Kapitulo Kinse

Ang Magkaribal nga mga Hari Nagsulod sa Ika-20 nga Siglo

1. Sin-o siling sang isa ka istoryador ang mga lider sang ika-19 siglo nga Europa?

 “MAY kapagsik ang ikadisinuebe-siglo nga Europa nga nagalabaw sa bisan ano nga nakita na,” sulat sang istoryador nga si Norman Da­vies. Nagdugang pa sia: “Kitaon gid ang ikasarang sang Europa nga wala pa gid matabo sang una: ikasarang sa teknolohiya, ikasarang sa ekonomiya, ikasarang sa kultura, ikasarang sa tunga sang mga kontinente.” Ang mga lider sang “madaugon nga ‘siglo sang ikasarang’ sang Europa,” siling ni Da­vies, “amo una ang Gran Britanya . . . kag sang ulihi nga mga dekada amo ang Alemanya.”

“MAGAHUYOG SA PAGHIMO SING MALAIN”

2. Sang nagahingapos ang ika-19 nga siglo, ano nga kagamhanan ang nagpuwesto sa papel sang “hari sang aminhan” kag “hari sang bagatnan”?

² Sang nagahingapos ang ika-19 nga siglo, ang Emperyo sang Alemanya amo ang “hari sang aminhan” kag ang Britanya nagtindog sa posisyon sang “hari sang bagatnan.” (Daniel 11:14, 15) “Tuhoy sa sining duha ka hari,” siling sang anghel ni Jehova, “ang ila tagipusuon magahuyog sa paghimo sing malain, kag sa isa ka lamesa kabutigan ang padayon nga ila ihambal.” Nagpadayon pa sia: “Apang wala sing magamadinalag-on, kay ang katapusan mangin sa tion pa nga gintalana.”—Daniel 11:27.

3, 4. (a) Sin-o ang nangin una nga emperador sang German Reich, kag ano nga pag-alyansa ang ginhimo? (b) Ano ang nangin palakat ni Kai­ser Wil­helm?

³ Sang Enero 18, 1871, si Wil­helm I nangin ang una nga emperador sang ­Reich ukon Emperyo sang Alemanya. Gintangdo niya  si Otto von Bis­marck subong kansilyer. Bangod interesado sia nga pauswagon ang bag-o nga emperyo, ginlikawan ni Bis­marck ang pagpakig-away sa iban nga mga pungsod kag nakig-alyansa sa Aus­tria-Hun­gary kag Italya, nga gintawag nga Tri­ple Al­li­ance. Apang ang handum sining bag-o nga hari sang aminhan nagsumpakil wala magdugay sa handum sang hari sang bagatnan.

⁴ Sang mapatay si Wil­helm I kag ang iya salili, nga si Fred­erick III, sang 1888, naglingkod sa trono ang 29 anyos nga si Wil­helm II. Ginpilit ni Wil­helm II, ukon Kai­ser Wil­helm nga magretiro si Bis­marck kag nangin palakat niya nga pasangkaron ang impluwensia sang Alemanya sa bug-os nga kalibutan. “Sa idalom ni Wil­helm II,” siling sang isa ka istoryador, “nangin matinaastaason kag masupog [ang Alemanya].”

5. Paano naglingkod ang duha ka hari sa “isa ka lamesa,” kag ano ang ginhambal nila didto?

⁵ Sang magpahiwat si Czar Nicholas II sang Rusya sing komperensia para sa paghidait sa The ­Hague, Neth­er­lands, sang Agosto 24, 1898, nagluntad ang internasyonal nga tension. Gintukod sini nga komperensia kag sang isa pa nga nagsunod sang 1907 ang Per­ma­nent ­Court of Ar­bi­tra­tion sa The Hague. Paagi sa pagbuylog sa sini nga korte, ang Ger­man ­Reich subong man ang Gran Britanya naghatag sing impresyon nga pabor sila sa paghidait. Nagpungko sila sa “isa ka lamesa,” nga daw mainabyanon, apang ‘ang ila tagipusuon nahuyog sa paghimo sing malain.’ Ang diplomatiko nga taktika nga ‘magbinutig sa isa ka lamesa’ indi makapasanyog sing matuod nga paghidait. Tuhoy sa ila politikal, komersial, kag militar nga mga ambisyon, “wala sing magamadinalag-on” kay ang katapusan sang duha ka hari “mangin sa tion pa nga gintalana” ni Jehova nga Dios.

