Seksion 2

Sin-o ang Makasugid sa Aton?

1, 2. Ano ang labing maayong paagi sa paghibalo sang katuyuan sang isa ka butang nga gindesinyo?

¹ Sin-o ang makasugid sa aton kon ano gid ang katuyuan sang kabuhi? Ti, kon magkadto ka sa isa ka desinyador sang makina kag nakita mo sia nga nagahimo sing isa ka masibod nga makinarya nga bag-o sa imo panan-aw, paano mo mahibaluan kon para ini sa ano? Ang labing maayo nga paagi amo ang pamangkuton mo ang desinyador.

² Ano, nian, ang masiling sa makadalayaw nga desinyo nga makita naton sa aton palibot sa duta, subong sang sa tanan nga buhi nga mga butang, tubtob sa pinakagamay nga buhi nga selula? Bisan gani ang diutay kaayo nga mga molekula kag mga atomo sa sulod sang selula may matahom nga desinyo kag kahim-ong. Ano man ang masiling sa hunahuna sang tawo nga may makatilingala nga desinyo? Kag ano ang masiling sa aton sistema solar, kag sa aton Milky Way nga galaksiya, kag sa uniberso? Wala bala nagakinahanglan sing isa ka Desinyador ining tanan nga makadalayaw nga mga desinyo? Sa pagkamatuod masugiran niya kita kon ngaa gindesinyo niya ining mga butang.

Natabuan Lamang Bala nga Nagtuhaw ang Kabuhi?

3, 4. Ano ang posibilidad nga ang kabuhi natabuan lamang nga nagtuhaw?

³ Ginsambit sang The Encyclopedia Americana “ang tumalagsahon nga kadakuon sang pagkasibod kag sang kahimusan sa buhi nga mga tinuga” kag nagsiling: “Ang maid-id nga pag-usisa sa mga bulak, mga insekto, ukon mga mamalya nagapakita sing halos dimapatihan kasibu nga pagkaareglar sang mga bahin.” Ang Britanikong astronomo nga si Sir Bernard Lovell, nagapatuhoy sa kemikal nga komposisyon sang buhi nga mga organismo, nagsulat: “Ang posibilidad nga . . . ang isa ka aksidente nagdul-ong sa pagporma sang isa sang labing diutay nga mga molekula sang protina indi mahanduraw sa kadiutayon. . . . Sero gid ini.”

⁴ Sing kaanggid, ang astronomo nga si Fred Hoyle nagsiling: “Ang bug-os nga balayan sang kinaandan nga biolohiya nagapati gihapon nga ang kabuhi indi hungod nga nagtuhaw. Apang samtang ang mga biokimiko nagatukib sing dugang  kag dugang pa nahanungod sa makatilingala nga pagkasibod sang kabuhi, maathag nga ang mga posibilidad nga ini aksidente lamang nga nagtuhaw tuman ka diutay nga sarang ini masikway sing bug-os. Indi mahimo nga ang kabuhi aksidente lamang nga nagtuhaw.”

5-7. Paano ginapamatud-an sang biolohiya sa molekula nga ang buhi nga mga butang indi mahimo nga nagtuhaw sing aksidente?

⁵ Ang biolohiya sa molekula, nga isa ka bag-o lamang nga patag sang siensia, amo ang pagtuon sa buhi nga mga butang sa nibel sang mga gene, molekula, kag atomo. Ang biologo sa molekula nga si Michael Denton nagkomento tuhoy sa natukiban na: “Ang pagkasibod sang labing simple nga sahi sang selula nga nakilal-an tuman ka daku amo kon ngaa imposible batunon nga ini nga butang hinali lamang nga nahuman paagi sa isa ka makatilingala, mabudlay patihan nga hitabo.” “Apang indi lamang ang pagkasibod sang buhi nga mga sistema ang tuman ka makahalangkat, yara man ang dimapatihan nga kinaalam nga masami makita sa desinyo sini.” “Diri sa nibel sang molekula nga . . . ang kaalam sang biolohiko nga desinyo kag ang pagkahimpit sang natuman nga mga tulumuron kitaon gid.”

