Kapitulo Dies

Sin-o ang Makatindog Batok sa Prinsipe sang mga Prinsipe?

1, 2. Ngaa importante sa aton ang palanan-awon nga nakita ni Daniel sang ikatlo nga tuig sang paghari ni Belsasar?

 KALIM-AN kag pito ka tuig na ang nagligad halin sang malaglag ang templo ni Jehova sa Jerusalem. Si Belsasar kag ang iya amay, si Nabonido, magkaupod nga naggahom sa Emperyo sang Babilonia, ang ikatlo nga kagamhanan sa kalibutan nga gintagna sang Biblia. * Ang manalagna sang Dios nga si Daniel gintapok sa Babilonia. Kag sang “ikatlo nga tuig sang paggahom ni Belsasar nga hari,” nagpadala si Jehova kay Daniel sing isa ka palanan-awon nga nagapahayag sing pila ka detalye tuhoy sa pagpasag-uli sang matuod nga pagsimba.—Daniel 8:1.

² Ang matagnaon nga palanan-awon nga nakita ni Daniel may daku nga epekto sa iya kag kita nga nagakabuhi sa “tion sang katapusan” interesado gid sa sini. Ang anghel nga si Gabriel nagsiling kay Daniel: “Yari karon ginapahibalo ko sa imo kon ano ang mahanabo sa ulihi nga bahin sang pagpakamalaut, bangod para ini sa gintalana nga tion sang katapusan.” (Daniel 8:16, 17, 19, 27) Gani, upod ang daku nga interes, binagbinagon naton kon ano ang nakita ni Daniel kag kon ano ang kahulugan sini para sa aton karon.

ISA KA KARNERO NGA LALAKI NGA MAY DUHA KA SUNGAY

3, 4. Ano nga sapat ang nakita ni Daniel nga nagatindog sa atubangan sang suba, kag ano ang ginasimbulo sini?

³ “Nakita ko sa palanan-awon,” sulat ni Daniel, “kag natabo, nga samtang nagatan-aw ako, didto ako sa Susan nga  kastilyo, nga yara sa Elam nga sakop nga distrito; kag nakita ko sa palanan-awon, kag didto ako sa ubay sang suba sang Ulai.” (Daniel 8:2) Wala ginasugid kon bala si Daniel aktuwal nga didto sa Susan (Susa)—ang kapital sang Elam, nga nahamtang mga 350 kilometros sa sidlangan sang Babilonia—ukon sa palanan-awon lamang.

⁴ Nagpadayon si Daniel: “Sang ginbayaw ko ang akon mga mata, nakita ko, kag, yari karon! may isa ka karnero nga lalaki nga nagatindog sa atubangan sang suba, kag ini may duha ka sungay.” (Daniel 8:3a) Wala magpabilin nga isa ka tanhaga para kay Daniel kon sin-o ang karnero nga lalaki. Ang anghel nga si Gabriel nagsiling sang ulihi: “Ang karnero nga lalaki nga nakita mo nga may duha ka sungay nagalaragway sa mga hari sang Media kag Persia.” (Daniel 8:20) Ang mga Medianhon naggikan sa kabukiran sa sidlangan sang Asiria, kag ang mga Persianhon nagapanglugayawon anay sa rehiyon sa aminhan sang Per­sian ­Gulf. Apang, sa pagsangkad sang Emperyo sang Medo-Persia, talalupangdon nga nangin mahuyugon sa luho ang mga pumuluyo sini.

5. Paano nangin mas malaba ang sungay nga “nagtubo sang ulihi”?

⁵ “Ang duha ka sungay malaba,” report ni Daniel, “apang mas malaba ang isa sa isa, kag ang mas malaba amo ang nagtubo sang ulihi.” (Daniel 8:3b) Ang mas malaba nga sungay nga nagtubo sang ulihi nagalaragway sa mga Persianhon, samtang ang isa pa ka sungay nagalaragway sa mga Medianhon. Sang primero, ang nangibabaw amo ang mga Medianhon. Apang sang 550 B.C.E.,  mahapos nga nalutos ni Ciro nga manuggahom sang Persia si Hari As­ty­ages sang Media. Ginsamo ni Ciro ang mga kinabatasan kag mga kasuguan sang duha ka pungsod, gin-isa ang ila ginharian, kag ginpasangkad pa ang ila pagpangdaug. Kutob sadto, ang emperyo nangin isa ka kagamhanan sa kalibutan nga ginatapuan sang duha ka pungsod.

NAGPABUGAL GID ANG KARNERO NGA LALAKI

6, 7. Paano nga “wala sing sapat nga mapintas ang nakapabilin nga nagatindog sa atubangan” sang karnero nga lalaki?