“BATOK SA BALAAN NGA KATIPAN”

6, 7. (a) Sa anong paagi ang hari sang aminhan ‘nagbalik sa iya duta’? (b) Ano ang reaksion sang hari sang bagatnan sa pagpasangkad sang hari sang aminhan sang iya impluwensia?

⁶ Sa pagpadayon, ang anghel sang Dios nagsiling: “Kag ma gabalik sia [hari sang aminhan] sa iya duta nga may madamo nga pagkabutang, kag ang iya tagipusuon mangin batok sa balaan nga katipan. Kag sia magahikot sing madinalag-on kag magabalik sa iya duta.”—Daniel 11:28.

⁷ Si Kaiser Wilhelm nagbalik sa “duta,” ukon dutan-on nga kahimtangan, sang dumaan nga hari sang aminhan. Paano? Paagi sa pagtukod sing pagginahom subong emperyo nga gintuyo agod padakuon ang Ger­man ­Reich kag pasangkaron ang impluwensia sini. Nagtinguha si Wil­helm II sa pagtukod sing mga kolonya sa Aprika kag sa iban pa nga mga duog. Sa tuyo nga hangkaton ang pagkasupremo sang Britanya sa kadagatan, ginpabakod niya ang iya hangaway pangdagat. “Sa sulod lamang sang sulusobra sa napulo ka tuig ang maluya nga hangaway pangdagat sang Alemanya nagbakod kag nangin ikaduha sa Britanya,” siling sang The New Encyclopædia Britannica. Agod mahuptan ang iya pagkasupremo, dapat pasangkaron sang Britanya ang iya kaugalingon nga programa para sa iya hangaway pangdagat. Naghimo man ang Britanya sing entente cordiale (mainabyanon nga paghangpanay) upod sa Pransia kag sing amo man nga kasugtanan upod sa Rusya, sa amo naporma ang Tri­ple En­tente. Ang Europa karon natunga sa duha ka kampo militar—ang Tri­ple Al­li­ance sa isa ka bahin kag ang Tri­ple En­tente sa pihak.

8. Paano ang Emperyo sang Alemanya nakatigayon sing “madamo nga pagkabutang”?

⁸ Nangin masupog ang Emperyo sang Alemanya, nga nagresulta sa “madamo nga pagkabutang” para sa Alemanya kay amo ini ang nagapanguna nga bahin sang Tri­ple Al­li­ance. Ang Aus­tria-Hun­gary kag Italya mga Romano Katoliko. Busa, natigayon man sang Tri­ple Al­li­ance ang pabor sang papa, samtang ang hari sang bagatnan, bangod ang iya Tri­ple-En­tente indi laban Katoliko, wala sini.

