Kapitulo 12

Ang Kamatayon Isa ka Kaaway nga Mahimo Malutos

 Ang kamatayon kaaway sang kabuhi. Ang kada lubong nagapakita nga ang kamatayon kaangay sang hari nga daw nagalupig sa tanan. (Roma 5:14) May pila ka kahoy nga nagakabuhi sing kapin sa 1,000 ka tuig; ang pila ka isda, 150; apang ang iya sang tawo 70 ukon 80 lamang tubtob lamunon sia sang kamatayon.​—⁠Salmo 90:⁠10.

² May maayo nga rason kon ngaa ginapresentar sang Biblia ang kamatayon subong isa ka kaaway. Bisan may duna kita nga handum nga mabuhi kag makatuon sing walay katapusan, bisan ano man ang natun-an sang tawo, bisan ano man ang iya mga abilidad, bisan ano man kataas ang pagkabig sa iya sang iya mga abyan kag himata, ginakuha sia sang kamatayon. (Manugwali 3:​11; 7:2) Ang kalabanan nga tawo, bangod ginakilala nila nga kaaway ang kamatayon, nagatinguha nga ipalantang ang pagpangdaug sini. Ang iban nabalaka kaayo sa pag-agom sang tanan nga mga kalipayan sa kabuhi bag-o sila malutos sini.

³ Apang, sa bug-os nga maragtas, madamo ang nagapati nga may kabuhi pagkatapos sang kamatayon. Gintudlo sang Griegong pilosopo nga si Plato nga may yara kita dimamalatyon nga kalag nga nagabulag sa lawas. May yara gid bala? Ang interes sa sini napukaw sining karon bangod sa mga sugilanon nahanungod sa mga tawo nga kuno napatay, apang nabuhi liwat kag pagkatapos naglaragway sang ila ‘nakita sa pihak sang ganhaan sang kamatayon.’ Nagakabuhi bala ang mga patay sa iban nga lugar? Malutos bala ayhan ang kamatayon?

 Ang Nahauna nga Kadalag-an sang Kamatayon

⁴ Ginapakita sang Biblia nga ang tawo gintuga agod magkabuhi, indi mapatay. Ginbutang sang Dios sanday Adan kag Eva sa isa ka matahom nga hardin nga didto magakalipay sila sa kabuhi. Ginhingadlan niya ang isa sa mga bungang-kahoy nga “kahoy sang kabuhi.” Mahimo nga kon ginpamatud-an nanday Adan kag Eva ang ila pag-apresyar kag katutom sa Dios, gintugutan kuntani niya sila nga magkaon sa sadto nga kahoy, nga nagasimbulo sang iya dulot nga kabuhi nga walay katapusan sa ila. (Genesis 1:​30; 2:​7-9) Apang, ginpili nanday Adan kag Eva nga lapason ang Dios. Ang ila kasal-anan nagdala sa ila sing pamatbat nga kamatayon.​—⁠Genesis 3:​17-⁠19.

⁵ Agod mahangpan kon bala ang kamatayon tunay nga kaaway nga indi malutos, kinahanglan nga usisaon naton ang resulta sang kadalag-an sang kamatayon sa ila ni Adan kag Eva. Sila bala “napatay” sing bug-os? Ukon nga ang “kamatayon” isa lamang ka pagsaylo sa iban nga sahi sang kabuhi?

⁶ Pagkatapos sang binuang nga pagpakasala ni Adan, gintuman ni Jehova ang iya makatarunganon kag matarong nga pulong. Ginsiling niya kay Adan:

 “Sa balhas sang imo nawong magakaon ka sing kalan-on tubtob nga magbalik ka sa duta, kay ginkuha ka sa iya. Yab-ok ka kag sa yab-ok magabalik ka.”​—⁠Genesis 3:⁠19.

 Ano ang kahulugan sina para kay Adan kag sa aton karon?

