Uganda

SA SULOD sang mga siglo, ginatukib sang mga manuglagulad ang ginahalinan sang tubig sang Suba Nilo, nga nagailig sa katunga nga bahin sang Aprika kag nagapakadto sa Dagat Mediteraneo. Sang ulihi, nasentro ang igtalupangod sang pila ka manuglagulad sa Lake Victoria kag sa palibot nga mga bukid subong amo ang panguna nga ginahalinan sang wala nagakahubas nga tubig sang Nilo. Sining karon lang nga dekada, madamo sa pumuluyo sa sina nga lugar ang nakunyag sa pag-usisa sang ginahalinan sang mas hamili nga tubig—ang “tubig nga buhi” nga nagahatag sing “kabuhi nga walay katapusan.” (Juan 4:10-14) Amo ini ang kasaysayan sang mga tawo sa Uganda nga “ginauhaw sa pagkamatarong.”—Mat. 5:6.

“ANG PERLAS SANG APRIKA”

Ang Uganda, nga yara sa sentro sang Aprika kag maagyan sang ekwador, isa ka matahom nga pungsod nga may kasarangan nga klima. Ang nagakatunaw nga mga niebe sa matahom nga Ruwenzori Range—nga ginatawag Mountains of the Moon—amo ang ginahalinan sang tubig nga nagailig sa madamo nga suba kag linaw. Bangod matambok ang duta kag pirme nagaulan sa Uganda, maayo gid ini tamnan sang kape, tsa, kag koton. Madamo diri sing sab-a nga saging nga ginahimo nga matooke, ang isa sa panguna nga pagkaon sang mga Ugandan. Madamo man ang nagakaon sing balinghoy, mais, millet, kag sorgum.

Madamo sing leon, elepante, hippo, buaya, leopardo, giraffe, kag antelope, subong man mga chimpanzee, nanarisari nga amu, kag ang madali na lang mapapas nga gorilya sa sining tropikal nga pungsod. Mabatian man ang manami nga mga huni sang matahom nga mga pispis. Madamo gid sing matahom sa Uganda, amo nga ginatawag ini nga “perlas sang Aprika.”

 ANG MGA PUMULUYO SA UGANDA

Mga 30 milyones ka tawo nga naggikan sa mga 30 ka etniko nga grupo ang nagapuyo sa Uganda. Madamo ang relihioso kag miembro sang simbahan sang Cristiandad, pero kaangay sang iban, nagahiwat man sila sing tradisyunal nga relihiosong mga buhat sa ila pagsimba. Kinaandan na nga mainabyanon kag maabiabihon ang mga Ugandan, kag normal man para sa pila nga magluhod kon nagatamyaw ukon nagaserbisyo sa mga mas tigulang sa ila.

Apang, makapasubo nga sang katuigan 1970 kag 1980, ining matahom nga “perlas” kag ang iya hamili nga mga pumuluyo nahalitan gid bangod sang kinagamo sa pulitika nga nagresulta sa kamatayon sang linibo ka tawo. Dugang pa, ginsalot man sila sang AIDS. Sa sini nga mga kahimtangan, ginlugpayan sang mga Saksi ni Jehova kag ginhatagan sing paglaum ini nga mga tawo.

ANG MATUOD NGA MGA PAYUNIR

Suno sa rekord, una nga ginbantala ang Ginharian sa Uganda sang 1931, sang ang sanga talatapan sa South Africa amo ang nagdumala sa pagbantala sa mga pungsod sang Aprika nga yara sa bagatnan nga bahin sang ekwador. Agod masugdan ining malapad nga teritoryo, gin-asayn sang sanga ang duha ka payunir nga sanday Robert Nisbet kag David Norman sa pagbantala sa lugar nga ginatawag karon nga Kenya, Uganda, kag Tanzania.

Determinado gid sanday Utod Nisbet kag Norman nga ibantala ang maayong balita sang Ginharian sa interyor nga bahin sang Aprika. Gin-umpisahan nila ang ila kampanya sa Dar es Salaam sang Agosto 31, 1931, nga may dala nga 200 ka karton nga literatura. Halin diri, nagkadto sila sa isla sang Zanzibar kag nian nagdiretso sa pantalan sang Mombasa pakadto sa mabukid nga bahin sang Kenya. Nagsakay sila sa tren kag nagbantala sa mga banwa nga maagyan sang tren pakadto sa nasidlangan nga pangpang sang Lake Victoria. Gintabok sang duha ka maisog  nga payunir ang linaw paagi sa sakayan kag nag-abot sa Kampala, ang kapital sang Uganda. Pagkatapos nga nakapahamtang sang madamo nga literatura kag suskripsion sang The Golden Age, nagpadayon ang duha ka utod sa mga suludlon nga bahin sakay sa salakyan.

Pagligad sang apat ka tuig, sang 1935 ginkadtuan sang apat pa ka payunir gikan sa South Africa ang East Africa. Sila amo sanday Gray Smith kag ang iya asawa nga si Olga, si Robert Nisbet kag ang iya manghod nga lalaki nga si George. Kargado sang ila mga gamit ang ila dala nga duha ka van, nga amo ang ginhimo nila nga tululugan. Ining makugi nga mga payunir nag-agi sa batsihon nga mga dalan kag nagpanuhotsuhot sa mga hilamon nga nagataas sing tubtob tatlo ka metro. “Pirme sila nagatulog sa wayang,” siling sang isa ka report, “kag makita, mabatian, kag mabatyagan nila kon ano gid ang yara sa palibot sa sentro sang Aprika lakip na ang pagngurob sang mga leon kon gab-i, mahim-ong nga paghalab sang mga sebra kag mga giraffe, kag ang dalagku nga mga rhino kag elepante.” Maisugon nila nga ginduaw ang mga banwa nga wala pa gid anay nabantalaan.

Naghinguyang sing pila ka tion sanday Gray kag Olga Smith sa Tanganyika (karon Tanzania), samtang sanday Robert kag George Nisbet naman nagkadto sa Nairobi, Kenya. Sang ulihi, sang ang gobierno nga nagsakop sa Tanganyika nagmando nga maghalin ang mga Smith, nagpaamulya sila sa Kampala, Uganda. Apang sa sini nga tion, indi  maayo ang kahimtangan sa Kampala, amo nga pirme sila ginabantayan sang mga pulis. Bisan pa sa sini, nagpadayon gihapon sila nga mag-asawa, kag sa sulod sang duha ka bulan, nakapahamtang sila sing 2,122 ka libro kag mga bukleta kag nakahiwat sing anom ka miting publiko. Pero sang ulihi, nagpagua ang gobernador sing mando nga pahalinon sila sa Uganda. Nagbiyahe sila pa Nairobi, kag nagkitaay sila sang mag-utod nga Nisbet antes magbalik sa South Africa.

Bangod sang pagpakamaayo ni Jehova, ini nga pagbantala nangin madinalag-on gid, kag nakahatag sing maayo nga panaksi. Walay sapayan sang pagpamatok sang mga relihion kag mabaskog nga pag-ipit sang nagpanakop nga gobierno, nakapanagtag ang mga payunir sing sobra sa 3,000 ka libro kag kapin sa 7,000 ka bukleta, luwas pa sa madamo nga suskripsion. Pagkatapos sini nga mga kampanya, nagligad pa ang madamo nga tuig antes napanaksihan liwat ang Uganda.

PAGPANAKSI LIWAT

Sang Abril 1950, nag-istar sa Kampala ang isa ka lamharon nga mag-asawa gikan sa England. Ini amo sanday Utod Kilminster. Malangkagon nga ginbantala nila ang maayong balita sang Ginharian kag nalipay sila sang namati ang isa ka Griego kag isa ka Italyano nga pamilya.

Nian, sang Disiembre 1952, sanday Utod Knorr kag Henschel nga naghalin sa ulong talatapan sang mga Saksi ni Jehova sa New York, nagkadto sa Nairobi, Kenya. Indi gid luyag palampason ni Utod Kilminster ang kahigayunan nga makaupod sila, gani naglakbay sia halin sa Kampala pakadto sa Nairobi. Ginpalig-on nanday Utod Knorr kag Henschel ang gamay nga grupo sa Nairobi kag naghimos nga maorganisar ang isa ka kongregasyon sa Kampala. Wala magdugay, nag-uswag ang bag-o natukod nga kongregasyon, kag sang 1954 nga tuig sang pag-alagad, napulo ka manugbantala ang pinakamadamo nga nakigbahin sa ministeryo.

 Sa amo man nga tuig, si Eric Cooke, halin sa sanga talatapan sa Southern Rhodesia (karon Zimbabwe), nagbisita sa East Africa kag nakig-upod sing madugaydugay sa kongregasyon sa Kampala. Bisan pa nagatambong ang mga utod sa semanal nga pagtinuon sang kongregasyon sa Ang Lalantawan, indi pa sila tanto ka aktibo sa pagministeryo. Gani ginpalig-on ni Utod Cooke si Utod Kilminster nga dumalahan ang tanan nga miting sang kongregasyon, lakip na ang Miting sa Serbisyo. Agod pasangkaron ang pagbantala, ginpadaku ni Utod Cooke ang pamalaybalay nga ministeryo kag mahigugmaon nga ginhanas sing personal ang pila sa mga manugbantala.

Sa sina nga tion, kalabanan sang ila ginabantalaan amo lamang ang mga taga-Europa nga nagapuyo sa Uganda. Apang naobserbahan ni Utod Cooke nga kalabanan sang mga tumandok sa Kampala nagahambal sing Luganda. Nanugda sia nga agod malab-ot ang tagipusuon sang mga tumandok, kinahanglan badbaron sang mga utod ang mga publikasyon sa Luganda nga lenguahe. Sang 1958, gingamit nila ang bag-o nabadbad nga bukleta nga “This Good News of the Kingdom.” Makapalig-on gid ini! Nag-uswag ang hilikuton, kag sang 1961, nakalab-ot sa 19 ka manugbantala sang Ginharian ang nakigbahin sa ministeryo.

 Bangod sang sekular nga trabaho ni Utod Kilminster, nasugilanon niya si George Kadu, isa ka mapagsik nga Ugandan nga mga kuarentahon ang edad nga nagahambal sing Luganda. Maayo man sia sa Ingles. Nangin interesado si George sa Makasulatanhon nga kamatuoran sang natun-an niya nga ang ngalan sang Dios amo si Jehova, kag nagtuon sia sa Biblia. Sang ulihi, nag-upod sia kay Utod Kilminster kag nangin manugpatpat sa pagbantala sa balay kag balay. Nian sang 1956, sang ginhiwat ang una nga bawtismo sa Uganda sa Lake Victoria malapit sa Entebbe, nagpabawtismo si George bilang simbulo sang iya dedikasyon kay Jehova.

Wala magdugay sang ulihi, makapasubo nga nagluya liwat ang pagbantala sing Ginharian. Nagpauli ang pila ka dumuluong nga mga utod sa ila pungsod sang natapos ang ila kontrata sa trabaho. Nadisfellowship ang pila ka utod nga lalaki, kag nasandad ang iban bangod sang indi Makasulatanhon nga paggawi sang pila sa sulod sang kongregasyon. Apang, ginhigugma gid ni Utod Kadu si Jehova kag kumbinsido sia nga nasapwan niya ang kamatuoran. Nangin matutom sia ‘sa maayo nga panag-on, kag sa magamo nga panag-on’ kag matutom sia nga nag-alagad subong gulang tubtob sa iya kamatayon sang 1998.—2 Tim. 4:2.

PAG-ALAGAD SA MGA LUGAR NGA MAY MAS DAKU NGA PANGINAHANGLAN

Malapad ang teritoryo sa East Africa, kag kinahanglan ang mas madamo nga manugbantala. May isa pa gid ka kabudlayan. Wala ginpasugtan sang gobierno nga nagsakop sa sini nga mga lugar nga magsulod ang mga misyonero. Ano ang kinahanglan nga himuon?

Sang 1957, may panawagan sa mga manugbantala sa bug-os nga kalibutan kon sin-o ang luyag mag-alagad sa mga lugar nga may mas daku nga panginahanglan. Ginpalig-on ang hamtong sa espirituwal nga mga utod nga lalaki nga magsaylo sa mga lugar nga kinahanglan ang dugang pa nga manugbantala. Ini nga pangagda kaangay sang nakita  ni apostol Pablo sa palanan-awon tuhoy sa isa ka tawo nga nagapakiluoy sa iya: “Magtabok ka sa Macedonia kag buligi kami.” (Binu. 16:9, 10) Paano ining modernong adlaw nga pangagda nakabulig sa pag-uswag sa pagbantala sa Uganda?

Gin-ilog nanday Frank kag Mary Smith ang panimuot ni Isaias, gani sang nabatian nila ini nga panawagan, naghanda sila gilayon agod magsaylo sa East Africa. a (Isa. 6:8) Sang Hulyo 1959 nagsakay sila sa barko halin sa New York pakadto sa Cape Town dayon nagdiretso sa Mombasa. Nian nagsakay sila sa tren pakadto sa Kampala, sa diin nakakuha sing kontrata sa trabaho si Frank subong kemiko sang gobierno sa Geological Survey Department. Nagpuyo sila nga mag-asawa sa Entebbe nga mga 35 kilometros sa bagatnan sang Kampala. Ang Entebbe isa ka matahom nga siudad sa pangpang sang Lake Victoria kag wala pa gid ini nabantalaan. Regular nga nagatambong sa mga miting ang mag-asawa sa gamay apang nagauswag nga kongregasyon sa Kampala.

