Kapitulo 2

Ang Libro nga Nagapahayag Sing Ihibalo Sang Dios

1, 2. Ngaa kinahanglan naton ang panuytoy sang aton Manunuga?

 MAKATARUNGANON lamang nga ang aton mahigugmaon nga Manunuga magaaman sing isa ka libro sang instruksion kag panuytoy para sa katawhan. Kag wala ka bala nagaugyon nga ang mga tawo nagakinahanglan sing panuytoy?

² Kapin sa 2,500 ka tuig ang nagligad, ang isa ka manalagna kag istoryador nagsulat: “Wala sa tawo nga nagalakat bisan ang pagtuytoy sang iya tikang.” (Jeremias 10:23) Ang pagkamaminatud-on sina nga pinamulong labi pa kaathag karon sangsa bisan ano nga tion. Sa amo, ang istoryador nga si Wil­liam H. Mc­Neill nagsiling: “Ang inagihan sang tawo sa kadaygan sining planeta nangin isa ka halos walay untat nga paagisod sang mga krisis kag mga paggamo sa establisado na nga kahimusan sang katilingban.”

3, 4. (a) Ano ang himuon naton sa pagtuon sing Biblia? (b) Paano naton usisaon ang Biblia?

³ Ginahatag sang Biblia ang aton ginakinahanglan nga maalamon nga panuytoy. Matuod, madamo ang nahinalian sa ila una nga pag-usisa sa Biblia. Isa ini ka madamol nga libro, kag ang iban nga mga bahin sini indi mahapos hangpon. Apang kon ginhatagan ikaw sing isa ka legal nga dokumento nga nagasugid sang dapat mo himuon agod makabaton sing bilidhon nga palanublion, indi ka bala maghinguyang sing tion agod tun-an ini sing maayo? Kon nabudlayan ikaw sa paghangop sang pila ka bahin sang dokumento, mahimo gid nga magapabulig ikaw sa isa  nga eksperiensiado sa sini. Ngaa indi amo man sini ang himuon sa Biblia? (Binuhatan 17:11) Kapin pa sa isa ka materyal nga palanublion ang nadalahig. Subong natun-an naton sa nagligad nga kapitulo, ang ihibalo gikan sa Dios makadul-ong sa kabuhi nga walay katapusan.

⁴ Usisaon naton ang libro nga nagapahayag sing ihibalo sang Dios. Unahon naton sa makadali ang kabilugan sang Biblia. Dayon hambalan naton ang mga rason kon ngaa madamo sang edukado nga mga tawo ang nagapati nga amo ini ang inspirado nga Pulong sang Dios.

ANG KAUNDAN SANG BIBLIA

5. (a) Ano ang kaundan sang Hebreong Kasulatan? (b) Ano ang ginaunod sang Griegong Kasulatan?

⁵ Ang Biblia nagaunod sing 66 ka tulun-an sa duha ka bahin, masami ginatawag nga Daan nga Testamento kag Bag-ong Testamento. Ang 39 ka tulun-an sang Biblia ginsulat sa kalabanan sa Hebreo kag ang 27 sa Griego. Ang Hebreong Kasulatan, halin sa Genesis tubtob sa Malaquias, nagakobre sang pagpanuga subong man sang una nga 3,500 ka tuig sang maragtas sang tawo. Samtang ginausisa naton ini nga bahin sang Biblia, matun-an naton ang nahanungod sa mga pagpakig-angot sang Dios sa mga Israelinhon​—⁠halin sa ila pagkabun-ag subong isa ka pungsod sang ika-16 nga siglo B.C.E. padayon sang ika-5 nga siglo B.C.E. a Ang Griegong Kasulatan, nga nagaunod sing tulun-an sang Mateo tubtob sa Bugna, nagapatuhoy sa mga panudlo kag mga hilikuton ni Jesucristo kag sang iya mga disipulo sang unang siglo C.E.