⁷ Ang nauna nga pagsaysay nahanungod sa pagtuga kay Adan nagasiling: “Nian ang Dios naghimo sang tawo gikan sa yab-ok sang duta kag naghuyop sa iya ilong sang gininhawa sang kabuhi, kag ang tawo nangin buhi nga kalag.” (Genesis 2:7) Hunahunaa kon ano ang kahulugan sina. Bag-o sia gintuga sang Dios halin sa yab-ok, wala pa sing Adan. Gani, pagkatapos kag pagbalik niya sa yab-ok, wala na sing Adan.​—⁠Genesis 5:​3-5.

 May Hinalung-ong Bala ang mga Patay?

⁸ Mahimo makibot ang iban sa paghunahuna nga sang mapatay si Adan wala na sia magluntad. Apang ang ginpahayag nga silot sa kasal-anan​—⁠ang pagkapatay kag pagbalik ni Adan sa yab-ok​—⁠wala gid nagapahangop sang nagapadayon nga kabuhi. Ang kamatayon kabaliskaran sang kabuhi, sa tawo man ukon sa sapat. May pareho sila nga “espiritu,” ukon puwersa sang kabuhi. Gani ang Biblia nagakomento:

 “Ang nagakahanabo sa mga anak sang mga tawo nagakahanabo sa mga sapat, bangod isa lang ang ila kaladtuan. Subong nga ang isa nagakapatay, sa amo nagakapatay ang isa; kag sila tanan may isa lamang ka espiritu, kag wala sing kinalabaw ang tawo sa mga sapat . . . Ang tanan gikan sa yab-ok, kag ang tanan nagabalik sa yab-ok.”​—⁠Manugwali 3:​19, 20.

⁹ Nagakahulugan bala ini nga ang patay wala sing panghunahuna ukon balatyagon? Ang Manugwali 9:​4, 5 nagasabat: “Maayo pa ang ido nga buhi sangsa leon nga patay. Kay ang buhi nakahibalo nga mapatay sila; apang ang patay wala makahibalo sang bisan ano.” Kon mapatay ang isa, “nagakawala ang iya mga hunahuna,” wala na sia sing ikasarang nga makabatyag ukon makatrabaho.​—⁠Salmo 146:​3, 4; 31:⁠17.

¹⁰ Sanglit ginapasalig sa aton sang Biblia nga ang mga patay wala sing hinalung-on kag wala sing balatyagon, nagakahulugan ini nga ginatapos sang kamatayon ang kasakit kag pag-antos. Nahibaluan ini ni Job, isa ka matutom nga alagad sang Dios.  Sang nagaantos sia sing masakit nga balatian, nagsiling sia:

 “Ngaa bala nga wala ako mapatay kutob sa tiyan? . . . Ngaa bala nga ginbaton ako sang mga tuhod, kag ngaa bala sa mga suso nga nagsuso ako? Kay nian nakahigda na ako kuntani kag naglinong; nakatulog na ako kuntani; nian nakapahuway na ako.”​—⁠Job 3:​11-13.

¹¹ Apang ginabinagbinag bala sini ang kalag?

¹² Sa simple nga hambal, ginatudlo sang Kasulatan nga ang imo kalag amo ikaw. Ginapakita ini sang nabasa na naton sa Genesis 2:⁠7. Dumduma nga ginhuman sang Dios ang lawas sang tawo gikan sa yab-ok. Pagkatapos ang Dios naghatag sing kabuhi kag sing ginhawa nga kinahanglanon agod mabuhi. Ano ang resulta? Suno sa Pulong mismo sang Dios, ang tawo “nangin buhi nga kalag [Hebreo, nephesh].” (Genesis 2:7) Si Adan wala paghatagi sing kalag, ni nakatigayon sia sing isa ka kalag. Isa sia ka kalag. Sa pagtudlo sini, nagahinisanto ang bug-os nga Biblia. Madamong siniglo sang ulihi, ginkutlo ni apostol Pablo ang Genesis 2:​7, nga nagsulat: “Ang nahauna nga tawo nga si Adan nangin isa ka kalag nga buhi [Griego, psykhe].”​—⁠1 Corinto 15:⁠45.

