Kapitulo 8

Pagkabuhi sang Pamilya—Kon Paano Ikaw Magmadinalag-on

 Ang kalabanan nagaugyon nga ang pagkabuhi sang pamilya kag ang kalipay magkaupod. Sa isa ka surbey, 85 porsiento sang mga lalaki ang “nagapati nga ‘ang pagkabuhi sang pamilya’ importante kaayo agod makatigayon sing malipayon kag makaalayaw nga kabuhi.” Apang mahimo nga madamo kamo sang nakilala nga mga lalaki nga luyag magdiborsio. Dugang kag dugang nga mga babayi, ang luyag man magdiborsio agod tapuson ang mga pag-asawahay nga puno sing kataka, away ukon pagpigos.

² Indi naton mabag-o ang ginahimo sang iban. Apang dapat nga mangin interesado kita sa pagpauswag sa aton kaugalingon nga pagkabuhi sang pamilya, labi na sa kaangtanan sa ulot sang mag-asawa. Maayo ang mamangkot: ‘Kamusta ang kaangtanan nga ini sa akon puluy-an?’

³ Ang Manunuga amo ang Tagtukod sang kahimusan sa pamilya. (Efeso 3:​14, 15) Nag-aman sia sing praktikal nga laygay nga nakabulig sa madamo, madamo nga magtiayon nga makatigayon sing kadalag-an sa kabuhi sang pamilya. Ini man nga laygay magabulig sa inyo.

Praktikal nga mga Leksion Halin sa Nahauna nga Pag-asawahay

⁴ Sa nagabukas nga bahin sang Biblia, masapwan naton ang rekord kon paano ginsugdan sang Dios ang nahaunang tawhanon nga pamilya.  Pagkatapos matuga ni Jehova nga Dios ang nahauna nga tawo, si Adan, nagsiling Sia:

 “ ‘Indi maayo nga ang tawo mag-isa lamang. Himuan ko sia sing kabulig nga bagay sa iya.’ Kag ang gusok nga ginkuha ni Jehova nga Dios sa lalaki ginhimo niya nga babayi kag gindala sia sa lalaki. Nian ang lalaki nagsiling: ‘Ini karon tul-an sang akon katul-anan kag unod sang akon unod. . . .’ Busa bayaan sang lalaki ang iya amay kag ang iya iloy kag magahiusa sa iya asawa kag mangin isa sila ka unod.”​—⁠Genesis 2:​18, 22-24.

⁵ Talupangda nga ang nahauna nga pamilya wala magluntad bangod sang pagpamat-od lamang sang duha nga magkabuhi nga magkaupod. Gin-awtorisahan sang Dios ang pag-asawahay kag ginhiusa sila sa permanente nga pag-updanay. Sa atubangan sang labing mataas nga Awtoridad sa uniberso, ginbaton ni Adan si Eva agod mangin asawa.

 ⁶ Kon ginhimo sang lalaki kag babayi ang mga tikang nga kinahanglanon agod mahuman ang epektibo kag ginakilala nga pag-asawahay, hayag nga nagsumpaanay sila sa isa kag isa. (Genesis 24:​4, 34-67; Mateo 25:​1-10) Wala sing subong sina nga pagsumpaanay kon ang duha mag-updanay lamang nga wala makasal. Sa baylo, ang ila kaangtanan ginapatuhuyan sang Biblia nga “pakighilawas” ukon “panghilahi.” (Hebreo 13:4) Bisan pa silingon nila nga nagahigugmaanay sila, mahimo nga maguba ang ila kaangtanan sa ulihi bangod wala sing hanuot nga pagsumpaanay nga ginapakita sang Biblia nga importante katama. Halimbawa:

 Nagpaathag ang isa ka 34-anyos nga babayi: “Ayhan kinaraan ako kaayo, apang ang pagsumpaanay sa pag-asawahay labi nga nagahatag sa akon sing kasiguruhan. . . . Maayo ang akon pamatyag sang magsumpaanay kami kag namat-od nga magkabuhi sa kalibutan nga magkaupod.”