⁶ Si Denton dugang pa nga nagsiling: “Bisan diin man kita magtulok, bisan sa anong kadalumon kita magtulok, makakita kita sing walay tupong nga sahi sang katahom kag kaalam, nga nagapamatok sa ideya nga ini natabuan lamang. Mapatihan gid bala nga ang wala paghungda nga mga proseso nakahimo sing isa ka matuod nga butang, nga ang pinakadiutay nga elemento sini​—⁠ang isa ka mapuslanon nga protina ukon gene⁠—​masibod nga indi gid naton masarangan himuon, isa ka matuod nga butang nga baliskad sang aksidente, nga sa tanan nga kahulugan nagalabaw sa bisan ano nga nahimo sang kinaalam sang tawo?” Nagsiling man sia: “Sa ulot sang isa ka buhi nga selula kag sang labing mataas nga sahi sang indi biolohiko nga sistema, subong sang kristal ukon manipis nga yelo, may kinatuhayan nga subong kadaku kag kapat-od sa imo mahanduraw.” Kag ang propesor sang pisika nga si Chet Raymo, nagsiling: “Dayaw gid ako . . . Ang tagsa ka molekula daw milagruso nga gindesinyo para sa iya hilikuton.”

⁷ Ang biologo sa molekula nga si Denton naghinakop nga ang “mga nagapati gihapon nga ining bag-o nga katunayan resulta sang aksidente lamang” nagapati sa isa ka mito. Sa kamatuoran, ang Darwinianhon nga pagpati nga ang buhi nga mga butang aksidente lamang nga nagtuhaw, gintawag niya nga “daku nga mito sang ikabeinte nga siglo tuhoy sa ginsuguran sang uniberso.”

Ang Desinyo Nagakinahanglan sing Desinyador

8, 9. Maghatag sing ilustrasyon nga nagapakita nga ang tanan nga butang nga gindesinyo dapat nga may desinyador.

⁸ Ang posibilidad nga ang walay kabuhi nga butang natabuan lamang nga nabuhi, paagi sa aksidente, imposible gid. Indi, indi mahimo nga aksidente lamang ang tanan sang matahom sing desinyo nga buhi nga mga butang sa duta, kay ang tanan nga gindesinyo dapat nga may desinyador. May nahibaluan ka bala nga tuhay sa sini? Wala gid. Kag sa dugang nga pagkasibod sang desinyo, dugang man ang pagkasangkol sang desinyador.

⁹ Mahimo man naton malaragway ini sing subong sini: Kon makakita kita sing painting, ginabaton naton ini subong pamatuod nga may pintor. Kon nagabasa kita sing libro, ginabaton naton nga may awtor ini. Kon makakita kita sing balay, ginabaton naton nga may manunukod ini. Kon makakita kita sing suga sang trapiko, nahibaluan naton nga may naghimo sang kasuguan. Ining tanan nga butang ginhimo nga may katuyuan sang mga naghimo sini. Kag bisan pa mahimo nga indi naton mahangpan ang tanan nahanungod sa mga tawo nga nagdesinyo sini, wala naton ginaduhaduhaan ang ila pagluntad.

10. Anong pamatuod ang makita nga may isa ka Supremo nga Desinyador?

 ¹⁰ Sing kaanggid, ang pamatuod sa pagluntad sang isa ka Supremo nga Desinyador makita sa desinyo, kahim-ong, kag pagkasibod sang buhi nga mga butang sa duta. Ini tanan nagapamatuod sa isa ka Supremo nga Intelihensia. Amo man ang desinyo, kahim-ong, kag pagkasibod sang uniberso lakip ang binilyon ka galaksiya, nga ang tagsa nagaunod sing binilyon ka bituon. Kag ang tanan nga butang sa langit ginakontrol sang sibu nga kasuguan, subong sang para sa hulag, init, kapawa, tunog, elektromagnetismo, kag grabidad. May kasuguan bala kon wala sing manughimo sing kasuguan? Ang sientipiko sa raket nga si Dr. Wernher von Braun nagsiling: “Ang kinaugali nga kasuguan sang uniberso sibu gid nga wala kita sing kabudlayan sa paghimo sing salakyan sa espasyo nga paluparon sa bulan kag sarang naton matiempuhan ang paglupad sa kasibuon sang isa ka bahin sang isa ka segundo. Pat-od gid nga may nagbutang sining kasuguan.”

