Kapitulo Disiseis

Ang Nagasumpunganay nga mga Hari Malapit Na sa Ila Katapusan

1, 2. Paano nagbag-o ang identidad sang hari sang aminhan pagkatapos sang ikaduha nga bug-os kalibutan nga inaway?

 SA PAGHINUMDOM sang politikal nga klima sang Estados Unidos kag Rusya, ang Pranses nga pilosopo kag istoryador nga si ­Alexis de Tocque­ville nagsulat sang 1835: “Ang pagpanghikot sang isa may kahilwayan gid; ang isa naman wala sing kahilwayan. Ang ila . . . mga banas magkatuhay; apang, daw subong bala nga ang tagsatagsa sa ila suno sa sekreto nga katuyuan sang Dios ginpili nga sa pila ka adlaw kontrolon nila ang madangatan sang katunga sang kalibutan.” Paano nagmatuod ini nga tagna pagkatapos sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II? Ang istoryador nga si J. M. Rob­erts nagsulat: “Sang matapos ang ikaduha nga Bug-os Kalibutan nga Inaway, daw nag-athag gid nga ang madangatan sang kalibutan pagakontrolon sang duha ka daku kag magkatuhay gid nga sistema sang paggahom, ang isa napasad sa Rusya anay, ang isa sa Estados Unidos sang Amerika.”

² Sa tion sang duha ka inaway sa bug-os nga kalibutan, ang Alemanya amo ang panguna nga kaaway sang hari sang bagatnan—ang Anglo-Amerikano nga Kagamhanan sa Kalibutan—kag amo ang nagpuwesto sa posisyon sang hari sang aminhan. Apang, pagkatapos sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, natunga yadto nga pungsod. Ang Katundan nga Alemanya nangin alyado sang hari sang bagatnan, kag ang Sidlangan nga Alemanya nagdampig sa lain naman nga kagamhanan—ang Komunista nga bloke sang mga pungsod nga ginpamunuan sang Unyon Sobyet. Ini nga bloke, ukon politikal nga pagbulut-an, amo ang nagtindog subong hari sang aminhan, sa pagpamatok sing mabaskog sa Anglo-Amerikano nga alyansa. Kag ang pagribalay sa ulot sang duha ka hari nangin ­Cold ­War  nga naglawig halin sang 1948 tubtob sang 1989. Sang nagligad, ang Aleman nga hari sang aminhan naghikot “batok sa balaan nga katipan.” (Daniel 11:28, 30) Ano ang mangin reaksion sang Komunista nga bloke sa katipan?

ANG MATUOD NGA MGA CRISTIANO NAPUKAN APANG NAGDAUG

3, 4. Sin-o yadtong “mga nagahimo sing pagkamalaut batok sa katipan,” kag ano ang ila kaangtanan sa hari sang aminhan?

³ “Ang mga nagahimo sing pagkamalaut batok sa katipan,” siling sang anghel sang Dios, “dalhon niya [hari sang aminhan] sa apostasya paagi sa mga olog-olog.” Ang anghel nagdugang pa: “Apang tuhoy sa mga tawo nga nakakilala sa ila Dios, sila magadaug kag magahikot sing madinalag-on. Kag kon tuhoy sa mga may paghantop sa tunga sang katawhan, magahatag sila sing paghangop sa madamo. Kag mapukan sila sa espada kag sa dabdab, sa pagkabihag kag sa pang-ati, sa sulod sang pila ka adlaw.”—Daniel 11:32, 33.

⁴ Ang lamang nga ‘magahimo sing pagkamalaut batok sa katipan’ amo ang mga lider sang Cristiandad, nga nagapangangkon nga Cristiano apang paagi sa ila mga buhat nagapasipala sa ngalan mismo sang Cristianismo. Sa iya libro nga Religion in the Soviet Union, si Wal­ter ­Kolarz nagsiling: “[Sa tion sang ikaduha nga bug-os kalibutan nga inaway] nanikasog ang Panguluhan sang Sobyet nga gamiton ang materyal kag moral nga bulig sang Mga Relihion agod pangapinan ang dutang natawhan.” Pagkatapos sang inaway ang mga lider sang mga relihion nagtinguha sa paghupot sina nga pag-abyanay, walay sapayan sang didiosnon nga palakat sang kagamhanan nga amo karon ang hari sang aminhan. Sa amo, ang Cristiandad labi pa gid nga nangin bahin sini nga kalibutan—isa ka makangilil-ad nga apostasya sa mga mata ni Jehova.—Juan 17:16; Santiago 4:4.