 Ginpahayag sang isa ka 28-anyos nga manunudlo ang iya natukiban: “Pagligad sang pila ka tuig, nabatyagan ko nga daw nagakabuhi ako nga wala sing bili. Ang pag-updanay nga [wala makasal] wala nagaaman sing sadsaran para sa palaabuton.”

 Sa pag-usisa niya, natukiban sang sosyologo nga si Nancy M. Clatworthy nga ang mga mag-asawa nga nagsumpaanay paagi sa pagpakasal kag wala mag-updanay bag-o makasal nakabatyag sing “labi nga kalipay kag pagkakontento.”

⁷ Ang rekord sang Biblia nahanungod sa nahauna nga pag-asawahay magabulig man sa aton nga likawan ang mga palaligban nga nagadalahig sa mga ginikanan kag mga ugangan. Suno sa isa ka manuglaygay sa pag-asawahay, ang mga palaligban nga ini amo ang pinakakinaandan. Apang bisan wala pa sadto sing mga palaligban sa mga ginikanan kag mga ugangan, ginsiling na sang Biblia ang nahanungod sa unang pag-asawahay: “Bayaan sang lalaki ang iya amay kag ang iya iloy kag magahiusa sia sa iya asawa.”​—⁠Genesis 2:⁠24.

⁸ Sa kinaandan, kalabanan sa aton nagahigugma sa aton mga ginikanan. Ginapalig-on man kita sang Biblia nga amanan sila sing materyal nga bulig kon magtigulang na sila, kon kinahanglanon. (1 Timoteo 5:​8; Deuteronomio 27:​16; Hulubaton 20:20)  Apang ginapadaku sang Kasulatan nga, kon magminyo, ang imo tiayon amo ang imo mangin pinakamalapit nga himata. Ang imo bana ukon asawa mangin amo ang una nga pagahigugmaon, atipanon kag konsultahon.

⁹ Ini nga panimuot magapugong sa isa nga minyo nga ‘magpauli’ sa mga ginikanan kon may problema. Kag nagabulig ini sa mga ginikanan nga hangpon nga, kon makasal na, ang ila mga anak ‘nagabiya’ kag nagahuman sing independiente nga mga pamilya, walay sapayan nga mahimo ginapangayo sang batasan ukon panguwarta nga magapuyo sila sing makadali nga kaupod ukon malapit sa ila mga ginikanan. Nagakaigo para sa mga anak nga pabilihan kag mahimo makabenepisyo sa kaalam kag eksperiensia sang ila mga ginikanan. (Job 12:​12; 32:​6, 7) Apang ang ginasiling sang Genesis 2:​24 isa ka paandam batok sa pagtinguha sang mga ginikanan nga dumalahan ukon pahilabtan ang pagkabuhi sang ila minyo na nga mga anak. Huo, ang pag-aplikar sa sini nga laygay sang Biblia makaamot sa kalipay sang pag-asawahay.

Pila ka Tiayon?

¹⁰ Makita man naton gikan sa rekord sang Genesis nga ginhatagan sang Dios si Adan sang isa lamang ka asawa. Sa iban nga kultura, ang isa ka lalaki ginapahanugutan sa pagtigayon sang madamong asawa. Apang nagadul-ong bala ang poligamya sa kalipay sang pamilya? Sa kabaliskaran, ginapakita sang eksperiensia nga masunson ini nagadul-ong sa tuman nga pagpangimon ukon pagpaindisanay, lakip na ang maltrato sa mas tigulang nga asawa. (Hulubaton 27:4; Genesis 30:⁠1)  Ang poligamya kag ang pagdiborsio nagluntad anay sa tunga sang dumaan nga mga Hebreo. Walay sapayan nga ginpahanugutan yadto sang Dios, ginhatagan niya ang mga Esraelinhon sing kasuguan agod punggan ang tuman nga pag-abuso. Apang, sang ginhinun-anunan ang bagay nga ini, ginpadaku ni Jesus ang kabubut-on sang Dios subong sang ginpakita sa Genesis. Sang ginpamangkot nahanungod sa diborsio sa lainlain nga kabangdanan, si Jesus nagsiling:

 “Wala bala ninyo mabasahi nga ang nagbuhat sa ila sa ginsuguran nagbuhat sa ila nga lalaki kag babayi, kag nagsiling, ‘Bangod sini, bayaan sang lalaki ang iya amay kag iloy kag maghiusa sa iya asawa . . . ’? Busa, ang gintingob sang Dios dili pagbulagon sang tawo. . . . Bangod sang katig-a sang tagipusuon [sang mga Hebreo], si Moises [sa kasuguan sang Dios] nagtugot sa inyo sa pagbulag sa inyo mga asawa, apang kutob sa ginsuguran indi amo sini. Nagasiling ako sa inyo nga ang bisan sin-o nga magbulag sa iya asawa, kon indi bangod sa pagpakighilawas, kag magpangasawa sang iban nagapanghilahi.”​—⁠Mateo 19:​3-9.

¹¹ Gin-athag ni Jesus nga ang talaksan para sa iya mga sumulunod indi ang poligamya, kundi ang pagtigayon sing isa lamang ka tiayon, katulad sang ginhimos sang Dios sa ginsuguran. (1 Timoteo 3:⁠2) Ang pagkilala sa kaalam kag awtoridad sang Dios sa bagay nga ini isa ka tikang padulong sa kalipay.

¹² Amo man sini tuhoy sa ginsiling ni Jesus nahanungod sa diborsio. Kon ang pagpakigdiborsio tuman kahapos, nagalapnag ang diborsio. Amo sina ang makita naton sa karon. Apang ginakabig sang Dios ang pag-asawahay subong permanente. Matuod, ginsiling ni Jesus nga kon ang isa ka tiayon nakasala sing “pakighilawas” (Greigo, porneia, nga nagakahulugan sang sobra seksuwal nga imoralidad), sa amo nangin “isa ka unod” sa iban nga tawo, ang walay sala nga tiayon mahimo makadiborsio kag magminyo uli. Apang, luwas sini ginatamod sang Dios ang mag-asawa subong nahiusa sang permanente.  Busa yadtong nagakilala sang awtoridad sang Dios sa bagay nga ini may mas daku nga rason nga palig-unon ang ila pag-asawahay kag landason ang bisan ano man nga mga palaligban. (Manugwawli 4:​11, 12; Roma 7:​2, 3) Busa, sa baylo nga magtuga sing kasubo, ini nga pagtamod isa ka bulig sa pag-agom sing kadalag-an sa pag-asawahay. Ginpamatud-an ini sang eksperiensia.

 ¹³ ‘Apang,’ mahimo isiling sang iban, ‘ang pila ka mag-asawa may madamo nga palaligban, ukon ang magtiayon wala gid naga-ugyunay.’ Ano karon? May pila ka praktikal nga bagay nga sarang naton matun-an sa Biblia.

Ang Bana nga Tunay nga Nagahigugma sa Iya Asawa

¹⁴ Ang isa ka sekreto sa kadalag-an sang pamilya amo ang kon paano ginatamod kag ginatrato sang bana ang iya asawa. Apang sin-o ang makasiling kon diin ang labing maayo nga paagi? Makabulig liwat sa aton ang ginasiling sang Biblia nahanungod sa nahauna nga pag-asawahay. Ginasiling sang rekord nga gingamit sang Dios ang isa ka bahin sang kaugalingon nga lawas ni Adan agod makahimo sang tiayon para sa iya. Sang ulihi ginpasangkad sang Biblia ang bagay nga ini:

 “Dapat HIGUGMAON sang mga bana ANG ILA MGA ASAWA SUBONG ILA KAUGALINGON NGA MGA LAWAS. Ang nagahigugma sang iya asawa nagahigugma sang iya kaugalingon, kay walay tawo nga nagadumot sang iya kaugalingon nga unod; kundi nagasagod kag nagaamlig sini, subong nga si Cristo man sang kongregasyon.”

 Pagkatapos nga makutlo ang Genesis 2:​24, si Pablo nagpadayon: “Ang tagsatagsa sa inyo maghigugma sang iya asawa subong sang iya kaugalingon.”​—⁠Efeso 5:28-33.

