig.”
Sang Enero 1996, gintangdo ang Komite sang Sanga sa Rusya. Sa amo man nga tion, gintangdo ang una nga mga manugtatap sang distrito. Lakip sa ila amo sanday Roman Skiba (Siberia kag Malayo nga Sidlangan sang Rusya), Roy Öster (Belarus, Moscow, kag St. Petersburg tubtob sa Ural Mountains), Hannu Tanninen (Caucasia tubtob sa Volga), kag Artur Bauer (Kazakhstan kag Sentral nga Asia). Ang tanan nga manugtatap sang distrito sadto nagaalagad pa gid sa isa ka diutay nga sirkito.
TUMAN KALAYO NGA MGA LALAKBAYON
Ang isa sang una nga espesyal payunir nga nag-abot sa Rusya gikan sa Poland sang temprano nga bahin sang 1933 amo si Roman Skiba. Sia naghinumdom: “Sang Oktubre 1993, nangin manugtatap ako sang sirkito. Sakop sang akon una nga sirkito ang mga kongregasyon sa nabagatnan sang St. Petersburg, Pskov, kag bug-os nga Belarus. Pero indi pa ini ang pinakadaku nga sirkito sa Rusya. Apang, daw naanad na man lang ako sa paglakbay sing tuman kalayo. Sang Nobiembre 1995, gin-asayn ako sa isa ka sirkito sa Ural Mountains kag gintangdo subong tal-us nga manugtatap sang distrito. Teritoryo ko ang Ural Mountains, bug-os nga Siberia, kag Malayo nga Sidlangan sang Rusya. Ang isa ka utod nagbulubanta nga ining distrito makaunod sing 38 ka pungsod nga daw Poland ka daku! May walo ini ka time zone! Mga duha ka tuig sang ulihi, ginpangabay ako sang sanga nga duawon ang isa ka grupo sa Ulaanbaatar, ang kapital sang Mongolia.”
Si Utod Skiba nagpadayon: “Isa ka bes, agod makakadto sa Yekaterinburg gikan sa Noril’sk, sa naaminhan sang Arctic Circle, dapat kaduha ako magsakay sa eroplano, una halin sa Noril’sk pakadto sa Novosibirsk, nian pakadto sa Yekaterinburg. Indi ko gid malimtan ini nga paglakbay kay daw wala ini sing katapusan. Ang paglakbay halin sa Noril’sk naatrasar sing 12 oras, amo nga nagpaligad kami sang akon asawa nga si Lyudmila sing isa ka adlaw sa erport. Maayo lang kay naandan na namon nga magtuon samtang nagalakbay.
“Kon kaisa walay sapayan sang amon mga panikasog, nagakaulihi kami sa iskedyul sang pagduaw. Isa ka bes agod makakadto sa kongregasyon sa nabukid nga minuro sang Ust’-Kan sa Altai, dapat kami magmaneho sing salakyan sa indi sementado nga alagyan sa kabukiran. Apang naaberiya ang salakyan, kag indi lamang nga naulihi ako sa pag-usisa sang mga rekord sang kongregasyon kundi naulihi man kami sing duha ka oras sa miting. Nasubuan kami kay abi namon nagpauli na sila. Apang nakibot kami kay 175 ang naghulat sa amon sa gin-arkilahan nga tilipunan, bisan pa nga wala pa gani 40 ang manugbantala! Ang natabo amo nga samtang naatrasar kami, nag-alabutan ang mga interesado halin sa mga minuro sa bukid agod magtambong sa miting.” b
INDI MALIPATAN NGA MGA KOMBENSION
Ang distrito nga mga kombension ginhiwat sa nahauna nga tion sa dalagku nga mga siudad, diin ang mga kauturan wala pa gid sing eksperiensia sa paghanda sang kombension. Sang 1996 sa Yekaterinburg, ang mga kauturan nagpili sing daku nga istadyum agod hiwatan sang distrito nga kombension. Si Roman Skiba naghinumdom: “May nagatubo nga mga hilamon sa mga pulungkuan, kag sa sulod sang istadyum may nagapanubo nga tag-duha ka metros kataas nga mga kahoy. Tatlo na lang ka semana antes ang kombension, kag tatlo lang ka kongregasyon ang yara sa siudad kag sa palibot sini. Maayo lang kay ginbuligan kami sang direktor sang istadyum bisan pa nga daw indi niya mahangpan kon paano mahiwat ang kombension sa sina nga istadyum. Nagsugod sa pagtrabaho ang mga kauturan, kag sang mag-abot ang petsa, tuman katinlo sang istadyum. Daw indi makapati ang direktor!” Tungod sa pagpasalamat, gintugutan sang direktor ang mga kauturan nga maghiwat sang Pioneer Service School sa isa ka bilding sa istadyum. Ang isa ka utod naghinumdom, “Pagkatapos sang kombension, nakatigayon sing dugang nga pundo ang siudad bangod ginhiwatan liwat sing mga hampang ang istadyum.”
Kon kaisa kinahanglan ang pagpasibusibu kag pagpailob agod makahiwat sing mga asambleya kag mga kombension. Sang 1999 sa Vladikavkaz, wala ginpaarkilahan sa mga kauturan ang isa ka istadyum para sa sirkito nga asambleya diin mga 5,000 ka tawo ang ginapaabot nga magtambong. Gani naghimo sing bag-o nga plano ang mga kauturan para sa programa sang asambleya. Ang isa ka adlaw nga ginpalip-ot nga programa ginhiwat sing lima ka beses sa Vladikavkaz sa gin-arkilahan nga sinehan. Pagkatapos sini, sang Sabado kag Domingo, ginhiwat ang duha ka adlaw nga sirkito nga asambleya sa duha ka lokasyon nga nagaantadanay sing duha ka kilometro sa siudad sang Nal’chik. Ginpaulihi sing duha ka oras ang isa ka asambleya agod may tion nga makasaylo ang mga humalambal gikan sa nauna nga asambleya. Daw mapaos na ang pila ka nagalakbay nga manugtatap antes matapos ang asambleya. Ang isa ka utod nagbanabana nga 35 sia ka beses nga nagpamulongpulong sina nga semana! Nangin matawhay ang tanan tubtob sang manug-udto sang Sabado sang ginpauntat ang programa sa isa ka tilipunan. Ang mga pulis nga may ido nagsulod sa tilipunan kag nagpahibalo nga magua dayon ang tanan sa bilding bangod sang pila ka problema. Mahim-ong nga nagua sa bilding ang mga kauturan, nagkaon sang ila panyaga kag nagsugilanunay sa gua sang bilding. Sang ulihi nahibaluan nga may nagtawag gali nga panatiko sa mga pulis kag nagsiling nga may bomba sa bilding. Gin-usisa ang bilding kag wala sing nasapwan, gani ginpadayon sang mga kauturan ang asambleya. Pagkatapos sang pila ka diutay nga pagbag-o sa programa, nangin madinalag-on ini, kag ang tanan nakabenepisyo sa programa.
MGA BATO, MGA TAMING, KAG MGA ESPADA
Madasig nga naglapta ang mga binhi sang kamatuoran sa bug-os nga pungsod. Si Eija Tanninen naghinumdom: “Sang 1998 nagahanda kami para sa 15 ka oras nga pagbiyahe sa tren pakadto sa isa naman ka distrito nga kombension. Nangabay ang mga kauturan kon sarang namon madala ang madamo nga mga kagamitan para gamiton sa drama sang kombension. Problema ini bangod nahibaluan namon nga wala nanamian ang mga tripulante sang tren sa mga tawo nga madamo sing dala. Apang sa bulig sang mga kauturan, ginkarga namon ang mga bato, taming, espada, kag mga bag nga puno sang mga kostyum didto sa hulot sang tren para sa apat ka tawo. Nagpungko kami didto kaupod sang duha pa ka pasahero.
“Sang nangusisa ang tripulante sang tren sang amon mga tiket, namangkot sia kon ngaa tuman kadamo sang amon bagahe. Ginpaathag namon sa iya nga gamiton ini sa drama nga hiwaton sa distrito nga kombension sang mga Saksi ni Jehova. Tuman kaayo sa iya kag ginsugiran niya kami nga sang una kuno, nakatambong sia sa pamulongpulong publiko nga ginhatag sang akon bana sang nagduaw kami sa isa ka kongregasyon sa banwa nga iya ginapuy-an. Nabatyagan namon ang bulig ni Jehova.”
MGA NAGAOBSERBAR SANG PAGTUON
Ang mga kauturan nga babayi makatuon sang madamo nga butang gikan sa isa kag isa. Si Eija naghinumdom: “Nahibaluan ko kon daw ano ang pagpailob kag pagpaubos sang mga kauturan nga babayi sang nagsugod kami sang amon ministeryo sa Rusya bangod indi ako makahambal sing maayo sang lenguahe. Natandog gid ako sang makita ko ang kakunyag sining mga kauturan nga babayi nga matun-an ang pagdumala sing mga pagtuon sa Biblia. Madamo sa ila ang bag-o pa lang sa kamatuoran, kag ang pila sa ila nagaalagad sa idalom sang pagdumili, sang indi pa sadto pirme makalab-ot sa ila ang mga instruksion halin sa organisasyon ni Jehova.
“Nagpangalagad kami sa banwa sang Volzhskiy sugod sang 1995 tubtob 1996. Masami nga kon may mag-agda sa akon nga updan sia sa pagdumala sing pagtuon sa Biblia, pila ka utod ang mangabay kon puede man sila makaupod. Sang primero nagpalibog ako kon ngaa, apang nagpaathag sila nga luyag nila makita kag matun-an kon paano magdumala sing mga pagtuon sa Biblia. Ginsilingan ko sila nga kon indi mamatok ang estudyante sa Biblia kag kon indi sia mahuya kon ara sila, puede sila makaupod. Masami nga anom tubtob napulo ka utod ang magaupod, kay abi nila indi man ini magtublag sa ginatun-an, kag matuod gid ini. Pagkatapos sang pila ka bulan, nakita ko ang madamo nga mga estudyante sang Biblia nga nagasugod naman sa pagdumala sing mga pagtuon sa Biblia sa mga interesado. Sadto nga tion, duha ang kongregasyon sa Volzhskiy. Pagligad sang napulo ka tuig, 11 ka kongregasyon na ang natukod.”
GINSABAT ANG IYA PANGAMUYO
Maathag nga indi lamang ang mga bag-uhan ang nakabenepisyo gid sa teokratikong panudlo kundi yadtong nag-alagad man kay Jehova sing madamong tinuig sa idalom sang pagdumili. Si Hannu Tanninen naghinumdom: “Mabatyagan namon pirme ang panuytoy sang mga anghel sa nagkalainlain nga kahimtangan kag masaksihan ang mga hitabo nga nagpalig-on gid sa amon. Sang 1994 nag-abot kami sa isa ka bag-o nga kongregasyon sa Novgorod, nga ginatawag man karon nga Veliky Novgorod, kag gindala kami sang mga kauturan sa apartment nga dayunan namon sa sulod sang isa ka semana. Didto sa apartment may bisita nga si Maria, isa ka tigulang nga utod nga naglakbay sing 50 kilometros para lang sa sini nga okasyon. Singkuenta ka tuig na sia sa kamatuoran kag luyag niya makilala ang isa sa una nga mga manugtatap sang sirkito nga nag-alagad pagkatapos sang pagdumili. Ginpamangkot namon sia kon paano niya natun-an ang kamatuoran. Ginsugiran niya kami nga sang 17 anyos sia, ginbilanggo sia sa isa ka kampo konsentrasyon sa Alemanya kag didto niya nakilala ang mga Saksi ni Jehova. Ginbaton niya ang kamatuoran kag ginbawtismuhan sa kampo sang isa ka hinaplas nga utod nga babayi. Sang ginhilway si Maria sang ulihi, nagbalik sia sa Rusya kag nagbantala sing maayong balita sang Ginharian. Sang ulihi, gindakop sia kag ginbilanggo bangod sang iya pagbantala. Madamo nga tinuig sia nga ginpriso sa mga kampo sang pagpangabudlay sa Sobyet.
“Sang matapos ang iya sugilanon, natandog gid kami sang magsiling ining mapainubuson nga utod, nga halin pa sang nagligad nga mga semana ang iya pangamuyo kay Jehova nga ipakita sa iya kon sa diin sia nagsayop sa pagsimba sa Iya. Sang ulihi sina nga gab-i, ginsambit ko sa iya nga may madugay na naggua nga artikulo sa “Mga Pamangkot Sang mga Bumalasa” sa Ang Lalantawan nga nagahinun-anon tuhoy sini. Nagsiling ini nga agod mangin kalahamut-an ang bawtismo, dapat nga himuon ini sang Cristianong utod nga lalaki. Daku gid ang pasalamat ni Maria. Pamatyag niya ginsabat ang iya mga pangamuyo. Gani nalipay sia nga mabawtismuhan sa daku nga batya. Singkuenta ka tuig ang nagligad sang nagdedikar sia sang 1944.”
ESPIRITUWAL NGA PAGKAON NGA GINADUL-ONG SA 11 KA TIME ZONE
Sugod sang 1991, ginapadala paagi sa koreo ang literatura sa magamay nga mga pinutos pakadto sa Rusya gikan sa Alemanya ukon Finland. Sang Hulyo 1993, ang una nga trak halin sa Alemanya nag-abot sa Solnechnoye, nga nagadala sing 20 toneladas nga literatura. Ang ruta sang mga trak halin sa sanga sa Rusya amo ang Moscow, Belarus, kag Kazakhstan. Madamo sing mga kabudlayan. Halimbawa, agod madul-ong ang literatura sa Kazakhstan, dapat maglakbay ang mga kauturan sing 5,000 kilometros pakadto. Nagakaatrasar sila sa mga dulunan, kag kon tigtulugnaw nagaguot ang ila mga trak sa niebe.
Sa karon, mga 200 toneladas ka literatura ang nagaabot sa Solnechnoye kada bulan. Ginakalitan sang mga drayber sa Bethel nga manaksi sa mga guardia sa dulunan ukon sa mga empleyado sang adwana. May pila sa ila nga nalipay magbasa sang literatura sa Biblia. Sa isa ka pag-usisa, bangod nahibaluan niya nga ang trak sang Bethel halin sa isa ka relihioso nga organisasyon, matunog nga ginpakamalaut sang isa ka pulis ang relihion sa kabilugan. Ginsugid niya kon paano sia ginbuyayaw sang isa ka pari kay ginpadulog niya bangod naglapas sang kasuguan sa trapiko. Ginpaathag sa iya sang mga kauturan kon paano ginapakig-angutan sang Dios ang mga tawo kag kon ano ang iya tuyo sa duta kag sa katawhan. Nagbag-o ang tingog sang pulis kag nangin mainabyanon. Namangkot pa gid sia, gani ginkuha sang mga utod ang ila Biblia kag nalipay sa ila makapalig-on nga paghambalanay. Natandog gid ang pulis amo nga nagsiling sia: “Pangitaon ko ang mga Saksi agod padayunon ining paghambalanay.”
Sugod sang 1995 tubtob 2001, ginadul-ong sang sanga sa Japan ang mga literatura sa mga kongregasyon sang Vladivostok, sa Malayo nga Sidlangan sang Rusya. Gikan didto, ginapadala sang mga kauturan sa barko ang mga literatura para sa mga kongregasyon sa Kamchatka. Pila ka utod sa Vladivostok ang may kilala nga mga kapitan sang barko nga nagakadto sa Kamchatka. Ang isa ka kapitan nagpasugot nga ipadala sa iya ang aton mga literatura kag wala sia magpabayad. Nagbulig pa gani sia sa pagkarga sang aton mga literatura sa iya barko. “Bisan indi ako relihioso,” paathag niya sa mga kauturan, “luyag ko makahimo sing maayo. Nanamian ako sa inyo, kag naluyagan ko ang pag-organisar sa inyo. Kon mag-abot ako sa dulul-ungan, wala na ako nagahulat sing madugay agod idiskarga ang mga literatura. Daw mga pispis ang inyo mga kaupod; ginadagit nila ang mga karton sang literatura kag ginakuha dayon ini.”
BANGOD SANG PAG-USWAG NAGTUHAW ANG KINAHANGLANON
Sa sulod sang madamo nga tinuig, ang edisyon sang Ang Lalantawan sa Ruso amo ang isa ka bulanan nga magasin nga may 16 ka pahina, nga gin-imprinta sa papel nga medyo malapad diutay sangsa ginagamit karon. Ang tanan nga tulun-an nga artikulo ginbadbad sa Ruso kag matigayon sang mga kauturan sa Unyon Sobyet, apang ulihi gid ini katama sangsa Ingles. Ang mga artikulo nga tulun-an maatrasar sing mga anom ka bulan tubtob duha ka tuig, kag mas madugay magua ang iban nga mga artikulo. Sang 1981, ginbalhag na kada bulan ang Ruso nga edisyon sang Ang Lalantawan nga may 24 ka pahina, kag nangin duha ka beses ini kada bulan sang 1985. Ang una nga magasin nga de-kolor kag may 32 ka pahina nga gin-imprinta sing dungan sa Ingles amo ang Hunyo 1, 1990 nga gua.
Si Tanja, nga isa sang mga manugbadbad, naghinumdom: “Sadto anay, nahibaluan namon nga kalabanan sang amon ginbadbad kag gin-imprinta wala makalab-ot sa mga talaksan nga mangin natural kag mahapos hangpon. Apang amo ini ang amon bug-os nga masarangan suno sa mga kahimtangan. Kag amo yadto ang kinahanglanon nga pagkaon sang ginagutom sa espirituwal.”
Sang mabuksan ang hilikuton sa mga pungsod sang anay Unyon Sobyet, mapanagtag na sing lapnag ang aton mga literatura. Luyag sang Ruso nga mga manugbadbad sa Alemanya nga buligan sila. Duha ka hitabo ang nag-amot agod mag-uswag ang kalidad sa pagbadbad. Una, nalipay gid sila sang ang pila ka utod halin sa Rusya kag Ukraine nagkadto sa sanga sang Alemanya agod hanason subong mga manugbadbad. Lima sa ila ang nag-abot sang Septiembre 27, 1991, kag ang iban nag-apas sang ulihi. Gani gin-organisar liwat ang grupo sang Ruso nga mga manugbadbad. Indi ini mahapos. Ang ila ‘kahoy kag bato’ wala dayon nangin “bulawan” kundi nag-agi anay sa tanan nga hut-ong sang pagbag-o suno sa Isaias 60:17.
Ikaduha, nakabenepisyo ang Ruso nga mga manugbadbad sa bag-o lang gintukod nga Translation Services Department. Ginhiwat ang seminar para sa mga manugbadbad sa sanga sa Alemanya dungan sa pag-abot sa Selters, Alemanya sang nauna nga mga kauturan gikan sa Rusya.
Ang pagbadbad mas maayo kon himuon sa pungsod diin ginahambal ang lenguahe. Gani makakulunyag gid sang ang grupo sang Ruso nga mga manugbadbad nagbiya sa sanga sa Alemanya sang Enero 1994 agod magpuyo sa Bethel nga ginatukod pa lang sa Solnechnoye.
Siempre, indi mahapos para sa ila nga magbulag sa mga kauturan nga sa sulod na sang mga dekada, indi hilmunon nga nagabadbad para sa ila mga kauturan sa Unyon Sobyet apang bangod sang mga kahimtangan indi na makaupod sa pagsaylo sang Ruso nga mga manugbadbad. Grabe ang hinibiay kag haksanay sang nagbiya sa Selters ang grupo sang 17 ka kauturan, upod ang 2 ka utod nga lalaki nga espesyal payunir, sang Domingo, Enero 23, 1994.
“AKO ANG DIOS DIRI SANG PASYENTE”
Sa sulod sang mga dekada, ginatamod sang mga doktor kag sang mga propesyonal sa medisina sa Unyon Sobyet ang relihioso nga pagpati sang ila mga pasyente suno sa ila ateistiko nga edukasyon kag lapnag nga paggamit sing dugo. Busa, kon may pasyente nga Saksi nga magpangabay nga indi lang maggamit sing dugo, nagakakibot ang ila mga doktor kag nagapangakig pa gani.
Ang mga doktor sa masami magasiling nga, “Ako ang Dios diri sang pasyente!” Kon indi sia magsugot sa ginasiling sang doktor, mahimo paguaon dayon sa ospital ang pasyente. Dugang pa, ang pasad sa Biblia nga tindog sang mga Saksi tuhoy sa pagpatayon sang dugo masami nga ginagamit sang mga manugpamatok agod dumilian ang aton mga hilikuton sa Rusya.
