Ano ang Ginasiling sang Biblia Tuhoy sa Dios kag kay Jesus?

KON basahon sang mga tawo ang Biblia kutob sa umpisa tubtob sa katapusan nga wala sing nauna na nga ideya tuhoy sa Trinidad, amo man bala sina ang patihan nila? Indi gid.

Ang maathag nga mahangpan sang mga bumalasa nga wala sing ginadampigan amo nga ang Dios lamang ang Labing Gamhanan, ang Manunuga, napain kag tuhay kay bisan sin-o, kag nga si Jesus, bisan sa wala pa mangin tawo, napain man kag tuhay, gintuga nga persona, nagapasakop sa Dios.

Ang Dios Isa, Indi Tatlo

ANG panudlo sang Biblia nga ang Dios isa ginatawag nga monoteyismo. Kag si L. L. Paine, propesor sang eklesiastiko nga maragtas, nagapakita nga ang monoteyismo sa pinakaputli nga porma sini wala nagatugot sa Trinidad: “Ang Daan nga Testamento monoteyistiko gid. Ang Dios isa ka persona. Ang ideya nga ang trinidad masapwan dira . . . wala gid sing sadsaran.”

May pagbalhin bala sa monoteyismo sang magkari si Jesus sa duta? Si Paine nagasabat: “Sa sini nga punto wala mautod ang Daan nga Testamento kag ang Bag-o. Ang monoteyistiko nga tradisyon ginpadayon. Si Jesus isa ka Judiyo, ginhanas sang Judiyong mga ginikanan sa Daan nga Testamento nga mga kasulatan. Ang iya panudlo Judiyo sa kabilugan; sa pagkamatuod isa ka bag-ong ebanghelyo, apang indi isa ka bag-ong teolohiya. . . . Kag ginbaton niya subong iya kaugalingon nga pagtuluohan ang daku nga teksto sang Judiyong monoteyismo: ‘Pamatii, O Israel, ang Ginuo nga aton Dios isa ka Dios.’ ”

Yadtong mga pulong masapwan sa Deuteronomio  6:⁠4. Ang Katoliko nga New Jerusalem Bible (NJB) mabasa sa sini: “Pamatii, Israel: si Yahweh nga aton Dios amo ang isa, ang lamang nga Yahweh.”⁠ a Sa gramatika sinang bersikulo, ang tinaga nga “isa” wala sing plural modifiers subong nga sa madamo sa pagpahangop nga ang kahulugan sini isa lamang ka indibiduwal.

Wala ginpakita sang Cristianong apostol nga si Pablo nga may pagbalhin sa kinaugali sang Dios, bisan sa tapos si Jesus magkari sa duta. Sia nagsulat: “Ang Dios isa lamang.”​—⁠Galacia 3:​20; tan-awa man ang 1 Corinto 8:​4-6.

Sing linibo ka beses sa bug-os nga Biblia, ang Dios ginapatuhuyan subong isa ka persona. Kon sia nagapamulong, sia isa ka indi nabahin nga indibiduwal. Maathag gid ang Biblia sa sini. Subong ginasiling sang Dios: “Ako si Jehova. Ina amo ang akon ngalan; kag indi ko pag-ihatag ang akon himaya kay bisan sin-o.” (Isaias 42:8) “Ako si Yahweh nga inyo Dios . . . Wala kamo sing mga dios luwas sa akon.” (Italiko amon.)​—⁠Exodo 20:​2, 3, JB.

Ngaa ginpatuhuyan sang tanan nga manunulat sang Biblia nga gin-inspirar sang Dios ang Dios subong isa ka persona kon sia matuod tatlo ka persona? Ano ang katuyuan sina, kundi amo ang pagpatalang sa mga tawo? Sa pagkamatuod, kon ang Dios nahuman sang tatlo ka persona, pat-od nga gintuytuyan niya ang iya mga manunulat sang Biblia nga athagon gid ini agod nga indi ini maduhaduhaan. Ginhimo kuntani ini sang mga manunulat sang Cristianong Griegong Kasulatan nga may personal nga pagpakig-angot sa Anak sang Dios. Apang wala nila ginhimo ini.