⁶ Sa pagpadayon sang iya paglaragway sa karnero nga lalaki, si Daniel nagsiling: “Nakita ko ang karnero nga lalaki nga nagapanungay pakatundan kag paaminhan kag pabagatnan, kag wala sing mapintas nga sapat ang nakapabilin nga nagatindog sa atubangan sini, kag wala sing bisan sin-o nga nakaluwas gikan sa kamot sini. Kag ginhimo sini ang suno sa iya kabubut-on, kag nagpabugal gid ini.”—Daniel 8:4.

⁷ Sa nauna nga palanan-awon nga ginhatag kay Daniel, ginlaragway ang Babilonia sang sapat nga mapintas nga nagtakas sa dagat kag kaangay sang isa ka leon nga may mga pakpak sang agila. (Daniel 7:4, 17) Yadtong simbuliko nga sapat wala makatindog sa atubangan sang “karnero nga lalaki” sa sining bag-o nga palanan-awon. Napukan ang Babilonia kay Ciro nga Daku sang 539 B.C.E. Sa halos 50 ka tuig pagkatapos sadto, “wala sing sapat nga mapintas,” ukon politikal nga mga panguluhan, ang nakatindog batok sa Emperyo sang Medo-Persia—ang ikap-at nga kagamhanan sa kalibutan sa tagna sang Biblia.

8, 9. (a) Paano ‘ang karnero nga lalaki nagpanungay pakatundan kag paaminhan kag pabagatnan’? (b) Ano ang ginasiling sang tulun-an sang Ester tuhoy sa nagbulos sa Persianhon nga si Hari Dario I?

⁸ Gikan sa “ginabutlakan sang adlaw”—ang sidlangan—ginhimo sang Medo-Persianhon nga Kagamhanan sa Kalibutan ang iya naluyagan, nga “nagapanungay pakatundan kag paaminhan kag pabagatnan.” (Isaias 46:11) Ginlutos ni Hari Cam­byses II, nga nagbulos kay Ciro nga Daku, ang Egipto. Ginbuslan sia sang Persianhon nga hari nga si Dario I, nga nagpakatundan tabok sa estritso sang Bos­po­rus sang 513 B.C.E. kag nagsalakay sa Euro­pean­hon nga teritoryo sang ­Thrace, nga ang kapital sini amo ang By­zan­tium (Istanbul karon). Sang tuig 508 B.C.E., ginsakop niya  ang ­Thrace, kag gindaug niya ang Macedonia sang 496 B.C.E. Sa amo, sang tion ni Dario, ang Medo-Persianhon nga “karnero nga lalaki” nang-agaw sing teritoryo sa tatlo ka panguna nga direksion: paaminhan sa Babilonia kag Asiria, pakatundan sa Asia Minor, kag pabagatnan sa Egipto.

⁹ Sa pagpamatuod sa pagkadaku sang Emperyo sang Medo-Persia, ginapatuhuyan sang Biblia si Jerjes I nga nagbulos kay Dario, subong “si Asuero nga naggahom subong hari kutob sa India tubtob sa Etiopia, sa kapin sa isa ka gatos kag duha ka pulo kag pito ka sakop nga distrito.” (Ester 1:1) Apang ining daku nga emperyo magaduko sa isa pa, kag tuhoy sini, ang palanan-awon ni Daniel nagapahayag sing pila ka makawiwili nga detalye nga dapat magpabakod sang aton pagtuo sa matagnaon nga pulong sang Dios.

GINSUNGAY SANG KANDING NGA LALAKI ANG KARNERO NGA LALAKI

10. Sa palanan-awon ni Daniel, ano nga sapat ang nagsungay sa “karnero nga lalaki”?

¹⁰ Handurawa ang kakibot ni Daniel sa iya nakita karon. Ang rekord nagasiling: “Padayon ako nga nagbinagbinag, kag, yari karon! may isa ka kanding nga lalaki nga nag-abot gikan sa ginatunuran sang adlaw padulong sa kadaygan sang bug-os nga duta, kag wala ini nagadapat sa duta. Kag tuhoy sa kanding nga lalaki, may isa ka talalupangdon nga sungay sa ulot sang iya mga mata. Kag nagkadto ini sa karnero nga lalaki nga may duha ka sungay, nga nakita ko nga nagatindog sa atubangan sang suba; kag gindalasa niya ini sa iya masingkal nga kaakig. Kag nakita ko ini nga nagpalapit sa karnero nga lalaki, kag naakig sia batok sa iya, kag ginsungay niya ang karnero nga lalaki kag ginpungal ang iya duha ka sungay, kag ang karnero nga lalaki wala na sing gahom sa pagbato sa iya. Gani ginpukan niya ini sa duta kag gintasak ini, kag wala gid sing nakaluwas sa karnero nga lalaki gikan sa iya kamot.” (Daniel 8:5-7) Ano ang kahulugan sining tanan?