5, 6. Sin-o ang “mga tawo nga nakakilala sa ila Dios,” kag ano ang kahimtangan nila sa idalom sang hari sang aminhan?

⁵ Kamusta naman ang matuod nga mga Cristiano—“ang mga tawo nga nakakilala sa ila Dios” kag ang “mga may  paghantop”? Bisan pa ‘nagapasakop [sila] sa superyor nga mga awtoridad’ sing nagakaigo, ang mga Cristiano nga nagapuyo sa idalom sang pagbulut-an sang hari sang aminhan indi bahin sining kalibutan. (Roma 13:1; Juan 18:36) Sa mahalungon nga paghatag nila kay “Cesar sang mga butang nga iya ni Cesar,” ginhatag man nila sa “Dios ang mga butang nga iya sang Dios.” (Mateo 22:21) Bangod sini, ang ila integridad ginhangkat.—2 Timoteo 3:12.

⁶ Subong resulta, ang matuod nga mga Cristiano ‘napukan’ kag ‘nagdaug.’ Napukan sila bangod nag-antos sila sing daku nga paghingabot, ang iban ginpatay pa gani. Apang nagdaug sila bangod ang kalabanan sa ila nagpabilin nga matutom. Gindaug nila ang kalibutan, subong sang ginhimo ni Jesus. (Juan 16:33) Dugang pa, wala gid sila mag-untat sa pagbantala, bisan pa ang iban sa ila ginbukot sa bilangguan ukon sa mga kampo konsentrasyon. Sa paghimo sini, ‘naghatag [sila] sing paghangop sa madamo.’ Walay sapayan sang paghingabot sa kalabanan nga kadutaan nga ginagamhan sang hari sang aminhan, ang kadamuon sang mga Saksi ni Jehova nagdugang. Bangod sang katutom sang “mga may paghantop,” ang nagadaku pa nga bahin sang “dakung kadam-an” naglutaw sa sina nga kadutaan.—Bugna 7:9-14.

GINAULAY ANG KATAWHAN NI JEHOVA

7. Anong “diutay nga bulig” ang nabaton sang hinaplas nga mga Cristiano nga nagapuyo sa idalom sang hari sang aminhan?

⁷ “Kon mapukan sila [katawhan sang Dios] buligan sila sing diutay nga bulig,” siling sang anghel. (Daniel 11:34a) Ang pagdaug sang hari sang bagatnan sa ikaduha nga bug-os kalibutan nga inaway nagresulta sa pila ka paumpaw para sa  mga Cristiano nga nagapuyo sa idalom sang karibal nga hari. (Ipaanggid ang Bugna 12:15, 16.) Sing kaanggid, ang mga ginhingabot sang nagbulos nga hari nakaeksperiensia sing paumpaw sa tion kag tion. Samtang nagahingapos ang ­Cold ­War, narealisar sang madamo nga lider nga ang matutom nga mga Cristiano indi peligruso kag sa amo ginhatagan nila sila sing legal nga pagkilala. Nag-abot man ang bulig gikan sa nagadaku nga kadamuon sang dakung kadam-an, nga nagbaton sa matutom nga pagbantala sang mga hinaplas kag nagbulig sa ila.—Mateo 25:34-40.

8. Paano ang iban nagbuylog sa katawhan sang Dios “paagi sa mga olog-olog”?

⁸ Indi tanan sang mga nagpangangkon nga may interes sa pag-alagad sa Dios sa tion sang tinuig sang ­Cold ­War may maayo nga mga motibo. Ang anghel nagpaandam: “Madamo ang magabuylog sa ila paagi sa mga olog-olog.” (Daniel 11:34b) Madamo ang nagpakita sing interes sa kamatuoran apang indi sila handa sa pagdedikar sa Dios. Apang ang iban pa gid nga nagbaton sing maayong balita mga espiya gali sang awtoridad. Ang report gikan sa isa ka pungsod nagsiling: “Ang iban sining malaut nga mga tawo mga Komunista sa pagkamatuod nga nakasulod sa organisasyon sang Ginuo, nagpakita sing daku nga kakugi, kag natangdo pa gani sa mataas nga mga posisyon sang pag-alagad.”