Sang ulihi, ginpaambit sang mga Smith ang kamatuoran kay Peter Gyabi kag sa iya asawa nga si Esther. Mataas ang katungdanan ni Peter sa gobierno sang Uganda.  Antes sini, nakabaton si Peter sing libro nga What Has Religion Done for Mankind? b pero wala niya ini ginsapak bangod masako sia sa iya sekular nga trabaho kag pirme sia ginaasayn sa iban nga lugar. Sang ulihi, ginpadala si Peter agod husayon ang kinagamo parte sa duta nga ginaagawan sang duha ka tribo. Nangamuyo sia, “Dios ko, kon buligan mo ako, alagaron ko gid ikaw.” Sang nasolbar ini sing mahim-ong, nadumduman niya ang iya pangamuyo kag ginbasa niya ang libro. Narealisar niya nga kamatuoran ang iya ginabasa kag ginpangita niya ang mga Saksi. Nalipay gid sia sang nasugilanon niya si Frank Smith, nga nagpasugot sa pagdumala sing regular nga pagtuon sa iya sa Biblia upod sa iya asawa! Subong resulta, nabawtismuhan ining malipayon nga mag-asawa, kag matutom gihapon nga nagabantala tuhoy sa Ginharian sa sobra na apat ka dekada.

Nagsabat man sa panawagan ang mga utod sa iban nga pungsod nga mag-alagad sa mga lugar nga may mas daku nga panginahanglan. Ang iban nakatigayon sing kontrata sa trabaho sa mga lugar nga malayo sa gamay nga grupo sang mga manugbantala sa Kongregasyon sang Kampala. Ang isa ka mag-asawa nag-istar sa Mbarara, isa ka gamay nga banwa nga nahamtang sa bagatnan-katundan kag mabukid nga bahin sang Uganda, nga mga 300 kilometros ang kalayuon gikan sa Kampala. Naghiwat sila sing Pagtinuon sa Ang Lalantawan kag CBS sa ila balay. Apang, kon kaisa nagabiyahe sila pakadto sa Kampala ukon Entebbe agod makapakig-upod sa mga kauturan. Pirme man sila nagapakig-angot sa sanga talatapan sa Luanshya, Northern Rhodesia (karon Zambia), nga amo ang nagadumala sa pagbantala sang Ginharian sa East Africa sa sina nga tion. Si Harry Arnott, nga amo ang manugtatap sang sanga, nagpangalagad man subong zone overseer. Ginduaw niya ang Kampala agod palig-unon ang diutay  nga manugbantala sa Uganda. Ginpasalamatan gid nila sia sa iya mahigugmaon nga kabalaka.

Ang isa pa ka mag-asawa nga nagahandum gid nga mag-alagad sa mga lugar nga nagakinahanglan sing dugang nga manugbantala amo sanday Tom kag Ann Cooke nga taga-England. Nag-aplay si Tom sing trabaho sa pila ka pungsod kag nakatigayon sia sing mataas nga posisyon sa Ministry of Education sang Uganda. Bangod sang iya trabaho, nakaistar sila kag ang ila kuatro anyos nga bata nga si Sarah sa gamay nga banwa sang Iganga, nga mga 130 kilometros sa sidlangan sang Kampala. Pagkatapos nga natawo ang ila ikaduha nga bata nga si Rachel, nagsaylo si Tom kag ang iya pamilya sa Jinja. Ang Jinja isa ka banwa nga nahamtang sa ginahalinan sang tubig sang Nilo. Sang ulihi, nagsaylo sila sa Kampala.

MGA SAKRIPISYO KAG PAGPAKAMAAYO

Daku gid ang nabulig sini nga mga pamilya sa pagbantala sa Uganda! Matuod, ginbiyaan nila ang ila anay pamaagi sang pagkabuhi kag ang kasulhayan nga ila naandan. Apang, nalipay gid sila nga makita ang mapainubuson nga mga tawo nga nagbag-o sang ila kabuhi kag nagbaton sang maayong balita sang Ginharian. Nabatyagan man nila ang  mabakod nga higot sang Cristianong gugma sa tunga sang ila pamilya kag sa tumandok nga mga pamilya sa tion nga nagatipon sila sing tingob sa pagsimba kag sa malipayon nga pagpakig-upod.

“Nagdayaw gid kami sa kaayo kag pagtahod sang mga tawo sa amon ministeryo,” saysay ni Tom Cooke. “Isa gid ka kadungganan nga makabulig kag makita nga nagauswag ang kongregasyon.”

Sang ginpamangkot si Tom parte sa ila pagsaylo, sia nagsabat: “Maayo gid ang amon palibot para sa pag-alagad kay Jehova ilabi na kay gagmay pa ang amon kabataan. Yara sa tunga namon ang huwaran nga mga kauturan gikan sa madamo nga pungsod kag ang mahigugmaon kag mainunungon nga mga kauturan diri, kag ang madamo nga pribilehiyo sa pag-alagad. Malayo man kami sa impluwensia sang TV. Nakita man namon ang katahom sang Aprika. Pila lang ini sa mga pagpakamaayo sa amon.”

Makita man ang tudok nga apresasyon sa Cristianong paghiliupod sang mga nagboluntaryo sa mga lugar nga may mas daku nga panginahanglan paagi sa ila kahanda sa pagbiyahe pakadto sa Kenya agod magtambong sa mga sirkito nga asembleya. Nagadalahig ini sing 750 kilometros nga pagbiyahe sakay sa bus ukon tren!

Mas daku pa gid ang ila panikasog nga himuon sa tion sang distrito nga kombension. Halimbawa, sang 1961, ang mga delegado gikan sa Uganda kag Kenya nagtambong sa distrito nga kombension sa Kitwe, Northern Rhodesia (Zambia). “Nagalakip ini sang apat ka adlaw nga pagbiyahe sa kapin sa 1,600 kilometros sa pila sa mabudlay kag kalabanan indi sementado nga dalan sang Tanganyika (Tanzania),” saysay sang isa sa mga delegado, “kag nian apat naman ka adlaw nga pagbiyahe sa nagatagiti nga init kag yab-ukon nga wayang sang Aprika pabalik sa Uganda. Manami gid ini nga eksperiensia, kag daku gid nga pagpakamaayo ang amon malipayon nga pagpakig-upod sa madamo nga kauturan.” Mabudlay gid ini nga pagbiyahe, amo nga  kinahanglan ang daku nga panikasog, pero makapaumpaw gid ini sa espirituwal!

ANG MGA MISYONERO NAGAHIMO SING IMPORTANTE NGA HILIKUTON

Sang 1962, nangin independiente ang Uganda gikan sa Britanya. Pagkasunod nga tuig, ginduaw ni Utod Henschel ang Nairobi, Kenya, kag ginhinun-anunan niya ang posibilidad nga magpadala sing mga misyonero sa Uganda. Sin-o ang iasayn sa Uganda?

Bag-o gid lang nag-abot agod mag-alagad sa Nairobi sanday Tom kag Bethel McLain, mga misyonero nga naggradwar sa ika-37 nga klase sang Gilead. Nakibot sila sang sila ang gin-asayn sa Kampala! Pero kinabubut-on nila nga ginbaton ang mga pagbag-o kag sila ang una nga misyonero nga gin-asayn sa Uganda nga nahanas sa Gilead. “Sang primero, nahidlaw kami sa Kenya,” siling ni Tom, “pero sang ulihi, nanamian na kami sa Uganda, ang mga tawo diri mainabyanon kag nalangkag sa pagpamati sa amon pagpanaksi.”

Nagatuon sing Swahili sa Kenya sanday Tom kag Bethel, apang karon magatuon naman sila sing Luganda. Wala sila sing manunudlo sa sini lenguahe, apang determinado gid sila kag nagsalig kay Jehova. Kinaugalingon  sila nga nagtuon sini paagi sa libro. Sa ila una nga bulan sa Uganda, naghinguyang sila sing 250 ka oras sa pagtuon sining bag-o nga lenguahe, kag sa masunod nga bulan, 150 ka oras na lang. Luwas pa ini sa 100 ka oras nga ila ginhinguyang sa pag-alagad sa latagon. Amat-amat nila nga natun-an ang ila bag-o nga lenguahe kag nakatigayon sing maayong resulta sa ministeryo.

Sang Enero 1964, ginbuylugan nanday Gilbert kag Joan Walters, mga gradwado sa ika-38 nga klase sa Gilead, sanday Tom kag Bethel. Ang duha pa ka mag-asawa nga naggradwar sa ika-38 nga klase sa Gilead nga sanday Stephen kag Barbara Hardy kag Ron kag Jenny Bicknell, gin-asayn sa kaingod nga Burundi apang bangod sang problema sa ila visa, gin-asayn na lang sila sa Uganda. Sa malip-ot lang nga tion, nagakinahanglan ang Kampala sing dugang nga puluy-an misyonero.

Pinasahi gid ang kongregasyon sa Kampala. Katapo sa sini nga kongregasyon si Utod Kadu kag ang iya pamilya; sanday John kag Eunice Bwali, mga espesyal  payunir nga mag-asawa halin sa Northern Rhodesia, kag ang ila mga kabataan; kag si Margaret Nyende kag ang iya mga kabataan. Ginhiwat ang mga miting sa isa ka tilipunan nga halos wala sing dingding. “Bisan diutay lang kami, makita kag mabatian kami sang mga nagalabay,” saysay ni Gilbert Walters. “Matalupangdan sang tanan ang matunog kag tinagipusuon nga pagpanguna sa pag-amba sang mga ambahanon sang Ginharian sang pamilya Bwali, bisan pa wala sing instrumento sa musika. Nagahatag ini sa amon sing kaisog nga magpadayon.”

Wala magdugay, gin-asayn sanday Gilbert kag Joan Walters sa Jinja agod magbukas sang isa ka puluy-an misyonero. Wala pa gid naorganisar ang pagbantala sa sini nga lugar. Sang ulihi, duha pa ka puluy-an misyonero ang ginbuksan, isa sa Mbale, malapit sa dulunan sang Kenya, kag ang isa sa Mbarara. Ang mga misyonero sa sini nga puluy-an nagpanghikot upod sa pila ka espesyal payunir gikan sa iban nga pungsod. Maathag nga ang latagon ‘maputi na agod anihon.’ (Juan 4:35) Apang ano ang kinahanglan himuon agod mapadasig ang pagpangani?

NAGAUSWAG NGA ORGANISASYON

Ginatinguhaan gid sang bug-os tion nga mga alagad sa Uganda nga tuptupan ang ila malapad nga teritoryo sing sistematiko. Sugod sa Lunes tubtob Biernes, nagabantala sila sa mga bilding kag mga apartment, sa diin ang mga kalye kag mga bloke may mga ngalan kag mga numero. Apang,  paano nila matuptupan sing maid-id ang mga teritoryo nga ang mga kalye wala sing mga ngalan kag wala sing numero ang mga balay?

“Gintunga namon ang teritoryo,” paathag ni Tom McLain. “Kami nga duha magalibot sa isa ka bahin sang bukid, samtang ang duha naman matabu sa amon. Ginasubay namon ang mga banas, nagataklad kag nagadulhog sa bukid samtang nagabantala sa mga balay tubtob nga magtabuay kami nga apat.”

Sang ulihi, nakabenepisyo ang dumuluong nga mga utod sa nagadamo nga mga Saksi nga Ugandan bangod kabisado nila ang teritoryo kag ang lokal nga kultura. Sa pihak nga bahin, nakatigayon naman sing mapuslanon nga eksperiensia ang lokal nga mga kauturan gikan sa dumuluong nga mga kauturan. Halimbawa, sa Jinja, pirme nagaupod ang Ugandan nga mga utod sa mga misyonero sa pag-alagad sa latagon. Kada Domingo nagabantala sila sa mga pamalay sugod sa alas otso sa aga asta alas dies. Dayon, nagahinguyang sila sing isa ka oras sa pagduaw liwat kag nian nagadumala sing pagtuon sa Biblia tubtob sa udto. Sa sini nga paagi, ang tanan sa kongregasyon nakabenepisyo sa pagbayluhanay sing kalantip kag pagpalig-on.

May hydroelectric power plant sa Jinja, nga amo anay ang ikaduha sa pinakadaku nga banwa sa pungsod. Bangod sini, naganyat ang mga tawo sa pagpatindog sing mga pabrika sa sini nga banwa. Nangin madinalag-on ang mga misyonero sa pagpanaksi sa masako nga mga terminal sang taksi kag bus. Ang mga nagabiyahe gikan sa malayo nga mga lugar nalangkag sa pagbaton sang mga literatura pasad sa Biblia agod basahon sa ila pagbiyahe. Gani, naglapnag ang binhi sang Ginharian sa palibot nga mga kaumhan.

 Gingamit man sang mga kauturan ang estasyon sang radyo agod mapalab-ot ang maayong balita sa mas madamo nga tawo. May regular sila nga programa kada semana sa isa ka estasyon sang radyo nga nagapalayag sa bug-os nga pungsod. Ini nga programa gintawag nga “Mga Butang nga Ginapalibugan sang mga Tawo.” Ginpresentar sang mga utod ang makapulukaw sa hunahuna nga mga topiko subong sang “Pag-atubang sa mga Problema sa Pamilya” kag “Kon Paano Mo Maamligan ang Imo Kaugalingon sa Krimen kag Kasingki” paagi sa pag-istoryahanay nanday “Mr. Robbins” kag “Mr. Lee.” Ang isa ka utod nagsaysay: “Indi kinaandan nga mabatian sa radyo ang tingog sang nagaistoryahanay nga Amerikano kag Scottish sa isa ka estasyon sang radyo sa Aprika. Masami kami makabati sang mga komento tuhoy sa programa sa amon pagministeryo, nga nagapakita nga mapuslanon gid ini nga pamaagi.”

