Kay Sin-o Awtoridad ang Dapat Mo Kilalahon?
Kapitulo 14
Kay Sin-o Awtoridad ang Dapat Mo Kilalahon?
1, 2. Makahalalit bala ang tanan nga porma sang awtoridad? Ipaathag.
ANG “awtoridad” isa ka tinaga nga ginakangil-aran sang madamo nga tawo. Halangpunon ini, kay ang awtoridad masami nga ginaabusuhan—sa trabaho, sa pamilya, kag sang mga panguluhan. Ang Biblia realistiko nga nagasiling: “Ang tawo naggahom sa tawo sa iya kasamaran.” (Manugwali 8:9) Huo, madamo ang naggahom sa iban paagi sa mapiguson kag maiyaiyahon nga pagpanghikot.
2 Apang indi tanan nga awtoridad makahalalit. Halimbawa, sarang masiling nga ang aton lawas may awtoridad sa aton. “Ginasugo” kita sini nga magginhawa, magkaon, mag-inom, kag magtulog. Mapiguson bala ini? Indi. Para sa aton kaayuhan ang pagsunod sa sining mga sugo. Bisan pa ang pagpasakop sa mga kinahanglanon sang aton lawas mahimo nga indi kinabubut-on, may yara iban nga mga porma sang awtoridad nga nagakinahanglan sang aton kinabubut-on nga pagpasakop. Binagbinaga ang pila ka halimbawa.
ANG SUPREMO NGA AWTORIDAD
3. Ngaa nagakaigo nga si Jehova ginatawag nga “Soberanong Ginuo”?
3 Sing kapin sa 300 ka beses sa Biblia, si Jehova ginatawag nga “Soberanong Ginuo.” Ang soberano isa nga may supremo nga awtoridad. Ano ang nagahatag kay Jehova sing kinamatarong sa sining posisyon? Ang Bugna 4:11 nagasabat: “Takus ka, Jehova, nga amon Dios, sa pagbaton sing himaya kag dungog kag gahom, kay gintuga mo ang tanan nga butang, kag bangod sang imo kabubut-on nagluntad sila kag gintuga.”
4. Paano ginagamit ni Jehova ang iya awtoridad?
4 Subong Manunuga naton, may kinamatarong si Jehova sa paggamit sang iya awtoridad suno sa luyag niya. Mahimo nga daw makahaladlok ini, ilabi na kon binagbinagon naton nga ang Dios may “bugana nga dinamiko nga kusog.” Ginatawag sia nga “Dios nga Labing Gamhanan”—isa ka termino nga sa Hebreo nagapaalinton sing ideya nga isa ka makahalawhaw nga kusog. (Isaias 40:26; Genesis 17:1) Apang, ginagamit ni Jehova ang iya kusog sa maayo nga paagi, kay ang iya nagapangibabaw nga kinaiya amo ang gugma.—1 Juan 4:16.
5. Ngaa indi mabudlay magpasakop sa awtoridad ni Jehova?
5 Bisan pa nagpaandam si Jehova nga silutan niya ang dimahinulsulon nga mga makasasala, nahibaluan ni Moises nga sia gid “ang matuod nga Dios, ang matutom nga Dios, nga nagatuman sang katipan kag mahigugmaon nga kalulo sa mga nagahigugma sa iya kag nagatuman sang iya mga sugo.” (Deuteronomio 7:9) Hunahunaa lamang! Ang Supremo nga Awtoridad sang uniberso wala nagapilit sa aton nga alagdon sia. Sa baylo, ginabuyok kita sa iya bangod sang iya gugma. (Roma 2:4; 5:8) Ang pagpasakop sa awtoridad ni Jehova makalilipay pa gani, kay ang iya mga sugo pirme nagaresulta sa aton gid kaayuhan.—Salmo 19:7, 8.
6. Paano ang hulusayon tuhoy sa awtoridad nag-utwas sa hardin sang Eden, kag ano ang resulta?
6 Ginsikway sang aton unang mga ginikanan ang pagkasoberano sang Dios. Namat-od sila nga magdesisyon para sa ila kaugalingon kon ano ang maayo kag kon ano ang malaut. (Genesis 3:4-6) Subong resulta, gintabog sila gikan sa ila Paraiso nga puluy-an. Pagkatapos sadto, gintugutan ni Jehova ang mga tawo nga maghimo sing kahimusan sang awtoridad agod magkabuhi sila sa isa ka mahim-ong, apang dihimpit, nga katilingban. Ano ang pila sining mga awtoridad, kag tubtob sa anong kasangkaron ginapaabot kita sang Dios nga magpasakop sa ila?