9. Paano ang tagipusuon sang hari sang aminhan “batok sa balaan nga katipan”?

⁹ Kamusta naman ang katawhan ni Jehova? Madugay na nila ginbantala nga ang “gintalana nga tion sang mga pung sod” matapos sang 1914. * (Lucas 21:24) Sadto nga tuig, ang Ginharian sang Dios sa mga kamot sang Manunubli ni Hari David, nga si Jesucristo, gintukod sa langit. (2 Samuel 7:12-16; Lucas 22:28, 29) Sadto pa sang Marso 1880, gin-angot sang magasin nga Watch Tower ang paggahom sang Ginharian sang Dios sa katapusan sang “gintalana nga tion sang mga pungsod,” ukon “panag-on sang mga Gentil.” (King James Version) Apang ang tagipusuon sang Aleman nga hari sang aminhan ‘batok sa balaan nga Ginharian nga katipan.’ Sa baylo nga kilalahon ang paggahom sang Ginharian, si Kai­ser Wil­helm ‘naghikot sing madinalag-on’ paagi sa paghimo sang iya mga pahito agod maggahom sa kalibutan. Apang, sa paghimo sini, ginsab-ug niya ang mga binhi para sa Bug-os Kalibutan nga Inaway I.

‘NAGKALISOD’ SA INAWAY ANG HARI

10, 11. Paano nagsugod ang Bug-os Kalibutan nga Inaway I, kag paano ini natabo sa “gintalana nga tion”?

¹⁰ “Sa tion nga gintalana magabalik sia [hari sang aminhan],” tagna sang anghel, “kag magakadto sia batok sa bagatnan; apang indi matabo sa ulihi ang subong sang sa una.” (Daniel 11:29) Ang “tion nga gintalana” sang Dios sa pagtapos sang paggahom sang mga Gentil sa duta nag-abot sang 1914 sang gintukod niya ang langitnon nga Ginharian. Sang Hunyo 28 sadto nga tuig, si Arch­duke Fran­cis Fer­di­nand sang Aus­tria kag ang iya asawa ginpatay sang isa ka taga-Serbia nga terorista sa Sarajevo, Bosnia. Amo yadto ang nagpadabdab sang Bug-os Kalibutan nga Inaway I.

¹¹ Ginsugyot ni Kaiser Wil­helm ang Aus­tria-Hun­gary nga magbalos sa Serbia. Bangod nagpasalig ang Alemanya sang iya suporta, nagdeklarar sing inaway ang Aus­tria-Hun­gary batok sa Serbia sang Hulyo 28, 1914. Apang ginbuligan sang Rusya ang Serbia. Sang magdeklarar ang Alemanya sing inaway batok sa Rusya, ginsuportahan sang Pransia (kaalyado sa Tri­ple En­tente) ang Rusya. Nian nagdeklarar sing inaway ang  Alemanya batok sa Pransia. Agod madali masulod ang Paris, ginsalakay sang Alemanya ang Bel­gium, nga ginsaaran sang Britanya nga mangin neutral. Gani nagdeklarar ang Britanya sing inaway batok sa Alemanya. Nadalahig ang iban pa nga mga pungsod, kag ang Italya nagkambio sing ginadampigan. Sa tion sang inaway, ginhimo sang Britanya ang Egipto subong isa ka pungsod nga iya ginapangapinan agod balabagan ang hari sang aminhan sa pagsulod sa ­Suez Ca­nal kag salakayon ang Egipto, ang dumaan nga duta sang hari sang bagatnan.

12. Sa tion sang una nga bug-os kalibutan nga inaway, paano nga “wala matabo sa ulihi ang subong sang sa una”?

¹² “Walay sapayan sang kadakuon kag kusog sang Mga Alyado,” siling sang The World Book Encyclopedia, “daw madaug na sa inaway ang Alemanya.” Sa mga inaway anay sa ulot sang duha ka hari, ang Emperyo sang Roma, subong hari sang aminhan, amo pirme ang nagdaug. Apang sini nga tion, “indi matabo sa ulihi ang subong sang sa una.” Nalutos sa inaway ang hari sang aminhan. Subong rason sa sini, ang anghel nagsiling: “Magakadto batok sa iya ang mga barko sang Kitim, kag magakalisod sia.” (Daniel 11:30a) Ano ang “mga barko sang Kitim”?

13, 14. (a) Sin-o ilabi na “ang mga barko sang Kitim” nga nag-abot batok sa hari sang aminhan? (b) Paano nag-abot ang dugang pa nga mga barko sang Kitim samtang nagapadayon ang una nga bug-os kalibutan nga inaway?