 BULIG SA BAG-UHAN NGA MGA MANUGBANTALA

Sa sina nga tion, ang grupo sa Jinja nagahiwat sang ila mga miting sa pangpubliko nga tilipunan sang Walukuba. “Madamo sa mga kauturan ang bag-uhan,” hinumdom ni Tom Cooke, “kag pila lang ang mga publikasyon nga magamit sa paghanda sang ila mga bahin sa miting.” Ano ang kinahanglan himuon?

“Gintipon sang mga misyonero ang ila mga publikasyon sa balay sang isa ka utod nga nagapuyo sa sentro sang Walukuba,” saysay ni Tom. “Kada Lunes sang gab-i, ang mga may bahin nagakadto didto agod manalawsaw.” Karon may pila na ka kongregasyon sa palibot sang Jinja kag nasapwan nila nga mabungahon gihapon ang espirituwal nga pagpangisda sa sining panguna nga ginahalinan sang tubig sang Nilo.

ANG MGA NAGALAKBAY NGA MANUGTATAP NAKABULIG SA PAG-USWAG SA ESPIRITUWAL

Sang Septiembre 1963, ang pagbantala nga hilikuton sa Uganda ginadumalahan sang bag-o lang natukod nga sanga sa Kenya, kag gin-asayn sanday William kag Muriel Nisbet nga duawon ang Uganda subong sakop sang ila sirkito sa Nairobi. Sing talalupangdon, ginpadayon ni William ang ginsugdan sang iya makugi nga mga magulang nga sanday Robert kag George, nga nagbantala sa Uganda sang nagligad nga 30 ka tuig. Nakabenepisyo karon ang mga manugbantala sa pagpangabudlay sang ikaduha nga grupo sang mga Nisbet.

Nagdamo ang interesado, nagdugang ang mga grupo, kag naglinapta ang mga manugbantala. Gani, ang regular nga pagduaw sang mga nagalakbay nga manugtatap importante gid sa paghanas kag pagpalig-on kag pagpasalig sa mga kauturan nga yara sa naligwin nga mga duog nga “ang mga mata ni Jehova nagatulok sa mga matarong.”—1 Ped. 3:12.

Sang 1965, sanday Stephen kag Barbara Hardy nagduaw sa mga kongregasyon sa sirkito nga sakop sang Uganda  pakadto sa Seychelles, isa ka grupo sang mga isla nga 2,600 kilometros gikan sa Indian Ocean. Isa ka bes, ginlibot nila ang Uganda agod mahibaluan kon sa diin ang mas madamo sing interesado. Ginsakyan nila ang isa ka Volkswagen Kombi nga ginpahulam sa ila sang sanga sa Kenya agod gamiton sa pagbiyahe kag tulugan. Nakadtuan nila ang mga banwa sang Uganda nga Masaka, Mbarara, Kabale, Masindi, Hoima, Fort Portal, Arua, Gulu, Lira, kag Soroti sa sulod lamang sang anom ka semana.

“Makakulunyag ang pagbiyahe,” saysay ni Utod Hardy, “kag makalilipay ang pagbantala. Ang tanan mabinuligon kag mainabyanon gid, lakip na ang lokal nga mga opisyal. Madamo nga beses nga kon kadtuan namon ang isa ka balay agod makigsugilanon sa ila, ang amon pagbisita nangin ‘pamulongpulong publiko’ kay ang mga kaingod kag mga nagalabay nagapamati sa amon mensahe. Bisan pa kon nagadulog kami sa ginakabig namon nga naligwin nga duog, nagayuhum ang mga tawo kag nagapalapit sa amon kay  ginakabig nila kami nga ila mga bisita. Naubos gilayon ang amon dala nga mga literatura. Nakapahamtang kami sing mga 500 ka libro kag madamo nga suskripsion sa Ang Lalantawan kag Magmata!”

Ang pagkamainabyanon, pagkamausisaon, kag pagkamahuyugon sa espirituwal sang mga Ugandan nagapakita sang daku nga posibilidad sang espirituwal nga pag-uswag. Labaw sa tanan, nalipay gid ang mag-asawa nga Hardy sa pagpakamaayo ni Jehova sa ila pagbantala sa sining mainuswagon nga latagon.

SI JEHOVA ANG NAGAPATUBO

Ang isa ka importante nga hitabo sa katawhan ni Jehova sa Uganda natabo sang narehistro ang International Bible Students Association sang Agosto 12, 1965. Bangod sini, legal nga ginkilala ang aton hilikuton nga paghimo sing disipulo. Ang mabinatunon nga mga Ugandan, kaangay nanday George Mayende, Peter kag Esther Gyabi, kag Ida Ssali amo ang nangin miembro sang gamay apang malig-on kag mainunungon nga grupo sang mga Saksi sang katuigan 1960. Suno sa report, sang 1969, sa mga walo ka milyon nga pumuluyo sang Uganda, may 75 ka manugbantala. Nagapahangop ini nga may 1 ka Saksi sa kada 100,000 ka tawo. Sang 1970 nakalab-ot sa 97 ang manugbantala, kag nangin 128 ini sang 1971. Sang 1972, may 162 ka aktibo nga Saksi ni Jehova sa Uganda.

Bisan pa makapalig-on ini nga pag-uswag, nahibaluan sang mga utod nga nagdamo sila indi sa ila kusog kundi bangod sa “Dios nga nagapatubo sini.” (1 Cor. 3:7) Wala sila makahibalo nga may daku nga pagbag-o nga matabo sa ila kabuhi sa katuigan 1970 kag magaatubang sila sang mapintas nga paghingabot bangod sang ila pagtuo. Ang kudeta ni Heneral Idi Amin sang 1971 ginsundan sang isa ka diktador nga paggahom nga nagresulta sa kabudlayan sang minilyon kag pagkalamatay sang linibo ka tawo. Nagdugang man ang binangig sa tunga sang gobierno kag sang  oposisyon bangod sa bag-o nga mga pagsulundan. Kon kaisa, ginasira ang mga dulunan sa kaingod nga mga pungsod. Ginpatuman ang curfew. Nagakadula ang mga tawo. Ang iban naman maid-id nga ginapanilagan. Ano ang reaksion sang aton mahidaiton kag mahigugmaon nga mga kauturan sa Uganda sa sining kinagamo, pagpamahog, kag kasingki?

“PAGGAHOM SANG DIOS” UKON SANG TAWO?

Sa sina gid nga tion, naplano na nga hiwaton ang “Paggahom sang Dios” Distrito nga Asembleya para sa tuig 1972 sa Kampala. Amo ini ang una nga kombension sa Uganda. Magaabot ang mga delegado halin sa Kenya, Tanzania, kag Etiopia. Paano nila atubangon ang nagalala nga kinagamo sa pulitika kag sa ulot sang mga tribo kag ang makakululba nga pag-agi sa mga dulunan? Dapat bala kanselahon ang kombension? Hugot nga ginpangamuyo ini sang mga utod, kag nangabay sing panuytoy  ni Jehova sa mga kahimusan sang kombension kag proteksion para sa magabiyahe nga mga delegado.

Sang ulihi, nangin makahaladlok pa gid ang kahimtangan sang nakita sang mga delegado sa dulunan ang daku nga grupo nga nagapalagyo pagua sa pungsod! Madamo ang nagbiya bangod sang mando nga pahalinon ang tanan nga taga-Asia nga indi banwahanon—ilabi na ang mga Indian kag mga Pakistan. Madamo ang naghalin, kaangay sang dumuluong nga mga manunudlo bangod nahadlok sila nga basi ipatuman man ini nga mando sa ila kag sa iban nga etniko nga grupo. Walay sapayan sina, padayon nga nagaabot ang mga kombensionista. Ano ang naabtan nila sa isa ka siudad nga nagaginamo sa pulitika?

Nakibot sila kay malinong man sa Kampala, kag malipayon nga ginahulat sang mga kauturan kag mga interesado sa pagahiwatan sang kombension ang mga bisita. Wala man nila ginapaabot nga hatagan sang mga opisyal ang mga kauturan sing permiso nga magpakabit sang dalagku nga mga banner sa masako nga dalan sa Kampala, nga nagapahibalo sang petsa kag lokasyon sang kombension. Magamo katama ang kahimtangan, apang madukot nga nasulat sa banner ang tema sang pamulongpulong publiko  nga “Paggahom sang Dios—Ang Lamang nga Paglaum sang Bug-os nga Katawhan.”

Madinalag-on nga natapos ang programa nga wala sing tublag, kag 937 ang pinakamadamo nga nagtambong—isa ka talalupangdon nga hitabo sa kasaysayan sang putli nga pagsimba sa Uganda. Pagkatapos sini, bisan pa ginbalabagan sa dulunan ang pagpauli sang mga delegado sa ila pungsod, wala nag-ugdaw ang ila kakugi, kag nakapauli sila nga wala naano. Sa tion sang nagalala nga kinagamo sa pulitika, maisugon nga ginpakita sang katawhan ni Jehova ang ila katutom sa ila Soberano nga Manuggahom. Kag sa sining magamo nga tion, “ginpabakud” sang Dios ang iya katawhan.—Sal. 138:3.

Lakip sa mga Ugandan nga nagtambong amo sanday George kag Gertrude Ochola. “Amo ini ang akon una nga pagtambong sa asembleya,” siling ni Gertrude, “kag nabawtismuhan man ako sa sini nga tion!” Apang si George indi pa Saksi. Nagasalimuang gid sia sa hampang nga soccer kag mas interesado sia nga makit-an ang istadyum subong halampangan sang soccer. Pero bangod sa maayo nga pamatasan sang iya asawa kag sa iya personal nga pagtuon sa Biblia, napahulag sia nga simbuluhan ang iya dedikasyon paagi sa pagpabawtismo sa Kenya sang 1975.

Ginsugid ni Gertrude nga isa sia sa mga nauna nga nakatuon sang kamatuoran sa aminhan sang Uganda. “Sang 1972, sang nabawtismuhan ako,” hinumdom niya, “abi ko kon puerte na gid kaligwin sang amon lugar. Subong, may yara na kami Kingdom Hall, puluy-an sang mga misyonero, kag opisina sang mga manugbadbad. Bangod sini, mas malipayon pa gid ako karon sangsa tion sang akon bawtismo!”

“SA MAGAMO NGA PANAG-ON”

Sang Hunyo 8, 1973, gulpi lang nga ginpahibalo sa radyo kag TV nga ginadumilian na ang 12 ka relihion, lakip ang mga Saksi ni Jehova. Ginakahadlukan ang bag-o nga  gobierno kag ginasuspetsahan nila nga mga espiya ang mga dumuluong. Nangin mabudlay katama para sa mga misyonero nga makigbahin sa pagministeryo sa publiko. Ang mga Saksi ni Jehova sa Uganda yara na karon “sa magamo nga panag-on.” (2 Tim. 4:2) Ano ang matabo sa ila?

Duha ka mag-asawa nga misyonero ang nagbiya sa pungsod sa sina nga tuig bangod wala sila gintugutan nga palawigon ang ila pagpuyo sa Uganda. Sang tungatunga sang Hulyo, ginpahalin ang nabilin nga 12 ka misyonero. Nakatener pa sing makadali ang dumuluong nga mga utod nga nag-alagad sa mga lugar nga may mas daku nga panginahanglan bangod sang ila sekular nga trabaho. Apang pagkadason nga tuig, ginpahalin man sila sa pungsod.

‘MAPAG-ON KAG DI-MATIONG’

Nasubuan gid ang mga Ugandan nga manugbantala sa pagbiya sang ila pinalangga nga mga kauturan. Apang sa bulig ni Jehova napamatud-an nga ‘mapag-on sila kag indi mationg.’ (1 Cor. 15:58) Ang ila pagkamainunungon makita sa wala sing pagpangalag-ag nga sabat sang isa ka tigulang nga utod nga si Ernest Wamala, sang ginpahibalo sia nga ginadumilian ang mga Saksi ni Jehova. Nagpabutyag sia: “Ngaa punggan nila kon ano ang yara sa akon tagipusuon?”

Ano ang himuon sang mga gulang, kaangay nanday George Kadu kag Peter Gyabi, karon nga wala na ang dumuluong nga mga gulang? Isa gid ka pagpakamaayo ang ila mabakod nga espirituwalidad kag paghangop sa lokal nga kultura. “Agod nga makasulod sa kamatuoran kag mag-alagad kay Jehova ang isa ka Ugandan,” paathag ni Utod Gyabi, “kinahanglan gid ang pagdisiplina sa kaugalingon agod biyaan ang mga kustombre nga supak sa mga talaksan ni Jehova. Importante gid ang pagdisiplina sa kaugalingon sa bahin sang responsable nga mga utod nga lalaki nga nagasalig lang sa nasulat  nga mga instruksion gikan sa organisasyon ni Jehova.” Ang maid-id nga pagtuon sang mga gulang nakabulig sa ila agod indi mapatalang sang sayop nga kaalam sang tawo. Subong resulta, napamatud-an nga ining magamo nga panag-on nangin tion sang pag-uswag sa espirituwal sang katawhan ni Jehova sa Uganda imbes nga pagluya.

Sa pihak nga bahin, ang kalabanan nga mga pumuluyo padayon nga nagabatyag sing kahadlok. Madamo nga tawo ang ginapahog, kag ang iban ginakulbaan sa mga militar. Lapnag ang korapsion, amo nga nag-usmod ang ekonomiya. Grabe gid ang halit sa sining matahom nga pungsod. Makasapo ayhan sing kalipay ang matutom nga mga alagad ni Jehova sa Uganda sa sining magamo nga tion?