6. Ngaa dapat naton tun-an ang bug-os nga Biblia?

⁶ Ang iban nagasiling nga ang “Daan nga Testamento” para sa mga Judiyo kag ang “Bag-ong Testamento” para sa mga Cristiano. Apang suno sa 2 Timoteo 3:​16, “ang bug-os nga Kasulatan gin-inspirar sang Dios kag mapuslanon.” Busa, ang isa ka nagakaigo nga pagtuon sang Kasulatan dapat maglakip sa bug-os nga Biblia. Ang matuod, ang duha ka bahin sang Biblia nagabuligay, nagahisantuanay agod maghuman sing isa ka kabilugan nga tema. 

7. Ano ang tema sang Biblia?

⁷ Ayhan nagatambong ka sa relihioso nga mga miting sa madamo nga tinuig kag nabatian mo nga ginabasa sing mabaskog ang iban nga bahin sang Biblia. Ukon mahimo nga ikaw mismo nakabasa sing mga dinalan gikan sa sini. Nahibaluan mo bala nga ang Biblia may isa ka kabilugan nga tema halin sa Genesis tubtob sa Bugna? Huo, isa ka nagahisantuanay nga tema ang nagapangibabaw sa Biblia. Ano ina nga tema? Amo ang pagbindikar sa kinamatarong sang Dios sa paggahom sa katawhan kag ang katumanan sang iya mahigugmaon nga katuyuan paagi sa iya Ginharian. Makita pa naton sa ulihi kon paano pagatumanon sang Dios ining katuyuan.

8. Ano ang ginapahayag sang Biblia tuhoy sa personalidad sang Dios?

⁸ Dugang sa pagsugid sang katuyuan sang Dios, ginapahayag sang Biblia ang iya personalidad. Halimbawa, natun-an naton sa Biblia nga ang Dios may mga balatyagon kag importante sa iya ang aton mga desisyon. (Salmo 78:​40, 41; Hulubaton 27:11; Ezequiel 33:11) Ang Salmo 103:​8-14 nagasiling nga ang Dios “maluluy-on kag mainayuhon, mahinay sa pagpangakig kag bugana  sa mahigugmaon nga kalulo.” Mainawaon sia sa aton, ‘ginadumdom nga yab-ok lamang kita’ kag nagabalik sa sini kon mapatay. (Genesis 2:7; 3:19) Daw ano ka makadalayaw nga mga kinaiya ang ginapasundayag niya! Indi bala amo sini nga sahi sang Dios ang luyag mo simbahon?

9. Paano ang Biblia nagahatag sa aton sing maathag nga pagtamod sa mga talaksan sang Dios, kag paano kita makabenepisyo gikan sa sina nga ihibalo?

⁹ Maathag nga ginapakita sa aton sang Biblia ang mga talaksan sang Dios. Kon kaisa ginahatag ini subong kasuguan. Apang, sing masunson gid, ginapakita ini sa mga prinsipio nga gintudlo paagi sa mga halimbawa. Ginpasulat sang Dios ang pila ka hitabo sa maragtas sang dumaan nga mga Israelinhon para sa aton kaayuhan. Ginapakita sining prangka nga mga kasaysayan kon ano ang matabo kon ang mga tawo magpauyon sa katuyuan sang Dios, subong man ang malain nga resulta kon magpaiyaiya sila. (1 Hari 5:4; 11:​4-6; 2 Cronica 15:​8-15) Ang pagbasa sinang matuod nga mga sugilanon wala sing duhaduha nga magatandog sa aton tagipusuon. Kon handurawon naton ang mga hitabo nga narekord, makabatyag kita sing kahanuklog sa mga tawo nga nadalahig sa sini. Sa amo, makabenepisyo kita gikan sa maayong mga huwaran kag makalikaw sa mga tugalbong nga nagsiod sa mga nakasala. Apang, nagakinahanglan sing sabat ining importante nga pamangkot: Paano naton mapat-od nga ang aton ginabasa sa Biblia matuod gid nga gin-inspirar sang Dios?

MASALIGAN MO BALA ANG BIBLIA?

10. (a) Ngaa ginabatyag sang iban nga ang Biblia daan na? (b) Ano ang ginasugid sa aton sang 2 Timoteo 3:​16, 17 tuhoy sa Biblia?