¹³ Ang Hebreong tinaga nga nephesh kag ang Griegong tinaga nga psykhe, nga makita sa sining mga teksto, ginbadbad sa lainlain nga paagi. Sa Ezequiel 18:​4 kag Mateo 10:​28 makita ninyo nga ginabadbad ini sa madamong binadbad sang Biblia nga “kalag.” Sa iban pa inang orihinal nga tinaga ginbadbad subong “kinaugali,” “tinuga,” ukon “tawo.” Husto ini nga mga pagbadbad sang orihinal nga mga tinaga, kag ang pagpaanggid sa sini nagapakita nga ang kalag amo ang tinuga ukon ang tawo mismo, indi ang pila ka dimakita nga bahin sang tawo. Ginaaplikar man sang Biblia ining orihinal nga mga tinaga sa mga sapat, agod ipakita nga sila mga kalag ukon nagakabuhi subong mga kalag.​—⁠Genesis 2:​19; Levitico 11:​46; Bugna 8:⁠9.

 ¹⁴ Subong kalag, si Adan ukon ang bisan sin-o man sa aton, mahimo magkaon, magutman kag makapoy. Sa orihinal nga Hebreo, ginasiling sang Biblia nga ginahimo sang kalag ining tanan nga butang. (Deuteronomio 23:​24; Hulubaton 19:​15; 25:25) Sang gindumilian ang mga Israelinhon nga magtrabaho sa isa ka partikular nga adlaw, ginpaathag sang Dios ang isa pa ka importante nga punto nahanungod sa kalag, sa pagsiling: “Ang bisan sin-o nga kalag nga maghimo sang bisan anong bagay sang buluhaton sa sinang adlaw, laglagon ko sia gikan sa tunga sang katawhan.” (Levitico 23:30) Busa, ginapakita sang Biblia, diri kag sa madamo iban pa nga teksto, nga ang kalag mahimo mapatay.​—⁠Ezequiel 18:​4, 20; Salmo 33:⁠19.

¹⁵ Ang pagkahibalo naton sa sining mga kamatuoran sa Biblia nagabulig sa aton sa pag-usisa sa mga sugilanon nahanungod sa mga tawo nga kuno napatay (ayhan bangod wala na nagpitik ang ila tagipusuon ukon nag-andar ang ila utok), apang nabuhi liwat kag pagkatapos sina nakasugilanon nahanungod sa paglutaw sa guwa sang ila lawas. Mahimo nga mga handurawan lamang ini, resulta sang epekto sang bulong ukon bangod sang pagkakulang sing oksiheno sa utok. Kon amo man sina ang bug-os nga paathag ukon indi, napat-od gid naton nga wala sing dimakita nga kalag nga nagabulag sa lawas.

¹⁶ Isa pa, kon ang mga patay wala gid sing hinalung-ong kag wala sing “kalag” nga nagalutaw paguwa sa lawas, nian wala man sing mainit nga impierno nga nagahulat sa kalag sang mga malauton, indi bala? Apang madamo sing mga simbahan ang nagatudlo nga ang mga malauton pagapaantuson pagkapatay nila. Sang mahibal-an ang kamatuoran nahanungod sa mga patay, makatarunganon lamang nga ang iban matublag kag mamangkot: ‘Ngaa wala pag-itudlo sa amon sang relihion namon ang kamatuoran nahanungod sa mga patay?’ Ano ang inyo reaksion?​—⁠Ipaanggid ang Jeremias 7:⁠31.

 Ano ang Palaabuton Para sa mga Patay?

¹⁷ Kon ang lamang nga palaabuton nga nagahulat sa mga tawo nga buhi karon amo ang pagkawalay hinalung-ong sa kamatayon, kon amo daw subong bala nga ang kamatayon isa ka kaaway nga indi malutos. Apang ginapakita sang Biblia nga indi amo sina.