¹⁵ Mahimo nga ginapensar sang iban nga lalaki nga dapat sila mangin mapintas ukon mabugnaw sa pagpakig-angot sa ila asawa. Apang ang Awtor sang pag-asawahay nagasiling nga dapat higugmaon sing hanuot sang lalaki ang iya asawa kag ipakita ina nga gugma. Agod mangin tunay nga malipayon, dapat mapat-od sang babayi nga ginahigugma sing tunay.

¹⁶ Ang ‘pagsagod kag pag-amlig sang bana sa iya asawa subong sang iya kaugalingon’ nagadalahig sang iya pagtinguha nga mangin isa ka maayo nga manug-aman. Apang indi sia dapat mangin tuman kasako sa trabaho sa amo malipatan niya ang maghinguyang sing panahon upod sa iya asawa kag magpakita sing mainit nga interes sa iya subong persona.  Dugang pa, wala sing normal nga tawo, bisan pa nagakaugot, ang nagadumot ukon nagapintas sang iya kaugalingon nga lawas. Gani ginadumili sang Biblia sa lalaki ang maakig sing sobra sa iya asawa.​—⁠Salmo 11:5; 37:⁠8.

¹⁷ Ang una nga babayi ginhimo agod mangin ‘kabulig sa iya bana.’ (Genesis 2:18) Nahibaluan sang Dios nga magkatuhay ang pagkahuman sang lalaki kag sang babayi. Matuod ini tubtob sa karon. Kinaandan na nga tuhay ang babayi sa lalaki sa ila mga kinaiya kag mga pamaagi. Basi ang lalaki mas desidido, ang babayi mahimo mas mabinatason. Mahimo nga mas mahuyugon ang mga babayi sa mga grupo, ang mga lalaki mahimo mas mahuyugon mag-isahanon. Basi mas estrikto sa oras ang lalaki, ang babayi naman “wala maayo nagakabalaka” sa oras. Ang komento sang Biblia sa pagtuga sang Dios kay Eva subong “kabulig” magabulig sa mga lalaki nga hangpon inang mga kinatuhayan.

¹⁸ Ginlaygayan ni apostol Pedro ang mga bana nga ‘magkabuhi suno sa ihibalo sa ila mga asawa, nga nagahatag sing dungog sa mga babayi subong sang maluya nga suludlan.’ (1 Pedro 3:⁠7) Ina nga “dungog” nagalakip sa paghangop sa tuhay nga mga naluyagan sang asawa. Basi mahuyugon ang lalaki sa hampang, apang basi luyag magwindow-shopping ang iya asawa ukon magtan-aw sang ballet. Ang mga huyog sang asawa subong ka makatarunganon sangsa iya nga bana. Ang paghatag sing dungog nagakilala sina nga mga kinatuhayan.

¹⁹ Ang modo sang asawa, nga nagakaapektuhan sang iya pamulanon, mahimo kon kaisa magpalibog sa bana, kag bisan sa asawa mismo. Apang makaamot sia sa kalipay nila nga duha kon mangin mahangpunon sia kag ‘magkabuhi upod sa ihibalo sa iya.’ Masami ang kinahanglan gid niya amo ang mahigugmaon nga hakos samtang ginasugilanon sia sang iya bana sa isa ka mahigugmaon nga paagi.

Ang Babayi nga Nagatahod sa Iya Bana

²⁰ Sanglit dapat man nga himuon sang babayi ang iya katungdanan  agod mangin malipayon ang pamilya, ang Manunuga nagahatag man sing panuytoy para sa mga asawa.

²¹ Pagkatapos mahambalan ang mga bana nga higugmaon ang ila mga asawa, ang Biblia nagadugang: “Sa pihak nga bahin ang asawa dapat may hanuot nga pagtahod sa iya bana.” (Efeso 5:33) Sa nahauna nga pag-asawahay, may mga bagay nga dapat kuntani magtiklod kay Eva nga magpakita sing pagtahod sa iya bana. Si Adan ang una nga gintuga. May labi sia nga ihibalo kag inagihan sa kabuhi, lakip na ang pagbaton sang mga direksion halin sa Dios.

