Kapitulo 35

Ang Labing Bantog nga Wali nga Nahatag

ANG danyag amo ang isa sang labing halandumon sa maragtas sang Biblia: Si Jesus nagalingkod sa kiliran sang bukid, nga nagahatag sang iya bantog nga Wali sa Bukid. Ang lugar malapit sa Dagat sang Galilea, ayhan malapit sa Capernaum. Sa tapos mahinguyang ang bilog nga gab-i sa pagpangamuyo sa Dios, bag-o lang mapili ni Jesus ang 12 sa iya mga disipulo nga mangin mga apostoles, kag kaupod nila tanan, nagpanaug sia sa sining duog nga matapan sang bukid.

Mahimo hunahunaon mo nga sa sini nga tion, si Jesus kapoy na kaayo kag maluyag magtulog. Apang nag-abot ang dakung kadam-an, ang iban halin pa sa Judea kag Jerusalem, 100 tubtob 110 kilometros ang kalayuon. Ang iban naghalin pa sa baybayon sang Tiro kag Sidon nga nahamtang sa aminhan. Nagpalapit sila kay Jesus agod ayuhon ang ila balatian. May mga tawo pa gani nga ginatublag sang mga demonyo, ang malaut nga mga anghel ni Satanas.

Sang magpanaug si Jesus, ang mga masakiton nagpalapit sa ­pagtandog sa iya kag gin-ayo niya sila tanan. Pagkatapos sina, si ­Jesus nagsaka sa mas mataas nga lugar sang bukid. Didto naglingkod sia kag nagsugod sa pagtudlo sa kadam-an nga yara sa duog nga matapan sa atubangan niya. Kag hunahunaa ina! Sa karon wala sing bisan isa ka tawo sa bug-os nga tumalambong nga nagamasakit sing grabe!

Ang mga tawo nalangkag sa pagpamati sa manunudlo nga nakahimo sining makatilingala nga mga milagro. Apang, ginhatag ni Jesus ang iya wali una para sa kaayuhan sang iya mga disipulo, nga ayhan nagatipon nga mas malapit sa iya. Apang agod makabenepisyo man kita, ginrekord ini nanday Mateo kag Lucas.

Ang kasaysayan ni Mateo nahanungod sa wali mga apat ka beses ang kalabaon sang sa iya ni Lucas. Dugang pa, ang mga bahin nga ginrekord ni Mateo, ginpresentar ni Lucas nga ginsiling ni Jesus sa lain pa nga tion sang iya ministeryo, subong sang matalupangdan kon ipaanggid ang Mateo 6:​9-13 sa Lucas 11:​1-4, kag ang Mateo 6:​25-34 sa Lucas 12:​22-31. Apang indi ini dapat makakilibot. Maathag nga gintudlo ni Jesus ang amo gihapon nga mga butang sing kapin sa makaisa, kag ginpakamaayo ni Lucas nga irekord ang iban sining mga panudlo sa lain nga danyag.

Indi lamang ang kadalom sang espirituwal nga kaundan sini ang nagahimo sa wali ni Jesus nga tuman ka hamili kundi ang simple kag maathag nga pagpresentar sining mga kamatuoran. Nagkuha sia sa ordinaryo nga mga eksperiensia kag naggamit sing mga butang nga pamilyar sa mga tawo, sa amo nagahimo sang iya mga ideya nga madali mahangpan sang tanan nga nagapangita sing mas maayo nga kabuhi sa dalanon sang Dios.

Sin-o ang Malipayon Gid?

Luyag magmalipayon sang bisan sin-o. Nasayasat ini, ginsugdan ni Jesus ang iya Wali sa Bukid paagi sa paglaragway sang mga malipayon gid. Subong mahanduraw naton, nabihag sini sa gilayon ang igtalupangod sang iya daku nga tumalambong. Apang daw indi mabaton sang madamo ang iya nagabukas nga mga pulong.

Ginapatuhoy ang iya mga komento sa iya mga disipulo, si Jesus nagsugod: “Malipayon kamo nga mga imol, kay inyo ang ginharian sang Dios. Malipayon kamo nga mga ginagutom karon, kay busgon kamo. Malipayon kamo nga mga nagahibi karon, kay magakadlaw kamo. Malipayon kamo kon dumtan kamo sang mga tawo . . . Hinugyaw kamo sa sadtong adlaw, kag tumbo sa kalipay, kay, yari karon! ang inyo padya daku sa langit.”