Sang 1995, nagsugod sa pagpanghikot sa sanga sa Rusya ang Hospital Information Desk agod maghatag sing sibu nga impormasyon sa mga propesyonal sa medisina tuhoy sa tindog sang mga Saksi ni Jehova sa pagpabulong. Pila ka seminar ang ginhiwat diin ang mga gulang sa kapin sa 60 ka Hospital Liaison Committee nakatuon kon paano mag-aman sing kinahanglanon nga mga impormasyon sa mga doktor kag mga propesyonal sa medisina kag kon paano mangita sing mga doktor nga magabulong apang indi maggamit sing dugo sa pasyente nga mga Saksi.
Sa Moscow sang 1998, naghiwat ang Ruso nga mga doktor kag pila nila ka kaupod sa iban nga pungsod sing internasyonal nga komperensia nga gintig-uluhan “Mga Tal-us sa Pagtughong kon Mag-opera” kag una ini nga bes nga ginhiwat diri sa Rusya. Kapin sa 500 ka doktor gikan sa nagkalainlain nga rehiyon sang Rusya ang nagtambong sa komperensia. Sa ulot sang 1998 kag 2002, nangin eksperiensiado na ang Ruso nga mga doktor sa paghiwat sing madamo nga komperensia tuhoy sa sini sa pila ka dalagku nga siudad sang Rusya. Nangin maayo ang resulta sining mga komperensia.
Si Dr. A. I. Vorobyov, ministro anay sang kapagros kag pangulo nga hematologist sa Rusya, nagsiling suno sa isa ka opisyal nga sulat para sa mga abogado nga nagaapin sa mga kinamatarong sang Saksi nga mga pasyente, nga subong resulta sang pag-usisa liwat sang mga doktor sa mga pamaagi sa pagtayon sing dugo, “ang kadamuon sang nagakapatay nga mga iloy nga nagabun-ag sa aton pungsod nagnubo sing 34 porsiento.” Nian nagsiling si Dr. Vorobyov: “Antes sini, ginreport sang aton ahensia sa medisina nga diri sa aton, walo ka pilo ang kataason sang nagakapatay nga iloy nga nagbun-ag kon ipaanggid sa Europa bangod ang mga iloy gintayunan sang dugo sang aton mga komadrona nga kuntani indi man kinahanglanon.”
Ginpadal-an sang ministro sang kapagros sa Rusya sing mga instruksion ang mga ospital sa bug-os nga pungsod sang 2001. Ang mga instruksion nagsiling nga dapat tahuron sang doktor ang mga pasyente nga nagapangindi nga magpatayon sing dugo bangod sang ila relihioso nga mga pagpati. Sang 2002 ang departamento sang ikaayong lawas sa Rusya nagpagua sing Instructions on the Use of Blood Components. Ining mga kasuguan nag-athag nga sarang lamang matayunan sing dugo ang pasyente kon may nasulat nga pahanugot gikan sa iya. Ginpakita man sini nga kon ang mga pasyente mangindi sa pagpatayon sing dugo bangod sang relihioso nga mga rason, dapat mangita sing alternatibo nga pagbulong.
Madamo nga doktor ang nagbag-o sang ila pagtamod tuhoy sa paggamit sing dugo pagkatapos manghikot upod sa mga tiglawas sang Hospital Information Desk. Ang isa ka manug-opera nagsiling sa ila: “Nabatian ko sa mga pasyente [nga Saksi] kag sa inyo nga wala lamang napasad sa inyo luyag ang inyo pagdumili nga magpatayon sing dugo kundi bangod sang sugo sa Biblia. Namat-od ako nga usisaon ini. Ginbasa ko ang tanan nga mga reperensia sa Biblia nga ginkutlo sa balasahon nga ginhatag ninyo sa akon. Sang ginpamalandungan ko ini, naghinakop ako nga ang inyo tindog pasad gid sa Biblia. Apang ngaa nga nagahipos lang ang amon mga pari tuhoy sa sini? Gani sa karon, kon mag-utwas ang isyu tuhoy sa dugo, ginasilingan ko ang iban nga doktor nga ginatuman lang sang mga Saksi ang Biblia.” Sa karon, kapin sa 2,000 ka doktor sa Rusya ang nagabulong sang mga pasyente nga Saksi nga wala nagagamit sing dugo.
MALIPAYON SA ILA ASAYNMENT
Sanday Arno kag Sonja Tüngler nga gradwado sa Gilead Extension School sa Alemanya, nagpangalagad sa nagkalainlain nga siudad sa Rusya sugod sang Oktubre 1993. Paano nag-uswag ang hilikuton ni Jehova sa ila mga teritoryo? Pamatii samtang ginasugid nila ang ila mga eksperiensia.
Arno: “Nag-abot kami sa amon asaynment sa Moscow. Pagligad sang pila ka semana, ginhatag namon ang amon una nga bahin sa Teokratikong Eskwelahan Para sa Ministeryo. Pagligad sang anom ka semana sa Rusya, ginhatag ko ang akon una nga pamulongpulong sa isa ka asambleya. Gin-asayn kami sa isa ka kongregasyon nga may mga 140 ka bawtismado nga manugbantala, kag may teritoryo nga pareho kadaku sa isa ka sirkito sa Alemanya! Malapit sa amon ginapuy-an ang amon una nga teritoryo. Nalangkag gid kami kay kami ang una nga Saksi nga makapamalaybalay sa sini nga duog!”
Sonja: “Bisan hat-on kami maghambal sing Ruso, kon kaisa wala kami sing upod sa amon pagbantala sa kalye, nga nagapakighambal sa mga tawo kag nagahatag sa ila sing mga tract kag literatura. Ginsakdag gid kami sang mga kauturan, kag mahapos sila hagaron sa paggua sa latagon. Mainayuhon gid sila kag mapailubon kag ginapamatian nila kami bisan hat-on ang amon panghambal. Mapailubon man ang mga tagbalay. Narumpag abi ang Unyon Sobyet, amo nga interesado gid ang mga tawo sa relihion.”
Arno: “Ang isa gid ka daku nga bulig sa pagtuon sing Ruso amo ang pagpamalaybalay kag pagdumala sing mga pagtuon sa Biblia. Sa ikap-at namon nga bulan sa Rusya sang Enero 1994, nagadumala na kami sing 22 ka pagtuon sa Biblia, gani pirme namon mapamatian kag masugilanon ang mga tawo sa kinaandan nga Ruso.
“Tumalagsahon gid sadto ang kadamuon sang ginabawtismuhan sa mga asambleya kag mga kombension; mga 10 porsiento sa mga nagtambong ukon kapin pa. Kulang ang mga gulang kag ministeryal nga alagad sa iban nga kongregasyon. May gulang nga nangin nagadumala nga manugtatap sang lima ka kongregasyon! Ginpangabay niya ako nga mamulongpulong sa Memoryal sa isa sining mga kongregasyon. Ang nagtambong 804, kag dapat sila magbiya dayon sa tilipunan pagkatapos sang pamulongpulong kay may mabulos. Apang naatrasar ang humalambal kay naaksidente, gani ako liwat ang namulongpulong. Sini nga tion, 796 ang nagtambong! Gani sa duha lang ka kongregasyon, 1,600 ang nagtambong sa Memoryal, nga nagapakita sang tuman nga interes sadto sang mga tawo sa kamatuoran.”
GINPADASIG NI JEHOVA ANG PAGPANGANI
Ginsaad ni Jehova sa iya Pulong nga ‘padalion’ niya ang pagtipon sang “bilidhon nga mga butang.” (Isa. 60:22; Hag. 2:7) Sang 1980 may 65 ka manugbantala sa St. Petersburg, kag bisan ginapanilagan sing maid-id sang KGB, nagpakigsugilanon gihapon sila sa mga pumuluyo sang siudad tuhoy sa Biblia. Sang 1990, kapin sa 170 ka Saksi ang di-pormal nga nagapanaksi sa mga kalye sang siudad. Sang Marso 1991, narehistro ang mga hilikuton sang mga Saksi sa Rusya, kag lima na ang kongregasyon. Nangin madasig ang pag-uswag bangod sang internasyonal nga kombension sa St. Petersburg sang 1992, kag sang iban pa nga mga hitabo sa organisasyon. Sang 2006, kapin sa 70 na ka kongregasyon ang aktibo sa St. Petersburg.
Sang 1995 isa lamang ang kongregasyon sa Astrakhan, nga malapit sa dulunan sang Kazakhstan. Ang kongregasyon wala sing gulang ukon ministeryal nga alagad. Apang nakahiwat ang mga kauturan sang sirkito nga asambleya kag adlaw sang pinasahi nga asambleya. Ang mga bahin ginhatag sang mga gulang nga naglakbay sing kapin sa 700 kilometros gikan sa Kabardino-Balkaria. Wala mahibaluan sang mga gulang kon pila ang balawtismuhan sa sining mga asambleya. Si Roman Skiba naghinumdom: “Nag-abot kami sang isa ka gulang duha ka semana antes sang asambleya agod makaupod kami sa kongregasyon sa pagpamalaybalay kag magrepaso sa mga balawtismuhan. Apang indi gali kami makagua sa latagon. Naubos ang amon tion sa pagrepaso sa 20 ka kandidato!”
Sang 1999 sa Yekaterinburg, gin-agda sang mga kauturan sa Memoryal ang pila ka negosyante sa isa ka merkado. Namangkot ang mga negosyante kon puede man nila maagda ang ila mga abyan. Nakibot gid ang mga Saksi sang 100 ang nagkadto sa tilipunan! Bisan daku ang gin-arkilahan nga tilipunan, may nagtilindog gihapon.
MGA PAGTUON SA BIBLIA NGA TIG-50 ANG NAGATAMBONG
Nagsugod ang pagbantala sa Ivanovo, nga indi malayo sa Moscow, sang hingapusan sang 1991 sang nagsaylo diri sanday Pavel kag Anastasia Dimov. Mabudlay gid ang pagbantala sa isa ka teritoryo nga may kapin sa isa ka milyon ka pumuluyo. Paano nila ini sugdan? Sa simple kag epektibo nga paagi: isa ka estante sang literatura. Nagpatindog sila sing estante sa plasa sang siudad kag nagbutang sing mga brosyur, magasin, kag mga libro. Nagadulog ang nagaalagi, kag madamo ang nagpakita sing matuod nga interes. Ang mga interesado sa kamatuoran ginaagda sa isa ka miting sa pagtuon sa Biblia. Ini nga miting indi matawag nga mga pagtuon sa Biblia sa puluy-an kay ginahiwat ini sa ginaarkilahan nga mga tilipunan kag kapin sa 50 ang nagatambong. Ang mga pagtuon kaangay sa mga miting kag may duha ka bahin. Ang una amo ang pagbinagbinag sang libro nga Mahimu Ka Mabuhi Sing Dayon sa Paraiso sa Duta, kag nian ginatun-an ang isa ka artikulo sa Ang Lalantawan. Ginahiwat ini nga mga pagtuon sing tatlo ka beses kada semana kag nagalawig sing tig-tatlo ka oras. Tatlo sini nga pagtinuon ang ginahiwat sa nagkalainlain nga bahin sang siudad. Pirme ginasulat ni Pavel sa iya report nga nagadumala sia sing tatlo ka pagtuon sa Biblia. Sang ginpamangkot sia kon ngaa diutay lang ang iya ginatun-an kay sadto ang kalabanan nga manugbantala nagadumala sing 10 tubtob 20, nahibaluan nga 50 gali ka interesado ang nagatambong sa kada pagtuon! Maathag gid nga ginpakamaayo ni Jehova ang kahimusan kay wala magdugay luyag na sang pila nga nagatambong nga makigbahin sa pagbantala. Pagkatapos sang isa ka pagtuon, ginpahibalo ni Pavel nga magpabilin ang luyag mangin manugbantala. Wala sing naghalin, kag tanan sila nangin manugbantala. Wala magdugay, nagdamo ang estante nga puno sing mga literatura sa siudad, pati na sa mga plasa kag mga parke.
Tion na karon nga himuon ang isa pa ka paagi sa pagbantala, ang pamalaybalay. Apang paano ini himuon kay halos wala sing manugbantala ang nakaagi sini? Ang mga luyag nga makatuon kon paano magpamalaybalay nag-upod sa mag-asawa nga Dimov. Sa masami, madamo nga manugbantala ang maluyag magtuon. Kon kaisa, pulo ang nagaupod kay Pavel samtang nagapamalaybalay! Katingalahan kay wala man ginakulbaan ang mga tagbalay, kag nalipay sila nga makigsugilanon sa grupo. Ginapadayon pa gani sila tanan sang pila ka tagbalay.
Wala magdugay luyag na sang bag-o nga mga manugbantala nga mamalaybalay sa gua sang siudad sang Ivanovo, gani gin-organisar ang pagkadto sa iban nga siudad sang Ivanovo Oblast. Ang mga grupo nga tig-50 magasakay sa tren, kag ang mga manugbantala magasugod sa pagbantala samtang nagapadulong sila sa ila kaladtuan nga siudad kag nian magabulagay sila nga nagaparisparis. Samtang nagapanaksi sa mga apartment, ginaagda nila ang mga tawo nga magtambong sa miting nga pagahiwaton sina nga gab-i. Sa miting, ginapasalida sang mga kauturan ang mga video nga ginhimo sang mga Saksi ni Jehova. Nagahatag man sila sing isa ka pamulongpulong. Pagkatapos sang miting, ginatanyagan ang tanan nga nagtambong sing pagtuon sa Biblia sa puluy-an, kag ang mga maluyag tun-an nagahatag sang ila adres sa mga kauturan. Bangod sining hilikuton, tubtob lima ka kongregasyon ang natukod sa pila ka siudad sang Ivanovo.
Sa Ivanovo lamang sang 1994, 125 na ang manugbantala, kag 1,008 ang nagtambong sa Memoryal. Sina man nga tuig, 62 gikan sa Ivanovo ang ginbawtismuhan sa distrito nga kombension. Katumbas ini sa isa ka kongregasyon! Sa karon, may 1,800 ka masako nga manugbantala sang Ginharian sa Ivanovo.
PAGTIPON SING TINGOB BISAN GINAHINGABOT
Sa pila ka siudad, indi mahapos ang paggamit sing mga istadyum para sa mga kombension. Halimbawa, nagprotesta ang mga manugpamatok didto sa Novosibirsk. Ginsakdag sila sang klero kag ginbalabagan sang mga nagaprotesta ang alagyan pasulod sa istadyum nga ginahiwatan sang kombension. Ang isa ka karatula sining mga manugpamatok mabasa: “Mag-andam sa mga Saksi ni Jehova.” Apang wala matalupangdan sang mga nagapamatok nga nagburon ang katapusan nga duha ka letra sang una nga tinaga sang karatula, amo nga kon basahon na ini nangin: “Atipana ang mga Saksi ni Jehova.”
Sang 1998, ginbalabagan sang lokal nga mga awtoridad ang mga kauturan sa paghiwat sang ila sirkito nga asambleya sa Omsk. Bangod sa pag-ipit sang mga manugpamatok, ginpilit sang lokal nga mga awtoridad ang direktor sang tilipunan nga kanselahon ang kontrata sa pag-arkila sang mga Saksi bisan subol na sa tion. Nagtipon sa kaingod nga bilding ang pila ka gatos ka tumalambong nga nag-abot na para sa asambleya. Bangod nahadlok kon basi ano ang himuon sa iya kag sa tilipunan, nakitluoy ang direktor sa mga kauturan nga silingon ang mga delegado nga indi magsingki. Ginpayupayuhan sia sang mga kauturan nga nagasiling nga wala sing may manghalit. Ang mga delegado matawhay nga nagkinodakay subong handumanan sa okasyon kag nagpalauli. Nakumbinse ang direktor nga mahidaiton nga mga tawo ang mga Saksi ni Jehova. Duha ka semana sang ulihi, ginhiwat ang asambleya sa isa pa ka tilipunan. Nabalitaan sang mga manugpamatok ang asambleya apang ulihi na agod pauntaton ini kay pag-abot nila manugtapos na ang programa.
ISA KA KOMBENSION SA “IDALOM SANG MGA BITUON”
Sang Agosto 22 tubtob 24, 2003, ginhiwat ang isa sa pila ka distrito nga kombension para sa mga apa sa siudad sang Stavropol’ sa Caucasia. Naghalin sa 70 ka siudad sang Rusya ang mga delegado. Apang daw makanselar ang kombension bangod nagapamatok gid ang administrasyon sang siudad. Isa ka adlaw antes sang kombension, ginkanselar sang direktor sang tilipunan ang kontrata sa pag-arkila. Apang sang Biernes, Agosto 22, naarkilahan sang mga kauturan ang duog sang sirkos para sa kombension.
Nagsugod ang programa sing 3:00 sa hapon, apang pagkatapos sang intermisyon, gulpi lang nga napatay ang koryente sa tilipunan. Mapailubon nga naghulat sa ila pulungkuan ang mga delegado, kag nagpadayon ang programa isa ka oras sang ulihi sang nagbalik ang koryente, kag natapos ini sang 9:30 sa gab-i.
Nagsugod ang ikaduha nga adlaw sang kombension sang 9:30 sa aga nga wala sing koryente. Dugaydugay wala naman sing tubig. Paano mapadayon sang mga kauturan ang kombension nga wala sing tubig ukon mga suga? Sang 10:50 sang aga, namat-od ang Komite sang Kombension nga buksan ang puertahan sang tilipunan, kay masanag man sa gua. Ang pila ka utod mapahituon nga nagdala sing dalagku nga mga espeho sa gua agod mapasilakan ang sulod sang tilipunan kag ang humalambal. Makita sang tumalambong ang humalambal, apang ginasilawan ang humalambal gani indi niya makita ang iya mga nota! Gani naggamit pa gid sila sing iban pa nga espeho kag ginpaigo ang silak sa tipulon nga salaming nga nagakabit sa alibungan sang sirkos. Napuno dayon ang duog sang nagaigpat-igpat nga kasanag, kag makakonsentrar na karon sa programa ang humalambal kag ang mga tagpalamati. Nangin isa ini ka pinasahi nga kombension sa “idalom sang mga bituon.” Amo sini ang paglaragway sang mga delegado sa nagaigpat-igpat nga kapawa sa madulom nga duog sang sirkos.
Wala magdugay nagkadto sa tilipunan ang meyor kag ang pila ka opisyal sang siudad. Nakibot sila nga padayon gihapon ang kombension sang mga Saksi. Labaw sa tanan, nagdayaw sila sa paggawi sang mga delegado sa kombension. Wala sing may nagreklamo, kag ang tanan nagapamati sing maayo. Ang hepe sang pulisiya, nga nangin masingki anay sa mga Saksi, napahulag gid sa iya nakita amo nga nakasiling sia, “Kon ako lang, ugyon ako sa inyo, apang nagakabuhi kita sa kalibutan nga wala manamian sa inyo.”
Naghalin ang mga opisyal, kag wala magdugay may koryente na. Bisan pa nga gab-i na matapos ang una nga duha ka adlaw sang kombension, nagpabilin sa pulungkuan ang mga delegado tubtob sa nagatakop nga pangamuyo. Bisan may paghingabot, nagdugang kada adlaw ang mga delegado, sugod sa 494 sang Biernes, 535 sang Sabado, kag 611 sang Domingo! Sa nagatakop nga pangamuyo, ginpabutyag ang pinasahi nga pasalamat kay Jehova bangod nahiwat ining tumalagsahon nga kombension. Nagpalauli nga malipayon ang mga delegado, nga determinado pa gid nga alagaron kag dayawon ang ngalan sang ila langitnon nga Amay.
ANG MGA APA NAGADAYAW KAY JEHOVA
Lakip sa linibo ka delegado halin sa Rusya nga nagtambong sa espesyal nga kombension sa Poland sang 1990 amo ang mga apa. Bangod napalig-on sa espirituwal sa kombension, ining una nga “mga manugsab-ug” nagpanikasog sing lakas nga makapanaksi. Sugod sang 1992, masiling nga ining latagon luntay na kag ‘ang alanyon mangin bugana.’ (Mat. 9:37) Sang 1997 ang una nga kongregasyon sang mga apa natukod, kag tuman kadamo nga grupo sang mga apa ang natukod sa bug-os nga pungsod. Sang 2002 gintukod ang isa ka sirkito sang mga apa—ang labing malapad nga sirkito sa kalibutan kon lugar ang pagahambalan. Sang 2006 ang kadamuon sang manugbantala nga apa kon ikumparar sa mga apa sa bug-os nga pungsod amo ang 1 sa 300, samtang sa mga makabati, 1 sa 1000.
