Kapitulo 5

Sarang Ninyo Malandas ang mga Problema sa Kabuhi

 “Ang kabuhi puno sing mga problema,” siling sang mga tawo. Mahimo nga magaugyon ka.

² Madamo ang ginatublag sang problema sa kuwarta​—⁠mga kautangan, implasyon, pagkawalay kalig-unan sa trabaho, ukon sang pagpangita sing desente nga ilistaran. Kinaandan na ang grabe nga mga problema sa pag-asawahay kag pamilya. Ang sekso, alak ukon droga mga problema man sang madamo nga pamatan-on. Sa bahin sang mga tigulang, ang pagluya sang panglawas nagadala sing mga kabudlayan. Ini tanan nagadala sing makahalalit nga kahuol sa emosyon.

 ³ Daw ano ka madinalag-on ang pag-atubang mo sa mga problema sa kabuhi? Maathag nga ginapakita sang mga report tuhoy sa lapnag nga pagkanapung-awan kag paghikog nga madamo ang indi sarang makabatas. Apang minilyon ang nakapabilin nga malig-on sa atubangan sang mga kabudlayan. Ngaa?

⁴ Natun-an nila ang magsandig sa laygay sang Manunuga sang katawhan nga masapwan sa Biblia. Walay sikologo, manuglaygay sa pag-asawahay, ukon manuglaygay sa mga pamantalaan ang may ihibalo tuhoy sa kabuhi labaw sangsa Dios. Sia ang nagtuga sa nahaunang tawo, gani may sibu sia nga ihibalo tuhoy sa aton pisikal, mental kag emosyonal nga pagkahuman. (Salmo 100:​3; Genesis 1:27) Labaw sangsa kay bisan sin-o malip-ot sing kabuhi nga tawo, nahibaluan ni Jehova ang yara sa aton tagipusuon kag kon ngaa ginahimo naton ining mga butang.​—⁠1 Samuel 16:⁠7.

⁵ Dugang pa, nahangpan niya sing labi ang mga problema nga ginaatubang naton sa sining kalibutan. Indi lamang sa sulod sang pila ka tuig, kundi kutob pa sang gintuga ang nahauna nga tawo, nakita na ni Jehova ang mga problema sang katawhan​—⁠ang tanan-tanan. Ginasugiran kita sang Biblia: “Gikan sa langit nagtamod si Jehova, ginatan-aw niya ang tanan nga anak sang mga tawo. . . . Nagatamod sia sa tanan nga pumuluyo sang duta. . . . Nga nagapatugsiling sa tanan nila nga binuhatan.” (Salmo 33:​13-15) Nagakahulugan ina nga nahibaluan niya ang madinalag-on kag indi madinalag-on nga pag-atubang sa bisan ano nga problema naton.

⁶ Sing maalwan, ginapaposible niya nga makabenepisyo kita sa iya mga ihibalo kag mga eksperiensia. Ang Biblia nagaunod sang iya laygay, nga ginsulat sa paagi nga nagakaigo sa aton mga kinahanglanon ano man ang aton mga kahimtangan sa kabuhi, diin man kita nagapuyo.  Subong sang ginasiling sang Salmo 19:​7-11: “Ang kasuguan ni Jehova himpit, nga nagapahauli sang kalag. Ang pahanumdom ni Jehova malig-on, nga nagapaalam sa bunayag.”

⁷ Binagbinagon naton sing makadali kon paano inang pahanumdom makabulig sa isa sa paglandas sa duha ka mabug-at personal nga problema, nga amo, ang sobra nga kahuol kag kapung-aw. Pagkatapos mabinagbinag ang praktikal nga bulig sang Biblia tuhoy sa sini, usisaon naton ang iban sa kinaandan nga mga problema​—⁠ang nahanungod sa kuwarta, pag-asawahay kag mga droga.

Paano Nimo Landason ang Kahuol?

⁸ Pila lamang ang makasiling nga wala gid sila makaagi sing malubha nga kahuol. Samtang nagadaku ang aton indibidwal nga mga problema​—⁠sa kuwarta, sa pamilya, sa sekso kag krimen​—⁠labi pa gid nga nagalala ang kahuol. Ang report sang isa ka pamantalaan sining karon lang nagasiling nga ang labing maayo nga palatandaan sang panahon naton indi ang isa ka paagi sang pagginawi ukon estilo sang pamayo. Ini amo ang “daku nga pagbatyag sang kahuol.”