Amo ini ang pagsaysay ni Lucas sang introduksion sang wali ni Jesus. Apang suno sa rekord ni Mateo, nagsiling man si Jesus nga ang mga malum-ok sing hunahuna, ang mga maluluy-on, ang putli sa tagipusuon, kag ang mga mahidaiton malipayon. Malipayon ini sila, siling ni Jesus, bangod panublion nila ang duta, pakitaan sila sing kaluoy, makita nila ang Dios, kag tawgon sila nga mga anak sang Dios.

Apang, ang buot silingon ni Jesus sa pagkamalipayon indi lamang ang kasadya subong sang kon ang isa nagalingawlingaw. Ang matuod nga kalipay mas madalom, nagadala sing ideya nga kontento, kag nagabatyag sing kaayawan kag katumanan sa kabuhi.

Gani ang mga malipayon gid, siling ni Jesus, amo ang mga tawo nga nagakilala sang ila espirituwal nga kinahanglanon, nagakasubo sa ila makasasala nga kahimtangan, kag nakakilala kag nagaalagad sa Dios. Nian, bisan kon dumtan sila ukon hingabuton bangod sa paghimo sang kabubut-on sang Dios, malipayon sila bangod nahibaluan nila nga ginapahamut-an nila ang Dios kag makabaton sila sing kabuhi nga wala sing katapusan nga iya padya sa ila.

Apang, madamo sa mga manugpalamati ni Jesus, subong sang iban nga mga tawo karon, ang nagapati nga ang kabuganaan, kag mga kalalipayan amo ang nagapahalipay sa tawo. Tuhay ang nahibaluan ni Jesus. Sa paghimo sing pagpatuhay nga pat-od nga nagpakibot sa madamo sa iya mga manugpalamati, sia nagsiling:

“Kailo kamo nga mga manggaranon, kay nabaton na ninyo ang paglipay sa inyo. Kailo kamo nga mga busog karon, kay gutumon kamo. Kailo kamo nga nagakadlaw karon, kay magakasakit kamo kag magahibi. Kailo kamo, kon ang tanan nga tawo magahambal sing maayo nahanungod sa inyo, kay sa amo nga bagay naghimo ang ila mga ginikanan sa dimatuod nga mga manalagna.”

Ano ang buot silingon ni Jesus? Ngaa magadala sing kailo ang pagtigayon sing manggad, ang pagpangalipay nga may pagkadlaw, kag ang pagtigayon sang pagdayaw sang mga tawo? Bangod kon ang isa ka tawo may yari sining mga butang kag ginapakamahal niya ini, nian ang pag-alagad sa Dios, nga amo lamang ang nagadala sing matuod nga kalipay, ginapahigad sa iya kabuhi. Sa amo man nga tion, indi buot silingon ni Jesus nga ang kaimulon, pagkagutom, kag ang kasakit nagapahalipay sa isa ka tawo. Apang, sa masami, ang mga tawo nga yara sa disbentaha mahimo magbaton sang mga panudlo ni Jesus, kag paagi sa amo ginapakamaayo sila sing matuod nga kalipay.

Masunod, nagahambal sa iya mga disipulo, si Jesus nagsiling: “Kamo ang asin sang duta.” Sa pagkamatuod, indi niya buot silingon nga sila literal nga asin. Sa baylo, ang asin preserbatibo. May daku nga tumpok sini anay malapit sa altar sang templo ni Jehova, kag gingamit ini sang mga saserdote sa pag-asin sa mga halad.

Ang mga disipulo ni Jesus amo “ang asin sang duta” bangod may yara sila nagapreserbar nga impluensia sa katawhan. Sa pagkamatuod, ang mensahe nga ila ginadala magapreserbar sa kabuhi sang tanan nga magabaton sini! Ihatag sini sa kabuhi sang amo nga mga tawo ang mga kinaiya sang pagkapermanente, pagkamaunungon, kag pagkamatutom, nga ginapunggan ang espirituwal kag moral nga pagkadunot sini.

