Kapitulo 17

Kay Sin-o Kasuguan ang Unahon Ninyo?

 Ginapalibutan kita sing mga kasuguan​—⁠mga kasuguan sang kinaugali, ukon sang pagpanuga; mga kasuguan gikan sa Dios nahanungod sa moral kag pagginawi; mga kasuguan sang panguluhan. Madali naton ginabaton kag ginapanginpuslan ang madamo sini. Apang paano kon daw estrikto katama ang isa ka kasuguan? Ukon kon nagasumpakilay ang duha ka kasuguan nga nagaapektar sa imo?

² Sanglit ang mga kasuguan sang kinaugali daw wala sing ginapili, diutay lamang ang may palaligban sa pagbaton sini. Sin-o ayhan ang magapamatok sa kasuguan sang grabidad kag maglumpat sa mataas nga pil-as? Kag nagabenepisyo kita sa sina nga kasuguan; amo ini ang kabangdanan kon ngaa nagatapak ang aton tiil sa duta kag ang pagkaon nagapabilin sa aton pinggan. Ang iban nga kasuguan sang kinaugali nagadalahig sa genetiko, nga nagaapektar sa kon ano ang mangin hitsura sang aton mga anak. Paagi sa pagdumdom pirme sa mga kasuguan sa genetiko kag busa sa indi pagminyo sa suod nga himata, ginalikawan naton ang katalagman nga ipapanubli sa aton mga anak ang bisan ano man nga depekto. (Ipaanggid ang Levitico 18:​6-17.) Kamusta naman ang kasuguan nahanungod sa pagginawi ukon mga moral?

³ Madamo ang nagahinakit ang buot sa mga kasuguan nga ginapatuman sang tawo. Ang isa ka kabangdanan amo nga bangod mahuyugon ang tawo nga maghimo sang wala ginakinahanglan nga mga kasuguan kag ginagamit ini agod piguson ang iban. (Mateo 15:​2; 23:4) Walay sapayan, may katalagman kon ang tanan nga kasuguan ginakabig nga malain ukon kon kinabatasan nga pasapayanan ini.

⁴ Ang nagakapatay nga kahimtangan sang tawo natabo bangod sang pagrebelde batok sa kasuguan. Gindumilian sang Dios sanday Adan kag Eva nga magkaon sang bungang kahoy sang pagkilala sing maayo kag malain. Apang ginpahangop ni Satanas kay Eva nga ang kasuguan sang Dios estrikto katama. (Genesis 3:​1-6)  Ang pangganyat ni Satanas amo​—⁠‘Wala sing kasuguan. Maghimo ka sing imo kaugalingon nga mga pagsulundan.’ Inang batok sa kasuguan nga espiritu nangin kinaandan sa bug-os nga maragtas sang tawo, tubtob karon.

⁵ Wala ginapigos ni Jehova ang iya katawhan paagi sa madamong mga pagdumili ukon mabug-at nga mga kasuguan, “bangod kon diin ang espiritu ni Jehova, didto ang kahilwayan.” (2 Corinto 3:​17; Santiago 1:25) Apang, kabaliskaran sa luyag ni Satanas nga patihan sang mga tawo, si Jehova amo ang Soberanong Gumalahom sang uniberso. Sia ang Manunuga sini kag sia man ang aton Manughatag-Kabuhi kag Manug-aman. (Binuhatan 4:​24; 14:​15-17) Gani may kinamatarong sia sa pagtuytoy sa aton kag sa paghimo sing mga kasuguan nga magadihon sang aton mga pagginawi.

⁶ Madamo ang magaugyon nga, subong labing mataas nga awtoridad, may kinamatarong ang Dios sa pagpamat-od kon ano ang mahimo kag indi mahimo nga himuon sang tawo. Kon sayuron, ugyon sila luwas lamang kon may luyag gid sila nga himuon nga ginadumilian sang Dios. Kon amo, makatalagam ini. Madamo ang pamatuod nga ang mga kasuguan sang Dios para sa aton kaayuhan. Halimbawa, ang paglikaw sa pagpahubog, pagkaakig kag pagkaibog magabulig sa aton nga makatigayon sing mas maayo nga panglawas kag labi pa nga kaayawan. (Salmo 119:​1-9, 105) Subong man, ginabuligan kita sang mga kasuguan sang Dios nga matigayon ang iya kahamuot kag kaluwasan. (Hulubaton 21:​30, 31) Gani bisan pa wala mahangpi sang mga tawo ang kabangdanan sa likod sang iban nga mga kasuguan ni Jehova, ang indi nila pagtuman, ayhan bangod sang matinaastaason nga pagkaindependiente, isa ka kabuangan.