Kinahanglanon ang mahapos hangpon nga badbad sang aton mga publikasyon para sa mga apa. Nagsugod sa pagbadbad para sa mga apa ang sanga sang Rusya sang 1997. Si Yevdokia, isa ka apa nga utod nga babayi nga manugbadbad, nagsiling: “Para sa akon, pinasahi gid nga pribilehiyo nga mag-alagad sa Bethel kag magbadbad sang aton mga publikasyon para sa mga apa. Sa kalibutan, wala ginasaligan kag ginapakanubo ang mga apa. Apang tuhay gid sa organisasyon sang Dios. Una, nahantop ko nga si Jehova mismo nagasalig sa amon nga mga apa agod magpaalinton sang kamatuoran sa amon lenguahe. Ikaduha, may kompiansa kami sa katawhan ni Jehova kag nalipay gid nga mangin bahin sining daku nga pamilya.”
ANG MAAYONG BALITA SA TAGSA KA HAMBAL
Ruso ang ginagamit pirme sa komersio kag edukasyon sa Unyon Sobyet, apang mga 150 pa ka lenguahe ang ginagamit. Sang 1991, pagkatapos matunga ang Unyon Sobyet sa 15 ka pungsod, nangin interesado sa kamatuoran ang mga tawo sa sini nga mga lenguahe, ilabi na sa bag-o lang mahilway nga mga pungsod. Nahisuno sa Bugna 14:6, naghimo sang pinasahi nga panikasog agod malab-ot ang mga tawo sa “tagsa ka pungsod kag tribo kag hambal kag katawhan” sa sulod sining tuman kalapad nga teritoryo. Amo nga dapat mabadbad ang Lalantawan sa 14 ka bag-o nga lenguahe sa teritoryo sang sanga sa Rusya, agod mag-aman sing espirituwal nga pagkaon sa linibo ka bag-o nga mga disipulo. Agod mapadasig ang pagpalapnag sing maayong balita, gindumalahan sang sanga talatapan sa Rusya ang pagbadbad sing literatura sa kapin sa 40 ka lenguahe, agod nga ang kamatuoran sang Biblia madali mahangpan kag magtudok sa tagipusuon.
Kalabanan sining mga lenguahe ginahambal sa bug-os nga Rusya. Halimbawa, may nagahambal sing Ossetiano sa mga kalye sang Beslan kag Vladikavkaz; ang Buryat naman nga halos pareho sa Mongolian, ginahambal sa palibot sang Lake Baikal; ang Yakut nga isa ka lenguahe sa Altaic-Turkic, ginahambal sang mga bakero sang mga usa kag sang iban nga pumuluyo sa Malayo nga Sidlangan sang Rusya; kag may mga 30 ka iban pa nga lenguahe sa Caucasia. Nagapangaduha sa Ruso amo ang Tatar nga lenguahe, nga ginahambal sang kapin sa lima ka milyon, ilabi na sa duog sang Tatarstan.
Luyag basahon sang mga nagahambal sing Tatar ang literatura sa ila lenguahe, bisan pa nga may pila nga nagabaton sing Ruso nga literatura. Sang ginpanagtag ang Kingdom News Num. 35, nakabaton sini ang isa ka babayi sa uma kag nagsulat sia nga luyag niya makabaton sing brosyur nga Ginapatuman sa Tatar. Ginpadalhan sia sang isa ka utod sang brosyur kag sulat, kag nalipay nga nagbalos ang babayi sing walo ka pahina nga sulat. Wala magdugay nagtuon sia sa Biblia, nga nagagamit sing Tatar nga mga publikasyon. Ang isa ka tawo nga nakabaton sing Tatar nga brosyur nga Nagaulikid ang Dios nagsiling nga nabuligan sia sini nga tamdon sing tuhay ang kahimtangan sang kalibutan. Mahimo nga indi amo sini ang resulta kon wala sing literatura sa Tatar.
Ang isa ka babayi nga nagahambal sing Mari nga lenguahe nakabaton sing Kingdom News Num. 35. Pagkatapos nga mabasa ini, luyag niya makatuon sing dugang pa, apang wala sing Saksi sa ila duog sa uma. May nasugilanon sia nga Saksi sang magpasiudad sia kag nakatigayon sia sing libro nga Ihibalo kag iban nga literatura sa Ruso. Pagkatapos nga matun-an niya ini sing isahanon, nagbantala sia sa ila duog, kag wala magdugay may ginatun-an na sia nga isa ka grupo sang mga interesado. Nabalitaan niya nga may adlaw sang pinasahi nga asambleya sa Izhevsk kag nagtambong sia didto kay luyag niya nga mabawtismuhan. Apang nahibaluan niya sa asambleya nga ang mga ginabawtismuhan dapat anay magtuon sing maid-id sa Biblia, kag naghimo sing mga kahimusan ang mga kauturan agod matun-an sia sing maayo sa Biblia. Natabo ini bangod sa pagbasa niya sang Kingdom News sa iya mismo lenguahe.
Sa Vladikavkaz, isa lang ka kongregasyon ang nagahambal sing Ossetiano, kag sa mga sirkito nga asambleya kag mga distrito nga kombension, wala sing pamulongpulong nga ginabadbad sa Ossetiano. Apang sang 2002, ginbadbad sa una nga tion ang mga pamulongpulong. Nalipay gid ang mga kauturan nga nagahambal sing Ossetiano! Bisan ang mga makahangop sing Ruso nagsiling nga natandog ang ila tagipusuon sang mabatian nila ang mensahe sang Biblia sa ila lenguahe. Daku ang nabulig sini agod mag-uswag pa gid ang kongregasyon kag nagpainteres ini sa madamo nga taga-Ossetia nga tun-an ang kamatuoran. Sang 2006 isa ka sirkito ang gin-organisar sa Ossetia, kag ginhiwat ang una nga mga sirkito nga asambleya sa Ossetiano.
Sa isa ka pagduaw sang mga nagalakbay nga manugtatap sa isa ka grupo sa nabaw-ing nga minuro sang Aktash, Altai, mga 30 ka tawo ang nagtipon sa isa ka apartment, bisan pa pila lang ang manugbantala sa grupo. Halos tanan namati sang pamulongpulong publiko, apang sang namulongpulong ang manugtatap sang distrito, naghalalin ang mga katunga sang nagtambong. Pagkatapos sang miting, ginpamangkot sang manugtatap sang distrito ang mga kauturan kon ngaa madamo ang naghalalin. Ang isa ka tigulang nga utod nga babayi nga taga-Altai nagsabat sa hat-on nga Ruso, “Importante ang imo hilikuton, apang halos wala gid ako sing nahangpan!” Sang masunod nga pagduaw sang manugtatap sang sirkito, ginbadbad ang mga pamulongpulong, kag nagpamati ang tanan sa bug-os nga programa.
Madamo nga mga estudyante halin sa iban nga pungsod ang nagapuyo sa siudad sang Voronezh. Sang 2000 gin-organisar sang isa ka nagahambal sing Inintsik nga ministeryal nga alagad ang di-pormal nga pagtuon sing Inintsik nga lenguahe. Madamo nga utod ang nagtuon kag nagsugod sa pagbantala sa mga estudyante nga Intsik. Mabudlay gid ang Inintsik nga lenguahe apang wala mangampo ang mga kauturan. Sang Pebrero 2004, ang una nga pagtinuon sa libro sa Inintsik gin-organisar sa siudad. Sina nga Abril, ginbawtismuhan ang una nga Intsik nga estudyante sa Biblia, kag pagligad sang duha ka bulan, isa pa gid ang ginbawtismuhan. Sa karon, ang mga grupo sang mga interesado regular nga nagatambong sa mga pagtinuon sa libro, kag mga 15 ka Inintsik nga pagtuon sa Biblia ang ginadumalahan. Samtang nagalab-ot ang maayong balita sa tanan nga bahin sining tuman kalapad nga latagon, ang sanga sa Rusya padayon nga nagasabat sa mga pangabay sang dugang nga literatura sa madamo nga lenguahe.
GINHANAS ANG MGA PAYUNIR
Pila na ka tuig nga ginahiwat sa Rusya ang Pioneer Service School. Mga 20 tubtob 30 ang nagatambong sa isa ka klase, kalabanan mga payunir nga indi na kinahanglan maglakbay sing tuman kalayo agod makatambong. Apang indi amo sini ang natabo sang una nga ginhiwat ang eskwelahan sa Rusya. Si Roman Skiba naghinumdom: “Ang indi ko gid malimtan nga Pioneer Service School amo ang ginhiwat sa Yekaterinburg sang 1996 nga gintambungan sang kapin sa 40 ka kauturan. Agod makatambong, madamo ang naglakbay sing ginatos ka kilometro kag ang iban halos 1,000 ka kilometro.”
Si Svetlana nagpangalagad subong regular payunir sa teritoryo nga nagagamit sing pasenyas sugod sang 1997. Sang Enero 2000, nagtambong sia sa pasenyas nga eskwelahan sang mga payunir. Pagkatapos sang pag-eskwela, ginsugid ni Svetlana kon paano nakabulig ang eskwelahan sa pagpauswag sang iya ikasarang sa pag-alagad kag kon paano mangin tunay nga Cristiano sa pamilya kag sa kongregasyon. Sia nagsiling: “Nagdugang ang akon gugma sa iban. Narealisar ko man ang balor sang pagkooperar sa mga kauturan, kag karon kinabubut-on ko na nga ginabaton ang laygay. Nag-uswag man ang kalidad sang akon pagdumala sing mga pagtuon sa Biblia, kay naggamit na ako sing mga ilustrasyon kon nagatudlo.”
Si Alyona nagapayunir sa Khabarovsk, isa ka siudad sa Malayo nga Sidlangan sang Rusya, kag ginabuligan niya ang mga apa nga makatuon sing kamatuoran. Agod mahimo ini sing maayo, luyag ni Alyona nga magtambong sa pasenyas nga Pioneer Service School. Ano nga mga balabag ang iya nalampuwasan? Si Alyona nagsiling: “Ang pinakamalapit nga eskwelahan sang mga payunir amo ang Moscow, nga mga 9,000 kilometros halin sa Khabarovsk. Agod makatambong, dapat magsakay ako sa tren sing walo ka adlaw pakadto, kag walo man ka adlaw pabalik.” Apang wala gid sia maghinulsol!
Magluwas sang mga eskwelahan agod buligan ang mga apa, ginatos pa ka Pioneer Service School ang ginhiwat sa Rusya sugod sang 1996 tubtob 2006. Ang paghanas sa mga payunir amo ang isa sa mga rason sang pag-uswag sang pagbantala kag pagdamo sang kongregasyon. Si Marcin, nga isa ka manugtatap sang sirkito, naghinumdom: “Sang 1955, gintangdo ako subong espesyal payunir sa kongregasyon sang Kuntsëvo sa Moscow. Nagtambong ako sa pamulongpulong publiko kag Pagtinuon sa Ang Lalantawan, kag daw asambleya ini! Mga 400 ang nagtambong. Sadto nga tion, 300 ang manugbantala sa kongregasyon. Wala pa napulo ka tuig, napulo ka bag-o nga kongregasyon ang natukod gikan sa orihinal nga kongregasyon!
“Samtang nagapangalagad ako subong manugtatap sang sirkito sang 1996 tubtob 1997, nasaksihan ko ang tumalagsahon nga pag-uswag sang sirkito. Ginduaw ko ang isa ka kongregasyon sa banwa sang Volzhskiy, Volgograd, kag nagbalik pagligad sang anom ka bulan. Pagbalik ko, 75 ang bag-o nga manugbantala sa sining kongregasyon. Daw kaangay lang nga may isa naman ka bag-o nga kongregasyon! Mabudlay ilaragway ang espiritu nga ginapakita sining bag-o kag makugi nga mga manugbantala. Ang mga miting sa pag-alagad, nga ginahiwat sa isa ka apartment nga yara sa mataas nga bilding, regular nga ginatambungan sang tubtob 80 ka tawo. Madamo ang nagatindog sa hagdanan kag sa atangan kay gutok na sa apartment.”
GINAHIMAYA SI JEHOVA SANG MGA LAMHARON
Madamo nga mga pamatan-on ang nangin interesado sa mensahe sang Ginharian bisan ginapamatukan sang ila mga ginikanan. Ang isa ka 20 anyos nga utod nga babayi nagsiling: “Sang 1995 sang nuebe anyos pa lang ako, ginbantalaan sang mga Saksi ni Jehova ang akon mga ginikanan, apang indi sila interesado. Ako iya ang interesado nga makilala pa gid ang Dios. Maayo lang kay ang akon isa ka abyan nga klasmeyt ko man nagtuon sa Biblia, kag nag-upod ako sa pagtuon. Sang nahibaluan ini sang akon mga ginikanan, gindumilian nila ako nga makig-upod sa mga Saksi. Kon kaisa ginatrangkahan nila ako sa apartment agod indi ako makakadto sa pagtuon. Nagpadayon ini tubtob nangin adulto ako. Nagbiya ako sa amon puluy-an agod mag-eskwela sa iban nga siudad kag nasapwan ko ang mga Saksi didto. Nalipay gid ako nga mapadayon ang akon pagtuon sa Biblia. Ginahigugma ko gid si Jehova kag ginbawtismuhan ako sa distrito nga kombension sang 2005. Nag-auxiliary payunir ako pagkatapos sang bawtismo. Sa karon wala na nagapamatok ang akon mga ginikanan sa akon pag-alagad.”
Ang isa ka utod nga babayi naghinumdom: “Sang 1997 sang 15 anyos ako, gintanyagan ako sang mga Saksi sing isa ka kopya sang Magmata! Naluyagan ko gid ang ngalan sang magasin kag ang unod sini, kag luyag ko nga makabaton sini sing regular. Sang nahibaluan ni Tatay nga nagabasa ako sini nga magasin, gindumilian niya ang mga Saksi nga magkadto sa amon puluy-an. Sang ulihi, ang akon pakaisa nagsugod sa pagtuon sa Biblia upod sa mga Saksi ni Jehova, kag sang temprano sang 2002, nagtambong ako sa mga miting sa Kingdom Hall upod sa iya. Nabatian ko didto nga may mga Saksi ni Jehova nga nagmisyonero, kag napukaw ang akon handum nga makabulig sa iban nga makilala ang Dios. Apang ginpaathag sa akon sang akon pakaisa nga dapat mag-untat anay ako sa pagpanigarilyo, ipahisuno ang akon pagkabuhi sa kabubut-on sang Dios, kag mangin alagad sang Dios. Ginsunod ko ini nga laygay, kag anom ka bulan sang ulihi ginbawtismuhan ako kag nag-auxiliary payunir dayon. Nalipay gid ako nga natigayon ko ang matuod nga katuyuan sang kabuhi.”
PAGPANGITA SING “BILIDHON NGA MGA BUTANG” SA SAKHA
Ang isa ka sirkito nagalakip sa Amur kag sa bug-os nga teritoryo sang Sakha. Sang 2005 nga tuig sang pag-alagad, ginhiwat sa Yakutsk, ang kapital sang Sakha, ang sirkito nga asambleya kag adlaw sang pinasahi nga asambleya sa nahauna nga tion. Makalilipay gid makita ang mga tumandok nga nagatambong sa sining mga asambleya.
Agod mahapusan ang mga kauturan, gintunga ang sirkito sa lima ka bahin, ang kada isa may kaugalingon nga asambleya. Para makadtuan sang mga nagalakbay nga manugtatap ining tanan nga asambleya kinahanglan ang 24 ka oras sa tren, nian 15 ka oras sa salakyan, kag 3 ka oras nga pagsakay sa eroplano.
Tuman gid katugnaw ang tigtulugnaw sa sini nga teritoryo, nga ang temperatura -50 degrees Celsius ukon mas manubo pa. Apang ang mga manugbantala nagapanaksi gihapon indi lamang sa matag-as nga mga bilding kundi sa pamalay man.
Duha ka grupo sang manugbantala ang ginporma sang temprano sang 2005. Ang isa ka grupo yara sa minuro sang Khayyr, 85 kilometros gikan sa baybayon sang Laptev Sea sa ibabaw sang Arctic Circle. Ang minuro may 500 ka pumuluyo, lakip ang 4 ka Saksi. Sang 2004 ginhiwat ang Memoryal sa sini nga minuro kag 76 ang nagtambong. Agod maduaw ini nga grupo sa sini nga minuro, dapat anay maglakbay ang manugtatap sang sirkito sing mga 900 kilometros sakay sa eroplano, nian sing 450 kilometros sakay sa salakyan sa may niebe nga mga dalan.
Ang isa pa ka grupo gintukod sa malayo nga minuro sang Ust’-Nera, 100 kilometros gikan sa minuro sang Oymyakon. Ang temperatura kon tigtulugnaw sa sini nga duog nagalab-ot kon kaisa sing -60 degrees Celsius. Agod makatambong sa sirkito nga asambleya sang nagligad nga tuig, ang mga manugbantala sa sining grupo naggamit sing duha ka salakyan. Dapat sila maglakbay sing mga 2,000 kilometros pakadto pa lang sa alagyan nga kalabanan nabaw-ing kag wala sing pumuluyo sa temperatura nga -50 degrees Celsius.
Ang isa ka manugtatap sang sirkito may makawiwili nga eksperiensia nga natabo sa kataason nga 4,000 metros. “Sang kampanya sang Magpadayon sa Pagbantay! nga brosyur, pila ka asambleya ang ginhiwat sa amon sirkito. Nagsakay kami sang manugtatap sang distrito sa eroplano pakadto sa masunod nga asambleya. Ang malain kay naubusan kami sini nga brosyur, gani gintanyagan namon ang stewardess sing brosyur nga Ano ang Ginapatuman Sang Dios sa Aton? Nagsiling sia nga may nabaton na sia nga literatura sa Biblia kag nakibot kami kay ginpakita niya sa amon ang brosyur nga Magpadayon sa Pagbantay! Nalipay kami nga masako gid ang aton mga kauturan! Samtang nagahambalanay kami, nag-agi ang kaupod nga piloto. Nag-entra sia sa paghambalanay kay interesado sia sa ginahambalan kag naghambalanay kami sa bug-os nga biyahe. Bangod nanamian sa amon paghambalanay, nagkuha sia sing pila ka magasin agod ipabasa niya sa iya kaupod nga mga piloto.”
ANG MAAYONG BALITA SA SAKHALIN
Sang naulihi nga bahin sang katuigan 1970, nag-abot ang mga Saksi sa Sakhalin, isa ka isla nga nahamtang malapit sa Hokkaido, ang punta nga isla sang Japan sa naaminhan. Ang mga kauturan gikan sa Vladivostok nga nagadumala sang pagbantala nga hilikuton sa sini nga rehiyon nagpalig-on kay Sergey Sagin nga pasangkaron ang iya ministeryo kag magsaylo sa sini nga isla agod magbantala sa pumuluyo sini. Samtang nagaobra sia sa pantalan, nagapakighambal si Sergey tuhoy sa Biblia upod sa iban nga trabahador. Sang ulihi, nagdumala sia sing pila ka pagtuon sa Biblia. Bisan pa nga sang ulihi napilitan si Sergey nga biyaan ang isla, ang mga binhi sang kamatuoran nagpamunga.
Ang 1989 kag 1990 nga mga kombension sa Poland nagpahulag sa madamo nga Saksi sa Rusya nga magpasangkad sang ila ministeryo kag magsaylo sa duog diin daku ang kinahanglanon. Sang 1990, sanday Sergey kag Galina Averin nagsaylo halin sa Khabarovsk, sa Malayo nga Sidlangan sang Rusya, pakadto sa Korsakov, sa Sakhalin. Pila ka bulan sang ulihi, duha ka payunir kag pila ka manugbantala ang nagsaylo sa Yuzhno-Sakhalinsk, diin isa lang ang Saksi.
Si Pavel Sivulsky, anak nga lalaki ni Pavel Sivulsky nga ginsambit kaina kag isa sa duha ka payunir, nagaalagad na karon sa Bethel. Sia naghinumdom: “Pag-abot namon sa Yuzhno-Sakhalinsk, nagdayon kami sang isa ka utod sa hotel kay wala kami sing iban nga madayunan. Nagbantala kami sa sunod nga bilding kag sa amon paghambalanay ginapamangkot namon ang mga tawo kon bala may nahibaluan sila nga balay nga alarkilahan. May nasugilanon kami nga nagapamangkot kon diin puede padayunon ang paghambalanay sa Biblia, apang ginasugiran namon sila nga nagadayon kami sa hotel kag kon may istaran na kami, agdahon namon sila. Nangamuyo gid kami nga buligan ni Jehova nga makakita sing dalayunan kag trabaho. Ginsabat ni Jehova ang amon pangamuyo. Wala magdugay may apartment na kami kag trabaho. Gin-agda kami sang isa ka tagbalay nga magpuyo sa iya apartment. Wala niya kami ginpaarkila kag ginalutuan pa gani niya kami, amo nga nakahinguyang kami sing dugang nga tion sa ministeryo. Ginpakita ni Jehova nga nagaupod sia sa amon. Wala magdugay madamo na kami sing pagtuon sa Biblia kag nakaorganisar sang mga grupo sa pagtinuon sang libro. Duha ka bulan sang ulihi, nag-arkila kami sang balay kag ginhiwat ang mga miting didto.”