MAKALILIPAY NGA PAGTILILIPON

Ginahimo sang gobierno ang ila bug-os nga masarangan agod punggan ang tanan nga pulitikal nga pagtilipon nga daw makatalagam sa ila rehimen. Bisan pa ginahuptan sang mga Saksi ni Jehova ang ila neutralidad, ginatuman man nila ang sugo nga indi pagbiyaan ang pagtilipon agod makapalig-unanay. (Heb. 10:24, 25) Kinahanglan gid nila ang kaisog kag pagkamapahituon agod mapadayon ang ila mga miting bisan pa maid-id sila nga ginabantayan sang awtoridad. Ano ang himuon sang mga alagad ni Jehova agod indi mamutikan ang ila mga pagtilipon?

Una, gin-organisar nila sa gagmay nga grupo ang pagtilipon sa pribado nga mga balay. Kon parte naman sa dalagku nga pagtilipon, ginahiwat nila ini nga daw kaangay lang nga nagapiknik sila. Halimbawa, nagatipon sing isa ka bes sa isa ka bulan ang bug-os nga kongregasyon para sa pamulongpulong kag Pagtinuon sa Ang Lalantawan. Ang mga utod nagahimos sing isa ka piknik sa publiko nga parke ukon sa isa ka hardin. Madinalag-on gid ini nga taktika para sa mga Ugandan kay mahuyugon sila sa pagtilipon, kag normal lang sa ila nga magtipon ang grupo sang mga mag-abyan ukon magparyente agod magsinadya. Dugang  sa ila mahalungon nga pagdala sang mga Biblia kag tulun-an nga mga libro, nagadala man ang mga kauturan sing mga kinahanglanon para sa piknik kag sulugbahan! Ginapahanumdom man sila sini nga piknik kon paano ang mga Israelinhon sang una nagakinalipay sa tion sang ila relihioso nga mga kapiestahan.—Deut. 16:15.

Sa tion sang pagdumili, ginahiwat ang ginpalip-ot nga mga sirkito nga asembleya sa amo man sini nga paagi. Bisan pa sa panikasog sang gobierno nga upangan sila, padayon gihapon sa pagtilipon ukon pagbantala sang maayong balita ang mga kauturan. Nakatambong pa gani ang pila sa ila sa mga kombension sa Nairobi kag ginpaambit ang ila makalilipay nga eksperiensia.

‘MAINANDAMON SUBONG SANG MGA MAN-UG APANG INOSENTE SUBONG SANG MGA SALAMPATI’

Nagapati gid ang responsable nga mga kauturan nga kon ‘mainandamon lamang sila subong sang mga man-ug apang inosente subong sang mga salampati,’ ang pagdumili mahimo nga indi gid man estrikto nga ipatuman kag mapadayon ang teokratiko nga mga hilikuton. (Mat. 10:16) Gani, mahalungon nga ginpadayon sang mga espesyal payunir ang ila mga asaynment, kag ang mga manugbantala nagpadayon sa ila pamalaybalay nga ministeryo.

Siempre pa, indi tanan nalipay nga bisitahan sila sang mga Saksi ni Jehova. Isa ka adlaw sang 1975, upod ni Peter Gyabi ang pamatan-on nga si Fred Nyende sa pagbantala. Lapsag pa si Fred sang natun-an sang iya iloy ang kamatuoran sang 1962. Sa sini nga tion, ang iya katutom pagatilawan.

Ang tagbalay isa ka pulis nga nakasibilyan kag akig gid sia sang nakilala niya sila nga mga Saksi ni Jehova. Gin-aresto niya sila kag pilit nga ginpasakay sa iya salakyan. Ginkulbaan gid sila bangod linibo na ka tawo nga gin-aresto ang wala na makita. Kinaandan man ang pagpangkastigo, bisan wala sing rason. Samtang nagapakadto sila sa presinto, nangamuyo sanday Peter kag Fred kay Jehova agod makapabilin sila nga kalmado kag matutom. Gindala  sila sang tawo sa iya opisyal, kag gin-akusahan kag gin-imbestigar. Apang, nasaksihan gid nanday Peter kag Fred nga matuod ang Hulubaton 25:15: “Tungud sa malawig nga pagpaumud nabuyuk ang manugdumala, kag ang dila nga mahomok nagaboong sang tul-an.” Maayo na lang kay wala sing literal nga tul-an ang nabuong sa sina nga hapon. Ang malulo nga pagpaathag ni Peter sang aton panindugan tuhoy sa pagsunod sa mga kasuguan kag ang aton pagtuman sa mga panudlo sa Biblia, subong man ang ila matinahuron nga paggawi kag mga sabat, nagpabag-o sa hunahuna sang opisyal. Ano ang nangin resulta?

Wala lamang ginbuy-an sang opisyal si Peter kag ang pamatan-on nga si Fred kundi ginsugo man niya ang tawo nga nag-aresto sa ila nga idul-ong sila pabalik sa teritoryo! Ang ila nahuy-an nga “eskort” napilitan sa pagsunod, kag nagpasalamat gid ang mga utod kay Jehova bangod nakalampuwas sila.

Ang iban nga komprontasyon sa mga pulis indi gid man mabudlay. Halimbawa, patago nga nagahiwat sang mga miting si Emmanuel Kyamiza kag ang iya asawa sa ila balay sa Entebbe para sa ila pamilya kag sa isa ka gamay nga grupo sang mga interesado. Agod indi sila masuspetsahan, ginasaylosaylo ni Emmanuel ang mga duog nga ila ginahiwatan sang mga pagtuon sa Biblia. Abi ni Emmanuel, wala mahibaluan  sang pulis ang iya mga pamaagi. Isa ka adlaw, pagkatapos sang isa ka pagtuon sa Biblia sa Entebbe Botanical Gardens, ginpalapitan sia sang isa ka pulis kag madasig niya nga gintago ang publikasyon nga ila ginatun-an. “Ngaa ginatago mo ang inyo mga libro?” pamangkot sang pulis. “Nakahibalo kami kon ano ang inyo ginahimo. Nakahibalo kami nga mga Saksi ni Jehova kamo. Nakahibalo man kami kon diin kamo nagatipon. Kon gustuhon lang namon, madugay na namon kamo ginpang-aresto. Apang mahimo ninyo mapadayon ang inyo ginahimo.” Kag matutom gid nga nagpadayon si Emmanuel!

Sang ulihi, sang nagretiro si Emmanuel sa iya sekular nga trabaho kag nagbalik sa ila baryo, ginbatas niya ang grabe nga pagpamatok kag pagyaguta sang iya pamilya. Kaangay ni Jesus, ‘wala sia ginpadunggan sa iya kaugalingon nga lugar.’ (Mar. 6:4) Apang, bisan pa setentahon na si Emmanuel, padayon sia nga ‘nagpamunga bisan tigulang na,’ kag regular sia nga nagabisikleta sing 30 kilometros pakadto kag pabalik sa mga miting. (Sal. 92:14) Sa karon, matutom gihapon sia subong ministeryal nga alagad bisan pa mga otsentahon na ang iya edad kag indi na makabisikleta.

MAPINADAYUNON NGA MGA PAYUNIR

Bisan pa sa mga kabudlayan, may pila nga nakakita pirme sing paagi agod makapayunir. Ang isa ka makugi nga payunir sina nga tion amo si James Luwerekera, isa ka surbeyor sang gobierno nga nabawtismuhan sang 1974. Wala madugay pagkatapos sang iya bawtismo, nagpanguma sia agod makabantala sa ila baryo. Ang iya asawa nagtuon man sing makadali, apang pagligad sang tion, labi niya nga ginpamatukan si James.

Halimbawa, isa ka aga samtang madulom pa, si James kag ang pila ka utod nagbiyahe agod magtambong sa distrito nga kombension sa Nairobi. Sang ginpadulog sila sa checkpoint sang pulis, natalupangdan sang mga utod nga  wala nagakalaamo kag indi eksakto ang bayo ni James. Sang primero, naglahog sia nga madulom kag gindalidali niya lang ang pag-ilis. Apang sang ginpilit sia sang iya mga abyan, nag-aku sia nga ginpangtago sang iya asawa ang iya mga bayo agod indi sia makatambong sa kombension. Gani napilitan sia nga bisan ano na lang nga bayo ang iya isuksok. Mainayuhon nga ginhatagan sia sang iya mga kaupod sang pila nila ka bayo, kag nakaabot sia sa kombension nga may nagakaigo nga pamayo.

Kon kaisa, ang mga pagpamatok sang pamilya kag mga kaingod ni James daw indi man gid mabudlay. Apang kon kaisa tuman ini kabudlay kag nagpadayon ini sing mga tinuig. Bisan pa sini tanan, nagbatas si James nga may kalulo kag nangin huwaran sia sang katutom tubtob sa iya kamatayon sang 2005. Ginadayaw gihapon sang mga utod ang iya pagtuo kag wala sing duhaduha nga dumdumon ini sang iya Dios, si Jehova.

“ANG ISA KA UTUD NATAWO TUNGUD SA KAPIOTAN”

“Ang isa ka abyan nagahigugma sa tanan nga tion, kag ang isa ka utud natawo tungud sa kapiotan.” (Hulu. 17:17) Nangin matuod gid nga abyan ang kauturan sa Kenya sa tion sang kapiutan kag katalagman nga ginbatas sang mga Saksi sa Uganda sang katuigan 1970. Nagakinahanglan sing kaisog ang mga nagalakbay nga manugtatap kag mga representante sang sanga sa pagtabok sa dulunan pakadto sa Uganda agod suportahan kag palig-unon ang ila pinalangga nga kauturan.

Nagsugod ang pulitikal nga kinagamo sang 1978 sang ginsalakay sang isa ka grupo sang militar sang Uganda ang teritoryo sang Tanzania. Nagbalos ang mga militar sang Tanzania kag ginlutos sini ang Uganda. Gani sang Abril 1979, napilitan sa paghalin ang ginakahadlukan nga diktador sang Uganda nga si Idi Amin. Madamo ang nagbag-o bangod sang pagbiya ni Amin. “Sang maghalin si Amin,” siling sang isa ka utod, “nauntat man  ang pagdumili.” Ang Uganda Times nagpahibalo: “Puede Na Makabalik ang mga Misyonero.” Natigayon liwat sang katawhan ni Jehova ang kahilwayan sa pagsimba!

“BISAN PATYON PA NILA AKO, MAKADTO AKO”

Sang nahilway na ang Uganda sa diktador kag naislan ang gobierno, nangin mas magamo pa ang kahimtangan sini. Ang anarkiya nagresulta sa kinawatay kag grabe nga kasingki. Bisan pa sini, gin-asayn gilayon sang sanga sa Kenya sanday Günter Reschke kag Stanley Makumba nga magbisita kag maghiwat sang sirkito nga asembleya sa Uganda.

“Duha ka semana antes sang duaw sa tapos sang giyera,” saysay ni Günter, “nagtudlo pa kami sa PSS sa Meru, malapit sa Mount Kenya. Nadumduman ko nga nagabasa ako sang pamantalaan parte sa madamo nga pinatyanay sa Kampala, ilabi na kon gab-i. Pagkatapos ko mabasa sing matunog ang isa ka bahin, nagtuaw ako: ‘Kag diri kami maduaw sa sunod nga semana!’ Apang nagpamensar ako, ‘Mangin pareho bala ako kay Jonas kag palagyuhan ang akon asaynment?’ Gin-untatan ko gilayon ang akon pagpangalag-ag kag nagsiling, ‘Bisan patyon pa nila ako, makadto ako. Indi ko pag-ilugon si Jonas.’”

Nagpadayon sila sa ila asaynment. Ginduaw ni Stanley ang mga kongregasyon sa kaumhan, kag si Günter naman sa dalagku nga mga banwa. “Madamo gid sang dapat organisahon liwat pagkatapos sang inaway,” report nila. “Mga 133 lamang ka manugbantala ang aktibo sa Uganda sina nga tion. Nalipay sila tanan bangod hilway na sila nga makatipon kag makahiwat sang asembleya, kag makalilipay gid nga may 241 nga nagtambong.” Bisan pa nga natapaktapakan ang binhi sang kamatuoran, ginapakita nga nagpamunga gihapon ini.

MAKATALAGAM NGA MGA TION

Sa Mbale, nga malapit sa nasidlangan nga dulunan sang Uganda, ginparada nanday Stanley kag Günter ang  ila salakyan sa atubang sang balay nga ila ginadayunan. Sa sina nga gab-i, nabatian nila nga ginapangkakas sang mga kawatan ang mga piyesa sang ila salakyan. Singgitan na tani ni Günter ang kawatan, apang nadumduman niya nga sa sina nga semana gintiro kag napatay sang mga kawatan ang tawo nga nagpugong sa ila pagpangawat. Isa pa, narealisar ni Günter nga mas malahalon ang iya kabuhi sangsa salakyan, amo nga ginpabay-an niya na lang ini. Pagkaaga, nakita nila nga wala na ang duha ka ruweda kag windshield. Ginreport nila ini sa pulis, nga nagpanugda sa ila, “Dal-a na lang ninyo inang salakyan antes pa ina pangahuyan liwat!”

Tubtob sa masarangan nila, nagpa-Kampala sila. Wala sila sing windshield kag habol lamang ang ginapandong ni Günter kag kalo naman kay Stanley. Ang 250 kilometros nga pagbiyahe mabudlay gid ilabi na kay nagaulan kag mamadlos ang hangin. Gin-islan nila sang ila reserba ang isa ka ruweda nga ginkawat kag ang isa naman sang ila nahulam nga ruweda nga nagasungaw. Nadugangan pa gid ang ila kabalaka sang ginhambalan sila nga iuli nila ini pagligad sang duha ka adlaw! Ginkulbaan ang duha ka utod kag nagpangamuyo nga indi tani magkupos ang ruweda.