¹⁰ Ayhan natalupangdan mo nga madamo sang mga libro nga nagatanyag sing laygay ang nagadaan na pagligad sang pila ka tuig lamang. Kamusta ang Biblia? Daan na ini katama, kag halos 2,000 ka tuig na ang nagligad sugod sang ginsulat ang katapusan nga mga tinaga sini. Busa ginabatyag sang iban nga indi na ini naaplikar sa aton modernong dag-on. Apang kon ang Biblia gin-inspirar sang Dios, dapat nga ang laygay sini sibu sa tanan nga tion walay sapayan sang kadugayon sini. Ang Kasulatan dapat gihapon mangin “mapuslanon sa pagpanudlo, sa pagsabdong, sa pagtadlong sang mga butang, sa pagdisiplina sa pagkamatarong,  agod nga ang tawo sang Dios mahimo mangin sangkol gid, nga nasangkapan sing bug-os para sa tagsa ka maayong buhat.”​—⁠2 Timoteo 3:​16, 17.

11-13. Ngaa makasiling kita nga ang Biblia praktikal para sa aton adlaw?

¹¹ Ginapahayag sang maayo nga pag-usisa nga ang mga prinsipio sang Biblia naaplikar gihapon karon subong sang una ini ginsulat. Kon tuhoy sa kinaugali sang tawo, halimbawa, ang Biblia nagapakita sing madalom nga paghangop nga naaplikar sa tanan nga kaliwatan sang katawhan. Madali naton ini makita sa Sermon sa Bukid ni Jesus, nga masapwan sa tulun-an sang Mateo, kapitulo 5 tubtob 7. Nahamuot gid sa sini nga sermon ang anhing Indian nga lider nga si Mohandas K. Gandhi nga suno sa report ginsugiran niya ang isa ka Britaniko nga opisyal: “Kon ang imo kag ang akon pungsod mag-ugyunay sa mga panudlo nga ginpamulong ni Cristo sa sining Sermon sa Bukid, malubad naton ang mga problema indi lamang sang aton mga pungsod kundi sang bug-os nga kalibutan man.”

¹² Indi katingalahan nga ang mga tawo nagadayaw sa mga panudlo ni Jesus! Sa Sermon sa Bukid, ginpakita niya sa aton ang dalan padulong sa matuod nga kalipay. Ginpaathag niya kon paano husayon ang mga sinuay. Naghatag si Jesus sing instruksion kon paano mangamuyo. Ginpakita niya ang labing maalamon nga panimuot sa materyal nga mga kinahanglanon kag ginhatag ang Bulawanon nga Talaksan para sa nagakaigo nga mga kaangtanan sa iban. Kon paano makilala ang mga daya sang relihion kag kon paano makatigayon sing malig-on nga palaabuton amo ang pila sang mga punto nga ginakobrehan sa sining sermon.

¹³ Sa Sermon sa Bukid kag sa nabilin nga mga pahina sini, maathag nga ginasugid sa aton sang Biblia kon ano ang dapat naton himuon kag kon ano ang dapat likawan agod mag-uswag kita sa kabuhi. Praktikal gid ang laygay sini amo kon ngaa ang isa ka edukador napahulag sa pagsiling: “Bisan pa isa ako ka manuglaygay sa hayskul nga may bache­lor’s kag master’s de­gree kag madamo sing nabasahan nga libro tuhoy sa maligdong nga panghunahuna kag sikolohiya, natukiban ko nga ang laygay sang Biblia tuhoy sa mga butang subong sang madinalag-on nga pag-asawahay, pagpugong sang pagdelingkwente sang mga pamatan-on kag kon paano makakita kag makahupot sing mga abyan labaw gid sa  bisan ano nga nabasahan ko ukon natun-an sa kolehiyo.” Dugang sa pagkapraktikal kag pagkasibu sa tion sang Biblia, masaligan man ini.