11. (a) Paano ginpaathag sang anghel nga si Gabriel “ang kanding nga lalaki nga bulbulon” kag ang “daku nga sungay” sini? (b) Sin-o ang ginlaragway sang talalupangdon nga sungay?

¹¹ Indi na kinahanglan nga si Daniel ukon kita magpalagpat sa kahulugan sining palanan-awon. “Ang kanding nga lalaki nga bulbulon nagalaragway sa hari sang Gresya; kag tuhoy sa daku  nga sungay nga yara sa ulot sang iya mga mata, nagalaragway ini sa nahauna nga hari,” amo ang ginsugid sang anghel nga si Gabriel kay Daniel. (Daniel 8:21) Sang 336 B.C.E., ginkoronahan ang katapusan nga hari sang Emperyo sang Persia, si Dario III (Cod­om­man­us). Sadto man nga tuig, naghari si Alejandro sa Macedonia. Ginapamatud-an sang maragtas nga si Alejandro nga Daku amo ang gintagna nga nahauna nga “hari sang Gresya.” Nagsugod “gikan sa ginatunuran sang adlaw,” ukon katundan, sang tuig 334 B.C.E., madasig nga naghulag si Alejandro. Subong nga daw “wala nagadapat sa duta,” nagpang-agaw sia sing mga teritoryo kag ginsungay “ang karnero nga lalaki.” Sa pagtapos sa halos duha ka gatos ka tuig nga paggahom sang Medo-Persia, ang Gresya nangin ang ikalima nga kagamhanan sa kalibutan nga may kahulugan sa Biblia. Daw ano ka talalupangdon nga katumanan sang balaan nga tagna!

12. Paano “napungal” ang “daku nga sungay” sang simbuliko nga kanding, kag ano ang apat ka sungay nga nagtubo sa baylo sini?

¹² Apang indi magadugay ang paggahom ni Alejandro. Ang palanan-awon dugang pa nga nagapahayag: “Kag ang kanding nga lalaki nagpabugal sing lakas; apang sang nagbakod sia, ang daku nga sungay napungal, kag talalupangdon nga may nagtubo nga apat ka sungay sa baylo sini, padulong sa apat ka hangin sang langit.” (Daniel 8:8) Sa pagpaathag sang tagna, si Gabriel nagsiling: “Tuhoy sa isa nga napungal, amo nga sang ulihi may apat nga nagtubo sa baylo sini, apat ka ginharian ang magatindog gikan sa iya pungsod, apang indi kaangay sa iya gahom.” (Daniel  8:22) Subong gintagna, sa putukputukan gid sang iya madaugon nga karera, si Alejandro “napungal,” ukon napatay, sa edad nga 32 lamang. Kag ang iya daku nga emperyo ginbahinbahin sang ulihi sa iya apat ka heneral.

ISA KA MAKATALANHAGA NGA DIUTAY NGA SUNGAY

13. Ano ang nagtubo gikan sa isa sang apat ka sungay, kag paano ini naghikot?

¹³ Ang masunod nga bahin sang palanan-awon nagalawig sing kapin sa 2,200 ka tuig, kay ang katumanan sini nagalab-ot sa moderno nga mga tion. Si Daniel nagsulat: “Gikan sa isa sa ila [ang apat ka sungay] may nag-ulhot nga isa pa ka sungay, isa nga diutay, kag nagdaku ini sing lakas gid padulong sa bagatnan kag padulong sa ginabutlakan sang adlaw kag padulong sa Puni. Kag padayon ini nga nagdaku tubtob sa kasuldadusan sang langit, amo nga ginhulog sini sa duta ang pila sang kasuldadusan kag ang pila sang mga bituon, kag gintasak niya ini. Kag nagpabugal gid ini sa Prinsipe sang kasuldadusan, kag ginkuha niya sa iya ang tayuyon nga halad, kag ginlusod ang malig-on nga duog sang iya santuaryo. Kag isa ka kasuldadusan ang gintugyan sang ulihi, upod sa tayuyon nga halad, bangod sang paglapas; kag padayon nga ginhaboy sini ang kamatuoran sa duta, kag naghikot ini kag nagmadinalag-on.”—Daniel 8:9-12.

14. Ano ang ginsiling sang anghel nga si Gabriel nahanungod sa mga hilikuton sang simbuliko nga diutay nga sungay, kag ano ang mahanabo sa sina nga sungay?