⁷ Ang isa ka halimbawa sang kasuguan sang Dios para sa mga Cristiano amo ang kasuguan nga ginpapanaug sang konsilyo sang mga apostoles kag mga gulang sa Jerusalem, nga nagahuman sing isa ka nagadumala nga hubon sang dumaan nga Cristianong kongregasyon:

 “Ginpakamaayo namon kag sang balaan nga espiritu nga indi na kamo pagpabug-atan pa,  luwas sa sining importante nga mga bagay, ang paglihi sa mga butang nga ginhalad sa mga diosdios kag sa dugo kag sa mga ginkuga kag sa pagpakighilawas.”​—⁠Binuhatan 15:​22-29.

⁸ May maayo kita nga rason agod tumanon ang kasuguan sang Dios nahanungod sa “pagpakighilawas”​—⁠ginaamligan kita sa balatian, pagpanganak nga wala sing amay kag mga nabungkag nga pag-asawahay. Ini nga kasuguan nagakahulugan nga ang mga tawo indi dapat magpaduyog sa homoseksuwalidad ukon iban pa sobra nga seksuwal nga imoralidad, nga halin sa Griego nga tinaga nga porneia (pakighilawas) nga ginagamit sa Binuhatan 15:⁠29. (Roma 1:​24-27, 32) Apang ano kon malikawan naton ang mga katalagman sang “pakighilawas”? Tumanon bala naton gihapon ang kasuguan sang Dios bangod sia ang aton Soberanong Gumalahom? Kon huo, magabulig kita sa pagpamatuod nga si Satanas butigon, nga ginatuman sang mga tawo si Jehova bangod ginahigugma nila sia.​—⁠Job 2:​3-5; 27:​5 Salmo 26:​1, 11.

⁹ Ang sugo nga ginapahamtang sa Binuhatan 15:​22-29 nagapakita sang isa pa ka bahin nga diin mapakita naton ang aton pagkamatinumanon. Ini amo ang sugo sang Dios nga ‘maglihi sa dugo’ kag sa karne sang mga sapat nga ginkuga agod indi magguwa ang iya dugo. Ginsiling sang Dios sa aton katigulangan nga si Noe nga makakaon ang tawo sing unod sang sapat, apang indi nila sarang masustinehan ang ila kabuhi paagi sa dugo sang iban nga tinuga. (Genesis 9:​3-6) Sang ginsulit ini nga kasuguan sa mga Israelinhon, nagsiling ang Dios nga “ang kalag [ukon, kabuhi] sang unod yara sa dugo.” Ang lamang nga paagi sa paggamit sa dugo amo ang sa halaran subong pagtumbas sa sala. Luwas sini, ang dugo sang isa ka tinuga dapat patuluon, nga sa malaragwayon nga paagi ginabalik ini sa Dios. Ang pagtuman sa sini nga kasuguan nagakahulugan sing kabuhi ukon kamatayon.​—⁠Levitico 17:​10-14.

¹⁰ Yadto nga mga halad nagalaragway sing pagbubo sang dugo ni Jesus tungod sa aton. (Efeso 1:​7; Bugna 1:​5; Hebreo 9:​12, 23-28) Bisan pa sang makabalik na si Jesus sa langit, ginsugo gihapon sang Dios ang mga Cristiano nga ‘maglihi sa dugo.’  Apang pila sa mga nagapakilala nga Cristiano ang nagatuman sa Balaan nga Manughatag-Kasuguan kag Manughatag-Kabuhi sa sini nga bagay? Sa madamong mga lugar kinaandan na nga ginakaon sang mga tawo ang karne nga wala mapatulo ang dugo, ang soriso nga dugo ukon iban pa nga pagkaon nga hungod nga ginlaktan sing dugo.

¹¹ Sing kaanggid, madamo ang nagpatughong sing dugo sa panikasog nga palawigon ang kabuhi. Masami nga wala nila mahibal-i nga ang pagtughong mismo sing dugo ang nagahatag sing katalagman sa panglawas kag ang halos tanan nga sahi sang operasyon sarang mahimo nga wala sing pagtughong sing dugo paagi sa paggamit sing tal-us nga mga paagi sa pagbulong.⁠ a Apang bisan pa nga daw nabutang sa katalagman ang kabuhi, sayop bala ang pagtuman sa kasuguan sang Dios? Indi dapat pasapayanan ang balaan nga kasuguan bisan kon sa panahon sang emerhensia.​—⁠1 Samuel 14:​31-35.