“Kamo ang suga sang kalibutan,” siling ni Jesus sa iya mga disipulo. Ang suga wala ginabutang sa idalom sang alat kundi ginabutang sa ibabaw sang tulungtungan, gani si Jesus nagsiling: “Sa amo nga bagay ig-iwag ninyo ang inyo kapawa sa atubangan sang mga tawo.” Ginahimo ini sang mga disipulo ni Jesus paagi sa ila pagpanaksi sing dayag, subong man paagi sa paghimo sang ila kaugalingon subong nagasiga nga mga halimbawa sa paggawi nga nahisuno sa mga prinsipio sang Biblia.

Ang Mataas nga Talaksan Para sa Iya mga Sumulunod

Ginkabig sang relihioso nga mga lider si Jesus nga manuglapas sang Kasuguan sang Dios kag nagbuko pa gani sa pagpatay sa iya. Gani samtang ginapadayon ni Jesus ang iya Wali sa Bukid, nagsiling sia: “Dili kamo maghunahuna nga ako nagkari sa pagbungkag sang Kasuguan ukon sang mga Manalagna. Wala ako magkari sa pagbungkag, kundi sa pagtuman.”

Daku ang pagtahod ni Jesus sa Kasuguan sang Dios kag ginapalig-on niya ang iban nga tahuron man ini. Sa kamatuoran, nagsiling sia: “Busa, ang bisan sin-o nga maglalis sang isa sining mga sugo nga labing kubos kag magpanudlo sing subong sa mga tawo, tawgon sia nga ‘labing kubos’ sa ginharian sang langit,” buot silingon nga ina nga tawo indi gid makasulod sa Ginharian.

Nagatahod gid sa Kasuguan sang Dios, ginpakamalaut ni Jesus bisan ang panimuot nga nagadul-ong sa paglalis sang isa ka tawo sa sini. Sa tapos masambit nga ang Kasuguan nagasiling, “Dili ka magpatay,” si Jesus nagdugang: “Apang, ako nagasiling sa inyo nga ang tagsatagsa nga padayon nga nagapangakig sa iya utod nga wala sing kabangdanan, may katalagman sa paghukom.”

Sanglit ang padayon nga pagpangakig sa kaupod mabug-at katama, ayhan nagadul-ong pa sa pagpatay, ginailustrar ni Jesus kon tubtob diin ang isa makighidait. Nagsiling sia: “Kon nagadala ka sang imo [mahalaron nga] dulot sa halaran kag dira makadumdom ka nga ang imo utod may aligutgot sa imo, bayai dira ang imo dulot sa atubangan sang halaran, kag lakat ka; pasag-uli anay sa imo utod, kag ugaling, kari ka kag maghalad sang imo dulot.”

Nagaliso sang igtalupangod sa ikapito sang Napulo ka Sugo, si Jesus nagpadayon: “Nabatian ninyo nga ginsiling, ‘Dili ka magpanglahi.’ ” Apang, ginpakamalaut ni Jesus bisan ang dalayon nga panimuot padulong sa panglahi. “Ako nagasiling sa inyo nga ang tagsatagsa nga padayon nga nagatulok sa babayi sa pagkaibog sa iya nakapanglahi na sa iya sa tagipusuon niya.”

Wala diri ginahambalan ni Jesus ang nahanungod sa umalagi lamang nga imoral nga panghunahuna kundi ang nahanungod sa ‘padayon nga pagtulok.’ Inang dalayon nga pagtulok nagapukaw sang maibog nga handum, nga, kon may kahigayunan, magadangat sa panglahi. Paano ini malikawan sang isa nga matabo? Gin-ilustrar ni Jesus kon paano nga mahimo kinahanglanon ang daku gid nga tikang, nga nagasiling: “Kon ang imo mata nga tuo nagapasandad sa imo, lukata ini kag ihaboy. . . . Kag, kon ang imo kamot nga tuo nagapasandad sa imo, utda ini kag ihaboy.”

Ang mga tawo masami nga handa sa pagsakripisyo sa literal nga batiis nga may diperensya agod maluwas ang ila kabuhi. Apang suno kay Jesus, importante pa gani nga “ihaboy” ang bisan ano, nga ayhan subong ka hamili sa mata ukon kamot, agod likawan ang imoral nga panghunahuna kag buhat. Kay kon indi, paathag ni Jesus, ina nga mga tawo itagbong sa Gehenna (ang nagadabdab nga basurahan malapit sa Jerusalem), nga nagasimbulo sa dayon nga kalaglagan.