¹³ Sang tion ni Daniel ang Kitim amo ang Cy­prus. Sang bag-o pa lang magsugod ang una nga bug-os kalibutan nga inaway, ginsakop sang Britanya ang Cy­prus. Dugang pa, suno sa The Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible, ang ngalan nga Kitim “ginpasangkad agod maglakip sa K[atundan] sa kabilugan, apang i[labi] na sa mananagat nga K[atundan].” Ginbadbad sang New International Version ang ekspresyon nga “mga barko sang Kitim“ subong “mga barko sang nakatundan nga kadagatan.” Sa tion sang una nga bug-os kalibutan nga inaway, ang mga barko sang Kitim amo labi  na ang mga barko sang Britanya, sa katundan nga kadagatan sang Europa.

¹⁴ Samtang ang inaway mahinay nga nagapadayon, ang Hangaway Pangdagat sang Britanya ginpabakod sang dugang pa nga mga barko sang Kitim. Sang Mayo 7, 1915, ginpalugdang sang U-20 nga submarino sang Alemanya ang Lusitania nga isa ka sibilyan nga barko sa kadagatan sang Irlandiya sa bagatnan. Lakip sa mga napatay amo ang 128 ka Amerikano. Sang ulihi, ginpasangkad sang Alemanya sa Atlantiko ang iya pagpakig-away paagi sa submarino. Busa, sang Abril 6, 1917, si Presidente Wood­row Wil­son sang Estados Unidos nagdeklarar sing inaway batok sa Alemanya. Bangod sang pagsakdag sang mga bapor de guerra kag mga tropa sang Estados Unidos, ang hari sang bagatnan—karon ang Anglo-Amerikano nga Kagamhanan sa Kalibutan—nakig-away sing bug-os batok sa iya karibal nga hari.

15. San-o ‘nagkalisod’ ang hari sang aminhan?

¹⁵ Bangod sang pagsalakay sang Anglo-Amerikano nga Kagamhanan sa Kalibutan, ‘nagkalisod’ ang hari sang aminhan kag nagbaton sang pagkalutos sang Nobiembre 1918. Si Wil­helm II nagdangop sa Neth­er­lands subong tinapok, kag ang Alemanya nangin isa ka republika. Apang indi pa tapos ang hari sang aminhan.

NAGHIKOT “SING MADINALAG-ON” ANG HARI

16. Suno sa tagna, ano ang mangin reaksion sang hari sang aminhan sa iya pagkalutos?

¹⁶ “Magabalik sia [hari sang aminhan] kag magapakamalaut sa balaan nga katipan kag magahikot sing madinalag-on; kag magabalik sia kag binagbinagon niya ang mga nagabiya sa balaan nga katipan.” (Daniel 11:30b) Amo sini ang gintagna sang anghel, kag amo matuod ang natabo.

17. Ano ang nagdul-ong sa paglutaw ni Adolf Hitler?

¹⁷ Sang matapos ang inaway, sang 1918, ginsilutan sang nagdaug nga Mga Alyado ang Alemanya paagi sa isa ka tratado para sa paghidait. Gintamod sang mga Aleman ang mga kondisyon sang tratado nga walay patugsiling, kag ang bag-o nga  republika maluya sang magsugod ini. Nagdulingduling ang Alemanya sa sulod sang pila ka tuig bangod sang daku nga kabudlayan kag nakaeksperiensia sing ­Great De­pres­sion nga sang ulihi nagbilin sa anom ka milyon nga walay trabaho. Sang maaga nga bahin sang katuigan 1930, ang mga kahimtangan nangin nagakaigo gid sa paglutaw ni ­Adolf Hitler. Nangin kansilyer sia sang Enero 1933 kag sang nagdason nga tuig nangin presidente sang ginatawag sang mga Nazi nga ­Third ­Reich. *