²² Apang kamusta ang mga pag-asawahay karon? Kon panikasugan sing hanuot sang isa ka bana nga iaplikar ang mga laygay sang Biblia nga bag-o lang ginhambalan, mahimo gid nga makapahulag ini sing pagtahod sa bahin sang iya asawa. Bisan nga ang babayi mahimo maglabaw sa pila ka paagi, ukon nga magkulang ang lalaki, may rason agod pauswagon ang pagtahuray​—⁠bangod sa pagtahod sa kahimusan sang Dios, nga sa sini isa ka bahin ang pamilya. Nagsulat si apostol Pablo:

 “Ang mga asawa magpasakop sa ila mga bana nga sa Ginuo, bangod ang bana amo ang ulo sang asawa subong nga si Cristo amo ang ulo sang kongregasyon.”​—⁠Efeso 5:​22, 23.

²³ Wala ini nagakahulugan nga ang lalaki mangin isa ka diktador nga nakahibalo sang tanan sa pamilya. Mangin kabaliskaran ina sa mahigugmaon, mapatugsilingon, mahangpunon nga halimbawa ni Cristo. Ginalaygayan sang Dios ang mga asawa nga sundon ang pagpangulo sang ila mga bana. Sa importante nga mga desisyon sa pamilya mahimo maghambalanay ang mag-asawa, subong sang nagaangutay nga bahin sang isa ka lawas. Apang ang lalaki amo ang una nga may salabton sa Dios tuhoy sa pamilya.​—⁠Colosas 3:​18, 19.

 ²⁴ Ginapakita sang eksperiensia nga makatarunganon ang ginasiling sang Biblia nahanungod sa sini. Samtang ginapanikasugan sang asawa nga matigayon ang paghigugma kag pag-atipan sang iya bana, kag nagasalig sa iya para sa panuytoy sa mga palaligban sa pamilya, masami masapwan niya nga mas handa ang iya bana sa pag-abaga sa responsibilidad kag sa pagtuman sa sini sa mahigugmaon nga paagi.​—⁠Hulubaton 31:​26-28; Tito 2:​4, 5.

Pagbuligay Agod Magmadinalag-on ang Pamilya

²⁵ Ang komunikasyon isa ka importante nga bagay nga masami wala sa madamo gid nga pamilya. Amo sini ang napanilagan sang isa ka social scientist: “Kalabanan sa mga mag-asawa ang wala nagapamati sa isa kag isa, gani madamo ang nagailinaway subong resulta.” Kinaugali lamang nga maugot, mapaslawan kag masubuan kita sa aton pagkabuhi. Paano naton ini mapunggan agod indi makahalit sa aton pag-asawahay? Makabulig ang maayo nga komunikasyon. Maghalong nga indi ini pagpasapayanan, basi masapwan ninyo nga samtang nagadugay nagalaka kag nagalaka ang inyo paghambalanay.

²⁶ Pauswaga ang komunikasyon. Ginahimo bala ninyo nga batasan nga hambalan ang inyo mga hilikuton kag mga ginabatyag? Sa masami tuman sa aton kasako sa paghambal amo kon ngaa indi na naton mabatian ang ginasiling sang iban. (Hulubaton 10:19, 20; Santiago 1:​19, 26) Sa baylo nga maghulat lamang sang kahigayunan nga makasal-ot hambal, mamati, tinguhai nga makahangop, ayhan nagasabat sing, ‘Ang buot mo silingon . . . ?’ ukon, ‘Nagakahulugan bala nga . . . ?’ (Hulubaton 15:​30, 31; 20:5; 21:28) Ang bana ukon asawa nga hanuot nga nagapamati sa mga ideya ukon ginabatyag sang tiayon indi magahulag sa paagi nga makinaugalingon ukon dimapasibusibuon.