Ginpaathag man ni Jesus kon paano makig-angot sa mga tawo nga nagatuga sing halit kag kaakig. “Dili kamo magtimalos sa malauton,” amo ang laygay niya. “Kundi kon tampaon ka sa imo tuo nga guya, itaya man ang imo pihak nga guya sa iya.” Indi buot silingon ni Jesus nga indi dapat pangapinan sang isa ang iya kaugalingon ukon ang iya pamilya kon ginasalakay. Ang tampa wala ginahimo sa pagsakit sa isa ka tawo sa pisikal kundi, sa baylo, sa pag-insulto. Gani, ang buot silingon ni Jesus amo nga kon may isa nga nagapanggaritgarit ukon luyag makigbais, ayhan paagi sa literal nga pagtampa ukon paghambal sing masakit, sayop ang magbalos.

Sa tapos mapatalupangod ang kasuguan sang Dios nga higugmaon ang isigkatawo, si Jesus nagsiling: “Apang, ako nagasiling sa inyo: Padayon nga higugmaa ang inyo mga kaaway kag pangamuyo kamo tungod sa mga nagahingabot sa inyo.” Nagahatag sing makusog nga rason sa paghimo sina, nagdugang sia: “ [Agod] nga mangin anak kamo sang inyo Amay nga yara sa langit, kay nagapasubang sia sang iya adlaw sa mga malauton kag sa mga maayo.”

Ginhinakpan ni Jesus ini nga bahin sang iya wali paagi sa paglaygay: “Magpakahimpit kamo, subong nga himpit ang inyo langitnon nga Amay.” Indi buot silingon ni Jesus nga ang mga tawo mangin himpit sa bug-os nga kahulugan. Sa baylo, sarang sila, paagi sa pag-ilog sa Dios, makapasangkad sang ila gugma sa paglakip bisan sa ila mga kaaway. Ang kaanggid nga kasaysayan ni Lucas nagarekord sang ginsiling ni Jesus: “Padayon kamo nga magmaluluy-on, subong nga ang inyo Amay maluluy-on.”

Pangamuyo, kag Pagsalig sa Dios

Samtang nagawali si Jesus, ginpakamalaut niya ang pagkasalimpapaw sang mga tawo nga nagapakitakita sang ila pagkadiosnon. “Kon maghatag ka sing mga regalo,” siling niya, “indi magpatunog sing budyong sa imo atubangan, subong sang ginahimo sang mga salimpapaw.”

“Subong man,” padayon ni Jesus, “kon ikaw magpangamuyo, dili ka magsubong sa mga salimpapaw; kay maluyag sila magtindog kag magpangamuyo sa mga sinagoga kag sa mga ginsang-an sang mga dalan, agod nga makita sila sang mga tawo.” Sa baylo, tugon niya: “Kon magpangamuyo ka, sulod sa imo hulot kag sa natakop ang imo ganhaan magpangamuyo sa imo Amay nga yara sa tago.” Nangamuyo man si Jesus sa publiko, gani wala niya ginapakamalaut ini. Ang iya ginapakamalaut amo ang mga pangamuyo nga gintuyo sa pagpahamuot sa mga manugpalamati kag agod dayawon sila.

Si Jesus dugang pa nga naglaygay: “Kon nagapangamuyo, dili maggamit sing mga pagsulitsulit, subong sang ginahimo sang mga Gentil.” Indi buot silingon ni Jesus nga ang pagsulit sayop. Isa ka bes, ginsulit niya ang “amo gihapon nga tinaga” sang nagapangamuyo. Apang ang iya wala ginakahamut-an amo ang paghambal sang ginsaulo nga mga prase sing ‘sulitsulit,’ subong sang mga tawo nga nagaisaisa sang rosarito samtang ginasulitsulit nila ang saulado nga mga pangamuyo.