Ginkulbaan pa gid sanday Günter kag Stanley bangod magaagi sila sa dalan nga pirme ginalambatan sang mga kawatan. “Dasiga n’yo lang,” hambal sang ila gindayunan, “kag indi gid kamo magpa-overtake.” Nakaginhawa sing halog ining maisog nga mga utod sang nakaabot sila gilayon  sa Kampala nga wala maano. Sa pagkamatuod, may tion pa sila nga mangita sing isa ka tawo nga mag-uli sang ila ginhulam nga ruweda sa Mbale.

BAG-O NGA MGA HANGKAT KAG MGA KAHIGAYUNAN

Sang 1980, sang nagbisita sa ulong talatapan sa Brooklyn, New York si Utod Reschke, ginpareport sia sa pamilya Bethel tuhoy sa pag-uswag sa Uganda. Pagkatapos sini, ang mga miembro sang Nagadumala nga Hubon nagpabutyag sang posibilidad nga makapadala naman sang mga misyonero sa Uganda. Nag-ugyon ang tanan nga tion na agod magpadala sang mga misyonero. Nangin posible ang dalagku nga mga pagtilipon, kag sang 1981, ang kadamuon sang mga manugbantala sa Uganda naglab-ot sa 175. Ang matuod, sang Hulyo sina nga tuig, makalilipay nga nakalab-ot sing 206 ang kataason sang manugbantala sa Uganda.

Sing makapasubo, bangod sang mga kinagamo sa nagligad nga napulo ka tuig, madamo sang malain nga tawo ang nakahupot sang mga armas kag mga bala. Gani, bisan sin-o na lang ang ginatiro kag ginakawatan. Sing mahalungon, ang mga manugbantala sang maayong balita nagpanikasog nga mapanagtag ang mga literatura nga nagahatag sing lugpay sa mga tawo sa bug-os nga teritoryo, kag may aberids nga 12.5 ka magasin ang napahamtang sang kada manugbantala sa bulan sang Hulyo. Apang, maalamon nga ang pag-alagad sa latagon, kaangay sang iban pa nga hilikuton, dapat himuon lamang sa adlaw bangod delikado kon gab-i. Bisan pa sa sini, may mga pag-uswag gihapon.

GIN-ABIABI LIWAT ANG MGA MISYONERO

Sang Septiembre 1982, sanday Jeffrey Welch kag Ari Palviainen nga mga gradwado sa Gilead nag-abot sa Kampala gikan sa Kenya. Halin sa umpisa, nakatigayon sanday Jeff kag Ari sing makalilipay nga mga resulta: “Ang  mga tawo sina nga tion ginagutom gid sa espirituwal,” hinumdom ni Jeff, “gani ginabaton nila ang mga magasin bangod sang makagalanyat sini nga mga topiko.”

Sang Disiembre, sanday Jeff kag Ari gin-updan nanday Heinz kag Marianne Wertholz, mga gradwado sa Gilead Extension School sa Wiesbaden, Germany. Halin sa umpisa, nagdayaw gid ang mag-asawa nga Wertholz sa Ugandan nga mga kauturan bangod nagauswag sila gihapon bisan pa nahalitan kag makatalagam ang ila palibot.

“Madamo sang serbisyo,” hinumdom ni Heinz, “subong sang suplay sang tubig kag komunikasyon ang nautod. May kinagamo gihapon sa pulitika. Lapnag ang mga kinunukuno nga may matabo nga kudeta, kag madamo sing barikada ang militar. May mga pagpaniro kag mga kinawatay bisan diin, ilabi na sa kagab-ihon. Wala ka gid sing makita nga tawo sa dalan kon gab-i. Ang tanan yara sa ila balay kag nagapangamuyo nga kuntani maglipas ang gab-i nga indi sila makawatan.”

Gintanyagan ni Sam Waiswa sanday Heinz kag Marianne nga mag-istar anay sa ila balay upod sa iya pamilya samtang nagapangita sing balay nga himuon nga puluy-an misyonero. Bisan pa manunudlo si Sam, namigado gihapon sila bangod sang kapurauton sang pungsod, amo nga dalayawon gid ang pagkamaabiabihon sang iya pamilya.

“Mabudlay gid makakita sing balay sa lugar nga luwas sa katalagman,” siling ni Heinz, “gani nakalab-ot sing lima ka bulan ang amon pag-istar kanday Sam. Bangod sina, nagkilalahay kami sing maayo. Kon kaisa, nagakaon ang iya daku nga pamilya sing isa lang ka bes sa isa ka adlaw, apang pirme sila malipayon kag ang mga kabataan matinumanon kag matinahuron. Bangod indi maayo ang serbisyo sa tubig sang siudad, nagasag-ub kag ginatus-on sang mga kabataan ang isa ka kontiner nga masudlan  sang lima ka galon nga tubig. Kon mag-abot na kami halin sa pagministeryo, may ara kami pirme matinlo nga tubig. Nakatuon kami sa pagkinot. Halimbawa, pila lang ka litro ang amon ginapaligo kag ginasupot namon sa labador ang amon binunlaw agod gamiton sa kasilyas.”

Sang Abril 1983, pagligad sang napulo ka tuig sugod sang naghalin ang nauna nga mga misyonero sa Uganda, nakakita ang apat ka bag-o nga misyonero sing balay sa isa ka lugar nga medyo luwas sa katalagman. Ang lapnag nga pagkawalay kasiguruhan kag kapurauton nagresulta sang madamo nga kabudlayan, apang ginpun-an ini sang gugma sang lokal nga kauturan.

“Nalipay gid kami sa pagpaambit sang maayong balita sa mga tawo,” paathag ni Marianne. “Relihioso sila, halos tanan may Biblia, kag luyag gid nila maghinun-anon. Mahapos sila palapitan kag maayo ang ila pamatasan. Malipayon gihapon sila bisan pa sang kapigaduhon kag sang iban pa nga kabudlayan.”

 LUYAG SANG MGA TIGULANG NGA DUGANGAN ANG ILA PAG-ALAGAD

Madamo nga tigulang, nga ginatahod gid sa kultura sang Uganda, ang nagbaton sang maayong balita kag naggamit sang ila katigulangon sa pag-alagad kay Jehova. Halimbawa, si Paulo Mukasa nga isa anay ka maestro, nakatuon sing kamatuoran sang 89 anyos na sia. Bangod naabtan niya ang duha ka bug-os kalibutan nga inaway, paggahom sang nagapanakop nga pungsod, mapintas nga diktatorya, kag iban pa nga kinagamo sa pulitika, nalangkag gid si Paulo nga tun-an ang tuhoy sa Ginharian sang Dios. Nalipay sia sang nahibaluan niya nga luwason sang Mesianikong Hari nga si Jesucristo ang mga ‘nawad-an kag ginpigus kag ginlugus.’—Sal. 72:12, 14.

Pagligad sang duha ka tuig, sang nakalipikar si Paulo nga bawtismuhan, nagpalibog ang mga utod, ‘Matum-oy ayhan naton sia sa tubig kay tigulang na sia katama?’ Apang wala sila sing dapat kabalak-an. Samtang ang mga pamatan-on nga kandidato nagapangalag-ag sa pagtusmog sa tubig, ang 91 anyos nga si Paulo natum-oy kag nagbutwa nga grabe ang yuhum. Bisan pa limitado lang ang iya masarangan sa ministeryo, makugi niya nga ginpaambit ang maayong balita sang Ginharian sa tanan nga nagaduaw sa iya tubtob sa iya kamatayon pagligad sang pila ka tuig.

Ang isa pa ka utod nga tigulang na kag may balatian pa amo si Lovinca Nakayima. Nagapalamanog ang iya mga tiil bangod sang iya balatian kag indi sia makalakat kon wala sing magbulig sa iya. Apang, sang ginpalig-on ang kongregasyon nga mag-auxiliary payunir sa bulan sang Memoryal, luyag ini tilawan ni Lovinca. Ginbuligan sia sang kongregasyon nga makapayunir paagi sa pagdala sang mga interesado sa iya balay agod magtuon sa Biblia. Gintudluan man sia sang mga misyonero nga magpanaksi sa mga tawo sa ila baryo paagi sa sulat, nga mahimo niya kon kombeniente sia. Kada Sabado, ginadala sia  sang isa ka gulang sa pangpubliko nga duog sa Kampala, diin makapungko sia sing komportable kag makabantala sa mga nagalabay sa bug-os nga adlaw. Pag-abot sang katapusan sang bulan, malipayon kag naayawan si Lovinca nga nagsiling, “Karon napamatud-an ko nga masarangan ko ini kag malipayon gid ako!” Wala lamang sia nakaauxiliary payunir sa sina nga bulan, kundi napadayon niya ini sa sulod sang 11 ka bulan sa bulig sang kongregasyon.

“ANO SA LUGANDA ANG . . . ?”

Sang katuigan 1980, malipayon nga gin-abiabi sang mapisan nga mga manugbantala sa Uganda ang nagaalabot nga mga misyonero. Ang pila mga bag-o nga gradwado sang Gilead, kag ang iban naman mga misyonero nga ginpahalin sa Zaire (karon Democratic Republic of the Congo). Bangod sang pagdamo sang misyonero sa Kampala kag Jinja, natuptupan sing mas maid-id ang mga teritoryo nga madamo sing pumuluyo, kag nalipay gid ang mga misyonero kay madamo sing interesado sa Uganda. Sa pagkamatuod, indi lamang makahalangkat ang pagpangita sa mga interesado kundi pati man ang pagtatap sa ila.

Bangod napalig-on gid sa binulan nga paghanas sa Gilead, nalangkag gid si Mats Holmkvist nga tun-an sing maayo ang lokal nga lenguahe agod matatap ang mga interesado. Sa sina nga tion, espesyal payunir si Fred Nyende sa Entebbe, kag nagamit gid niya ang iya kalantip sa pagbadbad kag pagpatpat sa pagtudlo sa bag-uhan nga mga misyonero agod makahambal sila sing Luganda, isa ka lenguahe nga mabudlay mitlangon. Ang matuod, medyo nabudlayan si Mats sa iya pagtuon sa sini nga lenguahe.

“Ano sa Luganda ang ‘Ginharian sang Dios’?” pamangkot ni Mats sa umpisa sang ila klase.

 “Obwakabaka bwa Katonda,” sabat ni Fred nga daw nagabinalaybay.

‘Daw kabudlay man sina mitlangon,’ hunahuna ni Mats, nga naghinulsol nga namangkot pa. Walay sapayan sini, nag-uswag gid si Mats kag nangin talunsay sa Luganda.

NAGAUSWAG ANG PAGPANIPON

Bisan pa sa mga kabudlayan nga natabo sa mga Ugandan sa kalabanan nga bahin sang katuigan 1980, madamo gihapon ang nagbaton sang kamatuoran sa Biblia. Nag-uswag ang kadamuon sang mga manugbantala sing kapin sa 130 porsiento—ang 328 ka manugbantala sang 1986 nangin 766 sang 1990. Naporma ang bag-o nga mga grupo sa iban nga bahin sang pungsod. Nagdoble man ang kadamuon sang kongregasyon sa Kampala. Makalilipay man nga ang kadamuon sang manugbantala sa kongregasyon sa Jinja nag-uswag sing sobra sa tatlo ka pilo, samtang ang grupo sa Iganga nangin isa na ka kongregasyon.

“Madasig gid ang pag-uswag,” hinumdom sang isa ka gulang sa Jinja, “kag natingala kami kon sa diin naghalin ining bag-o nga mga manugbantala. May mga tion nga halos kada Domingo, nagaiskedyul kami nga istoryahon ang mga luyag mangin di-bawtismado nga manugbantala.”

PAGPANGANI SA MAS MALAPAD NGA LATAGON

Ang isa sa mga rason sining talalupangdon nga pag-uswag amo ang espiritu sang pagpayunir sang mga kauturan. Kaangay sang unang siglo nga mga manugbantala nga sanday Pablo, Silas, kag Timoteo, ginpakita sang bug-os tion nga mga alagad sa Uganda ‘ang ila kaugalingon subong halimbawa agod ilugon.’ (2 Tes. 3:9) Bangod sining maayo nga mga halimbawa kag sang nagadamo nga panginahanglan sa latagon, madamo sing makugi nga manugbantala ang napahulag nga pasangkaron ang  ila pagministeryo. Bata kag tigulang, minyo kag di-minyo, lalaki kag babayi, kag bisan pa ang may mga obligasyon sa ila pamilya nagbuylog sa ranggo sang mapisan nga mga payunir. Sang ulihi nga bahin sang katuigan 1980, kapin sa 25 porsiento ang aberids sang tanan nga manugbantala ang nagsulod sa lainlain nga porma sang bug-os tion nga pag-alagad. Ang pila sa ila nakapadayon tubtob karon.

Ginsakdag sang mga payunir ang pinasahi nga mga kampanya sang pagbantala kada tuig. Gintawag nila ini nga kampanya sa Macedonia. (Binu. 16:9, 10) Nagpadayon ini nga kampanya sing pila ka tuig. Nagabantala sing tubtob tatlo ka bulan ang mga kongregasyon sa mga teritoryo nga wala naasayn ukon sa talagsa lang mabantalaan nga mga lugar. Dugang pa, gintangdo subong temporaryo nga espesyal payunir ang pila ka regular payunir sa mga teritoryo nga may mas daku nga panginahanglan. Makapalig-on gid ang mga resulta sini. Madamo ang nagpasalamat sa sini nga mga kampanya bangod natun-an nila ang kamatuoran, kag madamo ang naporma nga mga grupo kag mga kongregasyon.