18. Paano si Hitler ‘naghikot sing madinalag-on’?

¹⁸ Sa tapos gid makatigayon sing gahom, ginsugdan ni Hitler ang mapintas nga pagsalakay sa “balaan nga katipan,” nga ginrepresentar sang hinaplas nga kauturan ni Jesucristo. (Mateo 25:40) Sa sini naghikot sia “sing madinalag-on” batok sa sining matutom nga mga Cristiano, mapintas nga ginhingabot ang madamo sa ila. Nagmadinalag-on si Hitler sa ekonomiya kag diplomasya, kag naghikot “sing madinalag-on” sa sina man nga mga patag. Sa sulod lamang sang pila ka tuig, ginhimo niya ang Alemanya nga isa ka kagamhanan nga dapat binagbinagon sang kalibutan.

19. Sa pagpangita sing suporta, kay sin-o nakig-alyansa si Hitler?

¹⁹ ‘Ginbinagbinag [ni Hitler] ang mga nagabiya sa balaan nga katipan.’ Sin-o ini sila? Mahimo nga amo ang mga lider sang Cristiandad nga nagapangangkon nga nakigkatipan sa Dios apang indi na mga disipulo ni Jesucristo. Madinalag-on nga natigayon ni Hitler ang suporta sang ‘mga nagbiya sa balaan nga katipan.’ Halimbawa, naghimo sia sing kasugtanan upod sa papa sang Roma. Sang 1935, ginpatok ni Hitler ang Ministry for Church Affairs. Ang isa sang iya mga tulumuron amo nga ipakontrol sa estado ang Evangelical nga mga relihion.

ANG “MGA BUTKON” HALIN SA HARI

20. Ano nga “mga butkon” ang gingamit sang hari sang aminhan, kag batok kay sin-o?

²⁰ Wala magdugay, nagpakig-away si Hitler, subong amo  gid ang gintagna sang anghel: “May mga butkon nga magatindog, halin sa iya; kag pasipalahan nila ang santuaryo, ang pamakod, kag ang tayuyon nga halad.” (Daniel 11:31a) Ang “mga butkon” amo ang mga puwersa militar nga gingamit sang hari sang aminhan agod makig-away sa hari sang bagatnan sa Bug-os Kalibutan nga Inaway II. Sang Septiembre 1, 1939, ginsalakay sang “mga butkon” sang Nazi ang Po­land. Pagligad sang duha ka adlaw, ang Britanya kag Pransia nagdeklarar sing inaway batok sa Alemanya agod buligan ang Po­land. Sa amo nagsugod ang Bug-os Kalibutan nga Inaway II. Madali nga napukan ang Po­land, kag wala madugay, naagaw sang Aleman nga mga hangaway ang Den­mark, Nor­way, Neth­er­lands, Bel­gium, Lux­em­bourg, kag Pransia. “Sang matapos ang 1941,” siling sang The World Book Encyclopedia, “nangibabaw ang Nazi nga Alemanya sa kontinente.”

21. Paano nagbaliskad ang kahimtangan batok sa hari sang aminhan sa tion sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, kag ano ang resulta?