“ANG SUPERYOR NGA MGA AWTORIDAD”
7. Sin-o “ang superyor nga mga awtoridad,” kag ano ang kaangtanan sang ila posisyon sa awtoridad sang Dios?
7 Si apostol Pablo nagsulat: “Ang tagsa ka kalag magpasakop sa superyor nga mga awtoridad, kay wala sing awtoridad nga indi gikan sa Dios.” Sin-o ang “superyor nga mga awtoridad”? Ang mga pulong ni Pablo sa nagasunod nga mga bersikulo nagpakita nga sila amo ang tawhanon nga mga panguluhan. (Roma 13:1-7; Tito 3:1) Indi si Jehova ang nagpahamtang sang mga awtoridad sang panguluhan sang tawo apang nagaluntad sila paagi sa iya pahanugot. Gani si Pablo nakasulat: “Ang nagaluntad nga mga awtoridad ginbutang sang Dios sa ila relatibo nga mga posisyon.” Ano ang ginapakita sini nahanungod sa sining dutan-on nga awtoridad? Nga ini sakop, ukon kubos, sa awtoridad sang Dios. (Juan 19:10, 11) Busa, kon may pagsumpakilay sa ulot sang sugo sang tawo kag sang sugo sang Dios, ang mga Cristiano dapat magpatuytoy sa ila nahanas sa Biblia nga konsiensia. Sila “dapat magtuman sa Dios subong manuggahom sa baylo sang mga tawo.”—Binuhatan 5:29.
8. Paano ikaw nagabenepisyo gikan sa superyor nga mga awtoridad, kag paano ikaw makapakita sang imo pagpasakop sa ila?
8 Apang, sa kalabanan nga tion, ang superyor nga mga awtoridad sang mga panguluhan nagapanghikot subong ‘ministro sang Dios sa aton para sa aton kaayuhan.’ (Roma 13:4) Sa anong mga paagi? Ti, hunahunaa ang madamo nga serbisyo nga ginaaman sang superyor nga mga awtoridad, subong sang koreo, pangamlig sang mga pulis kag sang mga bombero, kahimusan para sa katinlo, kag edukasyon. “Amo kon ngaa nagabayad man kamo sing mga buhis,” sulat ni Pablo, “kay sila publiko nga mga alagad sang Dios nga nagapangalagad sing dalayon para sa sini gid nga katuyuan.” (Roma 13:6) Tuhoy sa mga buhis ukon bisan ano man nga legal nga obligasyon, dapat kita “maggawi sing bunayag.”—Hebreo 13:18.
9, 10. (a) Ano ang duog sang superyor nga mga awtoridad sa kahimusan sang Dios? (b) Ngaa sayop nga pamatukan ang superyor nga mga awtoridad?
9 Kon kaisa, ginaabusuhan sang superyor nga mga awtoridad ang ila gahom. Nagakahulugan bala ini nga wala na kita sing salabton nga magpasakop pa sa ila? Indi gid. Indi lipod kay Jehova ang kalautan sining mga awtoridad. (Hulubaton 15:3) Ang iya pagtugot sa paggahom sang tawo wala nagakahulugan nga wala niya ginasapak ang kalautan sini; ukon nga ginapaabot niya kita nga himuon man ini. Sa pagkamatuod, sa indi madugay ‘dugmukon [sang Dios] kag papason ini tanan nga ginharian,’ kag buslan ini sing paggahom sang iya mismo matarong nga panguluhan. (Daniel 2:44) Apang samtang wala pa ini, ang superyor nga mga awtordidad nagapangalagad para sa isa ka mapuslanon nga katuyuan.
10 Si Pablo nagpaathag: “Sia nga nagabato sa awtoridad nagasumpong sa kahimusan sang Dios.” (Roma 13:2) Ang superyor nga mga awtoridad “kahimusan” sang Dios bangod ginahuptan nila ang isa ka kadakuon sang kahim-ong, nga kon wala ini magaluntad ang kinagubot kag anarkiya. Ang pagbato sa ila mangin dimakasulatanhon kag kabuangan. Sa pag-ilustrar: Handurawa nga gin-operahan ikaw kag ang mga tahi nagatipig sa imo pilas nga magkipot. Bisan pa ang mga tahi indi bahin sang imo lawas, may katuyuan ini sa isa ka limitado nga tion. Ang temprano nga pagkuha sini mangin makahalalit. Sing kaanggid, ang mga awtoridad sang panguluhan sang tawo indi bahin sang orihinal nga katuyuan sang Dios. Apang, tubtob ang iya Ginharian wala pa nagagahom sing bug-os sa duta, ang tawhanon nga mga panguluhan nagatipig sa katilingban, nagahimo sing isa ka hilikuton nga nagabagay sa katuyuan sang Dios para sa karon nga tion. Busa, dapat kita magpabilin nga nagapasakop sa superyor nga mga awtoridad, samtang ginauna naton ang kasuguan kag awtoridad sang Dios.