11. Ngaa indi naton dapat ipanghiwala ang pagluntad sang isa ka Supremo nga Desinyador bangod lamang indi naton sia makita?

¹¹ Matuod, indi naton makita ang Supremo nga Desinyador kag Manughatag sing kasuguan paagi sa aton literal nga mga mata. Apang ginapanghiwala bala naton ang pagluntad sang mga butang subong sang grabidad, magnetismo, koryente, ukon mga balod sang radyo bangod lamang indi naton makita ini? Wala, wala naton ini ginapanghiwala, kay makita naton ang mga epekto sini. Kon amo ngaa ipanghiwala naton ang pagluntad sang isa ka Supremo nga Desinyador kag Manughatag sing kasuguan bangod lamang indi naton sia makita, samtang makita man naton ang mga resulta sang iya makatilingala nga binuhatan?

12, 13. Ano ang ginasiling sang pamatuod nahanungod sa pagluntad sang Manunuga?

¹² Si Paul Davies, isa ka propesor sa pisika, naghinakop nga ang pagluntad sang tawo indi isa ka aksidente lamang. Sia nagsiling: “Gintuyo gid kita diri.” Kag nagsiling sia tuhoy sa uniberso: “Paagi sa akon sientipiko nga pagpangabudlay, dugang kag dugang pa nga nagbaskog ang akon pagtuo nga ang pisikal nga uniberso gin-areglar upod ang kaalam nga tuman ka makatilingala amo kon ngaa indi ko mabaton nga ini natabuan lamang. Para sa akon, pat-od nga may yara madalom nga paathag sa sini.”

¹³ Sa amo, ang pamatuod nagasugid sa aton nga ang uniberso, ang duta, kag ang buhi nga mga butang sa duta indi mahimo nga aksidente lamang nga nagluntad. Sila tanan nagahatag sing hipos nga panaksi sa isa ka intelihente kag gamhanan gid nga Manunuga.

Kon Ano ang Ginasiling sang Biblia

14. Ano ang ginahinakop sang Biblia nahanungod sa Manunuga?

¹⁴ Amo man ang ginahinakop sang Biblia, ang pinakadaan nga libro sang katawhan. Halimbawa, sa tulun-an nga Mga Hebreo sang Biblia, nga ginsulat ni apostol Pablo, ginasugiran kita: “Sa pagkamatuod, ang tagsa ka balay ginatukod sang isa, apang ang nagtukod sang tanan nga butang amo ang Dios.” (Hebreo 3:⁠4) Ang katapusan nga tulun-an sang Biblia, nga ginsulat ni apostol Juan, nagasiling man: “Takus ka, Jehova, nga Dios namon, sa pagbaton sing himaya kag dungog kag gahom, kay ikaw ang nagtuga sang tanan nga butang, kag bangod sang imo kabubut-on nagluntad sila kag gintuga.”​—⁠Bugna 4:⁠11.

15. Paano naton mahantop ang pila sang mga kinaiya sang Dios?

¹⁵ Ginapakita sang Biblia nga bisan pa indi makita ang Dios, mahantupan naton kon ano sia nga sahi sang Dios paagi sa iya ginhimo. Ini nagasiling: “Ang dimakita nga mga kinaiya [sang Manunuga], nga amo, ang iya walay katapusan nga gahom kag pagkadios, nakita, kutob sang magsugod ang kalibutan, sang mata sang pangatarungan, paagi sa mga butang nga iya nahimo.”​—⁠Roma 1:​20, The New English Bible.