¹⁴ Antes naton mahangpan ang kahulugan sang mga pulong nga bag-o lang mabalikwat, dapat kita maghatag sing igtalupangod sa anghel sang Dios. Sa tapos masambit ang paggahom sang apat ka ginharian gikan sa emperyo ni Alejandro, ang anghel nga si Gabriel nagsiling: “Sa ulihi nga bahin sang ila ginharian, samtang ang mga manugpamatok nagapanghikot sa kabug-usan, magatindog ang hari nga mapintas ang nawong kag nakahangop sang madalom nga mga hambalanon. Kag ang iya kusog mangin gamhanan, apang indi sa iya kaugalingon nga gahom. Kag sa makatilingala nga paagi manglaglag sia, kag sia pat-od nga magamadinalag-on kag magahikot nga may ikasangkol. Kag laglagon niya ang mga gamhanan, subong man ang katawhan nga ginahuman sang mga balaan. Kag suno sa iya paghantop pat-od nga  pahanabuon man niya nga ang paglimbong magmadinalag-on sa iya kamot. Kag sa iya tagipusuon magapabugal gid sia, kag sa tion sang kahilwayan gikan sa pagkabalaka laglagon niya ang madamo. Kag magatindog sia batok sa Prinsipe sang mga prinsipe, apang indi paagi sa kamot balion sia.”—Daniel 8:23-25.

15. Ano ang ginsiling sang anghel nga himuon ni Daniel sa palanan-awon?

¹⁵ “Tipigi nga tinago ang palanan-awon,” siling sang anghel kay Daniel, “bangod para pa ini sa madamo nga adlaw.” (Daniel 8:26) Ang katumanan sini nga bahin sang palanan-awon indi mahanabo sa “madamo nga adlaw,” kag dapat ‘tipigan [ni Daniel] nga tinago ang palanan-awon.” Mahimo gid nga nagpabilin nga isa ka tanhaga kay Daniel ang kahulugan sini. Apang, sa karon, pat-od gid nga natapos na yadtong “madamo nga adlaw.” Gani mamangkot kita: ‘Ano ang ginapahayag sang maragtas tuhoy sa katumanan sining matagnaon nga palanan-awon?’

ANG DIUTAY NGA SUNGAY NANGIN GAMHANAN

16. (a) Gikan sa anong simbuliko nga sungay nagtubo ang diutay nga sungay? (b) Paano ang Roma nangin ang ikan-om nga kagamhanan sa kalibutan nga gintagna sang Biblia, apang ngaa indi ini ang simbuliko nga diutay nga sungay?

¹⁶ Suno sa maragtas, ang diutay nga sungay isa ka siwil sang isa sa apat ka simbuliko nga sungay—ang isa nga pinakamalayo sa katundan. Amo ini ang Helenistiko nga ginharian ni Heneral Cas­sander sa Macedonia kag Gresya. Sang ulihi, ginsakop ini nga ginharian sang ginharian ni Heneral Ly­sim­achus, ang hari sang ­Thrace kag Asia Minor. Sang ikaduha nga siglo antes sang aton Kumon nga Dag-on, ining nakatundan nga mga bahin sang Helenistiko nga ginsakpan naagaw sang Roma. Kag sang tuig 30 B.C.E., gin-agaw sang Roma ang tanan nga Helenistiko nga ginharian, kag naghimo sang iya kaugalingon nga ikan-om nga kagamhanan sa kalibutan nga gintagna sang Biblia. Apang indi ang Emperyo sang Roma ang diutay nga sungay sa palanan-awon ni Daniel, kay yadto nga emperyo wala magpadayon tubtob sa “gintalana nga tion sang katapusan.”—Daniel 8:19.

17. (a) Ano ang kaangtanan sang Britanya sa Emperyo sang Roma? (b) Paano naangot ang Emperyo sang Britanya sa Helenistiko nga ginharian sang Macedonia kag Gresya?

¹⁷ Ano, nian, ang ginapakilala sang maragtas subong amo yad tong agresibo nga “hari nga mapintas ang nawong”? Ang matuod ang Britanya isa ka siwil sang Emperyo sang Roma sa naaminhan kag nakatundan nga bahin. Tubtob sang maaga nga bahin sang ikalima nga siglo C.E., may yara pa mga probinsia nga sakop sang Roma sa ginatawag nga Britanya karon. Sa pagligad sang tion, ang Emperyo sang Roma nagluya, apang nagpadayon pa ang impluwensia sang sibilisasyon sang Gresya kag Roma sa Britanya kag sa iban pa nga bahin sang Europa nga gingamhan sang Roma. “Sang mapukan ang Emperyo sang Roma,” sulat sang dumalaug sing Nobel nga Premyo nga Mexicano nga mamalaybay kag awtor nga si ­Octavio Paz, “nagbulos ang Iglesia.” Nagdugang sia: “Ginsumpay sang mga amay sang Iglesia subong man sang mga iskolar sang ulihi ang pilosopiya sang mga Griego sa Cristianong doktrina.” Kag ang pilosopo kag matematiko sang ika-20 nga siglo nga si Ber­trand Rus­sell nagsiling: “Ang sibilisasyon sang Katundan, nga naghalin sa mga Griego, napasad sa pilosopiko kag sientipiko nga tradisyon nga nagsugod sa Mileto [isa ka Griego nga siudad sa Asia Minor] duha ka libo kag tunga ka tuig na ang nagligad.” Sa amo, sarang masiling nga ang kultura sang Emperyo sang Britanya naghalin sa Helenistiko nga ginharian sang Macedonia kag Gresya.