Sa isa ka kampanya, nagbantala sanday Peter Abramow kag Michael Reiss sa banwa sang Kabale kag nasugilanon nila si Margaret Tofayo nga nagtuon anay sa Biblia. Kumbinsido sia nga kamatuoran ang iya natun-an, kag ginapaambit na niya ang iya mga pagpati sing di-pormal. Agod mabuligan sia sang mga misyonero, ginhatag nila sa iya ang ila isa lang ka kopya sang Reasoning From the Sciptures. Sang ginduaw sang mga utod si Margaret antes sila maghalin, ginsorpresa niya sila sing manamit nga pagkaon. Nalipay gid sila sa ginpakita nga kaayo kag pagkamaabiabihon ni Margaret, apang daw nahuya sila sang nahibaluan nila nga gin-ihaw niya ang iya ahaw isa lang ka manok. Nahibaluan nila nga ang mga itlog sang manok amo ang ginasud-an sang iya pamilya. “Indi kamo magkabalaka,” siling niya, “mas daku ang inyo nahatag sa  akon sa tion sang inyo pagbisita kon ipaanggid sa akon nahatag sa inyo nga pagkaon.” Wala magdugay, nabawtismuhan sia kag nangin makugi nga manugbantala tubtob sa iya kamatayon.

Ang isa pa ka rason sang madasig nga pag-uswag amo ang paggamit sang mga kauturan sang matahom nga mga publikasyon. “Bisan pa nagatinguha kami nga pauswagon ang amon ikasarang subong mga manunudlo,” siling ni Mats, “ang Biblia kag ang mga publikasyon amo ang nagpahulag sa mga tawo sa pagbag-o. Natandog gid sang aton mapuslanon nga mga brosyur bisan yadtong indi maayo magbasa apang ginauhaw sang kamatuoran.”

PAG-ATUBANG SA MGA BALAGBAG

Apang, ining makakulunyag nga pag-uswag sa ulihi nga bahin sang katuigan 1980 madamo man sing balagbag. Gingamhan naman sang mga militar ang pungsod bangod sang kudeta sang Hulyo 1985. Kaangay sang una, wala na naman sing seguridad kag naglala ang inaway bangod sang mga gerilya. Nangin bayolente kag indi mapunggan ang nag-alaplaag nga mga guban. Ginapangrungkab nila ang mga propedad kag bisan sin-o lang ang ila ginapaniro. Sing makadali, nag-ilinaway pa gani sa mga lugar sa palibot sang ginapuy-an sang mga misyonero sa Jinja. Isa ka adlaw, ginsulod sang mga soldado ang ila puluy-an, apang sang nahibaluan nila nga mga misyonero sila, wala sila sing ginguba kag gamay lang ang ila ginpanguha. Nian, sang Enero 1986, isa naman ka rehimen ang naggahom kag nagtinguha nga ipasag-uli ang kalig-unan sang pungsod.

Sang ulihi, may bag-o kag makamamatay naman nga kaaway ang gobierno, ang AIDS. Sang nagsalot ini sang katuigan 1980, ang Uganda amo ang isa sa mga pungsod nga natam-an. Mga isa ka milyon ang ginbulubanta nga napatay, mahimo nga mas madamo pa ini sangsa nagkalamatay sa 15 ka tuig nga kinagamo sa pulitika kag  inaway sibil. Paano sini naapektuhan ang aton mga kauturan?

“Ang pila sang mga bag-uhan nga utod nangin makugi kag mapagsik gid sang nagsulod sa kamatuoran,” paathag ni Washington Ssentongo, nga isa ka regular payunir, “apang napatay lamang sa AIDS. Nalatnan sila sang HIV antes makatuon sang kamatuoran.” Ang iban nalatnan sang ila di-tumuluo nga tiayon.

“Kon kaisa, halos kada bulan nga may mabalitaan kami nga lubong sang amon kakilala kag hinigugma,” siling ni Washington, “kag napatyan ang tanan nga pamilya. Subong man, madamo sing mga disparatis tuhoy sa AIDS. Ginaangot ini sang mga tawo sa pagpangaswang kag pagpakamalaut. Bangod sining sayop nga pagtamod, ang mga tawo nahadlok, nag-ihig-ihig nga wala sing rason, kag nangin di-makatarunganon.” Apang, nagpalig-unanay ang aton mga kauturan paagi sa paglaum nga pagkabanhaw kag ginpasalig nila ang isa kag isa sang ila matuod nga gugma.

Samtang nagahingapos ang katuigan 1980, nangin maayo ang kahimtangan sa Uganda. Napasag-uli ang seguridad, kag nag-uswag ang ekonomiya sang pungsod. Nag-uswag man ang imprastraktura, kag ginpasag-uli ukon ginpatuman ang mga programa para sa kaayuhan sang mga tawo.

Apang, samtang ginatuon sang madamo nga tawo ang ila igtalupangod sa pulitika, nasal-an naman ang neutralidad sang mga Saksi ni Jehova. Halimbawa, wala sing rason nga ginpauntat sang awtoridad ang pagpatindog sang isa ka Kingdom Hall. Wala ginhatagan sing permiso ang pila ka asembleya, kag pila ka misyonero ang kinahanglan nga maghalin sang natapos ang ila permiso. Sang hingapusan nga bahin sang 1991, duha na lang ka misyonero ang nabilin. Ano ang himuon agod mangin maayo ang kahimtangan?

 Sang ulihi, ginpaathag sang isa ka grupo sang mga kauturan ang aton neutralidad sa awtoridad. Sang nahangpan nila ang aton panindugan, gintugutan ang mga misyonero nga magbalik sa Uganda. Nag-uswag ang mga hilikuton nga wala sing tublag, kag sang 1993, makalilipay nga naglab-ot sa 1,000 ang manugbantala sa Uganda. Nian, pagligad lang sang lima ka tuig, nangin 2,000 ang manugbantala sang Ginharian. Sa karon, mga 40 ka misyonero ang nagapanghikot sing maayo sa bug-os nga pungsod.

GINPADASIG SANG PAGBADBAD ANG PAGTIPON

Ginagamit ang Ingles sa bug-os nga pungsod. Apang, Luganda ang lapnag nga lenguahe, samtang kapin sa 30 ka lenguahe ang ginagamit sang nanuhaytuhay nga tribo. Gani, ang panguna nga rason sa madasig nga pag-uswag sining karon lang amo ang pagsugod sang pagbadbad.

“Bisan pa matutom nga Saksi si Nanay,” siling ni Fred Nyende, “nangin mas mapuslanon para sa iya ang mga miting sang ginbadbad ko ang tulun-an nga mga artikulo sa Luganda. Wala ko matalupangdan nga ginahanas na ako sa mas daku pa nga hilikuton sang pagbadbad.” Ano ang buot silingon ni Fred?

Wala magdugay sang nagsugod si Fred sa pagpayunir sang 1984, ginpangabay sia nga magtudlo sing Luganda sa mga misyonero. Sang masunod nga tuig, gin-agda sia nga mangin katapo sang mga manugbadbad sing Luganda. Sa umpisa, ginhimo nila ang pagbadbad sa ila balay sa ila bakante nga tion. Sang ulihi, bug-os tion nila nga ginhimo ang pagbadbad sa palayas sang puluy-an misyonero. Sing talalupangdon, sa tion sang pagdumili sang 1975, nabadbad ang pila ka gua sang Ang Lalantawan sa Luganda kag ginmemograpo ini. Pero, wala nagdugay ini nga pagbadbad. Napadayon lamang ang pagbalhag sang Ang Lalantawan sa Luganda sang 1987. Sugod sadto,  nagdamo ang katapo sang manugbadbad, nga nangabudlay gid sa pagbadbad sing dugang pa nga publikasyon para sa nagadamo nga kongregasyon nga nagahambal sing Luganda. Sa karon, halos katunga sang mga kongregasyon sa pungsod ang nagapamulong sing Luganda.

Sang ulihi, ginbadbad man ang aton mga publikasyon sa iban nga lenguahe. May yara na karon bug-os tion kag permanente nga mga manugbadbad sing Acholi, Lhukonzo, kag Runyankore. Dugang pa, ginbadbad man ang pila ka publikasyon sa Ateso, Lugbara, Madi, kag Rutoro.

Ang mga manugbadbad sing Acholi nagatrabaho sa mga opisina sa Gulu, kag ang Runyankore naman sa Mbarara, diin kinaandan nga ginapamulong ini nga mga lenguahe. Nagbulig ini sa mga manugbadbad agod indi nila malipatan ang ila lenguahe kag makabadbad sing publikasyon nga mahapos mahangpan. Sa amo man nga tion, natigayon sang lokal nga mga kongregasyon ang suporta sini nga mga manugbadbad.

Wala sing duhaduha nga nagakinahanglan gid sing daku nga panikasog kag gasto ang pagbadbad. Ang mapisan nga mga manugbadbad sa Uganda, upod ang iban pa nga manugbadbad sa bug-os nga kalibutan, nakabenepisyo sa ginhiwat nga klase agod mahangpan sing maayo ang Ingles kag klase parte sa mga teknik sa pagbadbad. Ang mga resulta sini takus gid sa panikasog kag gasto, bangod madamo nga tawo sa Uganda, nga naggikan sa nanuhaytuhay nga “tribo kag katawhan kag hambal,” ang nakabenepisyo sa pagbasa sang kamatuoran sa Biblia sa ila kaugalingon nga lenguahe kon ipaanggid sang una. (Bug. 7:9, 10) Subong resulta, sang 2003, may kapin na sa 3,000 ka manugbantala sang Ginharian sa Uganda, kag pagligad lang sang tatlo ka tuig nakalab-ot sila sing 4,005.

KINAHANGLAN ANG DUGANG NGA DUOG SA PAGSIMBA

Sang una nga mga tuig, nagahiwat sing mga miting ang mga kauturan sa pribado nga mga puluy-an, mga  pangpubliko nga tilipunan, kag mga kuarto sa eskwelahan. Ang una nga mga tinukod nga gingamit lamang para sa Cristianong mga miting, human sa adobe kag kugon. Nahamtang ini sa kaumhan sang Namaingo kag Rusese. Ginpakamaayo gid ang pagmatumato kag panikasog sang kauturan sa sining duha ka lugar, kag nangin malig-on ang mga kongregasyon didto.

Apang, ang pagpatindog bisan sang simple nga tilipunan sa banwa magasto, kag bangod sang kapigaduhon sa Uganda, daw wala sing tsansa nga makapatindog sing mga Kingdom Hall. Sang Marso 1998 lamang nadedikar ang una nga Kingdom Hall sa Jinja. Kag nagakinahanglan gid ini sing pagpangabudlay—pagpamulod sang mga kahoy sa malapit nga kagulangan, pagpanghakot sini nga nagaagi sa lutakon nga mga dalan, kag ang pagpatindog mismo sang tilipunan! Sang ulihi, nagmatumato man ang mga kauturan sa Mbale, Kampala, kag Tororo sa pagpatindog sing mga Kingdom Hall.

Sang 1999, nagdasig ang pagpatindog sing mga Kingdom Hall sang naporma ang isa ka grupo sang pagpanukod nga ginasuportahan sang Regional Engineering Office sa sanga sa South Africa. Nagtangdo ini nga sanga sing siam ka manunukod, nga nagalakip sang duha ka internasyonal nga alagad upod sa ila asawa. Madasig nga nakatuon ang mga manunukod, kag ginhanas man nila ang lokal nga mga kauturan. Nangin madasig ini nga hilikuton, kag 67 ka tilipunan ang natapos. Nakahuman sila sing isa ka tilipunan sa kada isa ka bulan kag tunga. Talalupangdon gid ini bangod pila lang ang ila de-koryente nga kagamitan, maiwat ang tubig, kag indi permanente ang suplay sang mga materyales sa pagpanukod.

Kalabanan sang kongregasyon sa Uganda karon nagahiwat sing mga miting sa ila kaugalingon nga Kingdom Hall kag nakabenepisyo bangod may tilipunan na sila sa ila komunidad. Mas nanamian magtambong ang mga interesado  sa nagakaigo nga duog sang pagsimba sangsa eskwelahan, gani nagdamo ang tumalambong kag madasig nga nag-uswag ang mga kongregasyon.

PAGTATAP SA MADASIG NGA PAG-USWAG

Apang, nangin mabudlay ang pagpangita sing tilipunan para sa mga asembleya kag kombension bangod sining madasig nga pag-uswag. Ano ang himuon agod makakita sing nagakaigo nga tilipunan nga wala nagakinahanglan sing malawig nga paglakbay sang mga kauturan, ilabi na sang mga yara sa uma? Nasolbar ini sang gin-aprobahan ang pagpatindog sing expandable nga mga Kingdom Hall. Regular lang ang kadakuon sini nga tilipunan nga may malapad kag naatupan nga palayas. Kon buksan ang atubang nga bahin sang Kingdom Hall sa tion sang asembleya, mahimo makapungko ang madamo nga tumalambong sa palayas sini. May amo na sini nga tilipunan sa Kajansi, Rusese, kag Lira, ginatukod pa karon ang ikap-at sa Seta.