16. Ngaa dapat kita malipay nga indi makita sang tawo ang Dios?

¹⁶ Gani ginapahangop sa aton sang Biblia nga kon may epekto may kabangdanan. Ang epekto​—⁠ang makatilingala nga mga butang nga nahimo⁠—​ amo ang pamatuod sa intelihente kag gamhanan nga Kabangdanan: ang Dios. Subong man, makapasalamat kita nga indi sia makita, kay subong Manunuga sang bug-os nga uniberso, wala sing duhaduha nga ang gahom niya tuman kabaskog nga ang mga tawo sang unod kag dugo indi makapaabot nga makita sia kag mabuhi pa. Kag amo gid sina ang ginasiling sang Biblia: “Wala sing tawo nga makakita [sa Dios] kag mabuhi.”​—⁠Exodo 33:⁠20.

17, 18. Ngaa dapat mangin importante sa aton ang ideya nga may isa ka Manunuga?

¹⁷ Ang ideya nga may isa ka Dakung Desinyador, isa ka Supremo nga Persona​—⁠ang Dios⁠—​dapat mangin importante gid sa aton. Kon ginhimo kita sang isa ka Manunuga, nian pat-od nga may rason sia, may katuyuan, sa pagtuga sa aton. Kon gintuga kita nga may katuyuan sa kabuhi, nian may rason sa paglaum nga ang mga kahimtangan magaayo sa palaabuton. Kay kon wala, nagakabuhi lamang kita kag nagakapatay nga wala sing paglaum. Gani importante gid nga hibaluon naton ang katuyuan sang Dios para sa aton. Nian, makadesisyon kita kon bala luyag naton magkabuhi nahisanto sa sini ukon indi.

¹⁸ Subong man, ang Biblia nagasiling nga ang Manunuga isa ka mahigugmaon nga Dios nga nagaulikid gid sa aton. Si apostol Pedro nagsiling: “Nagaulikid sia sa inyo.” (1 Pedro 5:7; tan-awa man ang Juan 3:16 kag 1 Juan 4:​8, 16.) Ang isa ka paagi nga makita naton kon daw ano ka daku ang pag-ulikid sang Dios sa aton amo ang pagbinagbinag sang makatilingala nga paagi sang paghimo niya sa aton, sa hunahuna kag sa lawas.

‘Ginhimo sing Makatilingala’

19. Anong kamatuoran ang ginapatalupangod sa aton ni salmista David?

¹⁹ Sa Biblia, si salmista David nagkilala: “Sa isa ka makahalangawa nga paagi ginhimo ako sing makatilingala.” (Salmo 139:14) Amo gid sina ang kamatuoran, kay ang utok kag lawas sang tawo makatilingala nga gindesinyo sang Supremo nga Desinyador.

20. Paano ginalaragway sang isa ka insiklopedia ang utok sang tawo?

²⁰ Halimbawa, ang imo utok mas masibod sangsa bisan anong kompyuter. Ang The New Encyclopædia Britannica nagasiling: “Ang pagliton sang impormasyon sa sulod sang sistema sang mga nerbios mas masibod sangsa labing daku nga pagpaalintunay sa telepono; ang ikasarang sang utok sang tawo sa paglubad sang problema nagalabaw sa ikasarang sang kalabanan sang maayo gid nga mga kompyuter.”

21. Kon makita naton ang ginahimo sang utok, ano dapat ang ihinakop naton?

²¹ Ginatos ka milyon ka katunayan kag laragway ang natago sa imo utok, apang indi lamang ini isa ka talaguan sing mga katunayan. Paagi sa sini makatuon ikaw kon paano manihol, magluto sing tinapay, maghambal sing dumuluong nga mga hambal, maggamit sing kompyuter, ukon magpalupad sing eroplano. Mahanduraw mo kon ano ang kaangay sang magbakasyon ukon kon daw ano kanamit ang sabor sang isa ka prutas. May ikasarang ikaw sa pag-analisar kag sa paghimo sing mga butang. May ikasarang man ikaw sa pagplano, pag-apresyar, paghigugma, kag pag-angot sang imo mga panghunahuna sa nagligad, sa karon, kag sa palaabuton. Sanglit kita nga mga tawo indi makadesinyo sing makatilingala nga utok sang tawo, nian maathag nga ang Isa nga nagdesinyo sini may kaalam kag ikasarang nga labaw sangsa bisan sin-o nga tawo.