9. Ngaa gintugutan ni Jehova ang pila ka matutom nga mga Cristiano nga “masandad” bangod sang mga impostor nga nakasulod sa ila?

⁹ Ang anghel nagpadayon: “Kag ang iban sa ila nga may paghantop masandad, sa pag-ulay sa ila kag sa pagtinlo sa ila kag sa pagpaputi sa ila, tubtob sa tion sang katapusan; bangod nga ini sa tion pa nga gintalana.” (Daniel 11:35) Bangod sang mga impostor nga nakasulod, ang iban sang mga matutom nahulog sa mga kamot sang awtoridad. Gintugutan ni Jehova nga matabo ini para sa pag-ulay kag sa pagtinlo sa iya katawhan. Subong nga si Jesus “nakatuon sing pagkamatinumanon gikan sa mga butang nga iya gin-antos,” ining mga matutom nakatuon man sa pagbatas gikan sa pagtilaw sa ila pagtuo.  (Hebreo 5:8; Santiago 1:2, 3; ipaanggid ang Malaquias 3:3.) Sa amo sila ‘gin-ulay, gintinluan, kag ginpaputi.’

10. Ano ang buot silingon sang ekspresyon nga “tubtob sa tion sang katapusan”?

¹⁰ Ang katawhan ni Jehova makaeksperiensia sing pagkasandad kag pag-ulay “tubtob sa tion sang katapusan.” Sa pagkamatuod, ginapaabot nila nga hingabuton sila tubtob sa katapusan sining malaut nga sistema sang mga butang. Apang, ang pagtinlo kag pagpaputi sa katawhan sang Dios subong resulta sang patago nga pagsulod sang hari sang aminhan mangin sa “tion nga gintalana.” Busa, sa Daniel 11:35, “ang tion sang katapusan” mahimo gid nga may kaangtanan sa katapusan sang hut-ong sang tion nga kinahanglanon agod ang katawhan sang Dios mapaulay samtang nagabatas sang pagsalakay sang hari sang aminhan. Ang pagkasandad mahimo gid nga natapos sa tion nga gintalana ni Jehova.

ANG HARI NAGPAKADAKU SANG IYA KAUGALINGON

11. Ano ang ginsiling sang anghel tuhoy sa panimuot sang hari sang aminhan sa pagkasoberano ni Jehova?

¹¹ Tuhoy sa hari sang aminhan, ang anghel nagdugang pa: “Magahimo ang hari suno sa iya kabubut-on, kag magapakataas sia kag magapakadaku sang iya kaugalingon labaw sa tagsa ka dios; kag [sa pagpangindi sa pagkilala sa pagkasoberano ni Jehova] magapamulong sia sing makatilingala nga mga butang batok sa Dios sang mga dios. Kag magamadinalag-on sia tubtob matapos ang pagpakamalaut; kay ang butang nga napamat-uran na dapat himuon. Kag indi niya pagbinagbinagon ang Dios sang iya mga amay; kag indi niya pagbinagbinagon ang handum sang mga babayi kag ang bisan ano nga dios, kundi magapakadaku sia sang iya kaugalingon labaw sa tanan.”—Daniel 11:36, 37.

12, 13. (a) Sa anong paagi ginsikway sang hari sang aminhan “ang Dios sang iya mga amay”? (b) Sin-o ang “mga babayi” nga ang ila “handum” wala ginbinagbinag sang hari sang aminhan? (c) Sin-o nga “dios” ang ginhimaya sang hari sang aminhan?

¹² Sa pagtuman sining matagnaon nga mga pulong, ginsik way sang hari sang aminhan “ang Dios sang iya mga amay,” subong sang Trinidad nga dios sang Cristiandad. Ginsakdag sang Komunista nga bloke ang dayag nga ateismo. Sa amo ginhimo sang hari sang aminhan ang iya kaugalingon nga isa ka dios, ‘nagapakadaku sang iya kaugalingon labaw sa tanan.’ Nagpanghikot ang hari “suno sa iya kabubut-on,” nga wala ginbinagbinag ang “handum sang mga babayi”—ang kubos nga kadutaan, kaangay sang Aminhan nga Vietnam nga nag-alagad subong mga kabulig sang iya pagbulut-an.