²¹ Bisan pa nagpirmahanay ang Alemanya kag ang Unyon Sobyet sa Tratado sang Pag-abyanay, Pagbuligay, kag Pagkilala sa mga Dulunan, ginsalakay ni Hitler ang teritoryo sang Unyon Sobyet sang Hunyo 22, 1941. Bangod sini, nagdampig ang Unyon Sobyet sa Britanya. Mabaskog nga nagpangapin ang hangaway sang Sobyet walay sapayan sang talalupangdon nga pagsulong sang Aleman nga mga hangaway. Sang Disiembre 6, 1941, nalutos ang Aleman nga hangaway sa Mos­cow. Pagkadason nga adlaw, ginbombahan sang Japan nga kaalyado sang Alemanya ang ­Pearl Har­bor, sa Ha­waii. Sang mahibaluan ini, si Hitler nagsiling sa iya mga opisyal: “Imposible na karon nga malutos pa kita sa inaway.” Sang Disiembre 11 padasudaso nga nagdeklarar sia sing inaway batok sa Estados Unidos. Apang sayop nga ginpakadiutay niya ang kusog sang Unyon Sobyet kag Estados Unidos. Bangod sang pagsalakay sang hangaway sang Sobyet gikan sa sidlangan kag sang hangaway sang Britanya kag Amerika gikan sa katundan, nagbaliskad ang kahimtangan batok kay Hitler. Isa-isa nga nalutos ang mga teritoryo sang hangaway sang Alemanya. Pagkatapos maghikog si Hitler, nag-ampo ang Alemanya sa Mga Alyado, sang Mayo 7, 1945.

22. Paano ‘ginpasipalahan sang [hari sang aminhan] ang santuaryo kag ginkuha ang tayuyon nga halad’?

 ²² “Pasipalahan nila [mga butkon sang mga Nazi] ang santuaryo, ang pamakod, kag ginkuha ang tayuyon nga halad,” siling sang anghel. Sa dumaan nga Juda ang santuaryo isa ka bahin sang templo sa Jerusalem. Apang, sang ginsikway sang mga Judiyo si Jesus, ginsikway sila ni Jehova kag ang ila templo. (Mateo 23:37–24:2) Sugod sang una nga siglo C.E., ang templo ni Jehova nangin espirituwal, ang balaan sang mga balaan sini didto sa langit kag ang espirituwal nga luwang sini yari sa duta, diin nagaalagad ang hinaplas nga kauturan ni Jesus, ang Mataas nga Saserdote. Kutob sang katuigan 1930 padayon, ang “dakung kadam-an” nagasimba kaupod sang hinaplas nga nagkalabilin kag busa masiling nga nagaalagad sila ‘sa templo sang Dios.’ (Bugna 7:9, 15; 11:1, 2; Hebreo 9:11, 12, 24) Sa mga duta nga kontrolado niya, ginpasipalahan sang hari sang aminhan ang dutan-on nga luwang sang templo paagi sa padayon nga paghingabot sa hinaplas nga nagkalabilin kag sa ila mga kaupod. Daku gid ang paghingabot amo kon ngaa “ang tayuyon nga halad”—ang dayag nga paghalad sing pagdayaw sa ngalan ni Jehova—ginkuha. (Hebreo 13:15) Apang, walay sapayan sang daku nga pag-antos, ang matutom nga hinaplas nga mga Cristiano upod sa “iban nga mga karnero” padayon nga nagbantala sa tion sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II.—Juan 10:16.

‘GINPATINDOG ANG MAKANGILIL-AD NGA BUTANG’

23. Ano “ang makangilil-ad nga butang” sang una nga siglo?

²³ Sang manugtapos na ang ikaduha nga bug-os kalibutan nga inaway, isa naman ka butang ang natabo, subong sang gintagna sang anghel sang Dios: “Patindugon nila ang makangilil-ad nga butang nga ginabangdan sang pagkahapay.” (Daniel 11:31b) Naghambal man si Jesus tuhoy sa “makangilil-ad nga butang.” Sang una nga siglo, amo ini ang hangaway sang Roma nga nag-abot sa Jerusalem sang 66 C.E. agod tapuson ang pagrebelde sang mga Judiyo. *—Mateo 24:15; Daniel 9:27.

24, 25. (a) Ano “ang makangilil-ad nga butang” sa modernong mga tion? (b) San-o kag paano ‘ginpatindog ang makangilil-ad nga butang’?