Bangod sang mga pagpakamaayo ni Jehova sa espirituwal nga pag-uswag sa Uganda, may mga butang nga dapat organisahon. Antes sang 1994, may isa lang ka sirkito sa bug-os nga pungsod. Sang ulihi, madamo nga sirkito ang naporma agod tatapon ang nagadamo nga kongregasyon kag mga grupo kag lainlain nga lenguahe. Sa karon, may 111 ka kongregasyon kag mga 50 ka grupo sa Uganda ang gin-organisar sa walo ka sirkito, kag tatlo sa sini ang nagapamulong sing Luganda.

Ang isa sa mga manugtatap sang sirkito sa Uganda nga si Apollo Mukasa ginbawtismuhan sang 1972. Sang 1980, nagsulod sia sa bug-os tion nga pag-alagad sa baylo nga magkuha sing kurso. Naghinulsol bala sia sa iya desisyon?

“Wala gid,” siling ni Apollo. “Madamo ako sing makalilipay nga eksperiensia subong espesyal payunir kag subong nagalakbay nga manugtatap nga nagaduaw sa mga  kongregasyon, kag sang una, sa mga grupo. Nakabenepisyo gid ako sa espirituwal kag organisasyonal nga paghanas sa MTS.”

Luwas kay Apollo, kapin pa sa 50 ka utod sa Uganda ang nakatigayon sing mapuslanon nga paghanas sa MTS sugod sang 1994 sang una ini nga ginhiwat sa sanga sa Kenya. Madamo sa sining handa sa pagpagamit nga utod ang nagbulig sa mas gamay nga mga kongregasyon kag grupo subong mga espesyal payunir, kag ang iban nagaalagad subong mga nagalakbay nga manugtatap.

Sang 1995, gintangdo ang isa ka Komite sang Pungsod sa Uganda agod mag-alagad sa idalom sang panuytoy sang sanga sa Kenya. Ang isa sa mga puluy-an misyonero sa Kampala nangin puluy-an sang bag-o lang natukod nga pamilya sang walo ka bug-os tion nga boluntaryo, nga nagalakip sang grupo sang manugbadbad sing Luganda. Sang Septiembre 2003, natukod ang sanga sa Uganda.

“NAGAPUYO NA KAMI KARON SA PARAISO”

Sa pila ka tion, kinahanglan tatapon sang Komite sang Pungsod ang nagadamo nga grupo sang manugbadbad kag ang iban pa nga hilikuton sa opisina. Agod matatap ini, ginbakal ang duha ka propedad sa tupad sang opisina sa Kampala. Apang sang ulihi, nagakinahanglan sing mas daku nga pasilidad agod maorganisar ang dugang nga pagpasangkad. Sang 2001, gin-aprobahan sang Nagadumala nga Hubon ang pagbakal sang apat ka ektarya nga duta sa dulunan sang Kampala, malapit sa pangpang sang Lake Victoria, agod tukuran sang bag-o nga pasilidad.

Sang umpisa, wala ginsapak sang kompanya nga may maayo nga kagamitan sa pagpanukod ang aton pangabay bangod masako sila katama. Apang hinali nga nagbag-o ang ila desisyon, kag ang makapakibot, kay barato lang ang ila sukot sa pagpatindog sang bag-o nga pasilidad. Wala nila ginapaabot nga indi madayon ang ila daku  nga kontrata, amo nga nagpasugot sila nga tukuron dayon ang pasilidad sang sanga.

Sang Enero 2006, nalangkag ang pamilya Bethel sa pagsaylo sa matahom kag bag-o nga residensia nga may duha ka panalgan kag 32 ka kuarto. Ini nga pasilidad nagalakip sing isa ka bilding para sa mga opisina, malapad nga kalan-an, kusina, kag lalabhan. May bodega ini kag departamento para sa literatura, mga shop sa pagmentenar sang mga kagamitan, suluptan sang tubig, generator kag sistema sa paghaboy sing higko nga indi makahalit sa  palibot. “Nagapuyo na kami karon sa paraiso,” mapagsik nga siling sang isa ka utod, “kabuhi nga walay katapusan na lang ang kulang!” Ginpresentar ni Anthony Morris, miembro sang Nagadumala nga Hubon, ang pamulongpulong sa dedikasyon sang Sabado, Enero 20, 2007.

NANGIN BUGANA ANG MATUOD NGA IHIBALO

Sa sulod sang mga dekada, sa tion sang kagamo kag kalinong, natun-an sang katawhan ni Jehova sa Uganda kon paano ‘ibantala ang pulong sa maayo nga panag-on kag sa magamo nga panag-on.’ (2 Tim. 4:2) Sang 2008 nalipay ang 4,766 ka manugbantala sa pagdumala sing 11,564 ka pagtuon sa Biblia kag 16,644 ang nagtambong sa Memoryal sang kamatayon ni Cristo. Ang ratio sang mga manugbantala sa mga pumuluyo, 1 sa kada 6,276. Ini nga report nagapakita nga ang latagon diri ‘maputi na agod anihon.’—Juan 4:35.

Subong man, nakatuon ang mga kauturan sa Uganda gikan sa mapait nga eksperiensia sa hinali nga pagbag-o sang mga kahimtangan kag hinali nga pag-abot sang mga pagtilaw sa aton pagtuo. Walay sapayan sa sini, natun-an nila nga magsalig kay Jehova subong man sa panuytoy sang iya Pulong kag sa pagsakdag sang aton bug-os kalibutan nga paghiliutod.

Ginsilingan sang anghel ang matutom kag tigulang na nga manalagna nga si Daniel nga “sa tion sang katapusan magadugang ang ihibalo.” (Dan. 12:4) Paagi sa pagpakamaayo ni Jehova, nagdugang gid ang matuod nga ihibalo sa Uganda. Wala sing duhaduha nga sa sini nga rehiyon, nga ginahalinan sang tubig sang Nilo, magapadayon sa pag-ibwal ang bugana nga tubig sang kamatuoran agod paayawan ang tanan nga ginauhaw. Samtang padayon nga ginapakamaayo ni Jehova ang mga hilikuton sa bug-os nga duta, malangkagon naton nga ginahulat ang tion nga ang tanan magahiusa sa pagdayaw kay Jehova sing walay katubtuban.

[Mga Nota]

[Blurb sa pahina 84]

‘Indi kinaandan nga mabatian ang pag-istoryahanay sang Amerikano kag Scottish sa isa ka estasyon sang radyo sa Aprika.’

[Blurb sa pahina 92]

“Ngaa punggan nila kon ano ang yara sa akon tagipusuon?”

[Blurb sa pahina 111]

“Ano sa Luganda ang ‘Ginharian sang Dios’?” “Obwakabaka bwa Katonda”

 [Kahon/Retrato sa pahina 72]

Impormasyon Tuhoy sa Uganda

Pungsod

Nanuhaytuhay gid ang makita sa sini nga pungsod. May sakop ini nga malapad kag madabong nga kagulangan, kawayangan, madamo nga suba kag mga linaw, kag subong man ang matahom nga Ruwenzori Range nga nakulapan sang niebe. Ang pungsod nagalapad sing 241,551 kilometro kuadrados kag sakop sini ang halos katunga nga bahin sang Lake Victoria, ang pinakamalapad nga linaw sa Aprika.

Pumuluyo

Sobra sa 85 porsiento sang pumuluyo ang nagapuyo sa uma. Ini sila ginahuman sang mga 30 ka etniko nga grupo.

Lenguahe

Ang Luganda amo ang kinaandan nga ginagamit nga lenguahe sa sobra sa 32 ka lenguahe sa Uganda. Ang opisyal nga lenguahe amo ang Ingles kag Swahili.

Palangabuhian:

Panguma ang panguna nga palangabuhian sa Uganda. Nagatanom sila sing kape, tsa, koton, kag iban pa nga produkto nga mahimo mabaligya. Nagapanguma ang kalabanan nga Ugandan agod konsumuhon. Palangabuhian man sang pila ang pagpangisda kag turismo.

Pagkaon

Ang pinausbungan nga saging nga ginatawag matooke (larawan) amo ang kinaandan nga pagkaon sa bagatnan nga bahin sang pungsod. Ang ginaling nga mais, kamote, kag tinapay nga human sa millet ukon harina sang balinghoy ginakaon man upod ang sarisari nga utan.

Klima

Ang Uganda nahamtang sa mataas nga bahin pero matapan nga lugar. Ang bagatnan nga bahin sini nagataas sing mga 1,500 metros kag ang aminhan nga bahin sini nagataas sing mga 900 metros. Ang Uganda isa ka tropikal nga pungsod nga may kasarangan nga klima. May tingulan kag tig-ilinit sa kalabanan nga bahin sang pungsod.

 [Kahon/Retrato sa pahina 77]

Ang Matuod nga Cristianong Gugma Nagatandog sa Tagipusuon

PETER GYABI

NATAWO 1932

NABAWTISMUHAN 1965

MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Isa ka gulang nga nagbulig sa pagbadbad sang mga publikasyon sa tion sang pagdumili. May apat sila ka kabataan sang iya asawa nga si Esther.

◼ SANG nag-abot ang una nga mga misyonero sang mga Saksi ni Jehova sa Uganda, grabe gid ang pag-ihig-ihig sa rasa sa pungsod, kag kalabanan sang mga puti nagalikaw sa mga itom nga Aprikano. Ang matuod nga Cristianong gugma sang mga misyonero nagtandog gid sa amon, amo nga palangga gid namon sila.

Sang katuigan 1970, ang amon pamilya nalipay gid sa pagbantala kag pagpakig-upod sa mga misyonero, nga nagapuyo sa Mbarara nga mga 65 kilometros gikan sa amon. Isa ka adlaw, sang nagapakadto kami sa ila, ginpara sang mga soldado ang amon salakyan. “Indi kamo magpadayon, basi ano pa ang matabo sa inyo didto,” siling sang isa sa mga soldado. Mas maayo pa nga mapauli na lang kami. Pero pagligad sang mga inadlaw, nabalaka na gid kami sa mga misyonero. Luyag gid namon kadtuan ang puluy-an misyonero agod mahibaluan ang ila kahimtangan. Hugot gid ang seguridad, pero gingamit ko ang akon awtoridad sa ospital kag ang sticker sa salakyan nga nagapakita nga nagaobra ako sa ospital agod makaagi sa mga barikada. Naumpawan gid kami sang nahibaluan namon nga wala maano ang mga misyonero! Gindalhan namon sila sing pagkaon kag gin-updan sila sing pila adlaw. Pagkatapos sini, kada semana ginabisitahan namon sila tubtob nga indi na delikado para sa ila nga magsaylo sa Kampala. Samtang nagalala ang kahimtangan, labi man namon nga nabatyagan ang gugma sa tunga sang mga kauturan.

 [Kahon/Retrato sa pahina 82]

“Sa Banta Ko Indi Gid Ako Makahambal”

MARGARET NYENDE

NATAWO 1926

NABAWTISMUHAN 1962

MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Ang una nga babayi sa Uganda nga nagbaton sang kamatuoran. Nag-alagad subong regular payunir sing kapin sa 20 ka tuig. Aktibo gihapon nga manugbantala.

◼ NALIPAY gid ang akon bana sa pagtuon sa Biblia nga gindumalahan ni Utod Kilminster kag naghunahuna sia nga dapat man ako magtuon bangod sang akon tudok nga gugma sa Biblia. Gani, naghimo sing kahimusan nga matun-an ako sang asawa ni John Bwali nga si Eunice.

Nanamian gid ako sa akon natun-an, pero nahadlok ako magbantala. Mahuluy-on ako kag sa banta ko indi gid ako makahambal. Pero, mapailubon gid si Eunice sa akon, una paagi sa pagbulig sa akon sa pagpabasa sing isa lang ka teksto. Nian, sa tion nga nagapakadto kami sa masunod nga balay, ginatudluan niya ako sa pagpaathag sa teksto. Paagi sa bulig ni Jehova, nalandas ko ang akon kahadlok.

Antes sang akon bawtismo, nakibot gid ako sang ginsikway sang akon bana ang kamatuoran kag ginbiyaan niya ako kag ang amon pito ka kabataan. Walay sapayan sini, maayo gid ang mga kauturan. Nag-aman sila sing praktikal kag espirituwal nga bulig sa akon kag sa akon mga kabataan. Ang isa ka dumuluong nga mag-asawa nga nagabiyahe pakadto sa Kampala agod magtambong sa mga miting nagahapit sa amon kag ginapasakay nila kami sa ila salakyan. Nalipay gid ako kay ang apat sa akon kabataan kag ang ila pamilya nagaalagad kay Jehova.

Sang ulihi, nakahigayon ako sa pagregular payunir. Sang gin-arthritis ako, nagdispley ako sing mga literatura sa gua sang amon balay kag ginasugilanon ko ang mga nagalabay. Sa sini nga paagi, napadayon ko ang akon bug-os tion nga pag-alagad.

 [Kahon/Mga Retrato sa pahina 98, 99]

Ginpakamaayo sang Dios ang Amon Paghimo sing Disipulo

SAMUEL MUKWAYA

NATAWO 1932

NABAWTISMUHAN 1974

MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Sa sulod sang mga tinuig, si Samuel amo ang representante sang organisasyon tuhoy sa legal nga mga butang, kag nagaalagad man sia subong gulang kag payunir.

◼ INDI ko gid malipatan ang natabo sang nag-tour kami sa sanga talatapan sa Nairobi, Kenya.

“Ano ang buot silingon sining de-kolor nga mga yano?” pamangkot ko samtang ginatan-aw ko ang mapa sang Uganda.

“Madamo sing interesado sa sina nga lugar,” sabat ni Robert Hart, miembro sang Komite sang Sanga sa Kenya.

“San-o kamo mapadala sang mga payunir didto?” pamangkot ko samtang ginatudlo ko ang malus-aw sing kolor nga yano sa Iganga, ang akon duog nga natawhan.