¹³ Sa pagpadayon sang tagna, ang anghel nagsiling: “Sa iya posisyon himayaon niya ang dios sang pamakod; kag ang dios nga wala makilala sang iya mga amay himayaon niya paagi sa bulawan kag pilak kag bilidhon nga mga bato kag matahom nga mga butang.” (Daniel 11:38) Sa katunayan, ginpahamtang sang hari sang aminhan ang iya pagsalig sa modernong sientipiko nga militarismo, “ang dios sang pamakod.” Nagpangita sia sing kaluwasan paagi sa sini nga “dios,” nga nagahalad sing daku nga manggad sa halaran sini.

14. Paano ang hari sang aminhan ‘naghikot sing madinalag-on’?

¹⁴ “Magahikot sia sing madinalag-on batok sa mapag-on gid nga mga pamakod, upod sa isa ka dumuluong nga dios. Ang bisan sin-o nga nagakilala sa iya dugangan niya sing himaya, kag padumalahon niya sila sa ibabaw sang madamo; kag bahinbahinon niya ang duta para sa isa ka bili.” (Daniel 11:39) Nagasalig sa iya militaristiko nga “dumuluong nga dios,” ang hari sang aminhan naghikot sing “madinalag-on” gid, nagapamatuod sang iya kaugalingon subong isa ka daku nga militar nga gahom sa “katapusan nga mga adlaw.” (2 Timoteo 3:1) Ang mga nagasuporta sa iya ideolohiya ginpadyaan sing politikal, pinansial, kag kon kaisa sing militar nga suporta.

ANG ‘PAGDUSDUSANAY’ SA TION SANG KATAPUSAN

15. Paano ang hari sang bagatnan ‘nakigdusdusanay’ batok sa hari sang aminhan?

¹⁵ “Sa tion sang katapusan ang hari sang bagatnan maga dusdos sa iya,” siling sang anghel kay Daniel. (Daniel 11:40a) ‘Gindusdos’ bala sang hari sang bagatnan ang hari sang aminhan sa “tion sang katapusan”? (Daniel 12:4, 9) Huo, sa pagkamatuod. Pagkatapos sang una nga bug-os kalibutan nga inaway, ang walay patugsiling nga tratado para sa paghidait nga ginpatuman sang hari sadto sang aminhan—ang Alemanya—isa gid ka ‘pagdusdos,’ isa ka sugyot nga magtimalos. Sang magdaug sia sa ikaduha nga bug-os kalibutan nga inaway, ginpuntirya sang hari sang bagatnan ang makahaladlok nga nuklear nga mga hinganiban sa iya karibal kag nag-organisar batok sa iya sing isa ka gamhanan nga alyansa militar, ang ­North At­lan­tic Trea­ty Or­gan­i­za­tion (NATO). Tuhoy sa hilikuton sang NATO, ang isa ka Britaniko nga istoryador nagsiling: “Isa ini ka panguna nga instrumento sa ‘pagpugong’ sa USSR, nga ginatamod karon subong amo ang daku nga peligro sa paghidait sa Europa. Ang misyon sini naglawig sing 40 ka tuig, kag gintuman sing madinalag-on gid.” Samtang nagaligad ang mga tinuig sang ­Cold ­War, ang ‘pagdusdos’ sang hari sang bagatnan naglakip sang pagpangespiya paagi sa abanse nga teknolohiya subong man sang diplomatiko kag militar nga mga pagsalakay.