 ²⁴ Ano ang “makangilil-ad nga butang” nga ‘ginpatindog’ sa modernong mga tion? Mahimo gid nga isa ini ka “makangilil-ad” nga huwad sang Ginharian sang Dios. Amo ini ang Liga de Nasyones, ang mapula nga sapat nga mapintas nga nanaug sa kadadalman, ukon nagdulog sa pagluntad subong isa ka organisasyon para sa bug-os kalibutan nga paghidait, sang magdabdab ang Bug-os Kalibutan nga Inaway II. (Bugna 17:8) Apang, ‘ang sapat nga mapintas . . . magasaka gikan sa kadadalman.’ Natabo ini sang ang Nasyones Unidas, nga may 50 ka katapo nga mga pungsod lakip ang anay Unyon Sobyet, gintukod sang Oktubre 24, 1945. Sa amo ginpatindog “ang makangilil-ad nga butang” nga gintagna sang anghel—ang Nasyones Unidas.

²⁵ Ang Alemanya amo ang nagapanguna nga kaaway sang hari sang bagatnan sa tion sang duha ka inaway sa bug-os nga kalibutan kag amo ang nagapuwesto sa posisyon sang hari sang aminhan. Sin-o ang magasunod sa sina nga posisyon?

[Mga Footnote]

ANO ANG IMO NAHANTOP?

• Sa katapusan sang ika-19 nga siglo, ano nga mga kagamhanan ang nagpuwesto sa posisyon sang hari sang aminhan kag hari sang bagatnan?

• Sa resulta sang Bug-os Kalibutan nga Inaway I, paano nga ‘wala matabo sa ulihi ang subong sang sa una’ para sa hari sang aminhan?

• Pagkatapos sang Bug-os Kalibutan nga Inaway I, paano ginhimo ni Hitler ang Alemanya nga isa ka kagamhanan nga dapat binagbinagon sang kalibutan?

• Ano ang nangin resulta sang pagribalay sa ulot sang hari sang aminhan kag sang hari sang bagatnan sa tion sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II?

[Mga Pamangkot]

 [Tsart/Mga retrato sa pahina 268]

MGA HARI SA DANIEL 11:27-31

Ang Hari Ang Hari

Sang Aminhan Sang Bagatnan

Daniel 11:27-30a Emperyo sang Alemanya Britanya, ginsundan Sang

(Bug-os Kalibutan Anglo-Amerikano nga

nga Inaway I) Kagamhanan sa

Kalibutan

Daniel 11:30b, 31 Third Reich ni Hitler Anglo-Amerikano nga

(Bug-os Kalibutan nga Kagamhanan sa

Inaway II) Kalibutan

[Retrato]

Si Presidente Woodrow Wilson upod kay Hari George V

[Retrato]

Madamo nga Cristiano ang ginhingabot sa mga kampo konsentrasyon

[Retrato]

Ang mga lider sang Cristiandad nagsuporta kay Hitler

[Retrato]

Ang awto diin ginpatay si Archduke Ferdinand

[Retrato]

Aleman nga mga soldado, Bug-os Kalibutan nga Inaway I

 [Retrato sa pahina 257]

Sa Yalta sang 1945, si Primer Ministro Winston Churchill sang Britanya, si Presidente Franklin D. Roosevelt sang Estados Unidos, kag si Primer Joseph Stalin sang Sobyet nag-ugyon sa plano nga agawon ang Alemanya, magtukod sing bag-o nga panguluhan sa Poland, kag maghiwat sing komperensia agod tukuron ang Nasyones Unidas

 [Mga retrato sa pahina 258]

1. Si Archduke Ferdinand 2. Hangaway pangdagat sang Alemanya 3. Hangaway pangdagat sang Britanya 4. Lusitania 5. Ang deklarasyon sang Estados Unidos sa pagpakig-away

 [Mga retrato sa pahina 263]

Nagsalig si Adolf Hitler nga sila ang madaug sang ginbombahan sang Japan nga kaalyansa sang Alemanya sa tion sang inaway ang Pearl Harbor