Sa baylo, ang ginpaathag gid sang mga manunulat sang Biblia amo nga ang Dios isa ka Persona​—⁠isa ka tumalagsahon, indi natunga nga Persona nga wala sing katupong: “Ako si Jehova, kag wala na gid sing iban. Luwas sa akon wala sing Dios.” (Isaias 45:5) “Ikaw, nga ang imo ngalan amo si Jehova, ikaw lamang ang Labing Mataas sa bug-os nga duta.”​—⁠Salmo 83:⁠18.

Indi Isa ka Madamo nga Dios

GINTAWAG ni Jesus ang Dios nga “lamang matuod nga Dios.” (Juan 17:3) Wala gid niya ginpatuhuyan ang Dios subong isa ka dios nga may madamo nga persona. Amo kon ngaa wala gid sing ginatawag sa Biblia nga Labing Gamhanan kundi si Jehova lamang. Kon indi, madulaan sing kahulugan ang tinaga nga “labing gamhanan.” Si Jesus ukon ang balaan nga espiritu wala man gintawag nga amo sina kay si Jehova lamang ang supremo. Sa Genesis 17:1 sia nagasiling: “Ako ang Dios nga Labing Gamhanan.” Kag ang Exodo 18:​11 nagasiling: “Si Jehova daku pa sa tanan nga mga dios.”

Sa Hebreong Kasulatan, ang tinaga nga ʼelohʹah (dios) may duha ka pangmadamo nga porma, nga amo ang, ʼelo·himʹ (mga dios) kag ʼelo·hehʹ (mga dios sang). Ining pangmadamo nga mga porma kinaandan nga nagapatuhoy kay Jehova, nga sa sining bahin ginabadbad sila sa pang-isahan subong “Dios.” Nagapakita bala ining pangmadamo nga mga porma sing Trinidad? Wala. Sa A Dictionary of the Bible, si William Smith nagasiling: “Ang ideya nga ang [ʼelo·himʹ] nagapatuhoy sa trinidad sang mga persona sa Pagka-Dios indi makakita karon sing sumalakdag sa tunga sang mga eskolar. Ginatawag ini sang mga eksperto sa gramatika nga pangmadamo sang pagkahalangdon, ukon nagapakita ini sing pagkabug-os sang balaan nga kusog, ang kabilugan sang mga gahom nga ginpasundayag sang Dios.”

Ang The American Journal of Semitic Languages and Literatures nagasiling tuhoy sa ʼelo·himʹ: “Pirme ini ginaupdan sang pang-isahan nga berbo, kag nagagamit sing pang-isahan nga adhetibo.” Sa pag-ilustrar sini, ang titulo nga ʼelo·himʹ 35 ka beses nga nagalutaw sa rekord sang pagpanuga, kag sa tagsa ka tion ang berbo nga nagalaragway sang ginsiling kag ginhimo sang Dios pang-isahan. (Genesis 1:​1:​1⁠–​2:4) Sa amo, ina nga publikasyon nagahinakop: “Ang [ʼelo·himʹ] dapat ipaathag subong isa ka intensive plural, nga nagapakita sing pagkadaku kag pagkahalangdon.”

Ang ʼelo·himʹ nagakahulugan, indi sing “mga persona,” kundi sing “mga dios.” Gani ang mga nagapangatarungan nga ining tinaga nagapahangop sing Trinidad nagahimo sang ila kaugalingon nga politeyista, mga sumilimba sa kapin sa isa ka Dios. Ngaa? Bangod magakahulugan ini nga may tatlo ka dios sa Trinidad. Apang ginasikway sang halos tanan nga sumalakdag sang Trinidad nga ang Trinidad nahuman sang tatlo ka magkatuhay nga mga dios.

Ginagamit man sang Biblia ang mga tinaga nga ʼelo·himʹ kag ʼelo·hehʹ kon nagapatuhoy sa pila ka dimatuod nga mga diosdios. (Exodo 12:​12; 20:23) Apang kon kaisa mahimo nga nagapatuhoy ini sa isa lamang ka dimatuod nga diosdios, subong sang gintawag sang mga Filistinhon si “Dagon nga ila dios [ʼelo·hehʹ].” (Hukom 16:​23, 24) Si Baal ginatawag nga “dios [ʼelo·himʹ].” (1 Hari 18:27) Dugang pa, ang termino ginagamit para sa mga tawo. (Salmo 82:​1, 6) Si Moises ginsilingan nga sia magaalagad subong “Dios” [ʼelo·himʹ] kay Aaron kag kay Paraon.​—⁠Exodo 4:​16; 7:⁠1.