¹⁸ Ang lulubngan amo ang gilayon nga ginakadtuan sang isa kon mapatay sia. Ang mga pamulong nga sa sini ginsulat ang Biblia nagaunod sing mga tinaga para sa lugar sang mga patay, ang kinaandan nga lulubngan sang katawhan. Sa Hebreo ginatawag ini nga Sheol. Ginatawag ini sa Griego nga Hades. Ini nga mga tinaga ginbadbad sa iban nga Biblia paagi sa mga tinaga nga “lulubngan,” “buho” ukon “impierno.” Walay sapayan sa kon paano ini ginbadbad, ang kahulugan sang mga orihinal nga tinaga indi isa ka mainit nga lugar sang pagpaantos kundi ang lulubngan sang walay hinalung-ong nga patay. Mabasa naton:

 “Ang bisan ano nga makita nga himuon sang imo kamot, himua ini sa imo gahom, kay wala sing hilikuton ukon hilimuon ukon ihibalo ukon kaalam sa Sheol [impierno, Douay Version; lulubngan, Authorized Version], nga imo ginakadtuan.”​—⁠Manugwali 9:⁠10.

 Ginapasalig sa aton ni apostol Pedro nga pagkapatay ni Jesus nagkadto sia sa lulubngan, sa Sheol, Hades ukon impierno.​—⁠Binuhatan 2:​31, ipaanggid ang Salmo 16:⁠10.

 ¹⁹ Matuod, wala sing gahom ang patay nga bag-uhon ang iya kahimtangan. (Job 14:12) Gani ang pagkawalay hinalung-ong amo lamang bala ang iya palaabuton? Para sa iban, huo. Ginatudlo sang Biblia nga ang mga tawo nga bug-os nga ginsikway sang Dios magapabilin nga patay tubtob san-o.​—⁠2 Tesalonica 1:​6-9.

²⁰ Nagapati ang dumaan nga mga Judiyo nga wala sing palaabuton kon mapatay ang mga tawo nga sobra kalaut. Wala na sila ginalubong sang mga Judiyo. Sa baylo, ginahaboy ang ila mga bangkay sa isa ka nalupyakan sa guwa sang Jerusalem nga didto padayon nga nagdabdab ang kalayo agod masunog ang basura. Amo ini ang Nalupyakan sang Hinnom, ukon Gehena. Pasad sa sining kinabatasan, gingamit ni Jesus ang Gehena subong simbolo sang bug-os nga kalaglagan, nga wala na sing paglaum sa palaabuton. (Mateo 5:​29, 30) Halimbawa nagsiling sia:

 “Dili kamo mahadlok sa mga nagapatay sang lawas apang indi makapatay sang kalag [ukon, sang palaabuton nga kabuhi subong kalag]; kundi hinunoo kahadlukan ninyo ang makalaglag sang kalag kag lawas sa Gehena.”​—⁠Mateo 10:⁠28.

 Apang ang mga pinamulong ni Jesus nagahatag sa aton sing rason agod lauman nga madamo sa mga nagkalamatay ang mabuhi liwat sa palaabuton, sa amo nagadaug sa kamatayon.

Kadalag-an Paagi sa Pagkabanhaw

²¹ Sa isa ka labing importante nga hitabo sa maragtas, ginbanhaw sang Dios si Jesucristo walay sapayan nga pila na ka adlaw sia nga napatay.  Si Jesus nangin isa ka buhi nga espirituhanon nga kalag, nga amo ang iya kahimtangan bag-o sia nagkari sa duta. (1 Corinto 15:​42-45; 1 Pedro 3:18) Ginatos ang nakakita kay Jesus pagkatapos sia ginbanhaw. (Binuhatan 2:​22-24; 1 Corinto 15:​3-8) Handa ining mga saksi nga ibutang sa katalagman ang ila kabuhi sa pagpanaksi sa pagtuo nila sa pagkabanhaw ni Jesus. Ang pagkabanhaw ni Jesus nagapamatuod nga ang kamatayon indi isa ka kaaway nga indi malutos. Ang kamatayon mahimo nga madaug!​—⁠1 Corinto 15:​54-57.

²² Posible man ang dugang pa nga mga kadalag-an sa kamatayon. Ang mga tawo mahimo magbalik sa tawhanon nga pagkabuhi sa duta. Si Jehova, nga indi makabutig, nagapasalig sa aton sa iya Pulong nga “may yara pagkabanhaw sang mga matarong [mga tawo nga nakahibalo kag nakahimo sang kabubut-on sang Dios] kag sang mga dimatarong [yadtong wala maghimo sang matarong].”​—⁠Binuhatan 24:⁠15.