¹² Ginbutang sang madamo ang ila kabuhi sa katalagman agod ipakig-away ang ila pagpati sa kahilwayan sa paghambal ukon pagsimba, ukon ang isa ka prinsipio sa politika. Ginatuman nila ang isa ka gumalahom ukon kumandante militar bisan ano man nga katalagman ang nadalahig. Wala bala kita sing mas malig-on nga rason agod tumanon ang Soberano sang uniberso? ‘Dapat,’ ang sabat sang rekord sang integridad nga ginpahamtang sang madamong tawo sang pagtuo. (Daniel 3:​8-18; Hebreo 11:​35-38) Nahibaluan nila, kag kuntani kita man, nga si Jehova nga Dios amo ang Manughatag-Kabuhi kag dumdumon niya kag padyaan ang mga nagatuman sa iya​—⁠kon kinahanglan banhawon sila gikan sa minatay paagi sa pagkabanhaw sa iya gintangdo nga tion. (Hebreo 5:​9; 6:​10; Juan 11:25) Makapat-od kita nga, sa idalom sang bisan ano man nga kahimtangan, ang pagsunod kay Jehova amo ang husto kag labing maayo nga dalanon.​—⁠Marcos 8:⁠35.

 Tumanon ang mga Kasuguan sang Panguluhan?

¹³ Madamong iban pa nga kasuguan nga nagaapektar sa aton adlaw-adlaw ang naghalin sa mga sekular nga panguluhan. Ano ang dapat nga mangin pagtamod kag reaksion sang isa ka Cristiano sa sining mga kasuguan? Nagsulat si apostol Pedro: “Pahanumduma ang mga tawo nga magpasakop sing matutom sa panguluhan kag sa mga gumalahom sini, kag tumanon ang mga kasuguan.”​—⁠Tito 3:​1, The New American Bible.

¹⁴ Sadtong nahaunang siglo C.⁠E., ang Romanong panguluhan indi pirme makatarunganon, kag madamo sa mga gumalahom sini ang imoral kag dibunayag. Apang nagsiling si Pablo: “Ang tagsa ka kalag magpasakop sa mataas nga mga awtoridad, bangod wala sing awtoridad nga indi bangod sa Dios.” Ang “mataas nga mga awtoridad” amo ang nagaluntad nga sekular nga mga panguluhan.​—⁠Roma 13:⁠1.

¹⁵ Ginakilala ni Jehova nga tubtob indi pa bug-os nga napasag-uli ang iya pagginahom sa duta, ang mga gobierno sibil nagabuhat sing mapuslanon nga mga katuyuan. Nagabulig ini sila sa paghupot sing kahim-ong sa katilingban kag nagahatag sing lainlain nga mga serbisyo, lakip na ang pagrehistro sang mga kasal kag pagkatawo. (Ipaanggid ang Lucas 2:​1-5.) Gani ang mga Cristiano kinaandan nga “nakapadayon sing mahidaiton kag malinong nga pagkabuhi nga may bug-os nga pagkadiosnon kag pagkahanuot.”​—⁠1 Timoteo 2:⁠2.

¹⁶ Samtang ginahulat ang tion nga lubaron sang ginharian sang Dios ang mga palaligban tuhoy sa inaway, inhustisya kag pagpigos, ang mga Cristiano indi dapat ‘mamatok sa mga awtoridad’ sang mga gobierno sibil.  Kinahanglan nila bayaran sing bunayag ang ginapangayo nga mga buhis, tumanon ang mga kasuguan kag tahuron ang mga gumalahom. Bangod sining dalanon ang matuod nga mga Cristiano masami nga ginadayaw kag ginabuligan sang mga opisyales, kag malaka lang sila ginasilutan paagi sa “espada” nga ginagamit batok sa mga nagalapas sang kasuguan.​—⁠Roma 13:​2-7.

Relatibo nga Pagpasakop

¹⁷ Kon kaisa nagasinumpakilay ang mga kasuguan. Mahimo pangayuon sang gobierno sibil ang isa ka butang nga ginadumilian sang Dios. Ukon basi idumili sang kasuguan sibil ang isa ka butang nga ginasugo sang Dios sa mga Cristiano. Ano nian?

¹⁸ Natabo ang amo sini nga pagsumpakilay sang ang mga apostoles gindumilian sang mga gumalahom nga magbantala nahanungod sa ginbanhaw nga si Jesucristo. Basaha ang makapalig-on sing pagtuo nga rekord sa Binuhatan 4:​1-23; 5:​12-42. Bisan pa ginbilanggo kag ginsakit, wala mag-untat ang mga apostoles. Si Pedro nagsiling: “Dapat anay namon tumanon ang Dios subong gumalahom sangsa mga tawo.”​—⁠Binuhatan 5:⁠29.