 Sing maathag, ang paggamit sa mga titulo nga ʼelo·himʹ kag ʼelo·hehʹ para sa dimatuod nga mga dios, kag bisan sa mga tawo, wala magpahangop nga ang tagsatagsa madamo nga dios; gani ang pag-aplikar man sang ʼelo·himʹ ukon ʼelo·hehʹ kay Jehova wala nagakahulugan nga sia kapin sa isa ka persona, labi na kon binagbinagon naton ang pamatuod sang nabilin nga bahin sang Biblia tuhoy sini nga tema.

Si Jesus Isa ka Tuhay nga Tinuga

SANG yari sa duta, si Jesus isa ka tawo, apang himpit bangod ginsaylo sang Dios ang puwersa sang kabuhi ni Jesus sa taguangkan ni Maria. (Mateo 1:​18-25) Apang indi amo sina ang iya ginsuguran. Sia mismo nagsiling nga sia “nanaug gikan sa langit.” (Juan 3:13) Gani natural lamang nga sang ulihi nagsiling sia sa iya mga sumulunod: “Ano bala kon makita ninyo ang Anak sang tawo [Jesus] nga nagakayab sa diin sia sadto anay?”​—⁠Juan 6:​62, NJB.

Sa amo, nagaluntad na si Jesus sa langit sa wala pa sia magkari sa duta. Apang isa bala sia sa mga persona sang labing gamhanan, dayon nga trinidad nga Pagka-Dios? Indi, kay ang Biblia maathag nga nagasiling nga sang wala pa sia mangin tawo, si Jesus gintuga subong espiritu nga persona, subong nga ang mga anghel espiritu nga mga persona nga gintuga sang Dios. Ang mga anghel ukon si Jesus wala nagaluntad sa wala pa sila gintuga.

Si Jesus, sang wala pa mangin tawo, amo “ang panganay sang tanan nga tinuga sang Dios.” (Colosas 1:​15, NJB) Sia “ang pamuno sang tinuga sang Dios.” (Bugna 3:​14, RS, Katoliko nga edisyon). Indi husto nga hangpon ang “pamuno” [Griego, ar·kheʹ] subong nagakahulugan nga si Jesus amo ang ‘manugpamuno’ sang pagpanuga sang Dios. Sa iya mga sinulatan sa Biblia, si Juan nagagamit sing nanuhaytuhay nga mga porma sang Griegong tinaga nga ar·kheʹ sing kapin sa 20 ka beses, kag pirme ini nagakahulugan sing “pamuno.” Huo, si Jesus gintuga sang Dios subong pamuno sang dikitaon nga mga tinuga sang Dios.

Talupangda kon paano ang mga pagpatuhoy sa ginhalinan ni Jesus nagaanggid sa mga ekspresyon nga ginpamulong sang malaragwayon nga “Kaalam” sa tolon-an nga Hulubaton sang Biblia: “Gintuga ako ni Yahweh, una sa tanan, sa wala pa ang iya mga binuhatan sadto anay. Sa wala pa mapahamtang ang kabukiran, sa wala pa ang kabakoloran, natawo ako; sang wala pa gid niya mahimo ang duta ukon ang mga kaumhan, kag ang pamuno sang yab-ok sang kalibutan.” (Hulubaton 8:​12, 22, 25, 26, NJB) Samtang ang termino nga “Kaalam” ginagamit sa pagpersonipikar sa isa nga gintuga sang Dios, ang kalabanan nga mga eskolar nagaugyon nga ang matuod isa ini ka malaragwayon nga paghambal para kay Jesus subong isa ka espiritu nga tinuga sa wala pa sia mangin tawo.

Subong ang “Kaalam” sa wala pa sia mangin tawo, si Jesus nagsiling pa nga sia yara “sa luyo [sang Dios], isa ka batid nga manugpangabudlay.” (Hulubaton 8:​30, JB) Nahisanto sa sining katungdanan subong batid nga manugpangabudlay, ang Colosas 1:​16 nagasiling tuhoy kay Jesus nga “paagi sa iya gintuga sang Dios ang tanan nga butang sa langit kag sa duta.”​—⁠Today’s English Version (TEV).