22. Ano ang ginabaton sang mga sientipiko nahanungod sa utok sang tawo?

²² Tuhoy sa utok, ang mga sientipiko nagbaton: “Indi mahangpan kon paano ginahimo sining matahom gid sing desinyo, mahim-ong kag makatilingala kasibod nga sahi sang makinarya ining mga hilikuton. . . . Mahimo nga indi gid malubad sang tawo ang tanan sang lainlain nga mga palaligban nga ginapresentar sang utok.” (Scientific American) Kag ang propesor sa pisika nga si Raymo nagsiling: “Kon isugid ang matuod, wala gihapon naton nahibal-an kon paano ang utok sang tawo nagatago sing impormasyon, ukon kon paano sini ginadumdom ang natago nga impormasyon kon kinahanglanon. . . . Tubtob  sa isa ka gatos ka bilyon ang kadamuon sang mga selula sang nerbios sa utok sang tawo. Ang tagsa ka selula nagakomunikar, paagi sa tulad-kahoy nga grupo sang mga synapsis, sa linibo ka iban pa nga mga selula. Makatilingala gid ang kasibod sang mga posibilidad sang pag-inangot.”

23, 24. Hingadli ang pila sang makatilingala sing desinyo nga mga bahin sang lawas, kag ano ang ginkomento sang isa ka inhinyero?

²³ Ang imo mga mata sibu gid kag mabagaybagayon sangsa bisan anong kamera; sa katunayan, ang imo mga mata mga kamera nga awtomatiko sing bug-os, nagapokus sa kaugalingon, kag de-kolor. Ang imo mga dulunggan makamutik sing nanuhaytuhay nga mga tunog kag nagapabatyag sa imo sing direksion kag pagkabalanse. Ang imo tagipusuon isa ka bomba nga may mga ikasarang nga indi mailog sang labing sampaton nga mga inhinyero. Makatilingala man ang imo iban pa nga mga bahin sang lawas: ang imo ilong, dila, mga kamot, subong man ang mga sistema sang panunaw kag sang pag-ilig sang dugo sa kaugatan paguwa-sulod sa tagipusuon, sa pagsambit sing pila lamang.

²⁴ Sa amo, ang isa ka inhinyero nga ginswelduhan sa pagdesinyo kag sa paghimo sing isa ka daku nga kompyuter nangatarungan: “Kon ang akon kompyuter nagkinahanglan sing isa ka desinyador, indi bala nga labi na gid ang masibod nga pisio-kemiko-biolohiko nga makina nga amo ang akon tawhanon nga lawas​—⁠nga isa ka diutay lamang nga bahin sang halos walay latid nga uniberso?”

25, 26. Ano ang masugid sa aton sang Dakung Desinyador?

²⁵ Subong nga ang mga tawo may katuyuan sang maghimo sila sing mga eroplano, mga kompyuter, mga bisikleta, kag iban pa nga mga kasangkapan, ang Desinyador sang utok kag sang lawas sang tawo may katuyuan man sa pagdesinyo sa aton. Kag ining Desinyador may kaalam nga labaw sa kaalam sang mga tawo, kay wala sing bisan sin-o sa aton ang makailog sang iya mga desinyo. Makatarunganon, kon amo, nga Sia ang makasugid sa aton kon ngaa gindesinyo niya kita, kon ngaa ginbutang niya kita sa duta, kag kon ano ang aton palaabuton.

²⁶ Kon matun-an naton ining mga butang, nian ang makatilingala nga utok kag lawas nga ginhatag sang Dios sa aton sarang magamit sa pagtuman sang aton katuyuan sa kabuhi. Apang sa diin naton matun-an ang iya mga katuyuan? Sa diin niya ginahatag sa aton ining impormasyon?

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

[Retrato sa pahina 7]

Ang labing maayo nga paagi agod mahibaluan kon ngaa gindesinyo ang isa ka butang amo ang pamangkuton ang desinyador

[Retrato sa pahina 8]

Ang pagkasibod kag desinyo sang buhi nga mga butang sarang makita sa DNA nga molekula

[Retrato sa pahina 9]

“Ang ikasarang sang utok sang tawo sa paglubad sa problema nagalabaw sa ikasarang sang maayo gid nga mga kompyuter”