Agod buligan ang iya mga manugpalamati sa pagpangamuyo, naghatag si Jesus sing modelo nga pangamuyo nga may pito ka pangabay. Ang una nga tatlo nagakaigo nga nagakilala sang pagkasoberano sang Dios kag sang iya mga katuyuan. Mga pangabay ini nga pakabalaanon ang ngalan sang Dios, pakarihon ang iya Ginharian, kag himuon ang iya kabubut-on. Ang nabilin nga apat personal nga mga pangabay, nga amo, ang kalan-on sa adlaw-adlaw, kapatawaran sang mga sala, indi pagsulayon nga labaw sa mabatas sang isa, kag luwason gikan sa malauton.

Sa pagpadayon, ginsambit ni Jesus ang siod sang dinagakaigo nga pagpadaku sa materyal nga mga pagkabutang. Sia naglaygay: “Mag-untat kamo sa pagtipon sa inyo kaugalingon sing mga bahandi sa duta, sa diin ang mga sapatsapat kag ang tuktok makaut-ot, kag diin ang mga makawat nagaguhab kag nagapangawat.” Indi lamang nga mapapas ina nga mga bahandi kundi wala sila sing pulos sa atubangan sang Dios.

Busa, si Jesus nagsiling: “Kundi, mag­tipon kamo sa inyo kaugalingon sing mga bahandi sa langit.” Ginahimo ini paagi sa pag-una sa imo kabuhi sang pag-alagad sa Dios. Wala sing bisan sin-o nga makakuha sina nga merito nga natipon sa atubangan sang Dios ukon sang daku nga padya sini. Nian si Jesus nagdugang: “Kay kon diin ang inyo bahandi, didto man ang inyo tagipusuon.”

Nagapatuhoy sing dugang pa sa siod sang materyalismo, si Jesus naghatag sing ilustrasyon: “Ang suga sang lawas amo ang mata. Busa, kon ang imo mata simple, ang imo bug-os nga lawas mapuno sing kapawa; apang kon ang imo mata malain, ang imo bug-os nga lawas mapuno sing kadulom.” Ang mata nga nagapanghikot sing nagakaigo daw subong sang isa ka nagasiga nga suga para sa lawas sa isa ka madulom nga duog. Apang agod makakita sing husto, dapat nga mangin simple ang mata, kon sayoron, dapat nga nakasentro ini sa isa ka butang. Ang wala nasentro nga mata nagadul-ong sa sayop nga panan-aw sa mga butang, nagauna sang materyal nga mga paghimud-os sang sa pag-alagad sa Dios, nga nagaresulta sa pagdulom sang “bug-os nga lawas.”

Ginhinakpan ni Jesus ini nga butang paagi sa isa ka ilustrasyon: “Wala sing tawo nga makaalagad sa duha ka agalon; kay magadumot sia sa isa kag magahigugma sa isa, ukon magadampig sia sa isa kag magatamay sa isa. Indi kamo makaalagad sa Dios kag sa Manggad.”

Sa tapos mahatag ini nga laygay, ginpasalig ni Jesus ang iya mga manugpalamati nga indi sila dapat mabalaka nahanungod sa ila materyal nga mga kinahanglanon kon unahon nila ang pag-alagad sa Dios. “Tan-awa ang mga pispis sa langit,” siling niya, “bangod wala sila nagasab-ug ukon nagaani ukon nagatipon sa mga tambubo; apang ginapakaon gihapon sila sang inyo Amay nga langitnon.” Nian namangkot sia: “Indi bala mahal pa kamo sa ila?”

Gintudlo masunod ni Jesus ang mga liryo sa latagon kag nagsiling nga “bisan si Solomon sa bug-os niya nga himaya wala mapanapti subong sang isa sini sa ila. Kon, karon,” padayon niya, “ginapapanaptan sang Dios ang mga hilamon sa latagon sing subong, . . . indi bala magpapanapot sia sing labi pa sa inyo, kamo nga diutay sing pagtuo?” Busa naghinakop si Jesus: “Dili kamo magkabalaka kag magsiling, ‘Ano bala ang aton kaunon?’ ukon, ‘Ano bala ang aton imnon?’ ukon, ‘Ano bala ang aton ipanapot?’ . . . Kay ang inyo Amay nga langitnon nakahibalo nga kamo nagakinahanglan sini tanan. Busa, padayon nga pangitaa anay ang ginharian kag ang iya pagkamatarong, kag tanan ini nga butang idugang sa inyo.”