²⁷ Ang komunikasyon mangin labi ka mapuslanon kon ginahambalan sang magtiayon ang ila mga palaligban sa kapawa sang laygay sang Biblia. Halimbawa, ang isa ka maayo nga sadsaran sa paghambalanay nahanungod sa kinitaan sang pamilya masapwan sa 1 Timoteo 6:6-10, 17-19 kag Mateo 6:​24-34.  Madamo nga Makasulatanhon nga laygay nahanungod sa kinaandan nga mga bahin sang pagkabuhi sang pamilya ang masapwan sa libro nga Making Your Family Life Happy.⁠ a

²⁸ Sanglit ang laygay sang Biblia naghalin sa labing maayo nga awtoridad sa pag-asawahay kag pagkabuhi sang pamilya, si Jehova nga Dios, makatarunganon paabuton nga, kon mapainubuson kag mapinadayunon ­naton nga ginaaplikar, makabulig ini sa aton nga matigayon ang kadalag-an. Linibolibo ka Cristianong mag-asawa sa bug-os nga globo ang nakahimo sini upod ang malipayon nga resulta sa ila pag-asawahay.

[Mga nota]

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

Paano naton mahimo nga labi nga magmadinalag-on ang pagkabuhi sang pamilya? (1-3)

Ano nga bahin ang ginakuha sang pagsumpaanay sa nahaunang pag-asawahay, kag ngaa importante ini? (4-6)

Ano ang matun-an naton gikan sa nahauna nga pag-asawahay nahanungod sa mga ginikanan kag mga ugangan? (7-9)

Anong praktikal nga leksion nahanungod sa kadamuon sang asawa ang matun-an naton sa Genesis? (10, 11)

Ano nga pagtamod ang ginapalig-on sang Biblia nahanungod sa diborsio? (12, 13)

Paano maaplikar sang mga bana ang laygay sang Biblia para sa ila? (14-16)

Paano dapat tamdon sang bana ang “pagkakabulig” sang iya asawa? (17-19)

Ginapalig-on sang Biblia ang isa ka asawa nga magtigayon sing anong pagtamod sa iya bana? (20-22)

Ngaa makasalig ang mga asawa nga makabulig ini nga laygay? (23, 24)

Ano ang papel sang komunikasyon sa kadalag-an sang pamilya? (25-28)

[Kahon sa pahina 80]

“Subong may asawa,” paathag sang isa ka lalaki gikan sa nakatundan nga Estados Unidos, “natigayon ko ang tanan nga gusto ko sa materyal​—⁠matahom nga balay, mga kotse, mga lantsa kag kabayo. Apang ining mga butang wala makahatag sa akon sing kalipay. Ang akon asawa indi interesado sa mga naluyagan ko. Permi kami nagaaway. Nanigarilyo ako sing marijuana agod mangin malinong ang akon hunahuna.

“Ginhinguyang ko ang kalabanan sang akon talipuspusan nga semana sa pagpangayam malayo sa amon. Subong man, masunson ako magbiyahe tungod sa akon trabaho. Nagdul-ong ini sa makihilahion nga kabuhi. Abi ko indi ako palangga sang akon asawa, gani nakigbulag ako kag nakig-upod sa lainlain nga mga babayi tubtob nga ang akon kabuhi daw wala na sing pasingadtuan.

“Sa sini nga tion nga nagbulubasa ako sang Biblia. Ang Efeso kapitulo singko nagkombinse sa akon nga magbalik sa akon asawa. Narealisar ko nga indi sia mapinasakupon, ni nanguna ako sing maayo. Apang sang magbiyahe liwat ako sang masunod nga semana nakapanglahi uli ako.”

Ginpanugda sa iya sang isa ka abyan nga kon matuod gid nga interesado sia sa Dios, mabuligan sia sang mga Saksi ni Jehova. Nagpadayon sia: “Nakabulig matuod ang mga Saksi. Isa sang mga manugtatap sa kongregasyon ang naghinguyang sang tion agod sa pagtuon sa Biblia upod sa akon. Bangod sang daku nga pagbag-o sa akon kabuhi, nagtuon man ang akon asawa. Karon sa nahauna nga tion malipayon na ang amon pamilya, kag bisan ang amon duha ka anak nga babayi nakamutik man sa mga pagbag-o. Indi malaragway ang kalipay nga naagom namon nga mag-asawa bangod sang pag-aplikar sang Biblia sa amon kabuhi.”