“Wala kami sing ipadala didto,” siling niya. Nian, nagtulok sia sa akon nga nagapangilay, kag nagsiling, “Ikaw ang makadto didto.”

Nakibot ako sa ginsiling ni Utod Hart bangod indi ako payunir, kag wala na ako nagapuyo sa Iganga. Apang, wala ko gid malipatan ina nga hitabo, kag sang nagretiro ako subong empleyado sang gobierno, nagdesisyon ako nga mapauli kag nagregular payunir. Isa gid ka kalipay nga makita nga ang diutay nga grupo sang mga manugbantala madasig nga nag-uswag kag nangin mabakod nga kongregasyon nga may kaugalingon nga Kingdom Hall.

Sang gin-asayn si Patrick Baligeya sa Iganga subong espesyal payunir, nag-istar sia upod sa akon kag nagpayunir kami nga duha. Nagpanggas man kami sing mga mais agod masuportahan ang amon kaugalingon. Kada adlaw, ginabinagbinag namon sing  aga pa ang adlaw-adlaw nga teksto, dayon nagakadto kami sa uma. Pagka-alas nuebe sa aga, nagakadto kami sa amon teritoryo kag nagabantala sa bug-os nga adlaw.

Sang nagdaku na ang amon mga mais, nagsiling ang pila sang amon mga kaingod nga indi namon mabantayan ang amon mais bangod sang amon pagbantala. Nahibaluan namon nga kinahanglan bantayan ang mga mais batok sa mga amu samtang nagagulang ang mga bunga sini. Apang, indi namon luyag maupangan ang amon espirituwal nga pagpangani agod lang manglaas sang mga amu.

Sang ulihi, natalupangdan namon nga may duha ka dalagku nga ido nga nagalibotlibot sa amon uma. Wala kami nakahibalo kon sa diin naghalin ini nga mga ido ukon kon sin-o ang tag-iya sini. Imbes nga tabugon namon ang mga ido, ginadamugan namon kag ginapainom ini kada adlaw. Siempre pa, sa tion nga nagalibot ang mga ido sa amon uma, wala sing may nagapalapit nga mga amu. Nian, pagligad sang apat ka semana, hinali lang nga nadula ang mga ido—sa tion mismo nga wala na sing peligro sa amu ang amon mais! Nagapasalamat gid kami kay Jehova sa amon dalagku nga mais nga nangin konsumo namon imbes nga konsumuhon sang mga amu. Labaw sa tanan, nagapasalamat gid kami kay ginpakamaayo sang Dios ang amon paghimo sing disipulo.

 [Kahon/Retrato sa pahina 101, 102]

Ginsakdag sa Prisuhan

PATRICK BALIGEYA

NATAWO 1955

NABAWTISMUHAN 1983

MALIP-OT NGA BIOGRAPIYA Nangin bug-os tion nga manugbantala wala magdugay pagkatapos sang iya bawtismo. Nangin nagalakbay nga manugtatap upod sa asawa nga si Symphronia.

◼ SANG naggahom ang bag-o nga rehimen sang 1979, ang tanan nga may kaangtanan sa nagligad nga gobierno ginpilit nga magreport sa presinto agod “maproteksionan.” Ginpahibalo nga ang bisan sin-o nga indi magkooperar sa sini, kabigon nga kaaway sang bag-o nga rehimen. Bangod nangin musikero ako sa militar sang una, kinahanglan ako nga magreport sa presinto.

Nagapasalamat gid ako kay mahimo ko mabasa ang Biblia kada adlaw agod mangin aktibo ang akon hunahuna diri sa prisuhan. Isa pa, ginapangita ko ang kamatuoran kag nanamian ako sa pag-istorya sa akon mga kaupod sa prisuhan parte sa Biblia. Napriso man diri ang isa sa mga Saksi ni Jehova nga si John Mundua, bangod empleyado sia anay sang gobierno kag katapo sang isa ka tribo nga nagsakdag gid sa nagagahom anay nga rehimen.

Malangkagon nga ginpaambit sa akon ni John ang maayong balita, kag ginbaton ko ini dayon. May yara lang kami 16 ka Lalantawan nga magasin kag isa ka libro nga Good News—To Make You Happy, c pero narealisar ko gilayon nga kamatuoran ang akon ginatun-an. Pagligad sang tatlo ka bulan nga pagtuon sa Biblia, nagpati si John nga kalipikado na ako nga  mangin manugbantala. Wala magdugay, napamatud-an nga sayop ang mga alegasyon sa iya kag ginapagua sia sa prisuhan. Wala na ako sing kontak sa organisasyon ni Jehova. Apang, padayon ako nga nagadumala sing pagtuon sa mga interesado sa sulod sang prisuhan sa bug-os ko nga masarangan.

Ginbuy-an ako sang Oktubre 1981, kag nagpauli sa amon baryo, nga wala gid sing Saksi. Ginaipit ako sang akon mga paryente nga makigbahin sa ila relihioso nga mga buhat. Apang, nakita ni Jehova ang akon handum nga alagaron sia, kag ginsakdag niya ako. Isa ka adlaw, ginpagua sang tagbalay ang libro nga Ang Kamatuoran nga Nagadul-ong sa Kabuhi nga Dayon nagsiling, “Ang imo ginasiling, kaanggid sa akon nabasa sa sini nga libro.” d Indi kaayo interesado ini nga tawo, kag nalangkag gid ako nga basahon ang iya libro kag ang iya natipon nga mga Lalantawan. Gani, sa sini nga kahimtangan nagpasugot sia nga ipahamtang sa akon ang iya literatura.

Apang kinahanglan ko pangitaon ang akon mga masigkasumilimba. Nasambit anay ni Utod Mundua nga may mga Saksi sa Jinja. Gani, nagdesisyon ako nga pangitaon sila didto. Pagkatapos sang halos bug-os gab-i nga pangamuyo, pagkaaga, aga pa ako naglarga, bisan pa wala ako ka pamahaw. Ang una nga tawo nga akon nasugilanon sang nagsugod ako sa paglakat, nagadala sing silangon nga plastik bag. Daw indi ako makapati sang nakita ko ang isa ka Magmata! sa sulod sini. Nakita ko ang isa sa akon kauturan!

Sang 1984, nalipay ako sa pagtambong sa una nga klase sang PSS sa Uganda. Kag kabalo bala kamo kon sin-o ang isa sa akon mga klasmeyt? Ang akon palangga nga utod nga si John Mundua. Bisan 74 anyos na sia karon, matutom gihapon sia nga nagaalagad subong regular payunir.

[Mga Nota]

 [Kahon/Retrato sa pahina 113]

Sang Ulihi, Nasapwan Niya ang Matuod nga Relihion

Ginpangabay sang isa ka utod nga babayi ang misyonero nga si Mats Holmkvist nga istoryahon si Mutesaasira Yafesi, nga isa anay ka pastor sang Adbentista. Interesado sia karon sa mga Saksi ni Jehova kag nagpreparar sia sing 20 ka pamangkot nga nasulat sing maayo. Sang nasugilanon niya si Mats, ginpresentar niya ang iya mga pamangkot.

Pagkatapos sang duha ka oras nga pagsugilanon parte sa Biblia, nagsiling si Mutesaasira: “Sa banta ko, nasapwan ko na ang matuod nga relihion! Palihug, kadtui ako sa amon baryo. May iban pa nga luyag makahibalo didto parte sa mga Saksi ni Jehova.”

Pagligad sang lima ka adlaw, si Mats kag ang isa pa ka misyonero nagmotor agod bisitahon si Mutesaasira sa Kalangalo—isa ka 110 kilometros nga pagbiyahe sa mabudlay kag lutakon nga dalan sa plantasyon sang tsa. Nasorpresa sila sang gindala sila ni Mutesaasira sa isa ka payag nga may karatula nga “Kingdom Hall.” Naghanda gid sia sing tilipunan agod magamit sa pagtuon sa Biblia kag sa mga miting!

May napulo man nga nangin interesado bangod sang pagpaambit ni Mutesaasira sang kamatuoran. Nasugdan ang mga pagtuon sa Biblia, kag bisan malayo ini nga lugar, gindumalahan sila ni Mats sing pagtuon sa Biblia sing duha ka beses sa isa ka bulan. Nag-uswag gid ang mga pagtuon sa Biblia. Kapin sa 20 ka tawo ang nangin manugbantala sa Kalangalo, kag nagauswag ang kongregasyon sa kaingod sini nga banwa nga Mityana. Maayo man ang pag-uswag ni Mutesaasira kag nabawtismuhan sia. Setentahon na sia karon kag nagaalagad subong gulang sa kongregasyon.

 [Tsart/Graph sa pahina 108, 109]

IMPORTANTE NGA MGA HITABO—Uganda

1930

1931 Nagbantala sanday Robert Nisbet kag David Norman sa East Africa.

1940

1950 Nagsaylo sa Uganda ang mag-asawa nga Kilminster.

1952 Naporma ang una nga kongregasyon.

1956 Natabo ang una nga bawtismo.

1959 Nagbulig ang mga utod halin sa iban nga pungsod.

1960

1963 Nag-abot ang mga misyonero nga naggradwar sa Gilead.

 1972 Ginhiwat ang una nga distrito nga kombension.

1973 Gindumilian ang mga Saksi ni Jehova kag ginpahalin ang mga misyonero.

1979 Nauntat ang pagdumili.

1980

1982 Gintugutan nga makabalik liwat ang mga misyonero.

1987 Ginbadbad sing regular Ang Lalantawan sa Luganda nga lenguahe.

1988 Gindedikar ang una nga permanente nga Kingdom Hall.

1990

2000

2003 Natukod ang sanga talatapan.

2007 Gindedikar ang bag-o nga mga pasilidad sa sanga.

2010

[Graph]

(See publication)

Kabug-usan nga Manugbantala

Kabug-usan nga Payunir

5,000

3,000

1,000

1930 1940 1950 1960 1980 1990 2000 2010

 [Mapa sa pahina 73]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

DEMOCRATIC REPUBLIC OF THE CONGO

SUDAN

KENYA

UGANDA

KAMPALA

Arua

Gulu

Lira

Soroti

Lake Kyoga

Masindi

Hoima

Mbale

Tororo

Namaingo

Iganga

Jinja

Seta

Kajansi

Entebbe

Mityana

Kalangalo

Fort Portal

Rusese

Lake Albert

Ruwenzori Mts.

Equator

Lake Edward

Masaka

Mbarara

Kabale

KENYA

LAKE VICTORIA

TANZANIA

BURUNDI

RWANDA

UGANDA

KAMPALA

KENYA

NAIROBI

Meru

Mt. Kenya

Mombasa

TANZANIA

DAR ES SALAAM

Zanzibar

[Mapa/Retrato sa pahina 87]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

UGANDA

KAMPALA

Arua

Gulu

Lira

Soroti

Masindi

Hoima

Fort Portal

Masaka

Mbarara

Kabale

LAKE VICTORIA

[Retrato]

Si Utod Hardy kag ang iya asawa naglakbay sa halos bug-os nga Uganda sa sulod sang anom ka semana

 [Full-page picture sa pahina 66]

[Retrato sa pahina 69]

Nagbantala sang maayong balita sanday David Norman kag Robert Nisbet sa East Africa

[Retrato sa pahina 71]

Ginkarga nanday George kag Robert Nisbet kag Gray kag Olga Smith ang ila mga van sa isa ka balsa patabok sa suba

[Retrato sa pahina 75]

Sanday Mary kag Frank Smith antes sang ila kasal sang 1956

[Retrato sa pahina 78]

Si Ann Cooke kag ang iya mga kabataan upod kay Utod Makumba kag sa iya asawa

[Retrato sa pahina 80]

Sanday Tom kag Bethel McLain amo ang una nga nahanas sa Gilead nga mga misyonero nga ginpadala sa Uganda

[Retrato sa pahina 81]

Ang una nga puluy-an misyonero sa Jinja

[Retrato sa pahina 83]

Ang mga misyonero nga nahanas sa Gilead nga sanday Barbara kag Stephen Hardy

[Retrato sa pahina 85]

Si Mary Nisbet (sentro), kag ang iya bata nga si Robert (wala), kag si George (tuo), kag si William kag ang iya asawa nga si Muriel (likod)

[Retrato sa pahina 89]

Si Tom Cooke nga nagapamulongpulong sa “Paggahom sang Dios” Distrito nga Asembleya sa Kampala

[Retrato sa pahina 90]

Sanday George kag Gertrude Ochola

[Retrato sa pahina 94]

Wala sapayan sang pagdumili, nagpadayon gihapon sa pagtilipon ang aton mga kauturan

 [Retrato sa pahina 95]

Si Fred Nyende

[Retrato sa pahina 96]

Si Emmanuel Kyamiza

[Retrato sa pahina 104]

Si Stanley Makumba upod ang iya asawa nga si Esinala sang 1998

[Retrato sa pahina 107]

Nag-eskwela sanday Heinz kag Marianne Wertholz sa una nga klase sang Gilead Extension School sa Germany

 [Mga Retrato sa pahina 118]

Mga Grupo sang Manugbadbad

Luganda

Acholi

Lhukonzo

Runyankore

[Mga Retrato sa pahina 123]

Ang bag-o nga mga Kingdom Hall medyo tuhay sangsa una nga mga tilipunan (wala)

 [Mga Retrato sa pahina 124]

Sanga sa Uganda

Komite sang Sanga: Mats Holmkvist, Martin Lowum, Michael Reiss kag Fred Nyende; opisina (ubos) kag residensia (tuo)