SIBU KAG MASALIGAN

14. Ano ang nagapakita nga ang Biblia nagasibu sa siensia?

¹⁴ Bisan pa ang Biblia indi isa ka libro tuhoy sa siensia, nagasibu ini sa siensia. Halimbawa, sang tion nga pagdumdom sang kalabanan nga tawo ang duta matapan, ginpatuhuyan ini ni manalagna Isaias subong “tipulon” (Hebreo, chugh, nga sa sini nagadala sing ideya nga “timbulog”). (Isaias 40:22) Ang ideya nga ang duta timbulog ginbaton lamang pagligad pa sang linibo ka tuig sa tapos sang adlaw ni Isaias. Dugang pa, ang Job 26:7​—⁠nga ginsulat kapin sa 3,000 ka tuig ang nagligad​—⁠nagasiling nga ang Dios ‘nagabitay sang duta sa wala.’ Ang isa ka eskolar sa Biblia nagsiling: “Kon paano nahibaluan ni Job ang kamatuoran, nga ginapakita sang astronomiya, nga ang duta nagabitay nga wala sing kitaon nga panakdag sa kahawaan, isa ka pamangkot nga indi mahapos lubaron sang mga nagapanghiwala nga ang Balaan nga Kasulatan gin-inspirar.”

15. Paano ang estilo sang pagreport sang Biblia nagapalig-on sang pagsalig sa sini?

¹⁵ Ang estilo sang pagreport nga masapwan sa Biblia nagapalig-on man sang aton pagsalig sa sining dumaan na nga libro. Dikaangay sang mga mito, ang mga hitabo nga ginasugid sa Biblia naangot sa espisipiko nga mga tawo kag mga petsa. (1 Hari 14:25; Isaias 36:1; Lucas 3:​1, 2) Kag samtang ang dumaan nga mga istoryador nagtikal pirme sang mga kadalag-an sang ila mga manuggahom kag naghinago sang ila mga pagkalutos kag mga sayop, ang mga manunulat sang Biblia prangka kag bunayag​—⁠bisan nahanungod sa ila mismo mabug-at nga mga sala.​—⁠Numeros 20:​7-13; 2 Samuel 12:​7-14; 24:⁠10.

ISA KA LIBRO SANG TAGNA

16. Ano ang labing mabakod nga ebidensia nga ang Biblia gin-inspirar sang Dios?

¹⁶ Ang natuman nga tagna nagahatag sing mabakod nga ebidensia nga ang Biblia gin-inspirar sang Dios. Ang Biblia nagaunod sing madamo nga tagna nga natuman sing detalyado. Sing maathag, indi mga tawo lamang ang may salabton sa sini. Ano,  nian, ang sa likod sining mga tagna? Ang Biblia mismo nagasiling nga “ang tagna wala gid mag-abot paagi sa kabubut-on sang tawo, kundi ang mga tawo nagpamulong halin sa Dios samtang ginatuytuyan sila sang balaan nga espiritu,” ukon aktibo nga puwersa sang Dios. (2 Pedro 1:21) Binagbinaga ang pila ka halimbawa.

17. Ano nga mga tagna ang nagtagna sang pagkapukan sang Babilonia, kag paano ini natuman?

¹⁷ Ang pagkapukan sang Babilonia. Gintagna nanday Isaias kag Jeremias ang pagkapukan sang Babilonia sa mga Mediahanon kag mga Persiahanon. Sing talalupangdon, ang tagna ni Isaias nahanungod sining hitabo ginrekord mga 200 ka tuig sa wala pa mabihag ang Babilonia! Ang masunod nga mga bahin sang tagna mga rekord na karon sang maragtas: ang pagmala sang Suba sang Eufrates paagi sa pagpatalang sang tubig sa isa ka artipisyal nga linaw (Isaias 44:27; Jeremias 50:38); ang mapatumbayaon nga kakulang sing mga bantay sa mga gawang sang suba sang Babilonia (Isaias 45:⁠1); kag ang kadalag-an sang isa ka manuggahom nga si Ciro.​—⁠Isaias 44:⁠28.