Samtang nagadaku ang kongregasyon, madamo nga bag-o nga manugbantala ang nagpayunir. Ginpakita nila ang espiritu sa pagpayunir kag nagsaylo sa iban nga bahin sang isla kag nagpalapnag sang kamatuoran sa mga pumuluyo. Bugana nga ginpakamaayo ni Jehova ang makugi nga ministeryo sining madasig magdamo nga kongregasyon, kag tatlo ka tuig sang ulihi, sang 1993, walo ka bag-o nga kongregasyon ang natukod!
Sang ulihi, madamo nga manugbantala ang nagbiya sa isla bangod sang kapigaduhon kag subong man agod pasangkaron ang ila ministeryo. Subong sang natabo sang una, ini nga mga panikasog nagresulta sa pag-uswag. Sa karon may matahom na nga Kingdom Hall sa sentro sang banwa sang Yuzhno-Sakhalinsk, kag ang isla may siam na ka kongregasyon kag apat ka grupo, amo nga nangin isa ini ka sirkito.
WALAY SAPAYAN SANG MADAMO NGA MANUGPAMATOK, BUKAS ANG GANHAAN
Sang unang siglo, si apostol Pablo nagsiling: “Isa ka daku nga ganhaan nga nagadul-ong sa hilikuton ang nabuksan sa akon, apang madamo ang nagapamatok.” (1 Cor. 16:9) Duha ka libo ka tuig sang ulihi, wala mabuhinan ang manugpamatok. Sugod sang 1995 tubtob 1998, apat ka beses nga gin-akusar sang mga abogado sang Moscow ang mga Saksi. Ang mga Saksi ni Jehova ginsumbong nga nagasugyot sa mga tawo nga magdampig sa relihion, nagaguba sang mga pamilya, nagapakigbahin sa mga hilikuton batok sa Estado, kag nagalapak sang kinamatarong sang iban nga pumuluyo. Sang indi nila mapamatud-an ang panumbungon, gin-akusar nila ang mga Saksi nga naglapas sang pribado nga mga kinamatarong sang 1998, pasad sa wala sing ebidensia nga mga panumbungon.
Mga isa ka tuig sang ulihi, ginrehistro liwat sang ministro sang hustisya ang Administrative Center of Jehovah’s Witnesses sa Rusya, nga nagakilala nga ang mga Saksi ni Jehova kag ang ila mga literatura wala nagasutsot sa mga tawo nga magdampig sa relihion, wala nagaguba sang mga pamilya, ukon nagalapak sang mga kinamatarong sang mga tawo. Apang amo man gihapon ang panumbungon sang mga abogado sang gobierno!
Nahangpan sang pila ka mga propesor sang unibersidad nga nagatuon tuhoy sa mga relihion nga sa Biblia lamang ginapasad sang mga Saksi ni Jehova ang ila mga pagpati. Si Dr. N. S. Gordienko, isa ka propesor nga nagatuon tuhoy sa mga relihion sa Herzen Russian State Pedagogical University sa St. Petersburg, nagsiling: “Kon ang mga eksperto magsumbong sa mga Saksi ni Jehova bangod sang ila mga panudlo, wala nila marealisar nga ang ila gali ginasumbong amo ang Biblia.”
Walay sapayan, nagpamatbat sang Moscow City Court sa Moscow nga dulaon ang legal nga tindog sang mga Saksi ni Jehova sa Moscow. Apang wala ini magpugong sa mga kauturan nga tumanon ang sugo sa Biblia nga ipaambit ang maayong balita sa iban. Kumbinsido ang mga Saksi ni Jehova nga ang mga taga-Moscow amo dapat ang magadesisyon tuhoy sa ila relihioso nga mga pagpati. Ang pagpugong sini nga kinamatarong paglapak sa kahilwayan sang tagsa ka pumuluyo sang Moscow. Busa, ang mga Saksi sa Moscow magapadayon sa pagtuman sang sugo ni Jesucristo nga magbantala kag maghimo sing mga disipulo. (Mat. 28:19, 20) Sa karon ginarepaso sang ECHR ang desisyon sang Moscow City Court.
Sang Septiembre 1998, sang nagsugod ang pagbista tuhoy sa pagtinguha nga dulaon ang mga Saksi ni Jehova sa Moscow, may 43 ka kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova didto. Walo ka tuig sang ulihi, 93 na! Si Jehova nagsaad sa iya katawhan: “Wala sing hinganiban nga ginhimo batok sa imo ang magauswag.” (Isa. 54:17) Sang 2007, naghiwat ang mga Saksi ni Jehova sang ila distrito nga kombension sa Luzhniki Stadium sa Moscow, nga ginhiwatan sadto sang Olimpiada. Ini nga kombension gintambungan sang 29,040, kag 655 ang ginbawtismuhan.
ANG NGALAN SANG DIOS MANGIN DAKU SA RUSYA
Suno sa ginsulat sa Malaquias 1:11, [NW] si Jehova nga Dios nagsiling: “Kutob sa pagsubang sang adlaw tubtob gid sa pagtunod sini ang akon ngalan mangin daku sa tunga sang mga pungsod.” Kada pagsubang sang adlaw may posibilidad nga may masapwan pa gid nga tulad karnero nga mga tawo sa sining tuman kalapad nga pungsod. Sa nagligad lang nga tuig sang pag-alagad, kapin sa pito ka libo ang ginbawtismuhan sa Rusya. Indi ini mapanghiwala nga pamatuod nga ang “Czar sang mga Czar,” subong amo ang pagtawag kay Jesucristo sa Ruso nga Biblia, magaupod sa iya mga sakop samtang nagahimo sila sang iya hilikuton.—Mat. 24:14; Bug. 19:16.
“Ang adlaw ni Jehova magaabot subong sang kawatan,” siling ni apostol Pedro. (2 Ped. 3:10) Busa, ang katawhan ni Jehova sa Rusya determinado nga gamiton ang nabilin nga tion agod pangitaon ang nahuyog sing husto nga mga indibiduwal gikan sa tagsa ka pungsod, tribo, hambal, kag katawhan.
[Footnote]
a Ang oblast amo ang tawag sa isa ka rehiyon sa Unyon Sobyet.
b Tan-awa ang artikulo nga “Mga Altaic—Ang Katawhan nga Natun-an Namon nga Higugmaon” sa Magmata! nga Hulyo 8, 1999.
[Blurb sa pahina 110]
“Kon may bisan isa lang kamo na malain nga rekord, bisan isa lang ka tulo sang dugo ang inyo ginpaagay, ginpangtiro na siguro namon kamo”
[Blurb sa pahina 128]
“Kun buy-an ka namon, madamo nga pumuluyo sang Sobyet ang magaupod sa imo. Amo kon ngaa nga makatalagam ka gid sa Estado”
[Blurb sa pahina 219]
“Daw mga pispis ang inyo mga kaupod; ginadagit nila ang mga karton sang literatura kag ginakuha dayon ini”
[Kahon/Retrato sa pahina 69]
Ano ang Siberia?
Ano ang nagasulod sa imo pensar kon hinambitan ang Siberia? Ginahanduraw mo bala ang isa ka mabudlay kag wala ginapuy-an nga duog nga grabe ang katugnaw kon tigtulugnaw? Ukon ginahanduraw mo bala ang isa ka mamingaw nga duog, nga gintapukan sang mga makasala sa gobierno sang Sobyet? Mahimo nga husto ka, apang pila lamang ini sa mga katunayan.
Ang Siberia isa ka malapad nga duog, mas malapad pa sa Canada, nga amo ang ikaduha sa pinakadaku nga pungsod. Sa karon ang Siberia nagalapad sing kapin sa 13 milyones kilometros kuadrados, halin sa Ural Mountains pakadto sa sidlangan sa Dagat Pasipiko kag halin sa Mongolia kag China paaminhan pakadto sa Arctic Ocean. Bugana ini sing duna nga mga manggad subong sang tablon, langis, kag natural gas. May mga bukid man ini, kapatagan, katunggan, linaw, kag dalagku nga mga suba.
Sa sulod sang mga 150 ka tuig, ang Siberia nangin bilangguan, duog sang pilit nga pagpangabudlay, kag talapukan. Sang mga katuigan 1930 kag 1940, minilyon ang ginpadala didto ni Joseph Stalin agod magpangabudlay sa mga kampo. Sang 1949 kag 1951, mga 9,000 ka Saksi ni Jehova gikan sa Moldova, mga republika sa Baltic, kag Ukraine ang gintapok sa Siberia.
[Kahon/Retrato sa pahina 72]
Impormasyon Tuhoy sa Rusya
Pungsod
Ang Rusya amo ang labing daku nga pungsod sa kalibutan, nga nagalapad sing 7,700 ka kilometro halin sa sidlangan pa katundan kag 3,000 ka kilometro halin sa aminhan pa bagatnan nga may kabilugan nga 17,075,800 kilometros kuadrados. May 11 ini ka time zone, kag halos katunga sang Naaminhan nga Hemisperio ang nasakop sang Rusya. Diri man masapwan ang pinakamalaba nga suba sa Europa kag ang labing madalom nga linaw sa bug-os nga kalibutan.
Katawhan
Otsenta porsiento sang populasyon mga Ruso. Apang kapin sa 70 ka etniko nga grupo ang nagapuyo sa Rusya. Ang iban sini pila lang ka libo, ang iban kapin sa isa ka milyon.
Lenguahe
Ang Ruso amo ang opisyal nga lenguahe kag ginahambal sang halos tanan nga pumuluyo. Apang, may kapin sa 100 pa ka lenguahe diri, ang pila sini ginahambal sang halos isa ka milyon ka tawo.
Ekonomiya
Ang Rusya isa sa nagapanguna sa kalibutan sa pagpatubas sing langis kag natural gas. Ang iban nga dalagku nga industriya amo ang pagpangtroso, minahan, kag pabrika sang nagkalainlain nga mga produkto.
Pagkaon
Ang makapapagros nga mga linuto nga may karne, isda, repolyo, ukon keso amo ang ginasud-an sa rye nga tinapay, patatas, kag trigo. Ang pagkaon sang Ruso bugana sing tambok kag carbohydrate agod maghatag sing enerhiya nga kinahanglanon sa pagbatas sa malawig kag tuman katugnaw nga mga tigtulugnaw. Ang kinaandan nga pagkaon amo ang pelmeni (ginaling nga karne nga ginputos sing harina) nga may sabaw ukon may lakot nga inug-aslom, ukon piroshki (magagmay nga mga pasteleriya) nga may repolyo, karne, keso, ukon patatas. Ang paborito nga mga sabaw amo ang borscht (sabaw sang beet) kag shchi (sabaw sang repolyo).
Klima
Ang mga tingadlaw mainit, kag ang mga tigtulugnaw madulom kag matugnaw gid. Madali lang matapos ang tigpamulak kag tigragas, amo nga ang tingadlaw kag tigtulugnaw ang nagadominar.
(Ang mapa sang Rusya yara sa pahina 116 kag 167)
[Mga Retrato]
Ang Kremlin
Ang Mount El’brus, Kabardino-Balkaria
Ang kaki nga uso, Kamchatka Peninsula
[Kahon sa pahina 92, 93]
Mga Pamaagi Agod Mapabag-o ang Hunahuna kag Tagipusuon
Indi luyag sang panguluhan sang Sobyet nga papason ang mga Saksi. Ang tulumuron sini amo nga kumbertihon ang mga Saksi agod magbaton sang ideolohiya sang Sobyet, paagi man ini sa paghaylo ukon paagi sa pakusog. Agod mahimo ini, gingamit sang gobierno ang KGB—ang organisasyon para sa pagpanilag kag pagpat-od sang kalig-unan sa pungsod. Yari ang pila ka paagi sang KGB.
Paghalughog: Ginahimo ini sa mga puluy-an sang mga Saksi, bisan gab-i. Ang pila ka pamilya napilitan nga magsaylo sing puluy-an bangod sang pirme nga paghalughog.
Pagpanilag: Nagalakip ini sa pagpamati sang sugilanon sa telepono, pagbasa sang mga sulat, kag pagbutang sing mga kagamitan sa pagpanilag agod pamatian ang mga sugilanon sang mga kauturan sa ila puluy-an.
Mga multa kag pagtublag sa mga miting: Sa bug-os nga pungsod, ginapanilagan sang mga awtoridad ang mga duog nga ginahiwatan sang mga kauturan sang mga miting. Ginamultahan ang tanan nga nagatambong. Ang multa masami nga katunga ukon kapin pa sa kasarangan nga sueldo sa isa ka bulan.
Paghamham kag pagpanunto: Ginapangakuan sang KGB ang pila ka Saksi sing mga apartment sa sentro sang Moscow kag sing mga salakyan kon magkooperar sila. Sa madamo nga kahimtangan, ginasilingan ang mga kauturan nga bilangguon sila sing madamo nga tinuig sa mga kampo konsentrasyon kon indi sila magkooperar.
Propaganda: Ginapakita sa mga pelikula, telebisyon, kag mga pamantalaan nga ang mga Saksi mga tawo nga peligruso sa katilingban. May mga miting sa bilangguan kag mga kampo sa pagpangabudlay nga nagapakalain sa mga kauturan kay kuno ginagamit nila ang Biblia sa pagpangampanya sa pulitika. Nagresulta ini sa pag-ihig-ihig; ang mga bata nga Saksi ginahatagan sang mga manunudlo sing manubo nga mga grado, kag wala ginahatag sang mga amo ang kinamatarong nga mga benepisyo ukon mga bakasyon sa aton mga kauturan.
Pagpakunokuno: Ang mga sekreta sang KGB nagpakunokuno nga interesado sa mensahe sang Ginharian, nagtuon, kag ginbawtismuhan. Ang pila nahatagan pa gani sing responsibilidad sa sulod sang organisasyon. Tulumuron nila nga pauntaton ang pagbantala paagi sa pagpautwas sing pagpangduhaduha kag pagbinahinbahin sa tunga sang mga Saksi.
Pagtapok: Ang mga Saksi gintapok sa naligwin nga mga duog sang pungsod. Ang mga kauturan didto dapat magpangabudlay sing 12 ka oras kada adlaw agod lang mabuhi. Kon tigtulugnaw, nagaantos sila sa tuman nga katugnaw; kon tingadlaw, mga lamok kag mga langaw.
Pagkompiskar kag pagpabulag: Ang mga duta, mga balay, kag mga pagkabutang ginakumpiskar. Ginapabulag kon kaisa ang mga kabataan sa ila Saksi nga mga ginikanan.
Pag-uligyat kag pagbakol: Madamo nga Saksi, lakip ang mga babayi, ang ginpakahuy-an kag gin-uligyat. Ang pila ginbakol sing todo gid.
Pagbilanggo: Ang katuyuan amo ang pagpilit sa mga Saksi nga isikway ang ila pagtuo ukon ibulag sila sa mga kauturan.
Mga kampo konsentrasyon: Ang mga Saksi daw indi na makatiknol sa sini nga mga kampo konsentrasyon. Pirme sila nagakutkot sing mga tuod sang dalagku nga kahoy. Ang mga kauturan nagatrabaho man sa mga minahan sang karbon, nagahimo sing mga dalan, kag mga riles. Ang mga trabahador ginbulag sa ila pamilya kag ginpapuyo sila sa mga kamarin.
[Kahon/Retrato sa pahina 96, 97]
Kaduha Ako Ginpamatbatan Sing Kamatayon
PYOTR KRIVOKULSKY
NATAWO 1922
NABAWTISMUHAN 1956
MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Nangin seminarista sia antes mangin Saksi. Beinte dos ka tuig nga yara sia sa mga bilangguan kag mga kampo konsentrasyon. Napatay sia sang 1998.
SANG 1940, ginbantalaan kami sa Ukraine sang taga-Poland nga mga Saksi. Si Korney nga isa ka hinaplas ang nagduaw sa akon. Bilog nga gab-i kami nga naghambalanay, kag nakumbinsi ako nga ang iya ginasiling amo ang kamatuoran tuhoy sa Dios.
Sang 1942 nagsalakay ang soldado sang Alemanya, kag nag-isol ang mga Sobyet gikan sa duog nga akon ginapuy-an. Naghari ang anarkiya. Ang mga nasyonalista sa Ukraine nagpamilit nga makigbahin ako sa pagpakig-away sa mga Aleman kag mga Sobyet. Sang nagdumili ako, ginbakol nila ako tubtob malipong kag dayon ginhab-on nila ako sa dalan. Sina mismo nga gab-i, gindakop nila ako kag ginlakip sa mga palatyon. Didto ginpamangkot nila ako liwat kon maalagad ako para sa Ukraine. Ginsilingan ko sila, “Si Jehova nga Dios lamang ang akon alagaron!” Ginpamatbatan nila ako sing kamatayon. Sang ang isa ka soldado nagsugo nga tiruhon ako, ginwahig sang isa ang pusil kag nagsinggit: “Indi pagtiruha. Magamit pa naton sia.” Ginbakol ako sang isa pa kay naakig sia. Nagpasaan sia nga patyon niya ako sina nga semana, apang pila pa lang ka adlaw, napatay na sia.
Sang Marso 1944, nagbalik ang soldado sang Sobyet sa amon duog, kag ginpangdakop ang tanan nga lalaki lakip ako. Sini nga tion, ang mga Sobyet naman ang nagakinahanglan sing dugang nga soldado. Sang natipon na kami, nakita ko si Korney, ang utod nga nagtuon sa akon. Mga 70 ang Saksi didto. Nagpain kami sa kadam-an agod magpalig-unanay. Ginkadtuan kami sang isa ka opisyal kag ginpamangkot kon ngaa nagabulag kami sa grupo. Ginpaathag ni Korney nga mga Cristiano kami kag indi magkapot sing armas. Gilayon nila sia nga gindala kag ginsilingan kami nga tiruhon sia. Wala na namon sia makita liwat. Ginpahog nila kami nga tiruhon man kon indi kami magsoldado. Sang nangindi ako, gindala ako sang tatlo ka soldado kag isa ka opisyal sa talon. Ginbasa sang opisyal ang pamatbat sang mga hukom sang militar: “Tiruhon kay wala magsuksok sing uniporme kag magkapot sing hinganiban.” Hanuot nga nangamuyo ako kay Jehova apang ginpamensar ko kon bala batunon niya ang akon pag-alagad kay wala pa ako mabawtismuhan. Nabatian ko dayon ang sugo nga, “Tiruha ang kaaway!” Apang hangin ang gintiro sang mga soldado. Ginbakol ako dayon sang isa ka opisyal. Ginpamatbatan ako sing napulo ka tuig kag ginpadala sa isa ka kampo konsentrasyon sa Gorki Oblast, sa sentro sang Rusya.
Nahilway ako sang 1956 kag napangasawa ko sang ulihi ang isa ka matutom nga Saksi, nga si Regina. Anom pa lang kami ka bulan nga nakasal sang gulpi lang ako gindakop liwat kag ginpamatbatan sing napulo ka tuig.
Sang makagua ako, ang isa ka opisyal nagsiling sa akon, “Indi ka puede diri sa Unyon Sobyet.” Sayop sia. Makalilipay gid mahibaluan nga si Jehova ang nagapanag-iya sang duta kag sia lang ang magapat-od kon sin-o ang mabuhi diri sing dayon!—Sal. 37:18.
[Kahon/Retrato sa pahina 104, 105]
“Mga Inday, May Saksi ni Jehova Bala sa Inyo?”
YEVGENIA RYBAK
NATAWO 1928
NABAWTISMUHAN 1946
MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Natawo sa Ukraine apang pilit nga gindala sa Alemanya, diin natun-an niya ang kamatuoran. Nagaalagad sia gihapon sing matutom kay Jehova sa Rusya.
ISA ka Domingo, may nabatian ako halin sa bintana nga matahom nga ambahanon. Ang nagaamba mga Saksi ni Jehova. Wala magdugay nagatambong na ako sa ila mga miting. Indi ko mahangpan kon ngaa ginahingabot sang mga Aleman ang iban nga Aleman bangod sang ila pagtuluuhan. Ang akon mga abyan kag kaupod nga taga-Ukraine nga gindala sa Alemanya nagdumot na sa akon kay nagapakig-upod ako sa mga Aleman. Isa ka bes ginsinggitan ako kag gintampa sang isa sa ila. Ginkadlawan man ako sang akon anay mga abyan.