¹⁹ Gani ang pagpasakop sang Cristiano sa mga awtoridad sang panguluhan isa ka relatibo nga pagpasakop. Ang iya una nga obligasyon amo ang pagtuman sa Supremo nga Awtoridad. Kon, bangod sini, magaantos sia sing silot, mahimo sia makabaton sing paumpaw sa pagkahibalo nga nahamuot ang Dios sa iya ginahimo.​—⁠1 Pedro 2:​20-23.

²⁰ Ang unang mga Cristiano nagdesisyon man sa isa pa ka butang nga nagdalahig sang ginsugo sang Dios kag sang ginapaabot sang Romanong panguluhan. Nahanungod ini sa pagsakdag ukon pagpalista sa Romanong hangaway. Nagsiling ang Dios nahanungod sa iya katawhan: “Ang ila mga espada salsalon nila nga mga punta sang arado kag ang ila mga bangkaw nga mga galab nga inughagbas.  Ang pungsod indi magbayaw sing espada batok sa pungsod kag indi na sila magtuon sing inaway.” (Isaias 2:​4; Mateo 26:52) Bangod sini, kon isugo sang Romanong panguluhan nga ang isa ka Cristiano magpalista sa hangaway ukon magsakdag sa iya mga inaway, magasumpakilay ang kasuguan ni Cesar kag ang iya sang Dios.

²¹ Gin-una man sang unang mga Cristiano ang kasuguan sang Dios sang ginsugo sila nga maghalad sing incienso sa pagkadios sang Romanong Cesar. Ayhan gindumdom sang iban nga ini nga buhat patriotiko. Apang ginapamatud-an sang maragtas nga ginkabig ini sang mga Cristiano nga isa ka dagway sang idolatriya. Wala sila nagpasugot nga magbuhat sing idolatriya sa bisan sin-o nga tawo ukon butang, bangod ginakilala nila nga ang ila debosyon iya ni Jehova. (Mateo 22:​21; 1 Juan 5:21) Kag sa baylo nga madalahig sa politika, bisan sa pagsinggit lamang sing idolatroso nga pagdayaw sa isa ka gumalahom, nagpabilin sila nga neutral agod mangin “indi bahin sang kalibutan,” subong sang ginsugo ni Jesus.​—⁠Juan 15:​19; Binuhatan 12:​21-23.

²² Batunon bala ninyo ang panghunahuna kag mga panuytoy sang Dios may kahilabtanan sa kasuguan? Ang paghimo sini magaamlig sa inyo batok sa madamong kasubo nga ginaantos sang mga tawo nga wala nagasapak sa mga kasuguan sang Dios nahanungod sa pagginawi kag sa moral. Kag indi kamo magaantos sing wala ginakinahanglan nga silot gikan sa nagaluntad nga mga sibil nga awtoridad. Apang ang panghunahuna sang Dios sa sini nga butang nagakahulugan, una sa tanan, sang pagkilala sa iya subong Supremo nga Gumalahom. Kon himuon ninyo ini sa idalom sang bisan ano man nga kahimtangan, nagakabagay kamo kon ang kasuguan sang ginharian sang Dios mangibabaw sa bug-os nga duta, sa dili na lang madugay.​—⁠Daniel 7:⁠27.

[Nota]

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

Ngaa dapat naton talupangdon kon paano naton tamdon ang mga kasuguan? (1-4)

Ano ang dapat naton kilalahon nahanungod sa mga kasuguan sang Dios? (5, 6)

Ano ang mga rason kon ngaa dapat naton tumanon ang kasuguan sang Dios batok sa “pakighilawas”? (7, 8)

Paano naton matuman ang kasuguan sang Dios nahanungod sa dugo? (9-11)

Ngaa dapat sundon ang Dios bisan pa nga nabutang sa katalagman ang aton kabuhi? (12)

Paano dapat tamdon sang mga Cristiano ang sekular nga mga panguluhan, kag ngaa? (Mateo 22:​19-21) (13-16)

Ano ang husto nga dalanon kon nagasumpakilay ang kasuguan sang Dios kag ang kasuguan sang panguluhan? Iilustrar. (17-21)

Ano nga pagtilaw ang ginaatubang naton karon? (22)

[Kahon sa pahin 167]

“Ang mahalungon nga pagrepaso sa tanan nga impormasyon nga matigayon nagapakita nga tubtob sadtong panahon ni Marko Aurelio [emperador kutob sadtong 161 tubtob 180 C.⁠E.], wala sing Cristiano nga nangin suldado; kag wala sing suldado, pagkatapos mangin Cristiano, ang nagpabilin sa serbisyo militar.”​—⁠“The Rise of Christianity.”