Ang Dalan Padulong sa Kabuhi

Ang dalan padulong sa kabuhi amo ang pagsunod sa mga panudlo ni Jesus. Apang indi ini mahapos himuon. Ang mga Fariseo, halimbawa, nahuyog sa paghukom sa iban sing padasudaso, kag mahimo nga madamo ang nagailog sa ila. Gani sang ginapadayon ni Jesus ang iya Wali sa Bukid, ginhatag niya ini nga laygay: “Dili kamo maghukom agod indi kamo paghukman; kay sa paghukom nga inyo ginahukom, hukman kamo.”

Makatalagam ilugon ang sobra ka mamulayon nga mga Fariseo. Suno sa kasaysayan ni Lucas, gin-ilustrar ni Jesus ini nga katalagman paagi sa pagsiling: “Makatuytoy bala ang bulag sa bulag? Indi bala mahulog sila nga duha sa buho?”

Ang sobra nga pagkamamulayon sa iban, nga nagapadaku sa sayop nila, isa ka mabug-at nga sala. Gani namangkot si Jesus: “Paano bala ang pagsiling mo sa imo utod, ‘Ipakuha sa akon ang puling sa imo mata’; nga, tuluka! may balayanon sa imo kaugalingon nga mata? Salimpapaw! Kuhaa anay ang balayanon sa imo kaugalingon nga mata, kag ugaling makakita ka sing maayo sa pagkuha sang puling sa mata sang imo utod.”

Wala ini nagakahulugan nga ang mga disipulo ni Jesus indi magmahinantupon sa iban nga tawo, kay nagsiling sia: “Dili ninyo pag-ihatag sa mga ido ang mga butang nga balaan, ukon pag-ipilak ang inyo mga perlas sa atubangan sang mga baboy.” Ang mga kamatuoran gikan sa Pulong sang Dios balaan. Kaangay sila sa malaragwayon nga perlas. Apang kon ang iban nga mga indibiduwal, nga kaangay sang mga ido ukon mga baboy, wala nagapakita sing apresasyon sa sining hamili nga mga kamatuoran, bayaan sang mga disipulo ni Jesus ina nga mga tawo kag pangitaon ang mga tawo nga mamati sa ila.

Bisan pa napaathag na ni Jesus ang pangamuyo sa una nga bahin sang iya Wali sa Bukid, ginpadaku niya karon ang kinahanglanon nga padayunon ini. “Padayon sa pagpangayo,” laygay niya, “kag kamo hatagan.” Agod iilustrar ang kahanda sang Dios sa pagsabat sa mga pangamuyo, si Jesus namangkot: “Sin-o bala ang tawo sa inyo nga kon ang iya anak magpangayo sing tinapay​—⁠magahatag sa iya sing bato? . . . Nian, kon kamo, nga malaut, makahibalo maghatag sing maayo nga mga butang sa inyo mga anak, daw ano pa gid nga maayo nga mga butang ang ihatag sang inyo Amay nga yara sa langit sa mga nagapangayo sa iya?”

Masunod, ginhatag ni Jesus ang nangin bantog nga talaksan sang pagginawi, nga sa kinaandan ginatawag nga Bulawanon nga Talaksan. Nagsiling sia: “Busa, ang tanan nga butang nga luyag ninyo nga himuon sang mga tawo sa inyo, himua man ninyo sa ila.” Ang pagsunod sini nga talaksan nagakinahanglan sing positibo nga aksion sa paghimo sing maayo sa iban, nagatratar sa ila sa luyag mo nga itratar nila sa imo.

Nga ang dalan padulong sa kabuhi indi mahapos ginpakita sa instruksion ni Jesus: “Sulod kamo sa gawang nga makitid; kay masangkad ang gawang kag malapad ang dalan nga nagapadulong sa kalaglagan, kag madamo ang mga nagasulod sa sini; kay makitid ang gawang kag masipot ang dalan nga nagapadulong sa kabuhi, kag pila lamang ang nakatultol sa sini.”