Sang nahilway ako sang 1945, nagbalik ako sa Ukraine. Si Lolo nagsiling: “Nagbuang na si Nanay mo. Ginpanghaboy niya ang iya mga imahen kay may iban na sia nga Dios.” Sang kamihanon na lang, ginkuha ni Nanay ang Biblia kag ginbasa sa akon nga ginadumtan sang Dios ang idolatriya. Nian ginsugiran niya ako nga nagatambong sia sa mga miting sang mga Saksi ni Jehova. Ginhakos ko sia samtang nagahibi, kag mahinay ako nga nagsiling, “Nay, Saksi ni Jehova man ako!” Naghibi kami sa kalipay.
Tuman kakugi si Nanay sa ministeryo. Bangod halos tanan sang mga kauturan nga lalaki nabilanggo sa mga kampo, gintangdo sia nga manguna sa grupo. Nalatnan man ako sang iya kakugi.
Sang 1950, gindakop ako bangod sang relihioso nga hilikuton, kag ginpamatbatan ako sang hukmanan sing napulo ka tuig nga pagkabilanggo sa kampo. Lima kami ang gindala sa banwa sang Usol’ye-Sibirskoye, sa Siberia. Sugod sang Abril 1951, nag-obra kami sa riles. Duha kami ang nagapas-an sa isa ka tais kay mabug-at gid ini. Kami man ang nagaplastar sang tig-10 metros kalaba nga riles nga nagabug-at sing 320 kilos. Tuman gid ini kakapoy. Isa ka bes sang nagapauli kami nga tuman kakapoy, nagdulog sa tupad namon ang isa ka tren nga puno sing mga bilanggo. Ang isa ka tawo nga nagapamintana namangkot, “Mga inday, may Saksi ni Jehova bala sa inyo?” Nadula ang amon kakapoy. “Kami tanan nga lima!” singgit namon. Ang mga bilanggo mga pinalangga gali nga mga kauturan nga gintapok halin sa Ukraine. Samtang nagadulog ang tren, malangkagon nga ginsugid nila sa amon kon ano ang natabo kag kon paano sila gintapok. Nian ang mga kabataan nagsaulo sing mga binalaybay nga ginhimo mismo sang mga kauturan. Wala kami gintublag sang mga soldado, kag nakapalig-unanay kami.
Halin sa Usol’ye-Sibirskoye, ginsaylo kami sa isa ka daku nga kampo malapit sa Angarsk. May 22 ka kauturan nga babayi didto. Naorganisar nila ang tanan, lakip ang mga teritoryo sa pagbantala. Nagbulig ini agod magbakod pa gid ang amon kaangtanan kay Jehova.
[Kahon/Retrato sa pahina 108, 109]
Ginbartolina Ako Sing Pila ka Beses
NIKOLAI KALIBABA
NATAWO 1935
NABAWTISMUHAN 1957
MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Sang 1949 gintapok sia sa Kurgan Oblast, sa Siberia.
PAMATYAG namon ginapanilagan ang tanan nga Saksi sa Unyon Sobyet. Indi mahapos ang pagkabuhi, apang ginahatagan kami sing kaalam ni Jehova. Sang Abril 1959, gindakop ako bangod sang relihioso nga mga hilikuton. Namat-od ako nga indi magpanugid kay indi ko luyag nga traiduran ang mga kauturan. Gintudlo sang imbestigador ang mga retrato sang kauturan kag ginpamangkot ako sang ila mga ngalan. Siling ko wala ako sing nakilala. Nian ginpakita niya sa akon ang retrato sang akon manghod nga lalaki kag namangkot, “Utod mo ini?” Nagsabat ako: “Indi ako sigurado kon sia ina.” Pagkatapos sini, ginpakita niya sa akon ang akon retrato kag namangkot, “Ikaw ni?” Siling ko, “Daw ako man ni, pero daw indi man.”
Duha ka bulan ako nga ginbilanggo. Kada aga, nagabangon ako kag magpasalamat kay Jehova bangod sang iya mahigugmaon nga kaayo. Nian ginadumdom ko ang isa ka teksto sa Biblia kag ginabinagbinag ini. Dayon nagaamba ako sing ambahanon sa Ginharian sing mahipos, kay ginadilian ang pag-amba sa selda. Pagkatapos sini ginarepaso ko ang isa ka topiko sa Biblia.
Madamo na sing Saksi sa kampo nga ginbutangan sa akon. Ang mga kahimtangan sa bilangguan tuman kabudlay, kag wala kami ginatugutan nga maghambalanay. Pirme ginabartolina ang mga kauturan. Pila ka beses nga ginbartolina ako. Duha lang ka gatos ka gramo nga tinapay ang ginahatag sa mga bilanggo didto kada adlaw. Nagatulog ako sa tapi nga ginhaplakan sang madamol nga salsalon. Guba ang mga bintana, kag nagabakya ang lamok. Ang akon ulunan amo ang akon sapatos.
Sa kabug-usan, ang mga kauturan may kaugalingon nga talaguan sang iya literatura. Gintago ko ang akon literatura sa silhig nga ginagamit ko. Sa mga pag-usisa, ang mga guardia wala gid makahunahuna nga tan-awon ang sulod sang silhig, kay bisan gani ang magagmay nga mga butang ginausisa. Ginatago man namon ang literatura sa mga dingding. Natun-an ko nga magsalig sa organisasyon ni Jehova. Nakita kag nahibaluan ni Jehova ang tanan kag ginabuligan niya ang iya tagsa ka matutom nga alagad. Pirme ako ginabuligan ni Jehova.
Antes pa gintapok ang akon pamilya sang 1949, si Tatay nagsiling nga mapaposible ni Jehova nga mabatian sang mga tawo ang kamatuoran bisan sa tuman kalayo nga Siberia. Nagpalibog kami, ‘Paano ini mahimo?’ Subong sang natabo, ang mga awtoridad mismo amo ang nagpaposible nga mabatian sang linibo ka sinsero nga mga tawo sa Siberia ang kamatuoran.
Sang may daku nga pagbag-o sa gobierno, ginkalitan dayon sang mga kauturan ang kahigayunan agod maglakbay pakadto sa Poland para sa internasyonal nga kombension sang 1989. Isa yadto sang indi malipatan nga mga tinion. Pagkatapos sang nagahinakop nga pangamuyo, nagtindog gihapon kami kag nagpamalakpak sing madugay. Nalipay gid kami! Sa sulod sang madamo nga tinuig naanad na ako sa nagkalainlain nga mga kabudlayan kag mga problema, apang malaka lang kami maghibi. Sang magbulagay na kami sang pinalangga nga mga kauturan sa Poland, nagabaha lang ang luha, kag wala sing makapugong ukon maluyag nga punggan ini.
[Kahon/Retrato sa pahina 112, 113]
Paghimo Sang Tanan Para sa Maayong Balita
PYOTR PARTSEY
NATAWO 1926
NABAWTISMUHAN 1946
MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Nakapakig-angot si Pyotr sa mga Saksi ni Jehova sang 1943 kag nabilanggo sia sa duha ka kampo konsentrasyon sang Nazi kag sa isa ka kampo sang pagpangabudlay sa Rusya. Sang ulihi nangin manugtatap sia sang sirkito samtang may pagdumili.
SANG matun-an ko ang pila ka sadsaran nga mga panudlo sang Biblia sa Nazi nga Alemanya, ginpaambit ko ini dayon sa akon mga abyan, kag madamo ang nagbuylog sa akon sa putli nga pagsimba. Ginsugid ako sang isa ka pari sa Gestapo sang 1943, amo nga gindakop ako kag ginsumbong nga nagapakigbahin sa mga hilikuton agod pukawon ang mga pamatan-on nga magrebelde. Gindala dayon ako sa kampo sang mga palatyon sa Maidanek, Poland. Malahalon gid ang pagpakig-upod sa mga kauturan. Sa amon kampo, nagbakod pa gid ang amon pamat-od nga magbantala. Madamo ang interesado sa kamatuoran, kag nagapangita kami sing mga paagi agod makapanaksi tuhoy sa Ginharian ni Jehova. Isa ka bes, ginlatigo ako sing 25 ka beses. Nagtindog ako kag nagsiling sing matunog sa Aleman, “Danke schön!” (“Salamat!”) Ang isa ka Aleman nagsiling: “Malig-on gid sia! Ginlatigo na naton sia pero nagpasalamat pa sia sa aton!” Puerte ang lagob sang putik sa akon likod.
Mabudlay ang hilikuton, kag kapoy gid kami. Ang mga nagakapatay ginasunog sa pugon, nga wala untat ang dabdab. Abi ko ako na ang masunod nga ibutang sa sini. Daw indi ako makagua nga buhi sa kampo. Naluwas ako sang masamad ako. Ang medyo mapagros ginapilit nga mangabudlay, kag ang maluya ginapadala sa iban nga kampo. Duha ka semana sang ulihi, ginpadala ako sa kampo konsentrasyon sa Ravensbrück.
Sang manugtapos na ang inaway, nakabati ako sing mga hinuringhuring nga paniruhon kami tanan sang mga Aleman. Nian nahibaluan namon nga nagpalalagyo ang mga guardia. Sang narealisar sang mga bilanggo nga hilway na sila, naglinapta ang tanan. Nakakadto ako sa Austria, diin ginpangabay ako nga magsoldado. Nagpangindi dayon ako, kag nagsiling nga nabilanggo ako sa mga kampo konsentrasyon bangod sang akon mga pagpati sa relihion. Gintugutan ako nga magbalik sa Ukraine, nga nangin sakop anay sang Unyon Sobyet. Sang 1949, ginpangasawa ko si Yekaterina, nga nangin mainunungon ko nga kaupod. Sang 1958, gindakop ako kag gindala sa kampo sang pagpangabudlay sa Mordvinia.
Sang mahilway ako, nakigbahin ako sa pagbalhag sing mga literatura sa Biblia. Isa ka bes sang 1986, nangabudlay kami sing bug-os nga gab-i agod imprintahon ang 1,200 ka pahina. Ginbutang namon ini sa salog, sa mga hiligdaan, kag bisan diin na lang. Gulpi lang nga nag-abot ang isa ka KGB, kag siling niya, “luyag lang niya makigsugilanon.” Namangkot si Yekaterina kon diin niya luyag magsugilanon, nga wala makapanumdom nga basi luyag sini nga magsulod sa balay. Apang maayo lang kay luyag niya sa kusina sa gua. Kon nakasulod sia sa balay, nadakpan gid kami.
Ginatinguhaan gid namon tubtob subong nga magkabuhi suno sa amon dedikasyon kag himuon ang tanan para sa maayong balita. Ang amon 6 ka kabataan, 23 ka apo, kag 2 ka apo sa tuhod matutom nga nagaalagad kay Jehova, kag mapinasalamaton kami kay Jehova nga ang amon mga kabataan nagapadayon sa paglakat sa kamatuoran.
[Kahon sa pahina 122]
Bartolina
Sa prisuhan sang Sobyet, kinaandan na nga ginabartolina ang mga nagatago sing relihioso nga mga literatura. Ginahatagan ang mga bilanggo sing gurisnay nga panapton kag ginasulod sa mga selda.
Handurawa ang isa ka kinaandan nga selda. Gamay ini, mga tres metros kuadrados. Madulom, mabasabasa, mahigko, kag tuman katugnaw ilabi na kon tigtulugnaw. Magaras ang mga pader nga semento. May diutay nga bintana sa pader nga isa ka metro ang kadamulon. Buka ang nagatabon nga kristal. Isa ka bombilya ang suga; ginalubong ini sa pader kag ginatakpan sing salsalon nga may magagmay nga mga buho. Magluwas sa semento nga salog, ang puede lang mapungkuan amo ang isa ka diutay kag daw pulungkuan nga nagaulbo halin sa dingding. Indi ka makapadugay pungko sa sini. Magaalay dayon ang imo tiil kag likod, kag ang magaras nga dingding magadulot sa imo likod.
Kon gab-i, ang mga guardia nagadala sing manipis nga kahon agod matulugan. Ginahigtan ini sing alambre. Makahigda ka sa tapi kag alambre, apang indi ka makatulog bangod sang katugnaw. Wala sing habol. Ang pirme ginapakaon sa mga ginabartolina amo ang 300 gramos nga tinapay kada adlaw kag malapsaw nga sabaw kada tatlo ka adlaw.
Nagasungaw ang indi maarunsa nga baho sa kasilyas, kay tubo lamang ini sa salog. Ang pila ka selda may mga bentilador nga nagabuga sing baho halin sa tubo nga ginaagyan sing higko pakadto sa selda. Kon kaisa ginapaandar ini sang mga guardia agod mangluya kag labi pa gid nga mag-antos ang bilanggo.
[Kahon/Retrato sa pahina 124, 125]
Kampo #1 sa Mordvinia
Sa ulot sang 1959 kag 1966, kapin sa 450 ka kauturan ang nabilanggo sa sini nga kampo, nga makaunod sing 600 ka bilanggo. Isa ini sa 19 ka kampo para sa pilit nga pagpangabudlay sa Mordvinia. Ini nga kampo nakudalan sing may koryente nga tunukon nga mga alambre nga halos tres metros ang kataason. Ginapalibutan pa gid ini sing 13 pa ka kudal sang tunukon nga alambre. Pirme ginaarado ang duta sa palibot sini nga kampo agod makita ang agi kon may magpalagyo.
Bangod nabaw-ing, gintinguhaan sang mga awtoridad nga daugon ang mga Saksi sa pisikal kag sa hunahuna. Apang nangin madinalag-on ang mga kauturan sa pag-organisar sang mga hilikuton tuhoy sa Ginharian sa sulod sang kampo.
Ang kampo mismo nangin isa ka sirkito nga may kaugalingon nga manugtatap sang sirkito. Ang sirkito may apat ka kongregasyon, nga may 28 ka grupo sang pagtinuon sa libro. Agod mabuligan ang tanan nga magbakod sa espirituwal, namat-od ang mga kauturan nga maghiwat sing pito ka miting kada semana. Sang primero isa lang ang ila Biblia, gani ang mga kongregasyon nagabulosbulos lang sa pagbasa sini. Sang may kahigayunan, ginkopya sang mga kauturan ang Biblia. Ang kada tulun-an sa Biblia ginsulat sa isa ka kuaderno, kag ang orihinal gintago sing maayo. Sa sini nga paagi, sarang masundan sang mga kauturan ang iskedyul sa pagbasa sing Biblia. Gin-organisar man ang Pagtinuon sa Ang Lalantawan. Ang mga kauturan nga babayi nga nagaduaw sa ila bana ang nagadala sa kampo sing diutay kaayo nga mga kopya sang mga magasin, nga ginabutang nila sa ila baba ukon sa takon sang ila sapatos ukon sa ila buhok. Madamo nga kauturan nga lalaki ang ginbartolina sing isa tubtob kinse ka adlaw bangod sa pagkopya sing literatura.
Nabaw-ing ini nga duog nga napain sa iban nga mga bilanggo. Ginapat-od gid sang nagabantay nga wala sing may mabasa ang mga Saksi samtang didto. Apang, may mga pamaagi ang mga kauturan agod makatigayon sila sing espirituwal nga pagkaon. Isa ka utod ang nagasaka sa atop sang bilding nga nagatamwa sa ugsaran nga ginapalakatlakatan sa mga ginabartolina. May inumok sia nga papel nga isa ka sentimetro ang kadakuon nga ginsulatan sing teksto gikan sa Biblia. Ginabutang niya ining inumok nga papel sa isa ka malaba nga tubo kag ginatayhop niya ini sa Saksi nga yara sa ugsaran. Ang Saksi magaduko, nga kuno abi nagahugot sang liston sang iya sapatos kag ginapudyot ang espirituwal nga pagkaon sing tago.
Kon pamahaw kag panyapon, may malapsaw nga linugaw nga ginlaktan sang diutay nga mantika. Ang panyaga amo ang madamo nga sabaw nga ginlaktan sing beet, kag isa ka simple nga pagkaon. Ang tinapay nga ginakaon sang mga bilanggo daw panit nga ginahimo nga sapatos! Si Ivan Mikitlov naghinumdom, “Pito ako ka tuig sa kampo, kag pirme kami ginasakitan sing tiyan.”
Nagpabilin nga malig-on ang mga kauturan. Indi madula sang pag-isahanon ang kalig-on sang matutom nga mga alagad sang Dios, nga padayon nga nagpakita sing pagtuo kag gugma sa Dios kag sa ila isigkatawo.—Mat. 22:37-39.
[Kahon/Retrato sa pahina 131, 132]
Namangkot Sia, “Ngaa Nagahibi Ka?”
POLINA GUTSHMIDT
NATAWO 1922
NABAWTISMUHAN 1962
MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Nangin asawa sia ni Viktor Gutshmidt. Samtang sa bilangguan, natalupangdan ni Polina kon daw ano ka mabinalak-on ang mga Saksi ni Jehova.
GINPATIHAN ko gid ang mga ideolohiya sang Komunista kag ginsakdag ini. Apang gindakop ako sang mga Komunista sang Mayo 1944 kag ginpadala sa kampo sa Vorkuta. Sa sulod sang tatlo ka tuig, wala gid ako sing ideya kon ngaa gindakop ako. Abi ko anay kon nagsala lang, kag naghulat ako nga hilwayon. Apang, ginpamatbatan ako sing napulo ka tuig nga pagkabilanggo sa kampo bangod may ginhambal kuno ako batok sa Sobyet.
Bangod may eksperiensia ako sa medisina, nagtrabaho ako sa ospital sang kampo sa una nga pila ka tuig sang akon pagkabilanggo. Sang 1949, ginsaylo ako sa Inta, sa isa ka kampo para sa mga priso bangod sa pulitika. Mas estrikto ang tagdumalahan sang kampo diri. Lapnag sa mga bilanggo ang kaakig, kapintas, imoralidad, di-pagsapak, kag kasubo. May mga hinuringhuring nga tiruhon sa dili madugay ang tanan sa kampo ukon bilangguon tubtob kamatayon, amo nga naglain pa gid ang kahimtangan. Bangod sini, pila ka bilanggo ang nagbuang. Wala sing pagsalig kag nagadinumtanay ang mga bilanggo, kay madamo sang mga espiya sa kampo. Ang kada isa nagapain sang kaugalingon kag nagapasibusibu na lang. Bisan diin lang yara ang pagkamahamkunon kag kakagod.
Tuhay gid sa iban ang isa ka grupo sang mga 40 ka bilanggo nga babayi. Pirme sila nagaupdanay kag katahom gid sa ila, matinlo, malulo, kag mainabyanon. Kalabanan sa ila lamharon pa kag ang iban gani mga bata. Nahibaluan ko nga mga tumuluo sila sang relihion nga mga Saksi ni Jehova. Indi palareho ang pagtratar sa ila sang mga bilanggo. Ang pila indi mainabyanon kag masingki sa ila. Ang iban nanamian sang ila panimuot, ilabi na kay nagapinalanggaanay sila. Halimbawa, kon may isa ka Saksi nga nagamasakit, nagabulosbulos sila bantay. Sa kampo, makatilingala gid ini.
Daw indi ako makapati nga ining grupo halin sa madamo nga nasyonalidad, apang mainabyanon sila sa isa kag isa. Sadto nga tion, wala na ako sing interes sa kabuhi. Isa ka bes sang nasubuan gid ako, nagpungko ako kag naghibi. Ang isa sa ila nagpalapit sa akon kag namangkot, “Ngaa nagahibi ka, Polina?”
“Indi ko na luyag mabuhi,” sabat ko.
Ang babayi nga nagpalapit sa akon amo si Lidia Nikulina. Ginlugpayan niya ako kag ginsugiran tuhoy sa katuyuan sang kabuhi, kon paano lubaron sang Dios ang tanan nga problema sang tawo, kag madamo pa nga butang. Sang Hulyo 1954, ginhilway ako. Sa sini nga tion, madamo na ako sing nahibaluan tuhoy sa mga Saksi ni Jehova kag nalipay ako nga mangin isa sa ila.
[Kahon/Retrato sa pahina 140, 141]
Enhinyero Militar nga Nangin Manugbantala Sang Maayong Balita
VLADIMIR NIKOLAEVSKY
NATAWO 1907
NABAWTISMUHAN 1955
MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Ginsaylo sia sa nagkalainlain nga mga kampo kag mga bilangguan sing 256 ka beses. Napatay sia sang 1999.
NAGGRADWAR ako sa Moscow Institute of Engineering Communication sang 1932. Tubtob sang 1941, nagtrabaho ako bilang enhinyero kag nagapanguna nga arkitekto sa isa ka eskwelahan sa Moscow. Nakadesinyo ako sing pinasahi nga mga kagamitan para sa mga bapor de guerra. Ginbilanggo ako sa tion sang inaway kag sang ulihi ginpadala ako sa kampo sa sentro sang Kazakhstan, sa minuro sang Kengir.
