Kapitulo 1

Posible Gid Bala ang Malipayon nga Kabuhi?

 “Kanami gid ang mabuhi!” Amo sina ang pamatyag sang isa kon malipayon sia. Apang kon realistiko kita, nahibaluan naton nga indi amo sina pirme ang kabuhi. May yara mga problema. Daw tuman ini kadamo kag tuman kabug-at amo kon ngaa ang matuod nga kalipay daw isa lamang ka damgo. Dapat bala nga amo sina?

² Nahibaluan mo nga ang malipayon nga kabuhi ginahuman sang madamo nga kabangdanan. Agod malipay sa pagkabuhi kinahanglan naton ang bastante nga pagkaon, kag bastante nga panapton. Kinahanglan naton ang puluy-an diin makatigayon kita sing proteksion kag kapahuwayan. Apang mga panguna lamang ini nga mga butang. Ang matahom nga paghiliupod kag maayong panglawas importante man.

 ³ Apang bisan pa yadtong may madamo sining mga butang nagapangita gihapon sang matuod nga kalipay. Ang sahi sang trabaho nga ginahimo sang isa, ukon ang mga kahimtangan sang iya ginaobrahan, mahimo magadula sang iya pagkakontento. Subong man, sa madamong mga pamilya yara ang pagsumpakilay sa ulot sang bana kag asawa ukon sa ulot sang mga ginikanan kag mga kabataan. Indi naton mapasapayanan nga yara sa tagsa sa aton ang posibilidad nga magbalatian ukon ang hinali nga kamatayon. Nagapati ka bala nga posible landason ini kag ang iban pa nga mga problema sa amo matigayon naton ang matuod nga kaayawan? May rason nga patihan ina. Apang agod matigayon sang isa ang malipayon nga kabuhi, kinahanglan niya anay matigayon ang bagay nga wala sa tanan​—⁠ang rason sa pagkabuhi.

⁴ Ang imo kabuhi dapat nga may kahulugan agod tunay nga magmalipayon ka. Sa iya libro nga The Trans­par­ent Self, si Propesor S.M. Jourard nagsulat:

 “Ang tawo nagakabuhi tubtob mabatyagan niya nga ang iya kabuhi may kahulugan kag balor kag tubtob nga may rason sia agod mabuhi . . . Sa tion nga indi na mabatyagan sang tawo ang kahulugan, balor kag paglaum, magauntat sia sa pagkabuhi; magasugod sia nga mapatay.”

 Ginakilala ini bisan sa industriya. Ang report sa Can­ada tuhoy sa indi pagtrabaho nagkomento:

 “Ang mga tawo nagapangita sing kahulugan sa ila kabuhi kag wala na nagakalipay subong mga walay pulos kag walay dungog nga mga bahin sa makinarya sang katilingban.”​—⁠Atlas World Press Review.

⁵ Amo ini ang rason kon ngaa madamo nga manggaranon ang indi gid malipayon. Ti, huo, nagakaon sila, nagatulog, may pamilya kag nagaagom sing pila ka kalipayan kag kasulhay sa kabuhi. Apang mahimo nga nahibaluan nila nga matuod man ini sa mga kasapatan. Gani kapin pa sa sini ang ginakinahanglan sa kabuhi.

⁶ Bisan ang malawig nga kabuhi indi amo ang sabat. Madamong mga tigulang ang nakahibalo suno sa eksperiensia nga ang malawig nga kabuhi nga wala sing pagbatyag nga may hinimuan ukon nga ginakinahanglan makatalaka. Nakita mo bala ina?

⁷ Ang pagkawalay makatarunganon nga rason sa pagkabuhi masapwan indi lamang sa mga tigulang nga tawo. Ginpakita sang isa ka surbe nga ginhimo sang Daito Bungka University sa Japan nga, sa 1,500 ka estudyante sa hayskul, 50 porsiento sa mga babayi kag 34 porsiento sa mga lalaki ang nakahunahuna na nga maghikog. Ngaa? Ang nahauna nga rason nga ginhatag amo ang “pagkawalay kahulugan sing kabuhi.” Kag tuhay ayhan ang kahimtangan sa Europa, sa Amerika kag sa Aprika? Ginapakita sang bug-os kalibutan nga pag-uswag sing paghikog nga dugang kag dugang nga mga tawo ang indi malipayon kag natak-an na sa kabuhi.

 ⁸ Mahimo nga indi amo sina ka grabe ang aton kahimtangan. Mahimo nga nasapwan naton nga matigayon pa ang pila ka kalipay walay sapayan sang aton mga problema. Apang, indi naton malikawan nga mamangkot, May matuod gid bala nga kahulugan ang kabuhi? Paano ayhan ako magmalipayon sing dayon?

⁹ Mga siniglo na ang nagligad ginsurbe sang isa ka hari ang madamo nga paninguha sa kabuhi​—⁠ang pagtigayon sing pamilya, pagtigayon sing manggad, pagpauswag sang edukasyon, pagkaon sang manamit nga pagkaon kag pagpatindog sang matahom nga mga tinukod. Daw makalilipay ina nga mga butang. Apang natukiban niya nga mahimo man ini magdul-ong sa daku nga problema. Namangkot sia:

 “Ano ang natigayon sang isa ka tawo tungod sang iya lakas nga pagpangabudlay kag tungod sa panikasog sang iya tagipusuon nga sa sini nagapangabudlay sia sing lakas sa idalom sang adlaw? Sa iya bug-os nga adlaw ang iya pagtrabaho nagakahulugan sing mga kasakit kag kaakig, kag sa kagab-ihon man ang iya tagipusuon wala nagahigda. Ini man walay pulos.”⁠ a