Gani, gintuga sang Labing Gamhanan nga Dios ang tanan nga butang paagi sa sining batid nga manugpangabudlay, ang iya junior partner, kon sa aton pa. Ginasumaryo ini sang Biblia sing subong sini: “Para sa aton may isa ka Dios, ang Amay, nga sa iya nagikan ang tanan nga butang . . . kag isa ka Ginuo, si Jesucristo, nga paagi sa iya nangin amo ang tanan nga butang.” (Italiko amon.)​—⁠1 Corinto 8:​6, RS, Katoliko nga edisyon.

Wala sing duhaduha nga sa sining batid nga manugpangabudlay ang Dios nagsiling: “Himuon ta ang tawo sa dagway naton.” (Genesis 1:26) Ang iban nagsiling nga ang “ta” kag “naton” sa sining ekspresyon nagapakita sing Trinidad. Apang kon magsiling ka, ‘Maghimo kita sing butang para sa aton kaugalingon,’ wala sing sin-o man nga magahangop sini nga ang pila ka tawo gintingob subong isa sa sulod nimo. Ang buot mo lamang silingon amo nga ang duha ukon kapin pa nga indibiduwal magabuligay sa isa ka butang. Gani, man, sang gingamit sang Dios ang “ta” kag “naton,” ginahambal lamang niya ang isa pa ka indibiduwal, ang iya nahauna nga espiritu nga tinuga, ang batid nga manugpangabudlay, si Jesus sang wala pa mangin tawo.

Masulay Bala ang Dios?

SA MATEO 4:​1, ginasambit nga si Jesus “ginsulay sang Yawa.” Sa tapos ginpakita kay Jesus ang “tanan nga ginharian sang kalibutan kag ang ila himaya,” si Satanas nagsiling: “Tanan ini nga butang ihatag ko sa imo, kon magyaub ka kag magsimba sa akon.” (Mateo 4:​8, 9) Ginhaylo ni Satanas si Jesus nga magluib sa Dios.

Apang ano nga sahi sang pagtilaw sa katutom  yadto kon si Jesus Dios? Makarebelde bala ang Dios batok sa iya kaugalingon? Indi, kundi ang mga anghel kag mga tawo ang makarebelde batok sa Dios kag ginhimo nila. Ang pagsulay kay Jesus mahangpan lamang kon sia, indi Dios, kundi isa ka tuhay nga indibiduwal nga may ikasarang sa pagdesisyon, isa nga mahimo nagluib kon ginpili niya, subong sang anghel ukon tawo.

Sa pihak nga bahin, indi mahanduraw nga ang Dios makasala kag magluib sa iya kaugalingon. “Ang iya binuhatan himpit . . . Dios sang katutom, . . . matadlong kag matarong sia.” (Deuteronomio 32:4) Gani kon si Jesus Dios, wala sia kuntani ginsulay.​—⁠Santiago 1:⁠13.

Bangod indi Dios, mahimo nga nagluib si Jesus. Apang nagpabilin sia nga matutom, nga nagasiling: “Palayo ka, Satanas! Kay nasulat na, ‘Si Jehova nga imo Dios ang dapat mo simbahan, kag sa iya ka lamang dapat maghalad sing balaan nga pag-alagad.’ ”​—⁠Mateo 4:⁠10.

Pila ang Bili sang Gawad?

ANG isa sang daku nga mga rason kon ngaa si Jesus nagkari sa duta may direkta man nga kaangtanan sa Trinidad. Ang Biblia nagasiling: “May isa ka Dios, kag may isa ka manugpatunga sa Dios kag sa mga tawo, ang tawo nga si Cristo Jesus, nga naghatag sang iya kaugalingon subong nga gawad para sa tanan.”​—⁠1 Timoteo 2:​5, 6.

Si Jesus nga isa ka himpit nga tawo nangin gawad nga katumbas gid sang nadula ni Adan​—⁠ang kinamatarong sa himpit nga kabuhi subong tawo sa duta. Gani nagakaigo nga tawgon si Jesus “ang katapusan nga Adan” ni apostol Pablo, nga nagsiling sa amo man nga konteksto: “Subong nga kay Adan ang tanan nagakalamatay, amo man kay Cristo ang tanan buhion.” (1 Corinto 15:​22, 45) Ang himpit nga kabuhi ni Jesus subong tawo amo ang “katumbas nga gawad” nga ginkinahanglan sang balaan nga hustisya​—⁠wala sing sobra, wala sing kulang. Ang sadsaran nga prinsipio bisan sang hustisya sang tawo amo nga ang bayad dapat nagakaigo sa sayop nga nahimo.