18. Ano ang diutay nga sungay nga nangin isa ka “hari nga mapintas ang nawong” sa “tion sang katapusan”? Ipaathag.

¹⁸ Sang tuig 1763 ginlutos sang Emperyo sang Britanya ang iya gamhanan nga mga karibal, ang Espanya kag Pransia. Sugod sad to nagpadayag sia subong amo ang reyna sang kadagatan kag ang ikapito nga kagamhanan sa kalibutan nga gintagna sang Biblia. Bisan sa tapos magbulag ang 13 ka Amerikano nga kolonya gikan sa Britanya sang 1776 agod tukuron ang Estados Unidos sang Amerika, ang Emperyo sang Britanya nagdaku kag nagsakop sang ikap-at nga bahin sang kadaygan sang duta kag sang ikap-at nga bahin sang pumuluyo sini. Ang ikapito nga kagamhanan sa kalibutan nakatigayon sing dugang pa nga kusog sang magbuylog ang Estados Unidos sang Amerika sa Britanya agod magporma sang magkaupod nga paggahom sa kalibutan sang Britanya kag Amerika. Sa ekonomiya kag sa militar, matuod gid nga ini nga kagamhanan nangin isa ka “hari nga mapintas ang nawong.” Kon amo, ang diutay nga sungay nga nangin isa ka mabangis nga politikal nga gahom sa “tion sang katapusan” amo ang Anglo-Amerikano nga Kagamhanan sa Kalibutan.

19. Ano ang “Puni” nga ginsambit sa palanan-awon?

¹⁹ Nakita ni Daniel nga ang diutay nga sungay ‘nagdaku sing lakas gid’ padulong “sa Puni.” (Daniel 8:9) Ang Ginsaad nga Duta, nga ginhatag ni Jehova sa iya pinili nga katawhan, tuman katahom sa bagay nga gintawag ini nga “puni sang tanan nga duta,” buot silingon, sang bug-os nga duta. (Ezequiel 20:6, 15) Matuod, ginsakop sang Britanya ang Jerusalem sang Disiembre 9, 1917, kag sang tuig 1920, ginhatagan sang Liga de Nasyones ang Gran Britanya sing awtoridad sa Palestina nga magapadayon tubtob sa Mayo 14, 1948. Apang ang palanan-awon matagnaon, nga nagaunod sing madamo nga simbulo. Kag ang “Puni” nga ginasambit sa palanan-awon nagasimbulo, indi sa Jerusalem, kundi sa dutan-on nga kahimtangan sang katawhan nga ginatamod sang Dios nga balaan sa tion sang ikapito nga kagamhanan sa kalibutan. Tan-awon naton kon paano ang Anglo-Amerikano nga Kagamhanan sa Kalibutan nagatinguha sa pagpahog sa mga balaan.

GINLUSOD ANG “DUOG SANG IYA SANTUARYO”

20. Sin-o ang “kasuldadusan sang langit” kag “ang mga bituon” nga ginatinguhaan nga ihulog sang diutay nga sungay?

²⁰ Ang diutay nga sungay ‘padayon nga nagdaku tubtob sa kasuldadusan sang langit, amo nga ginhulog sini sa duta ang pila  sang kasuldadusan kag ang pila sang mga bituon.’ Suno sa paathag sang anghel, ang “kasuldadusan sang langit” kag ang “mga bituon” nga ginatinguhaan nga ihulog sang diutay nga sungay amo “ang katawhan nga ginahuman sang mga balaan.” (Daniel 8:10, 24) Ining “mga balaan” amo ang hinaplas sang espiritu nga mga Cristiano. Bangod nakatigayon sila sing kaangtanan sa Dios paagi sa bag-ong katipan nga nag-epekto bangod sa ginpatulo nga dugo ni Jesucristo, ginpakabalaan sila, gintinluan, kag ginpain para lamang mag-alagad sa Dios. (Hebreo 10:10; 13:20) Bangod ginpili sila subong mga manunubli kaupod sang iya Anak sa langitnon nga panublion, ginatamod sila ni Jehova nga balaan. (Efeso 1:3, 11, 18-20) Kon amo, sa palanan-awon ni Daniel, ang “kasuldadusan sang langit” nagapatuhoy sa mga nagkalabilin sa duta sang 144,000 ka “balaan,” nga magahari sa langit kaupod sang Kordero.—Bugna 14:1-5.