16. Ano ang nangin reaksion sang hari sang aminhan sa pagdusdos sang hari sang bagatnan?

¹⁶ Ano ang nangin reaksion sang hari sang aminhan? “Batok sa iya ang hari sang aminhan magasalakay nga may mga kangga kag mga manugkabayo kag madamo nga barko; kag magasulod sia sa duta kag magabaha kag magaagi.” (Daniel 11:40b) Ginpakita sang maragtas sang katapusan nga mga adlaw ang pagpasangkad sing teritoryo nga ginhimo sang hari sang aminhan. Sa tion sang ikaduha nga bug-os kalibutan nga inaway, ang Nazi nga “hari” nagbaha sa iya mga dulunan pasulod sa palibot nga mga kadutaan. Sang matapos yadto nga inaway, ang nagdaug nga “hari” nagpatindog sing isa ka gamhanan nga emperyo. Sa tion sang ­Cold ­War, ang hari sang aminhan nakig-away batok sa iya karibal paagi sa mga inaway kag mga pagribok nga iya ginsuportahan sa Aprika, Asia,  kag Latin nga Amerika. Ginhingabot niya ang matuod nga mga Cristiano, gin-upangan—apang wala gid mapadulog—ang ila hilikuton. Kag bangod sang iya militar kag politikal nga mga pagsalakay, nakontrol niya ang pila ka kadutaan. Amo gid sini ang gintagna sang anghel: “Magasulod man sia sa duta sang Puni [ang espirituwal nga kahimtangan sang katawhan ni Jehova], kag madamo nga kadutaan ang masandad.”—Daniel 11:41a.

17. Ano ang limite sa pagpasangkad sing teritoryo sang hari sang aminhan?

¹⁷ Apang, wala madaug sang hari sang aminhan ang bug-os nga kalibutan. Ang anghel nagtagna: “Amo ini ang mga makaluwas sa iya kamot, ang Edom kag ang Moab kag ang panguna nga bahin sang mga anak ni Ammon.” (Daniel 11:41b) Sang dumaan nga mga tion, ang Edom, Moab, kag Ammon nahamtang sa ulot sang mga teritoryo sang Egiptohanon nga hari sang bagatnan kag sang Sirianhon nga hari sang aminhan. Sa modernong mga tion ginarepresentar nila ang mga pungsod kag mga organisasyon nga ginpuntirya sang hari sang aminhan apang wala niya madaug.

WALA MAKALIKAW ANG EGIPTO

18, 19. Sa anong paagi nabatyagan sang hari sang bagatnan ang impluwensia sang iya karibal?

¹⁸ Ang anghel ni Jehova nagpadayon: “Padayon nga untayon niya [hari sang aminhan] ang iya kamot batok sa kadutaan; kag kon tuhoy sa duta sang Egipto, indi sia makalikaw. Kag magagahom sia sa natago nga mga bahandi nga bulawan kag pilak kag sa tanan nga matahom nga mga butang sang Egipto. Kag ang mga Libyanhon kag ang mga Etiopianhon magasunod sa iya mga tikang.” (Daniel 11:42, 43) Bisan gani ang hari sang bagatnan, ang “Egipto,” wala makalikaw sa mga epekto sang palakat sang hari sang aminhan nga pasangkaron ang iya nasakupan. Halimbawa, daku gid ang pagkalutos sang hari sang bagatnan sa Vietnam. Kag  kamusta naman “ang mga Libyanhon kag ang mga Etiopianhon”? Ining mga kaingod sang dumaan nga Egipto mahimo nga nagalaragway sing nagakaigo sa mga pungsod nga, kon tuhoy sa ila nahamtangan ang hambalan, mga kaingod sang modernong “Egipto” (ang hari sang bagatnan). Kon kaisa, nangin mga sumulunod sila sang—‘mga tikang’—sang hari sang aminhan.

¹⁹ Naggahom bala ang hari sang aminhan sa ‘natago nga mga bahandi sang Egipto’? Daku gid ang iya impluwensia sa paggamit sang hari sang bagatnan sang iya pinansial nga kamanggaran. Bangod sang kahadlok sa iya karibal, ang hari sang bagatnan naggasto sing daku nga kantidad sa pagmentinar sing isa ka mabakod nga hangaway sa duta, sa dagat, kag sa kahawaan. Sa sining kasangkaron, ang hari sang aminhan ‘naggahom,’ ukon nagkontrol, sa paggamit sang hari sang bagatnan sang iya manggad.