AWTORIDAD SA PAMILYA
11. Paano mo ipaathag ang prinsipio sang pagkaulo?
11 Ang pamilya amo ang sadsaran nga yunit sang tawhanon nga katilingban. Sa sulod sini ang bana kag asawa makasapo sing makapaladya nga pag-updanay, kag ang mga anak sarang maamligan kag mahanas para sa pagkahamtong. (Hulubaton 5:15-21; Efeso 6:1-4) Ining dungganon nga kahimusan dapat organisahon sa isa ka paagi agod ang mga katapo sang pamilya magkabuhi sing mahidaiton kag malinong. Ginahimo ini ni Jehova paagi sa prinsipio sang pagkaulo, nga ginsumaryo sa sining mga pulong, nga masapwan sa 1 Corinto 11:3: “Ang ulo sang tagsa ka tawo amo si Cristo; ang ulo sang babayi amo ang lalaki; kag ang ulo ni Cristo amo ang Dios.”
12, 13. Sin-o ang ulo sang pamilya, kag ano ang matun-an gikan sa pagkaulo ni Jesus?
12 Ang bana amo ang ulo sang pamilya. Apang, may isa ka ulo nga labaw sa iya—si Jesucristo. Si Pablo nagsulat: “Mga bana, padayon nga higugmaa ang inyo mga asawa, subong nga si Cristo man naghigugma sang kongregasyon kag nagtugyan sang iya kaugalingon para sa sini.” (Efeso 5:25) Ang bana nagapakita sang iya pagpasakop kay Cristo kon ginapakig-angutan niya ang iya asawa suno sa paagi sang pagpakig-angot ni Jesus sa kongregasyon sa tanan nga tion. (1 Juan 2:6) Daku nga awtoridad ang gintugyan kay Jesus, apang ginagamit niya ini sing labing malulo, mahigugmaon, kag makatarunganon. (Mateo 20:25-28) Sang si Jesus isa ka tawo, wala gid niya gin-abusuhan ang iya awtoridad. Sia “malum-ok sing panghunahuna kag mapainubuson sing tagipusuon,” kag gintawag niya ang iya mga sumulunod nga “mga abyan” sa baylo nga “mga ulipon.” “Papahuwayon ko kamo,” saad niya sa ila, kag amo sina ang ginhimo niya.—Mateo 11:28, 29; Juan 15:15.
13 Ang huwaran ni Jesus nagatudlo sa mga bana nga ang Cristianong pagkaulo indi isa ka posisyon sang mapintas nga paggahom. Sa baylo, may pagtahod ini kag nagasakripisyo sang kaugalingon nga gugma. Maathag nga wala ini nagalakip sang pag-abuso sa tiayon sa pisikal ukon sa pulong. (Efeso 4:29, 31, 32; 5:28, 29; Colosas 3:19) Sa amo, kon abusuhan sang isa ka Cristianong lalaki ang iya asawa, ang iya iban pa nga maayong mga binuhatan mangin walay pulos, kag ang iya mga pangamuyo maupangan.—1 Corinto 13:1-3; 1 Pedro 3:7.
14, 15. Paano ang ihibalo gikan sa Dios nagabulig sa asawa nga mangin mapinasakupon sa iya bana?
14 Kon ginailog sang bana ang huwaran ni Cristo, mas mahapusan ang iya asawa sa pagsunod sa mga pulong sang Efeso 5:22, 23: “Ang mga asawa magpasakop sa ila mga bana subong nga sa Ginuo, kay ang bana amo ang ulo sang asawa subong nga si Cristo man amo ang ulo sang kongregasyon.” Subong nga ang bana dapat magpasakop kay Cristo, ang asawa dapat man magpasakop sa iya bana. Maathag man nga ginapakita sang Biblia nga ang sangkol nga mga asawa takus padunggan kag dayawon bangod sang ila diosnon nga kaalam kag pagkapisan.—Hulubaton 31:10-31.