21. Sin-o ang yara sa “balaan nga duog” nga ginatinguhaan nga hapayon sang ikapito nga kagamhanan sa kalibutan?

²¹ Ang mga nagkalabilin karon sang 144,000 amo ang dutan-on nga mga tiglawas sang “langitnon nga Jerusalem”—ang tulad-siudad nga Ginharian sang Dios—kag ang templo nga kahimusan sini. (Hebreo 12:22, 28; 13:14) Sa sini nga kahulugan nagatindog sila sa “balaan nga duog” nga ginatinguhaan nga tasakon kag hapayon sang ikapito nga kagamhanan sa kalibutan. (Daniel 8:13) Sa pagpatuhoy man sa balaan nga duog subong “ang malig-on nga duog sang santuaryo [ni Jehova],” si Daniel nagsiling: “Ginkuha niya sa iya [Jehova] ang tayuyon nga halad, kag ginlusod ang malig-on nga duog sang iya santuaryo. Kag isa ka kasuldadusan ang gintugyan sang ulihi, upod sa tayuyon nga halad, bangod sang paglapas; kag padayon nga ginhaboy sini ang kamatuoran sa duta, kag naghikot ini kag nagmadinalag-on.” (Daniel 8:11, 12) Paano ini natuman?

22. Sa tion sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, paano ang ikapito nga kagamhanan sa kalibutan nakahimo sing talalupangdon nga “paglapas”?

 ²² Ano ang naeksperiensiahan sang mga Saksi ni Jehova sa tion sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II? Ginhingabot sila sing lakas! Nagsugod ini sa mga pungsod sang mga Nazi kag mga Pasista. Apang wala magdugay ‘ginhaboy ang kamatuoran sa duta’ sa bug-os nga nasakupan sang ‘diutay nga sungay nga nangin gamhanan.’ Ang “kasuldadusan” sang mga manugbantala sang Ginharian kag ang ila hilikuton nga pagbantala sing “maayong balita” gindumilian sa halos bug-os nga Brit­ish Com­mon­wealth. (Marcos 13:10) Sang magtawag sing mga soldado ining mga pungsod, ginpilit nila ang mga Saksi ni Jehova, nga wala ginatahod ang ila teokratiko nga komisyon subong mga ministro sang Dios. Ang matutom nga mga alagad ni Jehova sa Estados Unidos nakaeksperiensia sing masingki nga pagtratar sang akig nga mga grupo kag sing nanuhaytuhay nga mga pagpakahuya. Sa amo, ang ikapito nga kagamhanan sa kalibutan, nagtinguha sa pagdula sang halad sa pagdayaw—“ang bunga sang mga bibig”—nga tayuyon nga ginadulot kay Jehova sang iya katawhan subong “tayuyon nga halad” sang ila pagsimba. (Hebreo 13:15) Sa sining paagi yadto nga kagamhanan sa kalibutan nakahimo sing “paglapas” sa pagsalakay sa legal nga nasakupan sang Labing Mataas nga Dios—“ang malig-on nga duog sang iya santuaryo.”

23. (a) Sa tion sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, paano ang Anglo-Amerikano nga Kagamhanan sa Kalibutan nagtindog “batok sa Prinsipe sang mga prinsipe”? (b) Sin-o “ang Prinsipe sang mga prinsipe”?

²³ Paagi sa paghingabot sa “mga balaan” sa tion sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, ang diutay nga sungay nagpabugal “sa Prinsipe sang kasuldadusan.” Ukon, suno sa anghel nga si Gabriel, nagtindog ini “batok sa Prinsipe sang mga prinsipe.” (Daniel 8:11, 25) Ang titulo nga “Prinsipe sang mga prinsipe” naaplikar lamang kay Jehova nga Dios. Ang Hebreo nga tinaga nga sar, nga ginbadbad nga “prinsipe,” naangot sa isa ka berbo nga nagakahulugan sing “paggahom.” Wala labot nga nagapatuhoy ini sa anak sang isa ka hari ukon sa isa ka tawo nga may harianon nga posisyon, ang tinaga naaplikar sa isa ka pangulo, ukon isa nga nagapamuno. Ang tulun-an sang Daniel nagasambit sing iban pa nga mga anghel nga prinsipe—halimbawa, si Miguel. Ang Dios amo ang Pangulo nga Prinsipe sini tanan nga prinsipe. (Daniel  10:13, 21; ipaanggid ang Salmo 83:18.) Mahanduraw bala naton nga may isa nga makatindog batok kay Jehova—ang Prinsipe sang mga prinsipe?