ANG HINGAPUSAN NGA PAGSALAKAY

20. Paano ginalaragway sang anghel ang hingapusan nga pagsalakay sang hari sang aminhan?

²⁰ Ang pagribalay sang hari sang aminhan kag hari sang bagatnan—sa militar, ekonomiko, ukon sa iban nga mga paagi—malapit na matapos. Sa pagpahayag sang mga detalye sang isa ka pagsumpunganay nga mahanabo, ang anghel ni Jehova nagsiling: “Ang mga balita gikan sa ginabutlakan sang adlaw kag gikan sa aminhan magatublag sa iya [hari sang aminhan], kag magaguwa sia sa daku nga kasingkal sa paglaglag kag sa paghapay sa madamo. Kag patindugon niya ang iya tulad ­palasyo nga mga tolda sa ulot sang daku nga dagat kag sang balaan nga bukid sang Puni; kag magadangat sia sa iya kata­pusan, kag wala gid sing matabang sa iya.”—Daniel 11:44, 45.

21. Ano pa ang mahibaluan tuhoy sa hari sang aminhan?

²¹ Sang mabungkag ang Unyon Sobyet sang Disiembre 1991, nalutos sing daku ang hari sang aminhan. Sin-o naman ini nga hari kon matuman ang Daniel 11:44, 45? Isa bala ini  sa mga pungsod nga bahin anay sang nabungkag nga Unyon Sobyet? Ukon bug-os bala nga magabag-o ang iya identidad, subong sang makapila na natabo? Magaresulta ayhan sa bag-o nga paindisanay sa armas ang paghimo sang dugang pa nga mga pungsod sing nuklear nga mga hinganiban kag may kaangtanan ayhan ini sa identidad sina nga hari? Ang tion lamang ang magasabat sining mga pamangkot. Maalamon nga indi kita maghaumhaum. Kon ang hari sang aminhan magahimo sang iya hingapusan nga pagsalakay, ang katumanan sang tagna maathag nga mahangpan sang tanan nga may paghantop pasad sa Biblia.—Tan-awa ang “Mga Hari sa Daniel Kapitulo 11,” sa pahina 284.

22. Ano nga mga pamangkot ang nagautwas tuhoy sa hingapusan nga pagsalakay sang hari sang aminhan?

²² Apang, wala kita makahibalo kon ano ang himuon sang hari sang aminhan sa dimadugay. Bangod sang mga balita “gikan sa ginabutlakan sang adlaw kag gikan sa aminhan,” magahimo sia sing pagsalakay ‘agod laglagon ang madamo.’ Batok kay sin-o ining pagsalakay? Kag ano nga “mga balita” ang tunaan sini nga pagsalakay?

NAHANGAWA SA MAKATULUBLAG NGA BALITA

23. (a) Anong talalupangdon nga butang ang dapat matabo antes sang Armagedon? (b) Sin-o ang “mga hari gikan sa ginabutlakan sang adlaw”?

²³ Binagbinaga kon ano ang ginasiling sang tulun-an sang Bugna tuhoy sa katapusan sang Babilonia nga Daku, ang bug-os kalibutan nga emperyo sang butig nga relihion. Antes sang “inaway sang dakung adlaw sang Dios nga Labing Gamhanan,” ang Armagedon, ining daku nga kaaway sang matuod nga pagsimba ‘pagasunugon sing bug-os sa kalayo.’ (Bugna 16:14, 16; 18:2-8) Ang iya kalaglagan ginalaragway sang pagbubo sa ikan-om nga yahong sang kasingkal sang Dios sa simbuliko nga suba sang Eufrates. Ginpamala ang suba agod ‘mag-aman sing dalan para sa mga hari gikan sa ginabutlakan sang adlaw.’ (Bugna 16:12) Sin-o ining mga hari? Walay liwan kundi si Jehova nga Dios kag si Jesucristo!—Ipaanggid ang Isaias 41:2; 46:10, 11.

24. Ano nga buhat ni Jehova ang mahimo magatublag sa hari sang aminhan?

 ²⁴ Ang kalaglagan sang Babilonia nga Daku maathag nga ginalaragway sa tulun-an sang Bugna, nga nagasiling: “Ang napulo ka sungay nga imo nakita [ang mga hari nga nagagahom sa tion sang katapusan], kag ang sapat nga mapintas [Nasyones Unidas], ini sila magadumot sa makihilawason nga babayi kag magahapay kag magapahubo sa iya, kag kaunon nila ang iya unod kag sunugon sia sing bug-os sa kalayo.” (Bugna 17:16) Ngaa laglagon sang mga manuggahom ang Babilonia nga Daku? Bangod “ginbutang sang Dios sa ila tagipusuon ang paghimo sang iya hunahuna.” (Bugna 17:17) Lakip sa sining mga manuggahom amo ang hari sang aminhan. Ang iya mabatian “gikan sa ginabutlakan sang adlaw” mahimo nga nagapatuhoy gid sa sini nga buhat ni Jehova, kon ibutang na niya sa tagipusuon sang tawhanon nga mga lider ang paglaglag sa dakung relihioso nga makihilawason.