15 Ang pagpasakop sang isa ka Cristianong asawa sa iya bana relatibo. Nagakahulugan ini nga ang dapat tumanon amo ang Dios sa baylo sang tawo kon ang pagpasakop sa pila ka butang magaresulta sa paglalis sa sugo sang Dios. Sa gihapon, ang malig-on nga panindugan sang isa ka asawa dapat updan sing “malinong kag malum-ok nga espiritu.” Dapat mangin maathag nga ang ihibalo gikan sa Dios naghimo sa iya nga mas maayo nga asawa. (1 Pedro 3:1-4) Amo man dapat ang naaplikar sa isa ka Cristianong lalaki nga may asawa nga ditumuluo. Ang iya pagsunod sa mga prinsipio sang Biblia dapat maghimo sa iya nga mas maayo nga bana.
16. Paano mailog sang mga anak ang huwaran nga ginpahamtang ni Jesus sang pamatan-on sia?
16 Ginapakita sang Efeso 6:1 ang papel sang mga anak, nga nagasiling: “Mangin matinumanon sa inyo mga ginikanan sa paghiusa sa Ginuo, kay ini matarong.” Ginasunod sang Cristianong kabataan ang huwaran ni Jesus, nga nagpadayon sa pagpasakop sa iya mga ginikanan samtang nagadaku sia. Subong isa ka matinumanon nga bata, sia “padayon nga nag-uswag sa kaalam kag sa pisikal nga pagtubo kag sa kahamuot sang Dios kag sang mga tawo.”—Lucas 2:51, 52.
17. Ang paggamit sang mga ginikanan sang ila awtoridad mahimo nga may anong epekto sa ila mga anak?
17 Ang paagi sang mga ginikanan sa pagtuman sang ila mga salabton mahimo nga may impluwensia sa kon bala ang ila mga anak magatahod sa awtoridad ukon magarebelde sa sini. (Hulubaton 22:6) Gani nagakaigo nga pamangkuton sang mga ginikanan ang ila kaugalingon, ‘Ginagamit ko bala ang akon awtoridad sing mahigugmaon ukon may kapintas? Matinuguton bala ako?’ Ang isa ka diosnon nga ginikanan ginapaabot nga mangin mahigugmaon kag mapatugsilingon, apang malig-on sa pagsunod sa diosnon nga mga prinsipio. Sing nagakaigo, si Pablo nagsulat: “Mga amay, indi pagpauguta ang inyo mga anak [sing literal, ‘painiton sila sa kasingkal’], kundi padayon nga padakua sila sa disiplina kag sa pagtudlo ni Jehova.”—Efeso 6:4; Colosas 3:21.
18. Paano dapat himuon sang mga ginikanan ang ila pagdisiplina?
18 Dapat usisaon sang mga ginikanan ang ila mga metodo sang paghanas, ilabi na kon ginahandum nila nga ang ila mga anak mangin matinumanon kag sa amo magapahalipay sa ila. (Hulubaton 23:24, 25) Sa Biblia, ang disiplina isa gid ka porma sang pagtudlo. (Hulubaton 4:1; 8:33) Naangot ini sa gugma kag pagkalum-ok, indi sa kaakig kag kapintas. Busa, ang Cristianong mga ginikanan dapat magpanghikot nga may kaalam kag magpugong sang ila kaugalingon kon nagadisiplina sa ila mga anak.—Hulubaton 1:7.
AWTORIDAD SA KONGREGASYON
19. Paano ang Dios nag-aman para sa maayong kahimusan sa Cristianong kongregasyon?
19 Sanglit si Jehova isa ka mahim-ong nga Dios, makatarunganon lamang nga magaaman sia sing awtoritatibo kag organisado nga pagkapangulo para sa iya katawhan. Sing nagakahisuno, gintangdo niya si Jesus subong amo ang Ulo sang Cristianong kongregasyon. (1 Corinto 14:33, 40; Efeso 1:20-23) Sa idalom sang dikitaon nga pagkapangulo ni Cristo, gin-awtorisahan sang Dios ang isa ka kahimusan nga paagi sa sini ang gintangdo nga mga gulang sa tagsa ka kongregasyon nagabantay sa panong sing malangkagon, kinabubut-on, kag mahigugmaon. (1 Pedro 5:2, 3) Ang ministeryal nga mga alagad nagabulig sa ila sa nanuhaytuhay nga paagi kag nagahatag sing mapuslanon nga serbisyo sa sulod sang kongregasyon.—Filipos 1:1.