Apang, kon si Jesus bahin sang Pagka-Dios, ang bili sang gawad mangin mas mataas sa ginakinahanglan sang Kasuguan sang Dios. (Exodo 21:​23-25; Levitico 24:​19-21) Isa lamang ka himpit nga tawo, si Adan, ang nakasala sa Eden, indi Dios. Gani ang gawad, agod maghisanto gid sa hustisya sang Dios, dapat pareho gid​—⁠isa ka himpit nga tawo, “ang katapusan nga Adan.” Sa amo, sang ginpadala sang Dios si Jesus sa duta subong gawad, ginhimo niya si Jesus nga mangin suno gid sa ginakinahanglan sang hustisya, indi inkarnasyon, indi dios-tawo, kundi isa ka himpit nga tawo, “mas manubo sa mga anghel.” (Hebreo 2:​9; ipaanggid ang Salmo 8:​5, 6.) Paano ang isa ka bahin sang labing gamhanan nga Pagka-Dios​—⁠Amay, Anak, ukon balaan nga espiritu​—⁠mangin manubo pa sa mga anghel?

Paano “Bugtong nga Anak”?

GINATAWAG sang Biblia si Jesus nga “bugtong nga Anak” sang Dios. (Juan 1:​14; 3:​16, 18; 1 Juan 4:9) Ang mga Trinitaryo nagasiling nga sanglit ang Dios dayon, ang Anak sang Dios dayon man. Apang paano ang isa ka persona mangin anak kag sa amo man nga tion katubotubo sang iya amay?

Ang mga Trinitaryo nagasiling nga sa bahin ni Jesus, ang “bugtong” indi pareho sa kahulugan nga ginahatag sang diksionaryo sa “pagpanganak,” nga amo “ang pagpanganak bilang amay.” (Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary) Nagasiling sila nga sa bahin ni Jesus nagakahulugan ini sing “wala ginsuguran nga kaangtanan,” isa ka sahi sang anak lamang nga kaangtanan nga wala ginpanganak. (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Makatarunganon bala ina sa imo? Mahimo bala ang isa ka tawo mangin amay sang anak nga wala sia ginpanganak?

Dugang pa, ngaa ginagamit sang Biblia ang pareho gid nga Griegong tinaga sa “bugtong” (subong ginabaton ni Vine nga wala sing paathag) sa paglaragway sang kaangtanan ni Isaac kay Abraham?  Ang Hebreo 11:​17 nagapatuhoy kay Isaac subong “bugtong nga anak” ni Abraham. Indi maduhaduhaan nga sa bahin ni Isaac, sia bugtong sa normal nga kahulugan, indi pareho sa iya amay sa tion ukon sa katungdanan.

Ang sadsaran nga Griegong tinaga para sa “bugtong” nga gingamit para kay Jesus kag kay Isaac amo ang mo·no·ge·nesʹ, gikan sa moʹnos, nga nagakahulugan “lamang,” kag sa giʹno·mai, isa ka gamot nga tinaga nga nagakahulugan “sa pagpanganak,” “mangin (persona),” siling sang Exhaustive Concordance ni Strong. Busa, ang mo·no·ge·nesʹ ginapaathag subong: “Lamang nga nabun-ag, lamang nga ginpanganak, kon sayoron, bugtong nga anak.”​—⁠A Greek and English Lexicon of the New Testament, ni E. Robinson.

Ang Theological Dictionary of the New Testament, nga ginhanda ni Gerhard Kittel, nagasiling: “Ang [mo·no·ge·nesʹ] nagakahulugan sing ‘ginpanganak nga isa lamang,’ kon sayoron, wala sing mga utod nga lalaki ukon babayi.” Ining libro nagasiling man nga sa Juan 1:​18; 3:​16, 18; kag 1 Juan 4:​9, “ang kaangtanan ni Jesus indi lamang mapaanggid sa kaangtanan sang isa lamang ka anak sa iya amay. Isa ini ka kaangtanan sang bugtong nga anak sa Amay.”