25. (a) Sin-o ang pinasahi nga ginatumod sang hari sang aminhan? (b) Sa diin ang hari sang aminhan ‘magapatindog sang iya tulad palasyo nga mga tolda’?

²⁵ Apang may pinasahi nga ginatumod ang kasingkal sang hari sang aminhan. Sia ‘magapatindog sang iya tulad palasyo nga mga tolda sa ulot sang daku nga dagat kag sang balaan nga bukid sang Puni,’ siling sang anghel. Sang panahon ni Daniel, ang daku nga dagat amo ang Mediterraneo kag ang balaan nga bukid amo ang Sion, nga amo anay ang nahamtangan sang templo sang Dios. Busa, sa katumanan sang tagna, salakayon sang akig nga hari sang aminhan ang katawhan sang Dios. Sa espirituwal nga kahulugan, ang lokasyon “sa ulot sang daku nga dagat kag sang balaan nga bukid” nagarepresentar sa espirituwal nga kahimtangan sang hinaplas nga mga alagad ni Jehova. Nagguwa sila gikan sa “dagat” sang katawhan nga napain sa Dios kag may paglaum nga maggahom sa langitnon nga Bukid sang Sion upod kay Jesucristo.—Isaias 57:20; Hebreo 12:22; Bugna 14:1.

26. Subong ginapakita sang tagna ni Ezequiel, kay sin-o mahimo magagikan ang balita “gikan sa aminhan”?

 ²⁶ Si Ezequiel, nga kontemporaryo ni Daniel, nagtagna man sang pagsalakay batok sa katawhan sang Dios “sa hingapusan nga bahin sang mga adlaw.” Nagsiling sia nga ang magasalakay amo si Gog sang Magog, kon sayuron, si Satanas nga Yawa. (Ezequiel 38:14, 16) Sa simbuliko nga kahulugan, sa diin nga direksion magagikan si Gog? “Gikan sa naukbong gid nga mga bahin sang aminhan,” siling ni Jehova, paagi kay Ezequiel. (Ezequiel 38:15) Bisan pa daw ano kapintas ining pagsalakay, indi sini malaglag ang katawhan ni Jehova. Ining dramatiko nga pag-engkwentrohanay magaresulta sa isa ka estratehiko nga aksion sa bahin ni Jehova agod laglagon ang mga hangaway ni Gog. Sa amo, si Jehova nagsiling kay Satanas: ‘Akon . . . butangan sing mga kaw-it ang imo sag-ang kag paguwaon ko ikaw.’ “Pataklaron ko ikaw gikan sa naukbong gid nga mga bahin sang aminhan kag dalhon ko ikaw sa mga bukid sang Israel.” (Ezequiel 38:4; 39:2) Busa, ang balita “gikan sa aminhan” nga magapaakig sa hari sang aminhan magagikan gid kay Jehova. Apang kon ano gid sa ulihi ang mga balita “gikan sa ginabutlakan sang adlaw kag gikan sa aminhan,” ang Dios lamang ang nakahibalo sini kag ang tion ang magasugid sini.

27. (a) Ngaa pukawon ni Gog ang mga pungsod, pati ang hari sang aminhan, sa pagsalakay sa katawhan ni Jehova? (b) Ano ang mangin resulta sang pagsalakay ni Gog?