⁹ Nahibaluan bala ninyo nga ang kahuol sarang makapalip-ot sang inyo kabuhi? Talupangda:

 “Ginatawag subong ang ‘Manugpatay sang Ikaduha ka Pulo ka Siglo,’ ang kahuol panguna nga nagahalin sa sikolohiko nga mga kinahanglanon sang karon nga kabuhi. Ang pisikal nga mga balatian nga ginatuga sini amo ang kabangdanan karon sang madamo nga mga naospital kag nagakapatay tuigtuig​—⁠sa dimagkubos sa minilyon-milyon.”​—⁠To the Point, magasin sang balita sa Aprika.

 “Ang grabe ukon nagadugay nga kahuol sarang maghimo sa lawas nga madali malatnan sang mga balatian halin sa sakit sa panit kag sang kinaandan nga kataro tubtob sa atake sa tagipusuon kag kanser.”​—⁠The Wall Street Journal, E.U.A.

 Bisan ang wala pa mabun-ag nagakaapektuhan. Ang kahuol sa mga nagabusong, ayhan bangod sa pag-away sang mga mag-asawa ukon sa kahadlok nga madulaan sing trabaho, sarang makatuga sing pisikal, mental kag emosyonal nga halit sa lapsag sa taguangkan.

¹⁰ Ang kahuol makahalalit man bangod nagatuga ini sing iban pa nga mga problema. Bangod sini  madamo ang indi makatrabaho sing maayo nga nagapalala sang ila problema sa kuwarta. Nagadul-ong ini sa kasingki, pati na sa mga mag-asawa. Ang isa ka bana nagsulat:

 “Kada adlaw labi pa gid nga nagainit ang akon ulo kag nangin nerbioso ako. Daw luyag ko nga buyayawon ang tanan kag masami nga ang akon asawa ang nagakaukpan. Daw nangin dimabinatyagon ako, apang wala man ini sing may nahatag nga kaayuhan.”

¹¹ May mga kahuol nga normal sa kabuhi, kag indi pirme malain. Ang pagbugtaw kon aga nagadalahig sing kahuol, subong man ang pagtan-aw sing hampang nga basketball. Ang malain amo ang sobra kag nagadugay nga kahuol (ukon, paghimud-os). Sa pagkamatuod, madamo nga butang nga nagaipit sa aton ang daw sa indi malikawan, nga nagadalahig sa iban nga tawo ukon mga kahimtangan sa kaugalingon naton nga pagkabuhi. Apang, may mahimo bala kita nahanungod sa makahalalit nga kahuol? Kon malandas naton ini sing madinalag-on, mahimo nga mabuhinan ang iban nga mga problema, subong sang pila nga nagaapektar sa aton panglawas.

¹² Ang isa ka sekreto sa paglandas sa kahuol amo ang ginhatag sang isa ka lalaki nga kilala sa bug-os nga kalibutan subong isa sa labing daku nga manunudlo nga nagkabuhi, si Jesucristo. Sang ginpamangkot sia kon diin ang labi ka importante sa tanan nga kasuguan sang Dios, nagsabat si Jesus: ‘Dapat mo higugmaon si Jehova sa bug-os mong tagipusuon, kalag, kag hunahuna. Kag dapat mo higugmaon ang imo isigkatawo subong sang imo kaugalingon.’ (Mateo 22:​37-39) Iaplikar ninyo ini kag mabuligan kamo nga malandas ang kahuol.

¹³ Halimbawa, kon mahigugmaon nga ginapakig-angutan ninyo ang inyo tiayon ukon mga paryente, mahimo nga magadugang ang paghidait. Magaluntad ang mahigugmaon kag malipayon nga palibot. Mabuhinan ang kahuol. Huo, ining Makasulatanhon nga laygay sarang masunod agod mabuhinan ang kahuol.

 ¹⁴ Wala ini malimitehan sa pamilya. Samtang ginaaplikar ninyo ang laygay sang Biblia nga magpakita sing gugma​—⁠lakip na ang ‘bulawanon nga sugo’ nga himuon sa iban ang luyag mo nga himuon nila sa imo​—⁠labi kamo nga maluyagan sang mga tawo. (Lucas 6:31) Napamatud-an ini nga matuod sa trabaho, sa eskwelahan, kag sa komunidad. Ti, mahimo nga may pila gihapon nga kahuol, pero sigurado gid nga diutay na lamang ini. Gani bilang resulta, masapwan ninyo nga mabuhinan ang inyo kahuol.