Natalupangdan ko ang isa ka grupo sang mga Saksi ni Jehova didto. Tuhay sila sa iban nga bilanggo. Mga 80 sila sa tunga sang mga 14,000 ka bilanggo sa tatlo ka kamarin sang kampo. Nangin maathag gid ang kinatuhayan sang mga Saksi sa iban sang may nagrebelde sa Kengir sang 1954. Wala makigbahin ang mga Saksi ni Jehova sa pagrebelde kag wala gani makigbahin sa paghanda sini. Makatilingala gid ang ila kakalma kag ginatinguhaan nila nga ipaathag ang ila tindog sa iban nga bilanggo. Nanamian gid ako sa ila paggawi amo nga namangkot ako tuhoy sa ila mga pagpati. Sang ulihi, gindedikar ko ang akon kabuhi kay Jehova. Sa kampo, gintilawan ang pagtuo sang mga Saksi, ilabi na sang ginlutos sang mga soldado nga may mga tangke de guerra ang mga rebelde.
Isa ka bes ginsilingan ako nga may duha ka heneral halin sa Moscow nga luyag makigkita sa akon. Ang isa sa ila nagsiling: “Tama na ’na Vladimir. Enhinyero militar ka kag isa ka arkitekto. Kinahanglan ka sang imo pungsod. Luyag namon nga balikan mo ang imo obra anay. Paano ka malipay kon ang mga upod mo wala sing tinun-an?”
“Wala ako sing dapat ipabugal,” sabat ko. “Ang tanan nga ikasarang sang tawo halin sa Dios. Ang mga matinumanon sa iya magakalipay sa Isa ka Libo ka Tuig nga Paggahom sang Ginharian ni Cristo, diin ang mga tawo himpit kag edukado gid.”
Nalipay gid ako nga nakahigayon nga makapakighambal tuhoy sa kamatuoran sa sadtong duha ka heneral. Pila ka bes nila ako nga ginpangabay nga balikan ang akon anay obra. Apang ginpangabay ko sila nga pabay-an na lang ako sa kampo upod sa akon espirituwal nga mga kauturan nga palangga ko gid.
Sang 1955 ginkanselar ang akon sentensia. Nagtrabaho ako sa isa ka ahensia sang arkitektura nga wala labot sa militar. Bangod sang akon mga panikasog nga makasab-ug sing bugana sang mga binhi sang kamatuoran, nakasugod ako sing isa ka pagtuon sa Biblia upod sa pamilya sang isa ka enhinyero. Wala magdugay sia kag ang iya pamilya nangin mga Saksi ni Jehova kag makugi nga mga manugbantala. Apang ang KGB nagapanilag, kag nasapwan nila sa akon apartment ang mga literatura sang Biblia. Ginsentensiahan ako sing 25 ka tuig, kag ginpadala ako sa kampo sang pagpangabudlay sa siudad sang Krasnoyarsk, Siberia. Madamo nga beses nga ginsaylosaylo ako sa nagkalainlain nga mga kampo kag mga bilangguan. Sa akon pag-isip-isip mga 256 ka beses ako nga nakasaylo.
[Kahon/Retrato sa pahina 147, 148]
Kinahanglan Namon ang Dalagku nga mga Maleta
NADEZHDA YAROSH
NATAWO 1926
NABAWTISMUHAN 1957
MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Natun-an niya ang kamatuoran sa kampo konsentrasyon sang Ravensbrück. Sang makapauli sia sa Unyon Sobyet, madamo nga tinuig nga sia ang patago nga nagadul-ong sing literatura sa mga kauturan. Nagapuyo sia karon sa Caucasia.
SANG ginhunong ako sa kampo konsentrasyon sang 1943, wala na ako sing gana pa nga mabuhi. Amo sini ang akon panimuot tubtob nga nakilala ko ang mga Saksi ni Jehova. Makalilipay gid nga makapauli sa Ukraine nga may malig-on nga paglaum nga mabuhi sing dayon sa isa ka paraiso nga duta! Nagsulat ako sa mga utod nga babayi nga Saksi agod mangin malig-on ako sa espirituwal. Apang ginakumpiskar ini sang KGB, kag wala madugay ginpamatbatan ako sing 15 ka tuig nga pagkabilanggo sa kampo.
Sang Nobiembre 1947, ginpadala ako sa kampo sa Kolyma, diin wala gid ako sing may nakita nga Saksi tubtob makagua ako. Ginbuligan ako ni Jehova nga magbantala. Nagpakita sing interes sa Biblia ang bilanggo nga si Yevdokia. Nag-abyanay kami kag nagsakdaganay sa espirituwal kag emosyonal. Diutay pa lang ang akon ihibalo sa Biblia, apang hustohustohan lang ini agod mahuptan ko ang akon integridad kay Jehova.
Sang temprano sang 1957, nagsaylo ako sa Suyetikha, Irkutsk. Isa pa lang ako ka tuig sadto nga nahilway. Gin-abiabi gid ako kag gintatap sang mga kauturan. Ginbuligan nila ako nga makakita sing trabaho kag puluy-an. Apang ang nagpahalipay gid sa akon amo ang pag-agda nila nga makigbahin ako sa teokratiko nga mga hilikuton. Bangod wala pa ako mabawtismuhan, ginbawtismuhan ako sa isa ka daku nga suludlan sang tubig. Handa na ako karon sa pag-abaga sang akon mga responsibilidad sa organisasyon ni Jehova. Nalakip sa sini amo ang pagdul-ong sing mga literatura sang Biblia kag mga sulat.
Ang mga literatura dapat idul-ong sa bug-os nga Siberia, sa sentro sang Rusya, kag sa nakatundan sang Ukraine. Dapat mahalungon nga planuhon ang tanan. Agod madul-ong ang literatura sa nakatundan sang Ukraine, kinahanglan namon ang dalagku nga mga maleta. Isa ka bes, nahukas ang sira sang isa ka maleta kag naglinapta ang literatura sa Yaroslavl’ Station sa Moscow. Kalmado nga ginpamulot ko ini samtang nagapangamuyo. Bisan paano natipon ko ini tanan kag dalidali nga naghalin sa estasyunan. Maayo lang kay wala sing may nagsapak sa akon.
Isa pa ka bes, may dala ako nga duha ka maleta nga puno sang literatura halin sa Ukraine pakadto sa Siberia paagi sa Moscow. Ginbutang ko ang isa ka maleta sa idalom sang pulungkuan sang tren. Dugaydugay may nagsulod nga duha ka pasahero—mga KGB. Lakip sa ila ginhambalan amo ang mga Saksi, nga siling nila “nagapalapnag sing literatura kag nagasugyot sa mga tawo nga magpamatok sa gobierno sang Sobyet.” Gintinguhaan ko nga mangin kalmado agod indi sila magduhaduha. Kay man, ginapungkuan nila ang mga literatura!
Nagadul-ong man sing literatura ukon nagahimo sing bisan ano nga asaynment, handa ako nga madakpan bisan ano oras. Madamo nga mga kahimtangan ang nagtudlo sa akon nga magsalig kay Jehova sa tanan nga butang.
[Kahon/Retrato sa pahina 158, 159]
“Ang Imo mga Kaupod Tuhay Gid”
ZINAIDA KOZYREVA
NATAWO 1919
NABAWTISMUHAN 1958
MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Nabilanggo sia sing madamo nga tinuig sa nagkalainlain nga mga kampo kag napatay sang 2002.
SUGOD sang bata pa ako, handum ko na nga alagaron ang Dios. Sang 1942, ginpaupod ako sang akon debotado nga amiga sa iya relihion nga Russian Orthodox, kay siling niya, agod indi ako “magkadto sa impierno.” Sang mahibaluan sang pari nga taga-Ossetia ako, nangindi sia nga bunyagan ako. Apang sang ginhatagan sia sing kuarta sang akon amiga, nagbag-o ang iya pensar kag ginbunyagan ako. Sa pagpangita ko sing kamatuoran, nakig-angot ako sa mga Adbentista, Pentecostal, kag Baptist. Bangod sini, ginpamatbatan ako sang mga awtoridad sing pilit nga pagpangabudlay. Sa kampo sang pagpangabudlay, nakilala ko ang mga Saksi kag narealisar ko dayon nga amo ini ang kamatuoran. Sang makagua ako sang 1952, nagpauli ako kag nagbantala sing maayong balita.
Isa ka kaagahon sang Disiembre 1958, nakabati ako sang mabaskog nga panuktok. Gulpi lang nga sumulod ang mga soldado kag gin-usisa ang amon puluy-an samtang duha sa ila ang nagabantay sa akon sa higad. Nakabugtaw ang akon amay kag hinadlukan gid para sa iya pamilya, ilabi na para sa iya mga anak nga lalaki. Bugtong ako nga babayi sa anom nila nga kabataan. Sang nakita sang akon amay kon paano ginbaluskay sang mga soldado ang tanan sa kuarto kag sa attic, napaktan niya nga bangod ini sang akon pagtuo. Gin-agaw niya ang isa ka riple kag nagsinggit, “Espiya ka sang Amerika!” Tiruhon kuntani niya ako, apang gin-agaw sang soldado ang riple sa iya. Indi gid ako makapati nga tiruhon kuntani ako ni Tatay. Sang matapos ang pagpangusisa, ginpasakay ako sa may tabon nga trak apang nalipay ako nga wala ako mapatay. Bangod sang akon relihioso nga mga hilikuton, ginsentensiahan ako sing napulo ka tuig nga pagkabilanggo.
Sang Disiembre 1965, ginhilway ako antes matapos ang akon sentensia. Nalipay ang akon mga ginikanan sang makita ako, pero indi luyag ni Tatay nga magtener ako sa balay. Apang makatilingala nga ginpilit sang mga miembro sang KGB si Tatay nga irehistro ako nga nagapuyo sa iya puluy-an kag buligan ako nga makapangita sang trabaho. Akig gihapon si Tatay sa akon, apang sang ulihi amat-amat nga nagbag-o ang iya panimuot. Ginaatubang na niya ang mga kauturan nga nagaduaw sa akon. Ang akon mga utod nga lalaki wala nagatrabaho, nagapahubog, kag nagamaoy. Isa ka bes, si Tatay nagsiling: “Nakita ko nga ang imo mga kaupod tuhay gid sa akon ginahunahuna. Hatagan ko ikaw sang imo kaugalingon nga kuarto agod mahiwatan ninyo sang inyo mga miting.” Daw indi ako makapati! Nag-aman si Tatay sing daku nga kuarto para sa akon kag nagsiling: “Indi ka magkahadlok. Kon magtipon kamo, ako ang mabantay kag wala sing makasulod.” Amo gid sini ang natabo kay nahibaluan sang tanan nga estrikto si Tatay.
Gani, sa balay kami naghiwat sing Cristianong miting, nga may pangamlig ni Jehova kag ni Tatay. Mga 30 ka tawo ang nagatambong, kay amo lang sina kadamo ang mga Saksi sa Ossetia sadto. Nalipay ako maglantaw sa bintana kag makita ang akon mga ginikanan nga nagapungko sa kalye kag nagabantay sa amon. Sa Ossetia karon, mga 2,600 ang makugi nga mga manugbantala sang Ginharian ni Jehova.—Isa. 60:22.
[Kahon/Retrato sa pahina 162, 163]
Ako Lang ang Nabilin nga Saksi sa Kampo
KONSTANTIN SKRIPCHUK
NATAWO 1922
NABAWTISMUHAN 1956
MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Natun-an niya ang kamatuoran sang 1953 sa kampo sang pagpangabudlay kag ginbawtismuhan sang 1956. Naghinguyang sia sing 25 ka tuig sa prisuhan subong Saksi ni Jehova. Napatay sia sang 2003.
NAKILALA ko ang isa ka utod nga si Vasily sang 1953 sa isa ka selda. Napriso kuno sia bangod sang iya pagtuo sa Dios. Indi ko mahangpan kon ngaa prisuhon ang isa bangod sang iya pagtuo. Natublag gid ako sini amo nga indi ako makatulog. Pagkaaga, ginpaathagan niya ako. Amat-amat nga nakumbinse ako nga ang Biblia isa ka libro halin sa Dios.
Sang 1956 ginbawtismuhan ako. Sang hingapusan sina nga tuig, nangusisa ang mga guardia kag nasapwan nila sa amon ang madamo nga literatura sa Biblia. Nagpadayon ang imbestigasyon sing halos isa ka tuig, kag sang 1958 ginsentensiahan ako sang korte sing 23 ka tuig bangod sa relihioso nga hilikuton. Sa sina nga tion, nakahinguyang na ako sing lima ka tuig kag tunga sa mga kampo. Sa kabilugan, napriso ako sing 28 ka tuig kag 6 bulan, nga wala gid makagua bisan kaisa.
Sang Abril 1962 ginpamatbatan ako sang korte nga “makatalagam gid nga kriminal,” kag ginsaylo ako sa maximum-security nga kampo, diin naghinguyang ako sing 11 ka tuig. Madamo sing butang nga “pinasahi” sa sini nga kampo. Halimbawa, ang rasyon sa pagkaon sang isa ka tawo kada adlaw 11 ka kopeck, nga indi gani makabakal sing isa ka bilog nga loaf bread sadto. Sa kataason ko nga 192 sentimetros, nagabug-at lamang ako sing 59 ka kilo. Nagkurinot ang akon panit kag nag-ulupak.
Bangod maayo ako sa konstruksion, pirme ako ginapadala kon may kalay-uhon sa mga apartment sang mga opisyal. Wala sing nahadlok sa akon, kag wala na ginatago sang mga pumuluyo ang ila mga kagamitan sa mga apartment. Sang nahibaluan sang asawa sang isa ka opisyal nga magatrabaho ako sa ila apartment, wala niya ginpaeskwela sa kinder ang iya anom ka tuig nga bata. Daw makahalam-ot gid ang kahimtangan: ang isa ka “makatalagam gid nga kriminal” nagahinguyang sing bug-os nga adlaw nga silahanon lang sang anom ka tuig nga bata sa apartment! Maathag nga wala sing nagapati nga kriminal ako ukon nga “makatalagam gid” ako.
Amat-amat nga ginpagua sa amon kampo ang mga kauturan. Sang 1974, ako na lang ang nabilin nga Saksi. Nagpabilin ako didto sing pito pa gid ka tuig tubtob ginhilway ako sang Agosto 1981. Padayon nga ginsakdag ako ni Jehova sa espirituwal. Paano? Sa sulod sadtong pito ka tuig, nakabaton ako sing Ang Lalantawan paagi sa sulat. Regular ako nga ginasulatan sang isa ka utod sang mga artikulo gikan sa bag-o nga mga gua. Nabuksan na ini kon ihatag sa akon sang nagausisa sang mga sulat sa kampo. Nahibaluan namon nga duha kon ano ang unod sini. Tubtob subong, wala ako makahibalo kon ano ang nagpahulag sa iya nga atubangon ang risgo, apang nalipay ako nga nagtrabaho sia didto sa sulod sang pito ka tuig. Labaw sa tanan, nagapasalamat ako kay Jehova. Sa sulod sadtong mga tinuig, natun-an ko nga magsalig kay Jehova kag ginpabakod gid niya ako.—1 Ped. 5:7.
[Kahon/Retrato sa pahina 168, 169]
Pagkatapos Sang Inaway, Nagbalik Ako sa Rusya
ALEKSEY NEPOCHATOV
NATAWO 1921
NABAWTISMUHAN 1956
MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Natun-an niya ang kamatuoran sa kampo konsentrasyon sang Buchenwald sang 1943 kag napriso sing 19 ka tuig sa Rusya. Nangin regular payunir sia sing kapin sa 30 ka tuig, kag kalabanan sini samtang may pagdumili.
SANG 20 anyos si Aleksey, ginpadala sia sa kampo konsentrasyon sa Auschwitz sa Nazi nga Alemanya. Ginsaylo sia sang ulihi sa kampo sa Buchenwald, diin natun-an niya ang kamatuoran. Antes sia mahilway, duha ka hinaplas nga Saksi ang nagsiling sa iya: “Maayo gid Aleksey nga magbalik ka sa Rusya pagkatapos sang inaway. Tuman kadaku ina nga pungsod nga kinahanglanon gid ang mga mangangani. Mabudlay ang kahimtangan didto, gani atubanga ang tanan nga pagtilaw. Ipangamuyo ka namon kag ang mga magapamati sa imo.”
Ginhilway si Aleksey sang mga Britano sang 1945. Pagbalik niya sa Rusya, ginpamatbatan dayon sia sing napulo ka tuig nga pagkabilanggo kay wala sia magboto. Sia nagsulat: “Isa lang ako primero nga Saksi sa prisuhan. Nangabay ako sing panuytoy kay Jehova agod masalapuan ko ang mga karnero, kag wala magdugay 13 na kami! Sa sini nga tion, wala kami sing literatura sa Biblia. Ginakopya namon ang mga kasulatan gikan sa mga nobela nga ginahulam namon sa librarya sang prisuhan.”
Natapos ni Aleksey ang napulo ka tuig niya nga sentensia. Sang mahilway sia, nagkadto sia sa isa ka duog nga nahibaluan niya nga madamo nga tawo ang nagatuo kay Jesus. Sia nagsiling: “Ginagutom gid sa espirituwal ang mga tawo. Adlaw kag gab-i sila nga nagakadto sa akon kag ginadala pa nila ang ila kabataan. Ginatan-aw nila sa Biblia ang tanan nila nga mabatian.”
Sa sulod sang pila ka tuig, nakabulig si Aleksey sing kapin sa 70 ka tawo agod mabawtismuhan. Isa sa ila amo si Maria nga nangin asawa niya. Sia naghinumdom: “Ginapangita ako sang KGB. Gindakop ako kag ginpamatbatan sing 25 ka tuig nga pagkapriso. Gindakop man nila si Maria. Antes sang bista, ginbartolina si Maria sing pito ka bulan. Ang imbestigador nagsiling nga hilwayon dayon sia kon isikway niya si Jehova. Wala magpasugot si Maria. Ginpamatbatan sia sang hukmanan sing pito ka tuig sa mga kampo sang pagpangabudlay. Gin-atipan sang utod ang amon bata nga babayi.”
Ginhilway sanday Aleksey kag Maria antes matapos ang ila sentensia. Nagsaylo sila sa Tver’. Ginhingabot sila didto sang mga awtoridad kag sang mga pumuluyo, kag ginsunog sang isa nila ka kaingod ang ila balay. Sang masunod nga mga tinuig, napilitan sila nga magsulusaylo; apang sa tagsa ka duog nga ila masayluhan, may mabuligan sila nga bag-o nga mga disipulo.
Si Aleksey nagsiling: “Sang mga tinuig nga ginabilanggo kami, indi namon mabasa ang Pulong sang Dios. Gani ginhimo namon nga tulumuron nga kon makagua kami, basahon namon ang Biblia adlaw-adlaw. Kapin na sa 40 ka beses nga nabasa namon ni Maria ang bug-os nga Biblia. Ang Pulong sang Dios amo ang naghatag sa amon sing kusog kag kakugi sa ministeryo.”
Sa kabilugan, nakahinguyang si Aleksey sing 4 ka tuig sa mga kampo konsentrasyon sang Nazi kag 19 ka tuig sa mga prisuhan kag mga kampo sang Rusya. Sa sulod sang 30 ka tuig nga pagpayunir, madamo ang nabuligan nila nga mag-asawa nga kilalahon kag higugmaon si Jehova.
[Kahon/Retrato sa pahina 177]
Husto ang Soldado
REGINA KUKUSHKINA
NATAWO 1914
NABAWTISMUHAN 1947
MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Bisan pa nga naghinguyang sia sing madamo nga tinuig nga wala makapakig-angot sa kongregasyon, wala untat ang iya pagbantala sing maayong balita.
SANG 1947, gin-istorya ako sang isa ka Saksi sa merkado. Ginduaw ko sia sa iya puluy-an pagkagab-i, kag pila ka oras ang amon paghambalanay. Namat-od dayon ako nga alagaron sing matutom si Jehova kaangay niya! Ginsilingan ko sia, “Mabantala man ako kay nagabantala ka.”
Sang 1949, gindakop ako sa L’viv, Ukraine, bangod sa pagbantala kag ginbulag ako sa akon bana kag duha ka magagmay nga kabataan nga babayi. Ang troika, pagbista sang tatlo ka hukom nga silahanon lang, nagpamatbat sa akon nga i-firing squad. Sang ginbasa na ang pamatbat, ang babayi nga hukom nagdugang, “Bangod may duha ikaw ka bata, namat-od kami nga panubuan ang imo sentensia nga kamatayon sing 25 na lang ka tuig nga pagkabilanggo.”