Ang katalagman nga mapatalang daku, gani si Jesus nagpaandam: “Andam kamo sa dimatuod nga mga manalagna nga nagaabot sa inyo nga nagapanapot sang panapton sang karnero, apang sa sulod manunukob nga mga lobo.” Subong nga ang maayo nga kahoy kag malain nga kahoy makilala paagi sa ila mga bunga, siling ni Jesus, ang dimatuod nga mga manalagna makilala man paagi sa ila pagginawi kag mga panudlo.

Nagapadayon, ginpaathag ni Jesus nga indi lamang kon ano ang ginasiling sang isa ang nagahimo sa iya nga disipulo Niya kundi kon ano ang ginahimo niya. Ang iban nga mga tawo nagapangangkon nga si Jesus amo ang ila Ginuo, apang kon wala nila ginahimo ang kabubut-on sang iya Amay, sia magasiling: “Isiling ko sa sila: Wala gid ako makakilala sa inyo! Palayo sa akon, kamo nga mga manugbuhat sang kalautan.”

Sa katapusan, ginhatag ni Jesus ang indi malipatan nga konklusion sang iya wali. Sia nagsiling: “Ang tagsatagsa nga nagapamati sining mga pulong ko kag nagatuman sini ipaangay sa tawo nga mainandamon nga nagpatindog sang iya balay sa igang. Kag nag-ulan kag nagbaha kag naghuyop ang mabaskog nga hangin kag nagwaswas sadto nga balay kag wala ini mapukan, kay napasad ini sa igang.”

Sa pihak nga bahin, si Jesus nagsiling: “Ang tagsatagsa nga nagapamati sining mga pulong ko kag wala nagatuman sini ipaangay sa tawo nga buangbuang nga nagpatindog sang iya balay sa balas. Kag nag-ulan kag nagbaha kag naghuyop ang mabaskog nga hangin kag nagwaswas sadto nga balay kag napukan ini, kag daku ang iya pagkapukan.”

Sang matapos ni Jesus ang iya wali, natingala gid ang kadam-an sa iya panudlo, kay nagpanudlo sia sa ila subong sang isa nga may awtoridad kag indi subong sang ila relihioso nga mga lider. Lucas 6:12-23; Mateo 5:1-12; Lucas 6:24-26; Mateo 5:13-48; 6:1-34; 26:36-45; 7:1-29; Lucas 6:27-49.

▪ Sa diin ginhatag ang indi malipatan nga wali ni Jesus, sin-o ang nagtambong, kag ano ang natabo antes niya ini ginhatag?

▪ Ngaa indi makakilibot nga ginrekord ni Lucas ang pila ka panudlo sa wali sa lain nga danyag?

▪ Ano ang nagahimo sa wali ni Jesus nga tuman ka hamili?

▪ Sin-o ang malipayon gid, kag ngaa?

▪ Sin-o ang makabaton sing kailo, kag ngaa?

▪ Paano ang mga disipulo ni Jesus “asin sang duta” kag “suga sang kalibutan”?

▪ Paano ginpakita ni Jesus ang daku nga pagtahod sa Kasuguan sang Dios?

▪ Ano nga instruksion ang ginhatag ni Jesus sa paggabot sa kabangdanan sang pagpatay kag panglahi?

▪ Ano ang buot silingon ni Jesus sang magsiling sia nga itaya ang pihak nga guya?

▪ Paano kita mangin himpit subong nga ang Dios himpit?

▪ Ano nga mga instruksion tuhoy sa pangamuyo ang ginhatag ni Jesus?

▪ Ngaa superyor ang mga bahandi sa langit, kag paano ini matigayon?

▪ Ano nga mga ilustrasyon ang ginhatag agod mabuligan ang isa sa paglikaw sa materyalismo?

▪ Ngaa nagsiling si Jesus nga indi dapat magkabalaka?

▪ Ano ang ginsiling ni Jesus nahanungod sa paghukom sa iban; apang paano niya ginpakita nga ang iya mga disipulo dapat mangin mahinantupon sa mga tawo?

▪ Ano ang dugang nga ginsiling ni Jesus nahanungod sa pangamuyo, kag ano nga talaksan sang pagginawi ang ginhatag niya?

▪ Paano ginpakita ni Jesus nga ang dalan padulong sa kabuhi indi mahapos kag may katalagman nga mapatalang?

▪ Paano gintapos ni Jesus ang iya wali, kag ano ang epekto sini?