GINDALA ANG “BALAAN NGA DUOG” SA HUSTO NGA KAHIMTANGAN

24. Ano nga pasalig ang ginahatag sa aton sang Daniel 8:14?

²⁴ Wala sing bisan sin-o nga makatindog batok sa Prinsipe sang mga prinsipe—bisan ang hari nga “mapintas ang nawong” subong sang Anglo-Amerikano nga Kagamhanan sa Kalibutan! Indi magmadinalag-on ang paninguha sini nga hari sa paghapay sa santuaryo sang Dios. Sa tapos sang panahon nga “duha ka libo kag tatlo ka gatos ka gab-i kag aga,” siling sang anghel nga mensahero, “ang balaan nga duog pat-od nga dalhon sa husto nga kahimtangan sini,” ukon “magadaug.”—Daniel 8:13, 14; The New English Bible.

25. Daw ano kalawig ang matagnaon nga panahon nga 2,300 ka adlaw, kag mahimo gid nga may kaangtanan ini sa ano nga hitabo?

²⁵ Ang 2,300 ka adlaw isa ka matagnaon nga panahon. Busa, nadalahig ang isa ka matagnaon nga tuig nga may 360 ka adlaw. (Bugna 11:2, 3; 12:6, 14) Gani, ining 2,300 ka adlaw katumbas sang 6 ka tuig, 4 ka bulan, kag 20 ka adlaw. San-o ining panahon? Sang katuigan 1930, ang katawhan sang Dios dugang nga ginhingabot sa nanuhaytuhay nga mga pungsod. Kag sa tion sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, ang mga Saksi ni Jehova mapintas nga ginhingabot sa kadutaan sang Britanya kag Amerika nga magkaupod nga naggahom sa kalibutan. Ngaa? Bangod sang ila padayon nga ‘pagtuman sa Dios subong manuggahom sa baylo sang mga tawo.’ (Binuhatan 5:29) Busa, mahimo gid nga may kaangtanan ang 2,300 ka adlaw sa sina nga inaway. * Apang ano ang masiling tuhoy sa pamuno kag katapusan sining matagnaon nga panahon?

26. (a) Kutob san-o, sa pinakamaaga, dapat magsugod ang pag-isip sing 2,300 ka adlaw? (b) San-o natapos ang panahon nga 2,300 ka adlaw?

²⁶ Agod ang ‘balaan nga duog madala,’ ukon mapasag-uli, sa  nagakadapat nga kahimtangan sini, ang 2,300 ka adlaw dapat nga nagsugod sang ini yara sa “husto nga kahimtangan” gikan sa pagtamod sang Dios. Sa pinakamaaga, natabo ini sang Hunyo 1, 1938, sang ginbalhag sang The Watchtower ang bahin 1 sang artikulo nga “Organization.” Ang bahin 2 nagguwa sa isyu sang Hunyo 15, 1938. Ang pag-isip sing 2,300 ka adlaw (6 ka tuig, 4 ka bulan, kag 20 ka adlaw sa Hebreong kalendaryo) halin sa Hunyo 1 ukon 15, 1938, magadala sa aton sa Oktubre 8 ukon 22, 1944. Sa una nga adlaw sang isa ka pinasahi nga asambleya nga ginhiwat sa Pitts­burgh, Penn­syl­vania, E.U.A., sang Septiembre 30 kag Oktubre 1, 1944, ang presidente sang Watch Tower Society nagpamulongpulong sa tema nga “Ang Teokratiko nga Pagpasibu Karon.” Sa tuigan nga miting sang korporasyon sang Oktubre 2, ginliwat ang karta sang Sosiedad sa panikasog nga ipasibu ini sa teokratiko nga kahimusan tubtob sa ginatugot sang kasuguan. Paagi sa pagbalhag sing maathag nga mga tulumanon gikan sa Biblia, wala magdugay ang teokratiko nga organisasyon ginpahikot sing kapin pa sa mga kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova.

27. Ano ang pamatuod nga “ang tayuyon nga halad” gindumilian sa tion sang mga paghingabot sang mga tuig sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II?