Gindala ako sa selda sang mga lalaki. Nahibaluan na nila nga Saksi ni Jehova ako. Sang mabatian nila nga 25 ka tuig ang akon pagkabilanggo, nakibot sila kay kalmado gid ako. Sang ginsaylo ako, ang isa ka lamharon nga soldado naghatag sa akon sing pagkaon kag nagsiling, “Indi ka magkahadlok; mangin maayo ang tanan.”
Ginpriso ako sa isa ka kampo sa naaminhan sang Rusya tubtob sang 1953. Madamo diri sing mga kauturan nga babayi nga naghalin sa nagkalainlain nga mga republika sang Unyon Sobyet. Mag-ulutod ang amon pagtamdanay.
Gintinguhaan namon nga mga Saksi nga paagi sa amon maayo nga paggawi, makapanaksi kami sing maayo sa iban, kay nagalaum kami nga mapahulag sila nga alagaron ang Dios. Malawig kag mabug-at ang amon trabaho. Ginhilway ako sa kampo antes matapos ang akon sentensia, apang napain gihapon ako. Sing kapin sa lima ka tuig, wala ako makapakig-angot sa kongregasyon. Mas mabudlay pa ini sangsa bilangguon. Walay sapayan sini nga mga kahimtangan, mabatyagan ko pirme ang pagsakdag kag wala nagabag-o nga gugma ni Jehova. Pirme ko ginabasa ang Biblia kag ginapamalandungan ini, kag nagpalig-on ini sa akon sa espirituwal.
Ginbuligan ako ni Jehova nga mapakig-angutan ang mga Saksi apang sa di-kinaandan nga paagi. Sa pamantalaan nga Soviet Russia, nabasahan ko ang isa ka artikulo nga nagapakalain sa aton mga kauturan sa Ossetia, sa nabagatnan-nakatundan sang Rusya. Ang artikulo nagsiling nga ang mga hilikuton sang mga Saksi ni Jehova nagapamatok sa katilingban sang Sobyet. Nalista sa sini nga artikulo ang mga apelyido kag adres sang mga kauturan. Nalipay gid ako! Ginsulatan ko sila nga luyag ko makigkita sa ila. Sang nagkitaay kami, ginbuligan gid ako sang mga kauturan kag nagsiling nga ginpabalhag ni Jehova ang amo nga artikulo agod makapakig-angot ako sa iya katawhan.
Nobentay-dos anyos na ako karon. Huo, husto yadtong mabuot nga soldado. Nangin maayo ang akon kabuhi walay sapayan sang mga kabudlayan.
[Kahon/Retrato sa pahina 188, 189]
Pagpalig-on Gid Sang Amon “mga Palpal”
DMITRY LIVY
NATAWO 1921
NABAWTISMUHAN 1943
MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Nag-alagad sia sing kapin sa 20 ka tuig subong katapo sang Komite sang Pungsod sa Rusya kag sa karon isa ka gulang sa kongregasyon sa Siberia.
TUIG 1944 sadto, anom ka bulan antes matapos ang Bug-os Kalibutan nga Inaway II. Nagatindog ako sa atubangan sang isa ka hukom sang militar bangod sang akon Cristianong neutralidad.
Ginpamatbatan ako nga i-firing squad, apang ginpamag-an ini kag nangin napulo ka tuig na lang nga pagkabilanggo sa mga kampo sang pilit nga pagpangabudlay.
Sang Enero 1945, gindala ako sa isa ka kampo sa naaminhan sang Rusya sa banwa sang Pechora, Komi Republic. Napulo ka kauturan ang nalakip sa ginatos ka bilanggo. Ang malain kay nadakpan ang akon nagaisahanon nga gua sang Ang Lalantawan, kag wala kami sing espirituwal nga pagkaon. Indi na ako makatuknol magtrabaho. Samtang nagapaligo kami, ginsilingan ako sang utod nga daw kalabera na kuno ako. Makaluluoy gid ang akon kahimtangan amo nga gindala ako sa isa ka kampo nga may bululngan didto sa Vorkuta.
Sang ulihi, nag-ayuayo ako, kag ginpahakot ako sing balas. Antes matapos ang bulan, daw kalabera na naman ako. Abi sang doktor ginabaylo ko sa sigarilyo ang akon pagkaon, apang ginsilingan ko sia nga Saksi ni Jehova ako kag wala nagapanigarilyo. Kapin sa duha ka tuig ako sa sadto nga kampo. Bisan ako lang ang Saksi, may maluyag pirme mamati sang kamatuoran, kag ang pila sa ila nagbaton sang maayong balita.
Isa ka bes ginpadal-an ako sang akon mga himata sing sinulat nga Ang Lalantawan. Paano ko nabaton ini kay ginausisa sing maayo sang guardia ang mga padala? Ang mga pahina duha ka beses nga ginpilo kag gin-ipit sa buli sang lata kag gintabunan sang madamol nga sebo. Ginbuslot sang guardia ang lata kag sang wala sia sing nakita nga kamalamalahan, ginhatag niya ini sa akon. Ining tuburan sang “buhi nga tubig” nagsakdag gid sa akon.—Juan 4:10.
Sang Oktubre 1949, ginhilway ako antes matapos ang akon pamatbat, kag pagka-Nobiembre, nagpauli ako sa Ukraine. Nabatian namon nga ang pila ka kauturan nagkadto sa Moscow agod iparehistro ang aton mga hilikuton, apang daw indi pa handa ang mga awtoridad nga kilalahon ang mga Saksi ni Jehova sa Unyon Sobyet.
Sang gab-i sang Abril 8, 1951, ginpasakay kami sa tren upod sa iban nga pamilya sang mga Saksi ni Jehova kag gindala sa Siberia. Duha ka semana sang ulihi, yara na kami sa sentro sang Siberia, sa minuro sang Khazan sa Irkutsk.
Nagsalop gid sa amon tagipusuon ang teksto sa Isaias 54:2, “Palabaa ang imo mga banting, kag palig-ona ang imo mga palpal.” Daw natuman namon ini nga tagna. Sin-o abi sa amon ang masaylo sing boluntaryo sa Siberia? Sa hunahuna ko dapat gid namon palig-unon ang amon mga palpal. Gani, sa Siberia na ako nagpuyo sing kapin sa 55 ka tuig na karon.
[Kahon/Retrato sa pahina 191]
Wala Gid Ako Sing Puluy-an
VALENTINA GARNOVSKAYA
NATAWO 1924
NABAWTISMUHAN 1967
MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Beinte-uno sia ka tuig sa mga prisuhan kag mga kampo, nga ang 18 sini indi pa sia bawtismado. Antes sia napatay sang 2001, nabuligan niya ang 44 ka tawo nga matun-an ang kamatuoran.
NAGAPUYO kami ni Nanay sa nakatundan sang Belarus. Nasugilanon ko ang mga Saksi ni Jehova sang Pebrero 1945. Tatlo lang ka beses nga nagkadto sa balay ang isa ka utod kag ginpakita sa amon ang pila ka punto sa Biblia. Bisan wala ko na sia makita liwat, nagbantala ako sa kaingod kag mga kaabyanan. Gindakop ako sang mga awtoridad kag ginpamatbatan nga mabilanggo sing walo ka tuig sa mga kampo. Gindala nila ako sa Ulyanovsk.
Sa kampo, ginpanilagan ko ang iban nga bilanggo kag namati sa ila mga paghambalanay, kay basi pa lang may mga Saksi ni Jehova didto. Sang 1948, nabatian ko ang isa ka babayi nga bilanggo nga nagahambal tuhoy sa Ginharian sang Dios. Sia si Asya. Nalipay gid ako nga makapakighambal sa iya tuhoy sa Biblia. Wala magdugay tatlo pa ka utod nga babayi ang gindala sa kampo. Diutay lang ang amon literatura, gani gintinguhaan namon nga mag-updanay gid.
Ginhilway ako sang 1953, apang tatlo ka tuig kag tunga sang ulihi, ginpamatbatan ako liwat sing napulo ka tuig bangod sa pagbantala. Ginsaylo ako sa kampo sa Kemerovo sang 1957, diin may mga 180 ka kauturan nga babayi. Wala gid kami nagakaubusan sing literatura sa Biblia. Kon tigtulugnaw, ginatago namon ang mga literatura sa niebe, kag kon tingadlaw, sa mga hilamon kag sa duta. Kon mangita ang mga guardia sing literatura, ginakuom ko ini, ginatabunan ko sang malapad nga kunop ang akon abaga, kag ginkaptan ko ini sang akon magtimbang nga kamot. Kon magsaylo ako sa mga kampo, nagasuksok ako sang kalo nga gintahi ko mismo, kag diri ko ginabutang ang pila ka gua sang Ang Lalantawan.
Sang ulihi, ginpadala ako sa kampo sa Mordvinia. May Biblia didto, nga ginatago sing maayo. Mabasa lamang namon ini kon yara ang utod nga amo ang nagatago. Nakakita lamang ako sang Biblia sa una nga utod nga nagsugid sa akon sang kamatuoran sang 1945.
Sang ginhilway ako sang 1967, nagpuyo ako sa Angren, Uzbekistan. Diri ako nabawtismuhan. Sa nahauna nga tion, nakilala ko ang mga kauturan nga lalaki magluwas sadtong una nga nagduaw. Pirme lang abi ako sa mga kampo nga palangabudlayan sang mga babayi. Tanan sila makugi sa ministeryo, kag nahamuot dayon ako sa ila. Sang Enero 1969, gindakop ang walo ka utod nga lalaki kag lima ka utod nga babayi sa amon kongregasyon bangod nagbantala, kag nalakip ako sa ila. Ginpamatbatan ako sing tatlo ka tuig subong “makatalagam gid nga kriminal.” Pila ka beses ako nga ginbartolina kay nagpanaksi.
Nagadumala ako sing mga pagtuon sa Biblia sa mga interesado samtang nagapangurumbot. Ginadilian kami nga maghambalanay kon ginapalakatlakat kami. Kon madakpan kami nga nagahambalanay, ginabartolina kami. Ginkopya lamang sa kamot nga literatura ang amon ginagamit, kag pirme namon ini ginakopya.
Wala gid ako sing puluy-an. Ang akon tanan nga pagkabutang yara lang sa isa ka maleta, apang nalipay ako kag kontento nga nagaalagad kay Jehova.
[Kahon/Retrato sa pahina 200, 201]
Napalig-on sa Espirituwal Sang Isa ka Imbestigador
PAVEL SIVULSKY
NATAWO 1933
NABAWTISMUHAN 1948
MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Sulitsulit nga gin-edukar liwat agod magkabuhi suno sa ideolohiya sang Sobyet, kag karon gulang na sa isa ka kongregasyon sa Rusya.
SANG 1958, gindakop ako bangod sang relihioso nga mga hilikuton. Ang isa ka guardia nga nag-upod sa akon sa tren nagsiling, “Himutari ang imo asawa kay amo na lang ini ang katapusan nga tion nga makita mo sia.”
Ginbutang ako sa Irkutsk sa isa ka pinasahi nga selda nga haluson ka lang makatindog. Pagkatapos sini ginbartolina ako sing anom ka bulan antes sang akon bista. Kon ginapisapisa ako sang pamangkot sa gab-i, ginatinguhaan gid sang imbestigador nga pahuyangon ang akon pagtuo sa Biblia kag ang akon pagsalig sa organisasyon sang Dios. Ginsumbong ako nga nagapakigbahin sa ilegal nga mga hilikuton sang mga Saksi ni Jehova. Ginagamit kon kaisa ang kasingki, bisan pa nga ang panguna nga pamaagi amo ang pagkontrol sang panghunahuna sang isa. Ginpangabay ko si Jehova nga hatagan ako sing kusog nga mangin malig-on. Pirme niya ako ginasakdag.
Sa isa ka rutina nga pag-imbestigar, ginpatawag ako sang imbestigador sa iya opisina kag nagsiling: “Ipakita ko karon sa imo ang ginahimo sang inyo organisasyon. Nian makita mo kon bala ini hilikuton sang Dios ukon indi!”
Ginahimutaran niya ako, kag nagpadayon: “Sini nga tuig ang inyo kombension gintambungan sing 253,000 ka tawo sa duha ka istadyum sa New York. Kon binagbinagon mo ang kadakuon sining okasyon, mahibaluan mo nga indi ini mahimo kon indi pagsakdagon sang CIA. Walo ka adlaw ini nga kombension. Ang mga delegado naghalin sa iban nga pungsod, nagsakay sa eroplano, tren, barko, kag iban pa nga salakyan. Posible bala nga mahimo ini nga wala sing bulig sang mga awtoridad? Sin-o ang makabayad sang isa ka kombension nga hiwaton sa sining tuman daku nga mga istadyum sa walo ka adlaw?”
Ginpuno sang imbestigador ang lamesa sang mga retrato. Sa isa sini, nakita ko ang malipayon nga mga delegado sa ila matahom kag tumandok nga mga bayo nga nagahaksanay. Ang isa pa ka retrato nagpakita kay Utod Knorr nga nagapamulongpulong, kag ang iban nagpakita sang pagbawtismo kag kay Utod Knorr nga nagapanghatag sing libro nga “Your Will Be Done on Earth” sa mga ginbawtismuhan. Wala kami makabaton sini nga libro, apang nahibaluan namon ini sang ulihi sa Ang Lalantawan. Pagtulok niya sa akon, ang imbestigador nagsiling: “Ano bala ang ginahinun-anunan sini nga libro? Ang hari sang aminhan kag kon ano ang nagahulat sa iya. Paano ini maorganisar kon mga Saksi ni Jehova lang? Nahibaluan namon nga ining mga hitabo gintambungan sang militar sang Amerika agod matun-an nila gikan sa inyo halimbawa kon paano organisahon ang mga hilikuton sang mga soldado. Nahibaluan man namon nga may isa ka milyonaryo nga nag-amot sing daku nga kantidad agod mahiwat ini nga kombension. Wala lang nagapagusto hatag ang mga milyonaryo sang ila kuarta!”
Indi gid mahanduraw sang imbestigador ang akon nabatyagan sadto nga tion. Pamatyag ko nakatambong ako sadto nga kombension bisan wala ako maghalin sa bilangguan. Nabatyagan ko nga nagbaskog ako liwat. Kinahanglanon ko gid ini! Kag bugana ako nga ginpakamaayo ni Jehova sa pinasahi nga paagi. Handa na ako nga magbatas pa gid.
[Kahon/Retrato sa pahina 214, 215]
Ang Sinehan Puno Sang mga Saksi ni Jehova
VENERA GRIGORYEVA
NATAWO 1936
NABAWTISMUHAN 1994
MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Nangin artista sia sang katuigan 1960 kag nangin bida sa propaganda sang Sobyet nga pelikula. Nangin regular payunir sia sugod sang 1995 sa St. Petersburg.
SANG mag-artista ako sang 1960, ako ang bida sa dokumentaryo nga pelikula nga God’s Witnesses, nga ginpasalida sa mga sinehan sang Sobyet. Ang pelikula nagapakita sang “makahaladlok nga sekta sang mga Saksi ni Jehova,” nga amo ang rason sang kamatayon sang bida, si Tanya, nga amo ang akon papel. Suno sa iskrip, gab-i ang pagpalagyo ni Tanya sa “sekta” samtang nagabagyo sing niebe kag wala sia sing dyaket. Natabunan sia sang niebe, kag ang manugsaysay makasulubo nga nagsiling, “Amo ini ang kamatayon ni Tanya Veselova.” Naluyagan ko ang iskrip kag ginpabugal ko nga nalakip ako sa pagpakig-away sa mga Saksi ni Jehova, bisan pa nga ang akon lamang nahibaluan tuhoy sa ila amo ang ginpakita sa iskrip.
Ginpasalida ang pelikula sa mga sinehan kag mga duog tilipunan sa madamo nga siudad sang Unyon Sobyet. Nagtambong ako kon ginapasalida ang pelikula sa bag-o nga duog kag nagakadto ako sa plataporma pagkatapos sang pelikula. Sadto, nagapati gid ang taga-Sobyet sang ila makita sa pelikula. Gani kon makita nila ako sa plataporma, daw nahaw-asan ang mga tumalan-aw kag nagasiling nga, “Buhi sia!” Nian ginapaathag ko kon paano ginhimo ang pelikula kag kon paano ginhimo sang direktor kag sang mga kabulig sini ang bagyo, nga daw nagpalid sa akon sa pil-as kag gintabunan ako sang niebe.
Isa ka bes sa Vyshniy Volochek, Kalinin (Tver’ karon), puno katama ang sinehan, apang tuhay ang natabo sina nga gab-i. Pagkatapos sang pelikula, ginpamangkot ako sang isa ka tigulang nga lalaki tuhoy sa relihion, kag ginsakdag ko ang ateistiko nga pagtamod sang ginhalinan sang kabuhi. Wala sing may nagsambit tuhoy sa pelikula. Sang nagsaliputpot ako sa likod, nagkadto ako sa nag-organisar sang pasalida kag namangkot, “Sin-o ’tong naistorya ko bag-o lang?”
“Amo yadto ang pangulo sang sekta sang mga Saksi ni Jehova. Mga Saksi ang nagtan-aw tanan,” siling niya. Amo sini kon paano ko nakilala ang mga Saksi ni Jehova, nga wala ako sing hinalung-ong. Pagkatapos sadto luyag ko magbasa sang Biblia apang wala ako sing makita. Namana ako sang isa ka Polaco kag nagpuyo kami sa Poland. Sang 1977 duha ka utod nga babayi ang nagpanuktok sa amon ganhaan, kag wala magdugay nagatuon na ako sing Biblia upod sa ila. Naluyagan ko gid ini nga libro, kag nangin abyan namon sang akon bana ang mga Saksi. Sang 1985 nagmasakit si Tatay nga yara sa Leningrad (St. Petersburg karon), kag nagsaylo kami sang akon bana didto. Nangamuyo ako kay Jehova nga buligan niya ako nga makapakig-angot sa mga Saksi ni Jehova sa Leningrad.
Sang ulihi, nangin Saksi ni Jehova ako. Dose na ka tuig nga regular payunir ako, kag ang akon bana nga si Zdzisław, ministeryal nga alagad na sa isa ka kongregasyon sa St. Petersburg.
Nahibaluan ko pasad sa akon personal nga eksperiensia nga sarang mapatalang sang mga nagahimo sang mga pelikula ang mga tawo “paagi sa malimbungon nga pagpadihot sing kabutigan.” (Efe. 4:14) Sang nangin artista ako sa propaganda sang Sobyet nga pelikula, wala ko gid mahunahuna nga mangin isa gali ako ka Saksi ni Jehova pagligad sang 30 ka tuig.
[Kahon sa pahina 237]
Ang Bag-ong Kalibutan nga Badbad sa Ruso
Sing kapin sa isa ka siglo, nagamit sing maayo sang mga Saksi ni Jehova ang pila ka badbad sang Biblia sa Ruso. Ang isa amo ang Ruso nga Biblia nga gin-aprobahan sang “Balaan nga Sinodo.” Walay sapayan sang dinumaan na nga lenguahe kag talagsa lang nga paggamit sang ngalan sang Dios, nakabulig ini sa linibo ka manugbasa nga Ruso agod mahangpan ang katuyuan sang Dios. Nakabulig man ang Makarios nga badbad, nga nagagamit sang ngalan sang Dios sing mga 3,000 ka beses. Apang samtang nagadamo ang mga Saksi nga Ruso, labi nga nangin kinahanglanon ang isa ka sibu, maathag, kag moderno nga badbad sang Biblia.
Naghimo sing kahimusan ang Nagadumala nga Hubon nga ibadbad ang Bag-ong Kalibutan nga Badbad sa Ruso. Kapin sa napulo ka tuig nga nagpanghikot ang sanga sa Rusya sa sining daku nga proyekto sa pagbadbad.
Sang 2001 ang Bag-ong Kalibutan nga Badbad Sang Cristianong Griegong Kasulatan ginpagua sa Ruso. Sang 2007, sa kalipay sang mga manugbasa nga Ruso sa bug-os nga kalibutan, ginpagua ang kompleto nga New World Translation of the Holy Scriptures sa Ruso. Ang bag-o nga gua una nga ginpahibalo sang mga katapo sang Nagadumala nga Hubon nga sanday Theodore Jaracz sa St. Petersburg kag Stephen Lett sa Moscow. Nagasigabong nga pamalakpak ang sabat sang mga tagpalamati. Daku gid ang kalipay sang mga nakatigayon sini. “Maathag gid ini kag mahapos mahangpan!” sulat sang isa ka utod nga babayi. “Ang pagbasa sing Balaan nga Kasulatan mas makalilipay pa gid karon.” Madamo ang nagpabutyag sang ila apresasyon sa organisasyon subong sang mga komento nga: “Tuman gid ini ka hamili nga dulot gikan kay Jehova!” kag “Palihug batuna ang amon tinagipusuon nga pasalamat.” Wala sing duhaduha, ang pagpagua sing Bag-ong Kalibutan nga Badbad sa Ruso isa ka importante nga hitabo sa mga nagahigugma sa kamatuoran nga mga Ruso bisan diin.