²³ Makasalig kita sa ikasarang sang Dios sa pagbanhaw sa mga tawo. Nahimo sang tawo nga marekord sa pelikula ukon video­tape ang larawan, tingog kag hulag sang isa. Indi bala nga labi pa sa sini ang mahimo sang Dios?  Ang iya memorya mas masangkad sangsa bisan ano man nga pelikula ukon plaka, gani matuga niya liwat ang bisan ano nga luyag niya banhawon. (Salmo 147:4) Napasundayag na niya ini. Ang Biblia nagaunod sang pila ka kasaysayan nahanungod sa paggamit sang Dios sa iya Anak agod banhawon ang mga tawo. Mahimo ninyo mabasa ang duha ka makakulunyag nga kasaysayan sa Juan 11:​5-44 kag Lucas 7:​11-17. Ang mga tawo nga nagasimba anay sa Dios may maayo nga rason nga hulaton ang panahon nga didto niya dumdumon kag banhawon sila. Mangin kaangay ini sang pagpukaw sa ila sa mahamuok nga pagkatulog.​—⁠Job 14:​13-15.

²⁴ Yadtong nagligad nga mga pagbanhaw pat-od nga nagpahalipay sa mga himata kag abyan. Apang yadtong mga pagbanhaw temporaryo lamang nga naglutos sa kamatayon, bangod yadtong mga ginbanhaw napatay liwat sang ulihi. Apang, nagkahatag ini sa aton sing makakulunyag nga landong, bangod ginasambit sang Biblia ang isa ka nagapakari nga “mas maayo nga pagkabanhaw.” (Hebreo 11:35) Mas maayo ini, bangod ang mga pagabanhawon indi na kinahanglan nga mapatay liwat. Magakahulugan ini sing mas daku nga pagdaug sa kamatayon.​—⁠Juan 11:​25, 26.

²⁵ Ang ginasiling sang Biblia tuhoy sa kon paano lutuson sang Dios ang kamatayon pat-od nga nagapakita sang iya mahigugmaon nga interes sa mga tawo. Magabulig ini sa aton nga mahangpan ang personalidad ni Jehova kag magaganyat sa aton nga mangin suod pa gid sa iya. Ini nga mga kamatuoran nagabulig man sa aton nga mangin timbang, bangod ginaamligan kita sini batok sa makahalalit nga kahadlok sa kamatayon nga nagaulipon sa madamong mga tawo. Matigayon naton ang makalilipay nga paglaum nga makita liwat ang nagtaliwan naton nga mga himata kag mga hinigugma kon, paagi sa pagkabanhaw, malutos na ang kamatayon.​—⁠1 Tesalonica 4:​13; Lucas 23:⁠43.

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

Ngaa dapat naton usisaon ang “kaaway” nga kamatayon? (Job 14:​1, 2) (1-3)

Paano nag-abot ang kamatayon sa katawhan? (4, 5)

Ano ang buot silingon sang “kamatayon” para kay Adan? (6, 7)

Paano mo mapakita sa isa gikan sa Biblia kon bala ang patay may hinalung-ong? (8-11)

Suno sa Biblia, ano ang “kalag”? (12, 13)

Mahimo bala mapatay ang kalag, kag ano ang ginapakita sini? (14-16)

Ano ang nagakatabo sa tawo pagkatapos mapatay? (17-20)

Paano posible ang kadalag-an sa kamatayon? (21, 22)

Ngaa mangin makalilipay ang palaabuton? (23-25)

[Kahon sa pahina 117]

‘Talalupangdon gid nga sa Bag-ong Katipan indi naton makita ang kalayuhon nga impierno subong isa ka bahin sang dumaan nga panudlo. May mga ginapakita sa Bag-ong Katipan nga ang katapusan nga kaladtuan sadtong mga nagapamatok sa tanyag sang Dios nga kaluwasan mahimo nga pagkalaglag sa baylo nga walay katapusan nga pagsilot.’​—⁠“A Dictionary of Christian Theology,” gindumalahan ni Alan Richardson.