¹⁵ Ginabaton na karon sang mga sientipiko nga ang laygay sang Biblia makabulig sa mga tawo agod mabuhinan kag malandas ang kahuol. Si Propesor ­Hans Sel­ye (Unibersidad sang Montreal),  isa sa nagapanguna nga awtoridad sa mga epekto sang kahuol nagalaygay:

 “Sa baylo nga magsalig sa droga ukon sa iban pa nga mga paagi, sa banta ko may iban pa nga mas maayo nga paagi sa paglubad sa kahuol, kag ini amo ang pagbag-o sang panimuot tuhoy sa lainlain nga mga hitabo sa aton kabuhi.”

 Ginapadaku niya ang pagkinahanglan sing “pilosopiya sang pagginawi nga mahimo mangin tuytoy sa kabuhi sang tawo,” nga “mas daku ang mahimo para sa katawhan sa kabilugan sangsa bisan ano nga natukiban.” Ano ini? Pagkatapos sang 40 ka tuig nga pagtuon nahanungod sa kahuol, ginsiling niya nga ang solusyon una nga masapwan​—⁠sa gugma.

¹⁶ Ngaa ayhan, bisan sa adlaw-adlaw nga pagkabuhi, ang pagpakita sing gugma subong sang ginalaygay sang Biblia tuman ka praktikal? Ngaa madinalag-on ini? Si Dr. Selye nagsiling:

 “Ang duha ka importante nga emosyon nga nagatuga ukon nagadula sing kahuol amo ang gugma kag dumot. Liwat kag liwat ini nga ginapadaku sang Biblia. Kon indi naton pagbag-uhon ang aton kinaugali nga pagkamakinaugalingon, ginapukaw naton ang kahadlok ukon ang kaakig sa iban nga tawo. . . . Tubtob ginahaylo naton ang iban nga higugmaon kita sa baylo nga kaugtan kita, labi kita nga mahilway sa katalagman, kag mas diutay ang kahuol nga aton pagabatason.”

¹⁷ Ang kaakig isa pa ka kabangdanan sang kahuol. Kita tanan nagakaakig kon kaisa, subong sang ginakilala sang Biblia. Apang nagalaygay ini: “Ang makuli sa pagpangakig maayo pa sa gamhanan, kag ang nagagahom sang iya espiritu sangsa nagaagaw sing siudad.” (Hulubaton 16:​32; Efeso 4:26) Busa kon maakig kita,  ang paandam sang Dios amo ang maglikaw sa silabo sang kaakig ukon ‘sobra nga pag-init sang ulo.’ Ang wala nagasapak sa sina nga laygay nagapakawas sang malain nga mga hambal ukon nadalahig sa masingki nga mga inaway. Kon kaisa ang resulta amo ang sakit sa lawas ukon paglainay sang buot, upod ang nagadugay nga kahuol. Busa, tubtob nga ginasunod ninyo ang maalamon kag praktikal nga laygay sang Biblia nahanungod sa kaakig, mabuligan kamo nga malandas ang kahuol.

¹⁸ Subong isa pa ka halimbawa, ginabuligan man kita sang Biblia nga mabuhinan ang kahuol paagi sa pagpalig-on sa aton nga magtigayon sing nagabulubag-o kag timbang nga kabuhi. Ang iban nga mga tawo nagabakabaka sing trabaho, ang iban naman talagsa lang nagatrabaho. Ang iban nga tawo pirme nga serioso, ang iban naman wala gid sing pagkaserioso. Ang bisan ano nga pagpasobra nga subong sini pirme nagatuga sang palaligban kag nagaresulta sa kahuol. Apang, basaha ang mga komento sa Manugwali 3:​1-8, diin ang Dios nagasiling nga may panahon sa tagsa ka hilikuton. Ti, ginapakita sang Biblia ang isa ka matuod kag balanse gid nga panimuot sa kabuhi. Ang kapisan maayo, indi pareho sang katamad. Ginapalig-on man sang Biblia ang mga tawo nga magpahuwayhuway diutay kag magkalipay sa bunga sang ila pagpangabudlay. (Manugwali 3:​12, 13; 10:​18; Hulubaton 6:​9-11) May benepisyo sa bug-os nga pagbinagbinag sa kahulugan sang kabuhi kag kon paano naton ini dapat nga gamiton. Apang importante man nga maglingawlingaw kaupod sang pamilya kag mga kaabyanan. Tubtob ginaaplikar naton ang laygay sang Biblia tuhoy sa pagkatimbang, mabuhinan naton ang aton problema sa kahuol.