[Kahon/Retrato sa pahina 244, 245]
Nalubad ang Amon mga Problema sa Isa Lang ka Adlaw
IVAN KAG NATALIA SLAVA
NATAWO 1966 kag 1969
NABAWTISMUHAN 1989
MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Subong payunir, nagsaylo sila kon diin mas daku ang kinahanglanon. Katapo karon si Ivan sang Komite sang Sanga sa Rusya.
NAGSAYLO kami ni Natalia sa Rusya halin sa Ukraine sang temprano sang katuigan 1990. Sa Belgorod, nga may populasyon nga halos isa ka milyon kag tunga, wala pa sa napulo ang manugbantala. Wala gid sing duhaduha—ini ang duog nga “ang alanyon bugana, apang pila lamang ang mamumugon.”—Mat. 9:37.
Bag-o lang kami makasal, kag dapat kami makakita sing trabaho agod masakdag namon ang amon kaugalingon. Apang naglain ang kahimtangan sang ekonomiya sang pungsod, kag madamo ang nadulaan sing trabaho. Agod makatigayon ang mga tawo sang kinahanglanon gid nga pagkaon, nagpanghatag ang gobierno sing mga kupon, ukon mga tiket, nga ginapanghatag sa ulubrahan. Bangod wala kami sing trabaho, wala kami sing kupon. Gani nagabakal kami sang pagkaon nga mahal sa tiendahan. Wala kami sing mapuy-an amo nga nagpuyo kami sa hotel. Pagkatapos nga nakabayad kami sing 20 ka adlaw para sa hotel, halos naubos na ang amon kuarta. Nangamuyo kami kay Jehova kada adlaw nga buligan kami nga makakita sing trabaho kag indi mahal nga dalayunan. Sa sining mga tinion makugi kami nga nagabantala kag nagapangita sang sinsero nga mga tawo. Ang katapusan namon nga adlaw sa hotel nag-abot na. Sa nabilin namon nga kuarta, nagbakal kami sing diutay nga tinapay kag isa ka lata sang gatas. Sang nagtulog kami sina nga gab-i, nangamuyo kami liwat kay Jehova nga buligan kami nga makakita sing trabaho kag sing duog nga mapuy-an bangod pagkaaga mahalin na kami sa hotel.
Pagkaaga, ginpukaw kami sang tawag sa telepono. Sa amon kakibot, ang nagadumala sa hotel nagsiling nga nagahulat sa amon ang amon pakaisa sa kadak-an. Ginhatagan kami sang akon pakaisa sing kuarta, kay nakabaton kuno sia sang bonus kag luyag niya ipaambit sa amon. Apang indi lang ini. Pila ka minutos ang nagligad, gintawgan kami sang isa ka utod kag nagsiling sa amon nga may nasapwan sia nga barato lang nga apartment para sa amon. Dugang pa, ginbaton kami sa trabaho subong manugtatap sang lagwerta sang eskwelahan. Gani sa isa lang ka adlaw, nalubad ang amon mga problema. May diutay kami nga kuarta, duog nga mapuy-an, kag trabaho. Ginpamatian gid ni Jehova ang amon mga pangamuyo.
Sang 1991, 55 ang nagtambong sa Memoryal sa Belgorod; pagkasunod nga tuig nangin 150. Sang masunod pa gid nga tuig 354 ang nagtambong. Sang 2006, may anom na ka kongregasyon sa siudad, kag may kapin sa 2,200 ka manugbantala sa Belgorod.
[Kahon sa pahina 250]
Mga Hitabo Sining Karon Lang Tuhoy sa mga Kaso
Ang aton kinamatarong sa pagsimba nga wala ginahilabtan sang gobierno ginpabakod sang Enero 2007 sang ang ECHR nagdesisyon pabor sa aton nga nagasiling nga ang “grupo nga pagtuon kag paghinun-anon sang mga Saksi ni Jehova nga nagagamit sang ila relihioso nga mga balasahon, isa ka ginakilala nga paagi sa paghimo sang ila pagsimba kag panudlo.”
Bisan pa nga ang ila hilikuton sa siudad sang Moscow gindilian sang 2004, padayon gihapon nga nagatipon ang mga kauturan agod magsimba kag makigbahin sa pagbantala nga hilikuton tubtob posible. Sang 2007 nalipay gid ang mga kauturan nga saulugon ang Memoryal kag maghiwat sing distrito nga mga kombension sa Moscow nga wala gintublag, kag amo man sini ang natabo sa halos bug-os nga Rusya.
Bisan may mga problema pa gihapon, maisog nga nagapangapin ang aton mga kauturan kon may mga pagpamatok. Halimbawa, isa ka bag-o nga petisyon ang ginpasaka sa ECHR bangod ginpauntat sang Lyublino Police Department ang pagsaulog sang Memoryal sa Moscow sang Abril 12, 2006. Gindakop sang mga pulis ang 14 ka kauturan kag ginpahog ang ila abogado sang sundang. Bisan pa nga ang lokal nga korte nag-ugyon sa pila ka bahin sa aton mga kauturan, ginbali ang desisyon kag napierde ang kaso sa mas mataas nga korte. Dugang pa, ginpasaka ang isa ka reklamo sang Hulyo 2007 batok sa pila ka opisyal sang gobierno nga nagdumala sing ginpalawig kag wala sing pahanugot nga imbestigasyon sa aton relihioso nga mga hilikuton sa St. Petersburg.
[Chart/Graph sa pahina 228-230]
IMPORTANTE NGA MGA HITABO—Rusya
1890
1891 Si Semyon Kozlitsky gintapok sa nasidlangan nga bahin sang Emperyo sang Rusya bangod sang masidla nga pagbantala.
1904 Nabaton sang sanga sa Alemanya ang mga sulat halin sa Rusya nga nagapasalamat para sa mga publikasyon pasad sa Biblia.
1910
1913 Ginkilala sang gobierno sang Rusya ang talatapan sang mga Estudyante sang Biblia sa Finland, nga bahin sadto sang Emperyo sang Rusya.
1923 Nagsugod sa pagbaton ang Watch Tower Society sing mga sulat nga nagapangabay nga padalhan sing mga literatura sang Biblia ang Rusya.
1928 Sa Moscow, ginpresentar ni George Young ang isa ka pangabay nga tugutan ang mga hilikuton sang mga Estudyante sang Biblia sa Rusya. Wala magtugot ang mga awtoridad nga palawigon ang iya pasaporte.
1929 Ginpirmahan ang kontrata sa isa ka estasyunan sang radyo sa Tallinn, Estonia. Ginpalayag ang mga lektura sa Biblia kag mabatian ini sa Leningrad kag iban nga siudad.
1930
1939-40 Ginsakop sang USSR ang Ukraine, Moldova, kag ang mga republika sa Baltic. Linibo ka Saksi ni Jehova ang nangin sakop sang pungsod.
1944 Ginatos ka Saksi ang ginpriso kag gindala sa mga kampo konsentrasyon sa bug-os nga Rusya.
1949 Gintapok sa Siberia kag sa Malayo nga Sidlangan sang Rusya ang mga Saksi ni Jehova sa Moldova.
1950
1951 Kapin sa 8,500 ka Saksi halin sa nakatundan sang Ukraine, Belarus, Latvia, Lithuania, kag Estonia ang gintapok sa Siberia.
1956/57 Ang mga delegado sa 199 ka distrito nga kombension sa bug-os nga kalibutan nagpetisyon sa gobierno sang Sobyet para sa kahilwayan sa relihion.
Hingapusan sang katuigan 1950 Kapin sa 600 ka Saksi ang ginpain sa pinasahi nga kampo sang pagpangabudlay sa Mordvinia.
1965 Nagpagua sing pinasahi nga sugo ang gobierno sang Sobyet nga mahimo na makapuyo ang mga Saksi sa gua sang Siberia. Ang mga Saksi nga gintapok sa Siberia nagpuyo sa iban nga bahin sang pungsod.
1970
1989-90 Sa una nga tion, nagkitaay ang mga katapo sang Nagadumala nga Hubon kag ang mga kauturan sa Rusya. Ang mga Saksi sa USSR nagkadto sa Poland agod magtambong sa espesyal nga mga kombension.
1990
1991 Sang Marso 27, legal nga ginkilala ang mga Saksi ni Jehova sa Rusya.
1992/93 Ginhiwat ang internasyonal nga mga kombension sa St. Petersburg kag Moscow.
1997 Gindedikar ang sanga sa Rusya nga nahamtang sa minuro sang Solnechnoye, malapit sa St. Petersburg.
1999 Gindedikar ang una nga Assembly Hall sa Rusya, sa St. Petersburg.
2000
2003 Natapos ang ginpadakuan nga sanga.
2007 Kapin sa 2,100 ka kongregasyon kag napain nga mga grupo ang aktibo sa Rusya.
[Graph]
(Tan-awa ang publikasyon)
Kabug-usan nga Manugbantala
Kabug-usan nga Payunir
Kabug-usan nga Manugbantala
Kabug-usan nga Payunir
Kabug-usan nga manugbantala sa 15 ka pungsod sang anay U.S.S.R.
360,000
300,000
240,000
180,000
120,000
60,000
40,000
20,000
1890 1910 1930 1950 1970 1990 1990 2000
[Diagram/Mapa sa pahina 218]
(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)
Ang iban nga sanga nagbulig nga madul-ong ang mga literatura sa bug-os nga pungsod
GERMANY FINLAND
↓ ↓
Solnechnoye
↓ ↓ ↓ ↓
BELARUS KAZAKHSTAN MOSCOW RUSSIA
JAPAN
↓
Vladivostok
↓
KAMCHATKA
[Mapa sa pahina 116, 117]
(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)
ARCTIC CIRCLE
ARCTIC OCEAN
North Pole
Barents Sea
Kara Sea
Laptev Sea
East Siberian Sea
Chukchi Sea
Bering Strait
SWEDEN
NORWAY
DENMARK
COPENHAGEN
GERMANY
POLAND
Lodz
WARSAW
Baltic Sea
FINLAND
ESTONIA
LATVIA
LITHUANIA
BELARUS
Brest
UKRAINE
L’viv
MOLDOVA
Caspian Sea
KAZAKHSTAN
ASTANA
Kengir
UZBEKISTAN
TASHKENT
Angren
CHINA
MONGOLIA
ULAANBAATAR
CHINA
Sea of Japan
JAPAN
TOKYO
Hokkaido
Sea of Okhotsk
Bering Sea
RUSSIA
Petrozavodsk
St. Petersburg
Solnechnoye
Kaliningrad
Novgorod
Vyshniy Volochek
MOSCOW
Tula
Orel
Kursk
Voronezh
Udarnyy
Vladimir
Ivanovo
Nizhniy Novgorod
Syktyvkar
Ukhta
Pechora
Inta
Novaya Zemlya
Vorkuta
URAL MTS.
SIBERIA
Yekaterinburg
Naberezhnye Chelny
Izhevsk
Saratov
Volzhskiy
Stavropol’
Pyatigorsk
Mt. El’brus
Nal’chik
Nartkala
Beslan
Vladikavkaz
CAUCASUS MTS.
Astrakhan
Volga River
Tomsk
Novosibirsk
Kemerovo
Krasnoyarsk
Novokuznetsk
Ust’-Kan
Aktash
Biryusinsk
Oktyabr’skiy
Bratsk
Vikhorevka
Tulun
Central Khazan
Zima
Zalari
Usol’ye-Sibirskoye
Kitoy
Angarsk
Irkutsk
Lake Baikal
Kirensk
Khabarovsk
Vladivostok
Korsakov
Yuzhno-Sakhalinsk
Sakhalin
Yakutsk
Oymyakon
Ust’-Nera
Kamchatka
Chukchi Peninsula
Kolyma River
Khayyr
Noril’sk
[Mapa sa pahina 167]
(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)
Caspian Sea
Baltic Sea
Barents Sea
Kara Sea
ARCTIC OCEAN
North Pole
Laptev Sea
East Siberian Sea
Chukchi Sea
Bering Strait
Sea of Okhotsk
Sea of Japan
KAZAKHSTAN
CHINA
MONGOLIA
MURMANSK
PSKOV
TVER’
MOSCOW
BELGOROD
VORONEZH
ROSTOV
KABARDINO-BALKARIA
ALANIA
IVANOVO
NIZHEGOROD
MORDVINIA
ULYANOVSK
VOLGOGRAD
TATARSTAN
PERM’
KOMI REP.
URAL MTS.
SIBERIA
SVERDLOVSK
CHELYABINSK
KURGAN
TYUMEN’
OMSK
TOMSK
NOVOSIBIRSK
ALTAI
ALTAI REP.
KEMEROVO
KHAKASSIA REP.
KRASNOYARSK
TUVA REP.
IRKUTSK
BURYATIA
CHITA
SAKHA REPUBLIC
AMUR
KHABAROVSK
PRIMORSKIY KRAY
SAKHALIN
KAMCHATKA
[Retrato sa pahina 66]
Pagbutlak sang adlaw sa Chukchi Peninsula
[Retrato sa pahina 68]
Ini nga karatula, sa Kazakh kag Ruso nga lenguahe, nagatudlo sa Bukhtarma nga minuro sang Siberia, diin gintapok si Semyon Kozlitsky
[Retrato sa pahina 71]
Ang mag-asawa nga Herkendell naghinguyang sang ila honeymoon sa pagbulig sa nagahambal sing Aleman nga mga tawo sa Rusya
[Retrato sa pahina 74]
Ang power of attorney nga ginhatag kay Kaarlo Harteva (tuo) nga ginselyuhan sang gobierno sang Russian Imperial Consul sa New York
[Retrato sa pahina 80]
Sang Mayo 1925, ining kombension sang mga Ruso sa Carnegie, Pennsylvania, gintambungan sang 250, kag 29 ang ginbawtismuhan
[Retrato sa pahina 81]
Ini nga magasin nagsiling: “Ang Voronezh Oblast puno sing mga sekta”
[Retrato sa pahina 82]
Si George Young
[Retrato sa pahina 84]
Sa halos napulo ka tuig, si Aleksandr Forstman nagbadbad pakadto sa Ruso sang mga tract, pulyeto, kag mga libro
[Retrato sa pahina 90]
Si Pyotr Krivokulsky kag ang iya asawa nga si Regina, 1997
[Retrato sa pahina 95]
Si Olga Sevryugina nangin alagad ni Jehova bangod sang ‘mga sulat nga ginhigot sa bato’ ni Pyotr
[Retrato sa pahina 100]
Si Ivan Krylov
[Retrato sa pahina 101]
Ang gintapok nga mga Saksi nagpatindog sang ila mga puluy-an sa Siberia
[Retrato sa pahina 102]
Gintapok sa Siberia si Magdalina Beloshitskaya kag ang iya pamilya
[Retrato sa pahina 110]
Si Viktor Gutshmidt
[Retrato sa pahina 115]
Si Alla sang 1964
[Retrato sa pahina 118]
Si Semyon Kostylyev karon
[Retrato sa pahina 120]
Ang paghanas kay Vladislav Apanyuk sa Biblia nagbulig sa iya nga malampuwasan ang mga pagtilaw sa iya pagtuo
[Retrato sa pahina 121]
Nasapwan sang mga pulis ining pulyeto nga, “After Armageddon—God’s New World,” sa puluy-an ni Nadezhda Vishnyak
[Retrato sa pahina 126]
Si Boris Kryltsov
[Retrato sa pahina 129]
Si Viktor Gutshmidt upod sa iya utod nga babayi (sa likod), mga bata nga babayi, kag asawa nga si Polina, mga isa ka bulan antes sia gindakop sang 1957
[Retrato sa pahina 134]
Si Ivan Pashkovsky
[Retrato sa pahina 136]
Sang 1959, gin-imprinta sa “Crocodile” nga magasin ining laragway sang literatura nga nadiskobrehan sa uhot
[Retrato sa pahina 139]
Natukiban sang KGB ang isa ka imprintahan sa idalom sini nga balay sang 1959
[Retrato sa pahina 142]
Si Aleksey Gaburyak nagbulig agod mapahiusa liwat ang mga nag-alaplaag
[Retrato sa pahina 150]
De-mano nga mga Kagamitan sa Pag-imprinta
Rotary press
Paper press
Trimmer
Stapler
[Retrato sa pahina 151]
Si Stepan Levitsky, nga drayber sang tren, maisugon nga nagpalapit sa isa ka manug-imprinta
[Retrato sa pahina 153]
Si Grigory Gatilov nagbantala sa iban sa iya selda
[Retrato sa pahina 157]
Ang matag-as nga mga bulak nangin maayo nga palanaguan para sa pagtuon sing Biblia kag mga paghinun-anon
[Retrato sa pahina 161]
Ang aktual nga kadakuon sang “Lalantawan” nga magasin nga ginhimo nga gamay katama nga bukleta
[Retrato sa pahina 164]
“Mando sang Presidium of the Supreme Soviet of the USSR”
[Retrato sa pahina 170]
Ang mga kauturan nagatago sing “mga manggad” sa mga maleta nga may sekreto nga mga suludlan ukon sa suwelas sang ila mga sapatos
[Retrato sa pahina 173]
Si Ivan Klimko
[Retrato sa pahina 175]
Makaigo sa isa ka posporo ang lima ukon anom ka kopya sang “Ang Lalantawan” nga daw lawa ka pino ang pagkasulat
[Retrato sa pahina 184, 185]
Sa mga tinuig nga ginhinguyang nila sa isa ka kampo sa Mordvinia, wala sing utod nga lalaki nga wala makasaulog sing Memoryal
[Retrato sa pahina 194]
Si Nikolai Gutsulyak nagpanaksi sing di-pormal sa asawa sang nagadumala sang kampo
[Retrato sa pahina 199]
Internasyonal nga mga Kombension
Sang 1989, ang Ruso nga mga delegado nagtambong sa tatlo ka internasyonal nga mga kombension sa Poland
Warsaw
Chorzow
Poznan
[Retrato sa pahina 202]
Pagkatapos mabaton ang opisyal nga rehistrasyon, gikan sa wala patuo: Theodore Jaracz, Michael Dasevich, Dmitry Livy, Milton Henschel, isa ka empleyado sa departamento sang hustisya, Anany Grogul, Aleksey Verzhbitsky, kag Willi Pohl
[Retrato sa pahina 205]
Si Milton Henschel nga nagapamulongpulong sa 1992 “Mga Manugdala Sing Kapawa” Internasyonal nga Kombension sa Kirov Stadium, St. Petersburg
[Retrato sa pahina 206]
Ang propiedad nga ginbakal sa Solnechnoye, Rusya
[Retrato sa pahina 207]
Sanday Aulis kag Eva Lisa Bergdahl nalakip sa una nga grupo sang mga boluntaryo nga nag-abot sa Solnechnoye
[Retrato sa pahina 208]
Sanday Hannu kag Eija Tanninen gin-asayn sa St. Petersburg
[Retrato sa pahina 210]
Si Roman Skiba naglakbay sing tuman kalayo sa distrito nga hilikuton upod sa iya asawa nga si Lyudmila
[Retrato sa pahina 220]
Ang mga kauturan nga nagahakot sing mga literatura sa pantalan sang Vladivostok
[Retrato sa pahina 224]
Sanday Arno kag Sonja Tüngler may madamo nga pribilehiyo sa ila asaynment sa Rusya
[Retrato sa pahina 227]
Isa ka miting sang kongregasyon sa talon malapit sa St. Petersburg, 1989
[Retrato sa pahina 238]
Ginadumalahan sang sanga sa Rusya ang pagbadbad sing literatura sa kapin sa 40 ka lenguahe
[Retrato sa pahina 243]
Ang una nga Pioneer Service School nga ginhiwat sa St. Petersburg, Hunyo 1996
[Retrato sa pahina 246]
Pagbantala sa Rusya
Sa mga kaumhan sang Perm’ kag Nartkala
Sa mga kalye sang St. Petersburg
Pagpamalaybalay sa Yakutsk
Sa mga tiendahan sang Saratov
[Retrato sa pahina 252, 253]
Sanga sa Rusya
Ang hitsura sang ginapuy-an nga mga bilding kag ang palibot sini kon tan-awon sa ibabaw
[Retrato sa pahina 254]
Gintambungan sang 23,537 ang 2006 nga distrito nga kombension sa Moscow
[Retrato sa pahina 254]
Luzhniki Stadium