²⁷ Samtang nagalakat ang 2,300 ka adlaw sa tion sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, nga nagsugod sang 1939, ang pagdulot sing “tayuyon nga halad” sa santuaryo sang Dios nalimitehan gid bangod sang paghingabot. Sang 1938 ang Watch Tower Society may 39 ka sanga nga nagadumala sang hilikuton sang mga Saksi sa bug-os nga kalibutan, apang sang 1943 may 21 na lamang. Diutay man ang mga pag-uswag sa kadamuon sang mga manugbantala sang Ginharian sadto nga panahon.

28, 29.(a) Sang nagahingapos ang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, ano nga pag-uswag ang natabo sa organisasyon ni Jehova? (b) Ano ang masiling sa mapintas nga mga paninguha sang kaaway nga hapayon kag laglagon “ang balaan nga duog”?

²⁸ Subong nabinagbinag na naton, sa tion sang nagahingapos nga mga binulan sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, ginpalig-on liwat sang mga Saksi ni Jehova ang ila determinasyon nga pakadakuon ang pagbulut-an sang Dios paagi sa pag-alagad sa iya subong isa ka teokratiko nga organisasyon. Para sa sini nga katuyuan, gin-organisar liwat ang ila hilikuton kag ang balayan sang pagdumala sang 1944. Sa katunayan, ang The Watchtower sang  Oktubre 15, 1944, nag-unod sing artikulo nga natig-uluhan sing “Or­ga­nized for Fi­nal ­Work.” Ginpakita sini kag sang iban pa nga artikulo sadto man nga tion tuhoy sa pag-alagad nga ang 2,300 ka adlaw natapos kag “ang balaan nga duog” yara na liwat sa iya “husto nga kahimtangan.”

²⁹ Ang mapintas nga pagtinguha sang kaaway nga hapayon kag laglagon “ang balaan nga duog” napaslawan gid. Sa pagkamatuod, nagdaug ang nagkalabilin nga “mga balaan” sa duta, upod sa ila kaupod nga “dakung kadam-an.” (Bugna 7:9) Kag ang santuaryo, sa nagakaigo teokratiko nga kahimtangan sini, nagapadayon karon sa paghalad sing sagrado nga pag-alagad kay Jehova.

30. Ano sa indi madugay ang mahanabo sa “hari nga mapintas ang nawong”?

³⁰ Ang Anglo-Amerikano nga Kagamhanan sa Kalibutan nagagahom gihapon. “Apang indi paagi sa kamot balion sia,” siling sang anghel nga si Gabriel. (Daniel 8:25) Sa indi madugay, ining ikapito nga kagamhanan sa kalibutan nga gintagna sang Biblia—ining “hari nga mapintas ang nawong”—pagabalion, indi paagi sa mga kamot sang tawo, kundi paagi sa labaw sa kinaugali nga gahom sa Armagedon. (Daniel 2:44; Bugna 16:14, 16) Daw ano ka makakulunyag mahibaluan nga ang pagkasoberano ni Jehova nga Dios, ang Prinsipe sang mga prinsipe, mabindikar sa amo nga tion!

[Mga Footnote]

ANO ANG IMO NAHANTOP?

• Ano ang ginalaragway sang

“karnero nga lalaki” nga may “duha ka sungay”?

“bulbulon nga kanding nga lalaki” nga may “daku nga sungay”?

apat ka sungay nga nagtubo sa baylo sang “daku nga sungay”?

diutay nga sungay nga nag-ulhot gikan sa isa sa apat ka sungay?

• Sa tion sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, paano nagtinguha ang Anglo-Amerikano nga Kagamhanan sa Kalibutan sa paghapay sa “balaan nga duog,” kag nagmadinalag-on bala ini?

[Mga Pamangkot]

[Mapa/Retrato sa pahina 166]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

Emperyo Sang Medo-Persia

MACEDONIA

EGIPTO

Memphis

ETIOPIA

Jerusalem

Babilonia

Ecbatana

Susa

Persepolis

INDIA

[Mapa/Retrato sa pahina 169]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

Emperyo Sang Gresya

MACEDONIA

EGIPTO

Babilonia

Suba Indus

[Mapa sa pahina 172]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

Emperyo Sang Roma

BRITANNIA

ITALYA

Roma

Jerusalem

EGIPTO

 [Bug-os pahina nga retrato sa pahina 164]

 [Mga retrato sa pahina 174]

Pila sang prominente nga mga tawo sang Anglo-Amerikano nga Kagamhanan sa Kalibutan:

1. George Washington, una nga presidente sang Estados Unidos (1789-97)

2. Reyna Victoria sang Britanya (1837-1901)

3. Woodrow Wilson, presidente sang Estados Unidos (1913-21)

4. David Lloyd George, primer ministro sang Britanya (1916-22)

5. Winston Churchill, primer ministro sang Britanya (1940-45, 1951-55)

6. Franklin D. Roosevelt, presidente sang Estados Unidos (1933-45)