Gani si Jesus, ang bugtong nga Anak, may ginsuguran. Kag ang Labing Gamhanan nga Dios husto nga matawag subong ang Taghatag sing kabuhi sa iya, ukon Amay, sa pareho nga kahulugan nga ang isa ka dutan-on nga amay, kaangay ni Abraham, naghatag sing kabuhi sa isa ka anak. (Hebreo 11:17) Busa, kon ang Biblia nagapatuhoy sa Dios subong “Amay” ni Jesus, amo gid sina ang buot silingon​—⁠nga sila duha ka magkatuhay nga indibiduwal. Ang Dios senyor. Si Jesus dyunyor​—⁠sa tion, sa katungdanan, sa gahom, kag sa ihibalo.

Kon binagbinagon sang isa nga si Jesus indi lamang ang espiritu nga anak sang Dios nga gintuga sa langit, nagaathag kon ngaa ang termino nga “bugtong nga Anak” gingamit sa iya bahin. Ang indi maisip nga iban pa nga espiritu nga mga tinuga, ang mga anghel, ginatawag man nga “mga anak sang Dios,” sa pareho nga kahulugan nga si Adan amo anay, bangod ang ila puwersa sang kabuhi naghalin kay Jehova nga Dios, ang Tuburan, ukon Ginhalinan, sang kabuhi. (Job 38:​7; Salmo 36:​9; Lucas 3:38) Apang ini sila tanan gintuga paagi sa “bugtong nga Anak,” nga amo lamang ang direkta nga ginhimo sang Dios.​—⁠Colosas 1:​15-17.

Ginkabig Bala si Jesus nga Dios?

SAMTANG si Jesus masami nga ginatawag nga Anak sang Dios sa Biblia, wala sing bisan sin-o sang nahaunang siglo ang naghunahuna nga sia Dios nga Anak. Bisan ang mga demonyo, nga “nagatuo nga ang Dios isa,” nakahibalo pasad sa ila eksperiensia sa duog sang mga espiritu nga si Jesus indi Dios. Gani, sing husto, gintawag nila si Jesus subong tuhay nga “Anak sang Dios.” (Santiago 2:​19; Mateo 8:29) Kag sang mapatay si Jesus, ang pagano nga Romanong mga soldado nga nagatindog sa tupad nakahibalo nga husto ang ila nabatian gikan sa iya mga sumulunod nga si Jesus indi Dios, kundi “matuod gid nga ini Anak sang Dios.”​—⁠Mateo 27:⁠54.

Busa, ang prase nga “Anak sang Dios” nagapatuhoy kay Jesus subong tuhay nga tinuga, indi subong bahin sang Trinidad. Subong Anak sang Dios, indi mahimo nga sia ang Dios, kay ang Juan 1:​18 nagasiling: “Wala gid sing tawo nga nakakita sa Dios.”​—⁠RS, Katoliko nga edisyon.

Gintamod sang mga disipulo si Jesus subong “isa ka manugpatunga sa Dios kag sa mga tawo,” indi subong ang Dios. (1 Timoteo 2:5) Sanglit ang manugpatunga nagakahulugan sing isa nga tuhay sa duha nga ginapatung-an, indi magsinanto kon si Jesus isa man sa bisan diin sa duha ka partido nga iya ginahusay. Pagpakunokuno kuntani ina.

Ang Biblia maathag kag wala nagabag-obag-o nahanungod sa kaangtanan sang Dios kay Jesus. Si Jehova nga Dios lamang ang Labing Gamhanan. Gintuga niya ang wala pa mangin tawo nga si Jesus sing direkta. Sa amo, si Jesus may ginsuguran kag indi mahimo nga mangin tupong sa Dios sa gahom ukon sa pagkadayon.

[Footnotes]

[Blurb sa pahina 14]

Bangod gintuga sang Dios, si Jesus yara sa ikaduha nga posisyon sa tion, sa gahom, kag sa ihibalo

[Retrato sa pahina 15]

Nagsiling si Jesus nga sia nagaluntad na sa wala pa mangin tawo, bangod gintuga sia sang Dios subong ang pamuno sang dikitaon nga mga tinuga sang Dios