18. Paano natuman ang tagna sang Biblia tuhoy sa pagtindog kag pagkapukan sang “hari sang Gresya”?

¹⁸ Ang pagtindog kag ang pagkapukan sang “hari sang Gresya.” Sa isa ka palanan-awon, nakita ni Daniel ang isa ka kanding nga lalaki nga nagdalasa sa karnero nga lalaki, kag ginpungal ang iya duha ka sungay. Nian, napungal ang daku nga sungay sang kanding nga lalaki, kag apat ka sungay ang nag-ulhot sa baylo sini. (Daniel 8:​1-8) Amo ini ang ginpaathag kay Daniel: “Ang karnero nga lalaki nga nakita mo nga may duha ka sungay amo ang mga hari sang Media kag Persia. Kag ang kanding nga lalaki nga bulbulan amo ang hari sang Gresya; kag tuhoy sa sungay nga daku nga yara sa ulot sang iya mga mata, amo ini ang una nga hari. Kag bangod napungal inang isa, apat sang ulihi ang nag-ulhot sa baylo sini, apat ka ginharian ang magatindog gikan sa iya pungsod, apang indi sa kusog niya.” (Daniel 8:​20-22) Nahisanto sa sining tagna, mga duha ka siglo sang ulihi, ginpukan sang “hari sang Gresya,” nga si Alejandro Daku, ang duha sing sungay nga Emperyo sang Medo-Persia. Napatay si Alejandro sang 323 B.C.E., kag ginbuslan sang ulihi sang apat sang iya mga heneral. Apang, wala sa sining mga ginharian ang nakatupong sa gahom sang emperyo ni Alejandro. 

19. Ano nga mga tagna ang natuman kay Jesucristo?

¹⁹ Ang kabuhi ni Jesucristo. Nagaunod ang Hebreong Kasulatan sing madamo nga tagna nga natuman sa pagkatawo, ministeryo, kamatayon, kag pagkabanhaw ni Jesus. Halimbawa, kapin sa 700 ka tuig sa wala pa, gintagna ni Miqueas nga ang Mesias, ukon Cristo, matawo sa Betlehem. (Miqueas 5:2; Lucas 2:​4-7) Ang kadungan ni Miqueas nga si Isaias nagtagna nga ang Mesias pagahanuton kag duplaan. (Isaias 50:6; Mateo 26:67) Lima ka gatos ka tuig sa wala pa, gintagna ni Zacarias nga ang Mesias pagaluiban sa baylo sang 30 ka bilog nga pilak. (Zacarias 11:12; Mateo 26:15) Kapin sa isa ka libo ka tuig sa wala pa, gintagna ni David ang mga kahimtangan nga may kaangtanan sa kamatayon ni Jesus nga Mesias. (Salmo 22:​7, 8, 18; Mateo 27:​35, 39-43) Kag mga lima ka siglo sa wala pa, ang tagna ni Daniel nagpahayag kon san-o magaabot ang Mesias subong man ang kalawigon sang iya ministeryo kag ang tion sang iya kamatayon. (Daniel 9:​24-27) Halimbawa lamang ini sang mga tagna nga natuman kay  Jesucristo. Makasapo kamo sing kalipay sa pagbasa sing dugang pa nahanungod sa iya sa ulihi.

20. Ang himpit nga rekord sang natuman nga tagna sang Biblia dapat maghatag sa aton sing anong pagsalig?

²⁰ Madamo pa sang nagakobre sing malawig nga tion nga mga tagna sa Biblia ang natuman na. ‘Apang,’ mahimo mamangkot ka, ‘paano ini nagaapektar sa akon kabuhi?’ Ti, kon may isa nga nagasugid sa imo sing kamatuoran sa madamo na nga tinuig, duhaduhaan mo bala sia sa hinali kon may bag-o sia nga isugid sa imo? Indi! Ginsugid sang Dios ang kamatuoran sa bug-os nga Biblia. Indi bala ini dapat magpabakod sang imo pagsalig sa ginasaad sang Biblia, subong sang mga tagna sini tuhoy sa nagapakari nga isa ka dutan-on nga paraiso? Sa pagkamatuod, makasalig kita kaangay ni Pablo, isa sang unang-siglo nga mga disipulo ni Jesus, nga nagsulat nga ‘ang Dios indi makabutig.’ (Tito 1:⁠2) Dugang pa, kon nagabasa kita sing Kasulatan kag ginaaplikar ang laygay sini, nagagamit kita sing kaalam nga indi matigayon sang mga tawo sa ila kaugalingon lamang, kay ang Biblia amo ang libro nga nagapahayag sang ihibalo gikan sa Dios nga nagadul-ong sa kabuhi nga walay katapusan.