20. Ngaa dapat kita magpasakop sa gintangdo nga Cristianong mga gulang, kag ngaa mapuslanon ini?
20 Tuhoy sa Cristianong mga gulang, si Pablo nagsulat: “Mangin matinumanon kamo sa mga nagapanguna sa inyo kag mangin mapinasakupon, kay padayon sila nga nagabantay sang inyo mga kalag subong sang mga magahatag sing husay; agod nga himuon nila ini nga may kalipay kag indi nga may pagbakho, kay makahalit ini sa inyo.” (Hebreo 13:17) Sing maalamon, gintugyan sang Dios sa Cristianong mga manugtatap ang salabton sa pag-atipan sang espirituwal nga mga kinahanglanon sang mga sa kongregasyon. Ining mga gulang wala nagahuman sing isa ka klero nga klase. Sila mga alagad kag mga ulipon sang Dios, nga nagapangalagad sa mga kinahanglanon sang ila mga masigkasumilimba, subong sang ginhimo sang aton Agalon, si Jesucristo. (Juan 10:14, 15) Ang pagkahibalo nga ang sangkol sing Makasulatanhon nga mga lalaki interesado sa aton pag-uswag kag espirituwal nga pagtubo nagapalig-on sa aton nga mangin mabinuligon kag mapinasakupon.—1 Corinto 16:16.
21. Paano ang gintangdo nga mga gulang nagatinguha sa pagbulig sa mga masigka-Cristiano sa espirituwal?
21 Kon kaisa, ang mga karnero mahimo nga magtalang ukon mabutang sa katalagman bangod sang makahalalit nga mga butang sa kalibutan. Sa idalom sang pagkapangulo sang Pangulong Manugbantay, ang mga gulang subong kabulig nga mga manugbantay alisto sa mga kinahanglanon sang mga ginaatipan nila kag maukod nga nagahatag sa ila sang ila personal nga igtalupangod. (1 Pedro 5:4) Ginaduaw nila ang mga katapo sang kongregasyon kag nagatanyag sing mga pulong sang pagpalig-on. Bangod nahibaluan sang mga gulang nga ang Yawa nagatinguha sa pagtublag sang paghidait sang katawhan sang Dios, ginagamit sang mga gulang ang kaalam gikan sa hitaas sa pag-atubang sang bisan anong mga problema. (Santiago 3:17, 18) Maukod sila nga nagatinguha agod mahuptan ang paghiusa kag pagkaisa sa pagtuo, butang nga ginpangamuyo mismo ni Jesus.—Juan 17:20-22; 1 Corinto 1:10.
22. Ano nga bulig ang ginahatag sang mga gulang sa mga kaso sang pagpakasala?
22 Ano kon ang isa ka Cristiano nagaantos sing pila ka kalautan ukon ginluyahan sing buot bangod sang sala nga nahimo? Ang makapaumpaw nga laygay halin sa Biblia kag ang tinagipusuon nga mga pangamuyo sang mga gulang para sa iya makabulig sa pagpasag-uli sa iya sa espirituwal nga kapagros. (Santiago 5:13-15) Ining mga lalaki, nga gintangdo sang balaan nga espiritu, may awtoridad man sa pagdisiplina kag sa pagsabdong kay bisan sin-o nga nagalakat sa isa ka dalanon sang pagpakasala ukon nagabutang sang espirituwal kag moral nga katinlo sang kongregasyon sa katalagman. (Binuhatan 20:28; Tito 1:9; 2:15) Agod huptan nga matinlo ang kongregasyon, mahimo nga kinahanglanon para sa mga indibiduwal nga ireport ang mabug-at nga pagpakasala. (Levitico 5:1) Kon ang isa ka Cristiano nga nakahimo sing mabug-at nga sala magbaton sa Makasulatanhon nga disiplina kag pagsabdong kag nagahatag sing ebidensia sang matuod nga paghinulsol, dapat sia buligan. Sa pagkamatuod, ang nagapadayon kag dimahinulsulon nga mga malalison sa sugo sang Dios ginapaguwa sa kongregasyon.—1 Corinto 5:9-13.