Paglandas sa Kabudlayan sang Kasubo

¹⁹ “Ang kasubo naeksperiensiahan sang tanan,” siling sang social worker nga si Henry Regehr sang Toronto. “Palapiti ang bisan sin-o sa karsada kag hambali ‘sugiri ako sang imo mga kasubo’ kag makabati ka sang tuman kadamo nga sugilanon nahanungod sini.”  Sang ginpamangkot ang 52,000 ka tawo, kapin sa 40 porsiento ang nagasiling nga “pirme sila ginapung-awan.” Amo ini ang balatyagon nga nagadala pirme sing pagkawalay kalig-unan kag nagaguba sang kalipay. Wala ini sing ginapili nga mga tawo, kundi ginasalakay ang tigulang kag bata, lalaki kag babayi. Walay sapayan nga ginapensar naton pirme ang nagaisahanon nga tawo, subong sang balo, nga amo ang ginapung-awan, ang pila sang tuman nga ginapung-awan amo ang mga mag-asawa nga wala sing maayo nga komunikasyon.

²⁰ Ginapanikasugan sang iban nga lubaron ang kasubo paagi sa pagpakighulid sa indi nila tiayon, ukon sa paglumos sini sa alak ukon sa paglimot sini paagi sa sobra nga pagpanginaon. Apang ang mga kabangdanan sini nagapabilin. Ang isa sini amo ang pagdamo sang dalagku nga mga siudad, diin mahimo mapalibutan ka sang mga tawo apang nagabatyag ka gihapon nga ginapung-awan. Ang pagkaguba sang pag-asawahay nagapalala sang palaligban. Bisan ang telebisyon daw nagadugang sa kasubo bangod ginadula sini ang paghambalanay.

²¹ Ano ang mahimo agod malandas ang kasubo? Bisan indi naton luyag paguwaon nga mamag-an ang palaligban, masiling nga ang Biblia makabulig kay bisan sin-o agod labi nga malandas ang kasubo. Ngaa? Bangod ang kasubo masami nagadul-ong sa kapung-aw kag pagdula sing pagtahod sa kaugalingon. Ang pagpalambo sing maayo nga kaangtanan sa Manunuga makabulig sa amo nga tawo. Makapalambo sia sing mas daku nga kabilihanan sa kaugalingon, nagabatyag nga interesado sa iya ang Dios, kag makadul-ong sa isa ka mas positibo nga panimuot sa kabuhi. (Mateo 18:10) Dugang pa, ginabalay sang Biblia para sa mga Cristiano ang isa ka dalanon sang kabuhi nga makabulig agod mabuhinan ang kasubo.

²² Ang mga masinulub-on masami ginalaygayan nga “magmasako.” Importante ini. Apang ang Biblia nagaaman sing labi ka realistiko kag praktikal nga laygay. Ginapalig-on sini ang mga Cristiano nga mangin aktibo sa paghimo sing maayo sa iban, nga nagadala sing kalipay. (Binuhatan 20:35) Ang halimbawa naton amo si Dorcas, nga naghinguyang sing panahon sa  paghimo sing mga butang para sa iban nga mga Cristiano, madamo sa ila mga balo. Ang iya mga panikasog nakabulig sa ila sa materyal nga paagi, kag mahimo nga nakabulig man sa ila nga malandas ang kasubo. Sa amo man nga tion si Dorcas wala magbatyag nga masinulub-on kundi nga pinalangga. Makalilipay basahon ang nahanungod sa iya sa Binuhatan 9:​36-42.