“HANDUMA” ANG IHIBALO SANG DIOS

21. Ano ang dapat mo himuon kon ang pila ka butang nga ginatun-an mo gikan sa Biblia daw makapahinali?

²¹ Samtang ginatun-an mo ang Biblia, mahimo gid nga makatuon ka sing mga butang nga tuhay sa gintudlo sa imo sang una. Mahimo nga masapwan mo pa gani nga ang pila sang imo ginapakabahandi nga relihiosong mga kinabatasan wala nagapahamuot sa Dios. Matun-an mo nga ang Dios may mga talaksan sang husto kag sayop nga mas mataas sa mga talaksan nga kinaandan sa sining matinuguton nga kalibutan. Mahimo nga mahinalian ikaw sa sini sa primero. Apang mangin mapailubon! Usisaa sing maayo ang Kasulatan agod masapwan mo ang ihibalo gikan sa Dios. Mangin handa sa posibilidad nga ang laygay sang Biblia mahimo magpangabay sa imo nga bag-uhon ang imo panghunahuna kag mga hulag.

22. Ngaa ginatun-an mo ang Biblia, kag paano mo mabuligan ang iban nga mahangpan ini?

²² Ang may maayo sing katuyuan nga mga abyan kag mga paryente  mahimo mamatok sa imo pagtuon sing Biblia, apang si Jesus nagsiling: “Busa, ang tagsatagsa nga magtu-ad sa akon sa atubangan sang mga tawo, itu-ad ko man sia sa atubangan sang akon Amay nga yara sa langit; apang ang bisan sin-o nga magpanghiwala sa akon sa atubangan sang mga tawo, ipanghiwala ko man sia sa atubangan sang akon Amay nga yara sa langit.” (Mateo 10:​32, 33) Ang iban nagakahangawa nga basi madalahig ikaw sa isa ka kulto ukon mangin panatiko. Apang, sa kamatuoran, nagatinguha lamang ikaw nga matigayon ang sibu nga ihibalo tuhoy sa Dios kag sa iya kamatuoran. (1 Timoteo 2:​3, 4) Agod mabuligan ang iban nga mahangpan ini, mangin rasonable, indi palabais, kon nagapakighambal ikaw sa ila nahanungod sa imo ginatun-an. (Filipos 4:⁠5) Dumduma nga madamo ang ‘madaug sa wala sing pulong’ kon makakita sila sing ebidensia nga ang ihibalo gikan sa Biblia nagahatag gid sing kaayuhan sa katawhan.​—⁠1 Pedro 3:​1, 2.

23. Paano ikaw ‘makahandum’ sa ihibalo sang Dios?

²³ Ang Biblia nagapalig-on sa aton: “Subong sang mga bata nga bag-o natawo, handuma ang walay simbog nga gatas nga iya sang pulong.” (1 Pedro 2:⁠2) Ang isa ka lapsag nagasandig sa iya iloy para sa iya pagkaon kag nagapamilit nga ihatag ini sa iya. Sing kaanggid, nagasandig kita sa ihibalo gikan sa Dios. “Handuma” ang iya Pulong paagi sa pagpadayon sang imo pagtuon. Sa pag­kamatuod, himua nga tulumuron nimo nga basahon ang Biblia adlaw-adlaw. (Salmo 1:​1-3) Magahatag ini sa imo sing bugana nga mga pagpakamaayo, kay ang Salmo 19:11 nagasiling tuhoy sa kasuguan sang Dios: “Sa pagtuman sini may yara daku nga padya.”