¹⁰ Ang pagkawalay pulos sini ginpadaku sang ulihi sang ginlaragway niya kon ano ang nagahulat sa isa sa  tapos sang pila ka tuig sing pagkabuhi​—⁠nagapigaw nga panulok, maluya nga mga butkon kag mga batiis, gabok ukon ungabon nga ngipon, indi maayo nga pagtulog kag sa ulihi kamatayon.⁠ b

¹¹ Busa, bisan ginabatyag naton nga may yara kalipay sa kabuhi, may yara man makalilibog nga mga pamangkot nga nagadalahig sa aton tanan. Labi na gid karon. Ngaa? Ti, ang editor nga si Vermont Royster nagkomento nga sa sulod sing kubos lamang sa 50 ka tuig napasangkad sing daku sang mga tawo ang ila ihibalo kag teknikal nga ikasarang, apang nagdugang sia:

 “Yari ang makatilingala nga bagay. Sa pagbinagibnag mismo sa tawo, sang iya mga problema, sang iya lugar sa uniberso, diutay pa lang ang aton nalab-utan sangsa magsugod ang panahon. Indi pa naton gihapon masabat ang mga pamangkot kon sin-o kita kag kon ngaa yari kita diri kag kon diin kita nagapadulong.”​—⁠Science Digest.

¹² Sa pagkamatuod, mahimo lamang nga indi pagsapakon sang isa ina nga mga pamangkot kag ‘magkalipay sa kabuhi.’ Madamo ang masiling tuhoy sa pagsapo sa kalipay walay sapayan sang mga problema sa kabuhi. Apang indi realistiko ang magkabuhi sing pakunokuno lamang.⁠ c Ang aton kabuhi makatigayon sing kahulugan kag sing sadsaran sang kalipay kon mahangpan naton “kon sin-o kita kag ngaa yari kita diri kag kon diin kita nagapadulong.” Mahimo bala naton ina?

¹³ Masami nga ginasiling sang mahunahunaon nga mga tawo nga ang mga sabat nasandig sa panguna nga pamangkot,  ‘Nagaluntad bala ang Dios?’ Kon may Dios, makatarunganon nga nahibaluan niya kon diin kita maghalin, kon ngaa yari kita diri kag kon diin kita nagapadulong. Dapat nga nahibaluan man niya kon ngaa nagaluntad ang kalautan, kon bala matapos ini, kag kon amo, paano. Kag dapat nga nahibaluan niya kon ano ang sarang naton mahimo agod himuon ang aton kabuhi nga mas malipayon kag mas makahulugan. Busa, ‘Nagaluntad bala ang Dios.?’

[Mga nota]

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

Ano ang kinahanglan agod magmalipayon sa kabuhi? (1-10)

Ano nga mga pamangkot ang dapat naton atubangon nahanungod sa kabuhi, kag paano nadalahig ang pagpati sa Dios? (11-13)

[Kahon sa pahina 7]

‘MAY BILI PA BALA ANG KABUHI?’

Si Michelle, isa ka babayi nga Pranses, nagsiling nga ginbiyaan niya ang puluy-an kag komunidad “agod makapalagyo gikan sa salimpapaw nga kalibutan kag sa kapaslawan nga nagapalibot sa akon.” Pagkatapos​—⁠

“Nadalahig ako sa imoralidad, droga kag malain nga mga kaupdanan. Ginpangita ako sang kapulisan kag sang Interpol. Diutayan lang ako mabiktima sang mga nagabaligya sang mga babayi. Sa akon pagsulusaylo sing mga duog agod pangitaon ang sabat sa kon ngaa nagaluntad kita, nakapakig-angot ako sa lainlain nga mga sekta. Apang ang kabuhi daw wala na sing bili. Nabatyagan ko nga wala ako sing pulos kag gusto ko na lang nga mapatay.”

[Kahon sa pahina 9]

ISA KA NAGUMON NGA TAWO

Ang isa ka tawo sa Japan nga si Yamamoto nanugiron:

“Samtang nagahanda para sa isa ka pasinawan sa pagsulod sa kolehiyo sang nagligad nga pila ka tuig, daku nga panahon ang ginhinguyang ko sa pagpamalandong nahanugod sa kahulugan kag katuyuan sang kabuhi. Sa akon labi nga pagtuon sa mga libro sang pilosopiya, labi pa gid nga napaslawan ako. Sang makapasar ako sa pasinawan, nag-entra ako sa isa ka partido politika. Apang sang nakita ang tanan nga kalautan sa palibot nakon, nag-atubang ako liwat sang pamangkot, ‘Ano bala ang katuyuan sang kabuhi?’ ”

Wala niya masapwan ang makaalayaw nga mga sabat sa mga pilosopiya sang tawo, nga wala man makalubad sa mga problema sang katawhan. Wala man ginpakita sang iya pagtuon sa maragtas ukon sang iya eksperiensia sa politika nga ang sabat mahatag sang bisan ano man nga panguluhan sang tawo. Gintilawan sang mga tawo ang tanan nga sahi sang panguluhan, apang wala gihapon masabat ang pamangkot nahanugod sa kahulugan sang kabuhi. Ang Hapon nga tawo nagdugang sa pagsiling:

“Nagkabuhi ako sing patuyang, bangod gihapon sing pagkawalay paglaum. Apang nadiparahan ko sang ulihi ang kabuangan sini. Sang ulihi nasapwan ko nga ang sabat sa akon madugay na nga makapagumon nga pamangkot nahanungod sa rason ukon sa katuyuan sang kabuhi nasandig sa kon bala ang Dios nagaluntad ukon wala.”

 [Retrato sa pahina 4]