²³ Ang mapuslanon gid nga hilikuton para sa madamo nga mga Cristiano amo ang pagbulig sa iban nga magtuon nahanungod sa Dios kag sa Biblia. Sa katunayan, ginsiling ni apostol Pablo nga ang kahilwayan sa paghimo sini sing mas masangkad isa ka bentaha sa mga diminyo, kag silingon pa, makabulig sa ila nga malandas ang kasubo. (1 Corinto 7:​32-35) Si Pablo mismo isa ka halimbawa sa sini. Basaha sa Binuhatan 17:​1-14 kon paano, walay sapayan sang dikinaandan nga pagpamatok, nangin masako si Pablo, kag nagbulig sa madamong siudad sa Tesalonica. Kag talupangda ang suod nga kaangtanan sa tunga nila, nga ginasambit sa 1 Tesalonica 2:⁠8. Ginatos ka libo ka mga Saksi ni Jehova karon ang makapamatuod kon daw ano ka mapuslanon ang mangin masako sa pagtudlo sa Biblia sa iban.

 ²⁴ Subong man, ang mga Saksi ni Jehova tayuyon nga nagatipon subong grupo agod tun-an ang mga Kasulatan. Samtang nagatuon, nagaagom sila sang mainit Cristianong paghiliupod. Matuod, indi bangod ang isa ginapalibutan sang mga tawo wala na sia ginasubuan, subong nahibaluan sang madamo nga taga-siudad. Apang yadtong nagatambong sa sina nga mga miting yara sa tunga sang mga Cristiano nga nagapanikasog nga ibutang sa tagipusuon ang laygay sang Biblia nga mangin tunay nga interesado sa iban. (Filipos 2:4) Ang mga miting nga ini makapapagsik, malipayon nga mga okasyon. Ang mga nagatambong magkaupod nga nagapangamuyo sing malip-ot sa Dios, isa ka butang nga natukiban sang madamo nga wala sila nagaisahanon. (Juan 16:32) Ginapalig-on namon kamo nga magtambong sa isa ka miting sang mga Saksi ni Jehova. Diin makita ninyo kon paano ang pagsunod sa laygay sang Biblia nagabulig sa madamo nga tawo nga malandas ang kapung-aw kag ang iban pa nga mga problema, kaangay sang may kahilabtanan sa kuwarta ukon pamilya.

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

Ngaa mahimo kita mangin positibo nahanungod sa mga problema sa kabuhi? Paano nadalahig ang Dios? (1-7)

Daw ano ka grabe ang problema sa kahuol? (8-11)

Paano kita mabuligan sang laygay sang Biblia sa paglandas sa kahuol? (12-14)

Ano ang natukiban sang mga sientipiko sa laygay sang Biblia nahanungod sa gugma? (15, 16)

Paano man kita mabuligan sang laygay sang Biblia sa kahuol? (17, 18)

Daw ano ka grabe ang problema sa kapung-aw? (19, 20)

Ano nga laygay sa Biblia ang makabulig sa kapung-aw? Paano? (21-23)

Ano ang kabilihanan sang Cristianong paghiliupod? (Manugwali 4:​9, 10) (24)

[Kahon sa pahina 45]

‘LABING MAHUOL’ NGA MGA KAHIMTANGAN SA KABUHI

BAHIN HITABO

1 Pagkapatay sang tiayon

2 Diborsio

3 Pagbulagay sang mag-asawa

4 Pagkabilanggo

5 Pagkapatay sang suod nga katapo sang panimalay

6 Personal nga aksidente ukon ­balatian

7 Pagminyo

8 Ginpahalin sa obra

9 Pag-uliay sang mag-asawa

10 Pagretiro

11 Pagmasakit sang katapo sang ­panimalay

12 Pagmabdos

13 Palaligban sa sekso

14 Bag-o nga katapo sang panimalay

15 Pagbag-o sa obra

Pasad sa panalawsaw nanday Dr. T. Holmes kag R.H. Rahne​—⁠“Modern Maturity”

[Kahon sa pahina 50]

“Sa pagkabuhi nila subong kongregasyon, ang mga Saksi nagahuman sang isa ka matauod nga komunidad nga may pagsalig kag pag-ugyon. . . . Ang mga Saksi ni Jehova nagatanyag [sa isa] sing tuhay nga paagi sang pagkabuhi nga nagapahanugot sa katapo sini nga makasapo sing pagkilala kag pagtahod sa kaugalingon, isa ka komunidad sang pagsalig, kag paglaum sa palaabuton.”​—⁠“Religious Movement in Contemporary America.”