²⁷ Tuhoy kay Gog, organisahon niya ang iya bug-os nga pagsalakay bangod sang kabuganaan sang “Israel sang Dios,” nga, upod sa “dakung kadam-an” sang “iban nga mga karnero,” indi na bahin sang iya kalibutan. (Galacia 6:16; Bugna 7:9; Juan 10:16; 17:15, 16; 1 Juan 5:19) Ginaduhaduhaan ni Gog ang “katawhan nga ginatipon gikan sa mga pungsod, nga nagatipon sing [espirituwal] nga manggad kag pagkabutang.” (Ezequiel 38:12) Bangod ginatamod niya ang espirituwal nga kahimtangan sang mga Cristiano subong isa ka “duta sang mga minuro nga wala sing kuta” nga mahapos lang agawon, himuon ni Gog ang iya bug-os nga masarangan agod  laglagon ini nga balagbag sa iya bug-os nga pagkontrol sa katawhan. Apang mapaslawan sia. (Ezequiel 38:11, 18; 39:4) Kon salakayon sang mga hari sang duta, lakip ang hari sang aminhan, ang katawhan ni Jehova, sila ‘magadangat sa ila katapusan.’

‘ANG HARI MAGADANGAT SA IYA KATAPUSAN’

28. Ano ang nahibaluan naton tuhoy sa palaabuton sang hari sang aminhan kag sang hari sang bagatnan?

²⁸ Ang hingapusan nga pagsalakay sang hari sang aminhan indi mangin batok sa hari sang bagatnan. Busa, ang hari sang aminhan indi magadangat sa iya katapusan sa mga kamot sang iya daku nga karibal. Sing kaanggid man, ang hari sang bagatnan indi paglaglagon sang hari sang aminhan. Laglagon sang Ginharian sang Dios ang hari sang bagatnan “indi paagi sa [tawhanon] nga kamot.” * (Daniel 8:25) Sa katunayan, laglagon sang Ginharian sang Dios ang tanan nga hari sang duta sa inaway sang Armagedon, kag mahimo gid nga amo sini ang matabo sa hari sang aminhan. (Daniel 2:44) Ginalaragway sang Daniel 11:44, 45 ang mga hitabo nga magadul-ong sa sinang hingapusan nga inaway. Indi katingalahan nga “wala gid sing matabang” kon ang hari sang aminhan magadangat sa iya katapusan!

[Footnote]

ANO ANG IMO NAHANTOP?

• Paano nagbag-o ang identidad sang hari sang aminhan pagkatapos sang ikaduha nga bug-os kalibutan nga inaway?

• Ano sa ulihi ang matabo sa hari sang aminhan kag sa hari sang bagatnan?

• Paano ikaw nakabenepisyo gikan sa pagbinagbinag sang tagna ni Daniel tuhoy sa pagribalay sang duha ka hari?

[Mga Pamangkot]

 [Tsart/Retrato sa pahina 284]

MGA HARI SA DANIEL KAPITULO 11

Ang Hari Ang Hari

Sang Aminhan Sang Bagatnan

Daniel 11:5 Seleucus I Nicator Ptolemy I

Daniel 11:6 Antiochus II Ptolemy II

(asawa niya si Laodice) (anak niya nga

babayisi Berenice)

Daniel 11:7-9 Seleucus II Ptolemy III

Daniel 11:10-12 Antiochus III Ptolemy IV

Daniel 11:13-19 Antiochus III Ptolemy V

(anak niya si Cleopatra I) Salili:Ptolemy VI

Mga Salili:

Seleucus IV kag

Antiochus IV

Daniel 11:20 Augusto

Daniel 11:21-24 Tiberio

Daniel 11:25, 26 Aurelian Reyna Zenobia

Napukan ang

Emperyo sang Roma

Daniel 11:27-30a Emperyo sang Alemanya Britanya,nga

(Bug-os Kalibutan nga ginsundan sang

Inaway I) Anglo-Amerikano

nga Kagamhanan sa

Kalibutan

Daniel 11:30b, 31 Third Reich ni Hitler Anglo-Amerikano

(Bug-os Kalibutan nga nga Kagamhanan sa

Inaway II) Kalibutan

Daniel 11:32-43 Komunista nga Bloke Anglo-Amerikano

(Cold War) nga Kagamhanan sa

Kalibutan

Daniel 11:44, 45 Magalutaw pa * Anglo-Amerikano

nga Kagamhanan sa

Kalibutan

[Footnote]

 [Bug-os pahina nga retrato sa pahina 271]

 [Mga retrato sa pahina 279]

Ang ‘pagdusdos’ sang hari sang bagatnan naglakip sang pagpangespiya paagi sa abanse nga teknolohiya kag pamahog nga magsalakay