23. Ano ang ginaaman sang Cristianong mga manugtatap para sa kaayuhan sang kongregasyon?
23 Gintagna sang Biblia nga sa idalom ni Jesucristo subong Hari, ang hamtong sa espirituwal nga mga lalaki itangdo agod maghatag sing paglipay, pangamlig, kag kapahuwayan para sa katawhan sang Dios. (Isaias 32:1, 2) Magapanguna sila subong mga ebanghelisador, mga manugbantay, kag mga manunudlo agod sakdagon ang espirituwal nga pagtubo. (Efeso 4:11, 12, 16) Bisan pa kon kaisa ang Cristianong mga manugtatap mahimo nagasabdong, nagasaway, kag nagalaygay sa mga masigkatumuluo, ang pag-aplikar sang makapapagros nga panudlo sang mga gulang nga napasad sa Pulong sang Dios nagabulig sa paghupot sang tanan sa dalanon padulong sa kabuhi.—Hulubaton 3:11, 12; 6:23; Tito 2:1.
BATUNA ANG PAGTAMOD NI JEHOVA SA AWTORIDAD
24. Sa anong hulusayon ginatilawan kita sa adlaw-adlaw?
24 Ang una nga lalaki kag babayi gintilawan tuhoy sa hulusayon sang pagpasakop sa awtoridad. Sing indi makapakibot, ang kaanggid man nga pagtilaw nagaatubang sa aton sa adlaw-adlaw. Ginapukaw ni Satanas nga Yawa ang espiritu sang pagrebelde sa tunga sang katawhan. (Efeso 2:2) Ang dalanon sang pagkaindependiente ginahimo nga daw mas maayo sangsa dalanon sang pagpasakop.
25. Ano ang mga benepisyo sang pagsikway sa rebelyuso nga espiritu sang kalibutan kag sang pagpasakop sa awtoridad nga ginagamit ukon ginatugutan sang Dios?
25 Apang, dapat naton sikwayon ang rebelyuso nga espiritu sang kalibutan. Sa paghimo sini, masapwan naton nga ang diosnon nga pagpasakop nagadala sing bugana nga mga padya. Halimbawa, malikawan naton ang mga kabalaka kag mga kapaslawan nga kinaandan sa mga nagatamay sa sekular nga mga awtoridad. Mabuhinan naton ang mga bangigay nga pirme nagakatabo sa madamo nga pamilya. Kag maagom naton ang mga benepisyo sang mainit, mahigugmaon nga pagpakig-upod sa aton Cristianong mga masigkatumuluo. Labaw sa tanan, ang aton diosnon nga pagpasakop magaresulta sa isa ka maayong kaangtanan kay Jehova, ang Supremo nga Awtoridad.
TILAWI ANG IMO IHIBALO
Paano ginagamit ni Jehova ang iya awtoridad?
Sin-o “ang superyor nga mga awtoridad,” kag paano kita nagapadayon sa pagpasakop sa ila?
Ano nga salabton ang ginapahamtang sang prinsipio sang pagkaulo sa tagsa ka katapo sang pamilya?
Paano kita makapakita sing pagpasakop sa Cristianong kongregasyon?
[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]
[Kahon sa pahina 134]
MAPINASAKUPON, INDI MABINATUON
Paagi sa ila pagbantala sa publiko nga hilikuton, ginatudlo sang mga Saksi ni Jehova ang Ginharian sang Dios subong amo ang lamang nga paglaum sang katawhan para sa matuod nga paghidait kag kalig-unan. Apang ining makugi nga mga manugwali sang Ginharian sang Dios indi gid mabinatuon sa mga panguluhan nga sa idalom sini sila nagapuyo. Sa kabaliskaran, ang mga Saksi nalakip sa labing matinahuron kag masinulundon sa kasuguan nga mga banwahanon. “Kon ang tanan nga relihiosong denominasyon kaangay sang mga Saksi ni Jehova,” siling sang isa ka opisyal sa isa ka pungsod sa Aprika, “wala kita kuntani sing mga pinatyanay, kinawatay, mga delingkwensia, mga bilanggo kag mga bomba atomika. Ang mga ganhaan indi kuntani dapat pirme kandaduhan.”
Sa pagkilala sini, ginatugutan sang mga opisyales sa madamo nga kadutaan ang pagbantala nga hilikuton sang mga Saksi nga wala sing sablag. Sa iban nga kadutaan, ang mga pagdumili ukon mga paglatid gindula sang marealisar sang mga awtoridad nga ang mga Saksi ni Jehova isa ka impluwensia para sa kaayuhan. Subong ini sang ginsulat ni apostol Pablo nahanungod sa pagtuman sa superyor nga mga awtoridad: “Padayon nga maghimo ka sing maayo, kag magabaton ka sing kadayawan gikan sa sini.”—Roma 13:1, 3.
