Isa ka Libro nga Ginalubag

“Ang doktrina nga ang duta nagatiyog sa iya kaugalingon nga ehe kag nagalibot man sa adlaw sayop, kag bug-os nga nagasumpakil sa Balaan nga Kasulatan.” Amo ang ginsiling sang Congregation of the Index of the Roman Catholic Church sa isa ka dekrito sang 1616.1 Nagasumpakil gid bala ang Biblia sa sientipiko nga mga katunayan? Ukon ginlubag bala ini?

SANG tigtulugnaw sang 1609/10, gintuon ni Galileo Galilei ang iya bag-o nga teleskopyo sa langit kag natukiban niya ang apat ka bulan nga nagalibot sa planeta nga Jupiter. Ginrumpag sadto sang iya nakita ang nagaluntad nga pagpati nga ang tanan nga butang sa langit nagalibot sa duta. Antes pa sini, sang 1543, ang Polaco nga astronomo nga si Nicolaus Copernicus naghimo sing teoriya nga ang mga planeta nagalibot sa adlaw. Ginpamatud-an ni Galileo nga isa ini ka sientipiko nga kamatuoran.

Apang, para sa Katoliko nga mga teologo, ining panghunahuna isa ka pagrebelde. Madugay na ginapatihan sang simbahan nga ang duta amo ang sentro sang uniberso.² Ini nga pagtamod ginpasad sa literal nga pagpatpat sa kasulatan nga nagalaragway sa duta subong malig-on nga napasad sa “mga pundasyon sini, nga indi mationg tubtob sa walay katubtuban.” (Salmo 104:​5, The Jerusalem Bible) Ginpatawag si Galileo sa Roma kag gin-imbestigahan. Sa tapos sang maid-id nga pagpangusisa sa iya, napilitan sia nga bawion ang iya natukiban, kag ginbilanggo sia sa iya kaugalingon nga balay sa nabilin nga bahin sang iya kabuhi.

Sang 1992, mga 350 ka tuig ang nagligad sang patay na si Galileo, ginkilala sang ulihi sang Katoliko nga Simbahan nga husto gali sia.³ Apang kon husto si Galileo, sayop bala ang Biblia?

Paghibalo sa Matuod nga Kahulugan sang mga Dinalan sa Biblia

Nagpati si Galileo nga matuod ang Biblia. Sang ang iya sientipiko nga mga natukiban nagsumpakil sa nagaluntad sadto nga pagpatpat sa pila ka bersikulo sa Biblia, nangatarungan sia nga wala lamang mahangpi sang mga teologo ang matuod nga kahulugan sang mga dinalan. “Ang duha ka kamatuoran indi mahimo nga magsumpakilay,” sulat niya.⁴ Nagsiling sia nga ang sibu nga mga termino sang siensia wala nagasumpakil sa kinaandan nga mga pulong sang Biblia. Apang wala magpati ang mga teologo. Nag-insister sila nga ang tanan nga pinamulong sa Biblia nahanungod sa duta dapat hangpon sing literal. Subong resulta, wala lamang nila ginsikway ang mga natukiban ni Galileo, kundi wala man nila mahangpi ang matuod nga kahulugan sining mga pinamulong sa Kasulatan.

Sa pagkamatuod, ang sentido kumon dapat magsugid sa aton nga kon ginapatuhuyan sang Biblia “ang apat ka pamusod sang duta,” wala ini nagakahulugan nga sa paghangop sang mga manunulat sang Biblia ang duta literal nga kuwadrado. (Bugna 7:1) Ginsulat ang Biblia sa hambal sang kinaandan nga mga tawo, nga nagagamit sa masami sing maathag nga mga paanggid. Gani kon ginalaragway sini ang duta subong may “apat ka pamusod,” may malig-on nga “pundasyon,” may “mga tulungtungan,” kag may “batong sadsaran,” ang Biblia wala nagahatag sing sientipiko nga paglaragway sa duta;  maathag nga nagagamit ini sing paanggid, subong sang masami nga panghambal naton sa adlaw-adlaw.⁠ a​—⁠Isaias 51:​13; Job 38:⁠6.

Sa iya libro nga Galileo Galilei, ang biograpo nga si L. Geymonat nagsiling: “Ang makitid sing panghunahuna nga mga teologo nga nagalatid sa siensia pasad sa biblikanhon nga pangatarungan nagatamay sa Biblia mismo.”⁵ Amo gid sina ang ginhimo nila. Ang matuod, ang pagpatpat sang mga teologo sa Biblia​—⁠indi ang Biblia​—⁠ang nagbutang sing dirasonable nga latid sa siensia.

Sing kaanggid, ginapatiko sang relihioso nga mga pundamentalista karon ang Biblia sa pag-insister nga ang duta gintuga sa sulod sang anom ka tig-24 ka oras nga adlaw. (Genesis 1:​3-31) Ini nga pagtamod wala nagahisanto sa siensia ukon sa Biblia. Sa Biblia, subong sang sa matag-adlaw nga paghambal, ang tinaga nga “adlaw” isa ka mapasibusibuon nga termino, nagapabutyag sing tion nga may nanuhaytuhay nga kalawigon. Sa Genesis 2:​4, ang tanan nga anom ka adlaw sang pagpanuga ginpatuhuyan subong isa ka “adlaw” lamang. Ang Hebreong tinaga nga ginbadbad “adlaw” sa Biblia nagakahulugan lamang sing “isa ka malawig nga tion.”⁶ Gani, wala sing Biblikanhon nga rason sa pag-insister nga ang mga adlaw sang pagpanuga may kalawigon nga 24 ka oras ang tagsa. Sa pagpanudlo sing baliskad sa sini, ginalubag sang mga pundamentalista ang Biblia.​—⁠Tan-awa man ang 2 Pedro 3:⁠8.

Sa bug-os nga maragtas, masami ginalubag sang mga teologo ang Biblia. Binagbinaga ang pila ka paagi nga ginlubag sang mga relihion sang Cristiandad ang ginasiling sang Biblia.

Ginlubag sang Relihion

Ang mga buhat sang mga nagasiling nagasunod sila sa Biblia masami nga nagamusing sa reputasyon sang libro nga ila kuno ginatahod. Ang ginatawag nga mga Cristiano nagpinatyanay sa ngalan sang Dios. Apang, ang Biblia nagalaygay sa mga sumulunod ni Cristo nga “maghigugmaanay.”​—⁠Juan 13:​34, 35; Mateo 26:⁠52.

Ang iban nga klerigo nagapanguwarta sa ila panong, ginakuha sa ila paagi sa mahayluhon nga mga pulong ang kuwarta nga ila ginpangabudlayan​—⁠tuhay gid sa instruksion sang Biblia: “Ginbaton ninyo nga wala sing bayad, ihatag ninyo nga wala sing bayad.”​—⁠Mateo 10:​8; 1 Pedro 5:​2, 3.

Maathag nga ang Biblia indi mahukman suno sa mga pulong kag mga buhat sang mga tawo nga nagabalikwat lamang sini ukon nagapangangkon nga nagasunod sa sini. Busa, mahimo tilawan sang bukas sing panghunahuna nga tawo nga tukibon kon ano ang ginasiling sang Biblia kag kon ngaa talalupangdon gid ini nga libro.

[Nota]

[Retrato sa pahina 4]

Duha sang mga teleskopyo ni Galileo

[Retrato sa pahina 5]

Si Galileo sa atubangan sang mga nag-imbestigar sa iya