[Mga footnote]

TILAWI ANG IMO IHIBALO

Sa anong mga paagi ang Biblia isa ka tumalagsahon nga libro?

Ngaa masaligan mo ang Biblia?

Ano ang nagapamatuod sa imo nga ang Biblia amo ang inspirado nga Pulong sang Dios?

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

[Kahon sa pahina 14]

MANGIN HANAS SA IMO BIBLIA

Ang mangin hanas sa Biblia indi dapat mabudlay. Gamita ang listahan sang kaundan sini agod matun-an mo ang paagisod kag lokasyon sang mga tulun-an sang Biblia.

Ang mga tulun-an sang Biblia may mga kapitulo kag mga bersikulo para sa imo kahapusan. Ang pagtunga sini sa mga kapitulo gindugang sang ika-13 nga siglo, kag mahimo nga isa ka Pranses nga manug-imprinta sang ika-16 nga siglo ang nagtunga sang Griegong Kasulatan sa karon nga mga bersikulo. Ang una nga kompleto nga Biblia nga may numero sang mga kapitulo kag mga bersikulo amo ang Pranses nga edisyon, nga ginbalhag sang 1553.

Kon ang mga kasulatan ginapatuhuyan sa sining libro, ang una nga numero nagapatuhoy sa kapitulo, kag ang masunod nagapatuhoy sa bersikulo. Halimbawa, ang pagpatuhoy sa “Hulubaton 2:5” nagakahulugan sing tulun-an sang Hulubaton, kapitulo 2, bersikulo 5. Paagi sa pagtan-aw sang ginsambit nga kasulatan, sa indi madugay mahulas na para sa imo nga pangitaon ang mga teksto sa Biblia.

Ang labing maayong paagi agod mangin hanas ikaw sa Biblia amo ang pagbasa sini adlaw-adlaw. Sa primero, mahimo nga daw makahalangkat ini. Apang kon magbasa ka sing tatlo tubtob lima ka kapitulo kada adlaw, depende sa kalabaon sini, mabasa mo ang bug-os nga Biblia sa isa ka tuig. Ngaa indi magsugod karon dayon?

[Kahon sa pahina 19]

ANG BIBLIA​—⁠ISA KA TUMALAGSAHON NGA LIBRO

• Ang Biblia “gin-inspirar sang Dios.” (2 Timoteo 3:16) Bisan pa mga tawo ang nagsulat sing mga tinaga, gintuytuyan sang Dios ang ila mga panghunahuna, amo kon ngaa ang Biblia amo gid “ang pulong sang Dios.”​—⁠1 Tesalonica 2:⁠13.

• Ang Biblia ginsulat sa sulod sang 16 ka siglo, sang mga 40 ka manunulat nga may nanuhaytuhay nga mga gindak-an. Walay sapayan, ang bug-os nga Biblia nagahinisanto halin sa pamuno tubtob sa katapusan.

• Ang Biblia nakalampuwas sa mas madamo nga sinuay sangsa bisan anong iban pa nga libro. Sang Edad Media, ang mga tawo ginsunog sa usok bangod lamang may kopya sila sang Kasulatan.

• Ang Biblia amo ang numero uno nga pinakamabakal sa kalibutan. Nabadbad na ini, sa kabug-usan ukon sa bahin lamang, sa kapin sa 2,000 ka pamulong. Binilyon ka kopya sini ang naimprinta, kag halos wala sing duog sa duta nga wala sing kopya sini.

• Ang pinakadaan nga bahin sang Biblia may petsa nga ika-16 nga siglo B.C.E. Nauna pa ini sa Rig-Veda sang mga Hindu (sang mga 1300 B.C.E.), ukon sa “Canon of the Three Baskets” sang mga Budhista (ikalima nga siglo B.C.E.), ukon sa Koran sang mga Islam (ikapito nga siglo B.C.E.), subong man sa Nihongi sang mga Shinto (720 C.E.).

 [Bug-os pahina nga piktyur sa pahina 20]