Endnote
1. Kon Sin-o ang Babilonia nga Daku
Ngaa makasiling kita nga ang “Babilonia nga Daku” nagarepresentar sa tanan nga butig nga relihion? (Bugna 17:5) Binagbinaga ini nga mga rason:
-
Ara ini kag aktibo sa bilog nga kalibutan. Mabasa nga ang Babilonia nga Daku nagapungko sa mga ‘kadam-an kag mga pungsod.’ ‘May ginharian ini sa mga hari sang duta.’—Bugna 17:15, 18.
-
Indi ini isa ka pulitikal ukon komersial nga organisasyon. “Ang mga hari sang duta” kag “ang mga negosyante” nakaluwas sang ginlaglag ini.—Bugna 18:9, 15.
-
Ginapasipalahan sini ang Dios. Gintawag ini nga makihilawason nga babayi kay nagapakig-alyansa ini sa mga gobierno para makakuarta ukon mahatagan sang pabor. (Bugna 17:1, 2) Ginapatalang sini ang mga tawo sa tanan nga pungsod. Kag ini ang kabangdanan sang kamatayon sang madamo nga tawo.—Bugna 18:23, 24.
2. San-o Maabot ang Mesias?
Gintagna sang Biblia nga magaligad ang 69 ka semana antes mag-abot ang Mesias.—Basaha ang Daniel 9:25.
-
San-o nagsugod ang 69 ka semana? Sang tuig 455 B.C.E. Sa sina nga tuig, nag-abot sa Jerusalem si Gobernador Nehemias para “ipasag-uli kag patindugon liwat” ang siudad.—Daniel 9:25; Nehemias 2:1, 5-8.
-
Daw ano kadugay ang 69 ka semana? Sa pila ka tagna sa Biblia, ang isa ka adlaw nagarepresentar sa isa ka tuig. (Numeros 14:34; Ezequiel 4:6) Gani, ang isa ka semana nagarepresentar sa pito ka tuig. Sa sini nga tagna, ang 69 ka semana katumbas sang 483 ka tuig (69 ka semana x 7 ka adlaw).
-
San-o natapos ang 69 ka semana? Kon isipon ang 483 ka tuig halin sa 455 B.C.E., matupa ini sa tuig 29 C.E. a Sa sini nga tuig, nabawtismuhan si Jesus kag nangin Mesias.—Lucas 3:1, 2, 21, 22.
3. Mga Paagi sang Pagbulong nga Nagagamit sang Dugo
May paagi sang pagbulong nga ginagamit mismo ang dugo sang pasyente. Halimbawa, gin-donate sang isa ka tawo ang iya dugo ukon ginpatago niya ang iya dugo antes sang iya operasyon. Ini nga paagi sang pagbulong wala ginabaton sang mga Cristiano.—Deuteronomio 15:23.
Pero may mga paagi sang pagbulong nga mahimo batunon sang isa ka Cristiano. Lakip sa sini ang blood test, hemodialysis, hemodilution, ukon paggamit sang cell-salvage ukon heart-lung bypass machine. Ang kada Cristiano dapat magdesisyon kon paano gamiton ang iya dugo sa tion sang operasyon, medical test, ukon sa tion mismo nga ginahimo ang pagbulong. Mahimo lainlain ang paagi sang kada doktor sa paghimo sini. Gani antes magdesisyon parte sa pag-opera, medical test, ukon therapy, dapat anay hibaluon sang isa ka Cristiano kon paano gamiton ang iya dugo. Binagbinaga ang masunod nga mga pamangkot:
-
Ano abi kon sa tion sang pagbulong, ang pila sa akon dugo paguaon sa akon lawas kag kadali nga mauntat ang pagdalagan sini antes ini ibalik sa akon lawas? Batunon bala sang akon konsiensia nga ini nga dugo bahin gihapon sang akon lawas, nga indi kinahanglan nga ‘iula sa duta’?—Deuteronomio 12:23, 24.
-
Ano abi sa tion sang pagbulong, ang pila sa akon dugo paguaon sa akon lawas, i-modify, kag ibalik sa akon lawas? Konsiensiahon bala ako ukon batunon ko bala ini?
4. Pagdiborsio Ukon Pagbulagay
Ang Biblia nagasiling nga indi dapat magbulagay ang mag-asawa kag kon magbulagay sila indi buot silingon nga puede na mamana ukon mangasawa liwat ang isa. (1 Corinto 7:10, 11) Ari ang pila ka sitwasyon nga puede magbulag ang Cristiano nga bana ukon asawa.
-
Hungod nga indi pagsuportar sa pamilya: Wala ginasuportahan sang bana ang iya pamilya sa materyal, bisan ang panguna nila nga kinahanglanon.—1 Timoteo 5:8.
-
Grabe nga pag-abuso sa pisikal: Grabe nga pagpanakit nga mabutang na sa delikado ang kabuhi sang bana ukon asawa.—Galacia 5:19-21.
- Kon maguba ang kaangtanan sang isa kay Jehova: Ginapamatukan gid kag ginahingabot sang bana ukon asawa ang iya tiayon nga indi na ini makaalagad kay Jehova.—
5. Mga Holiday kag Selebrasyon
Ang mga Cristiano wala nagaentra sa mga selebrasyon nga nagapaakig kay Jehova. Pero dapat gamiton sang kada Cristiano ang ila konsiensia nga nabase sa Biblia kon nagadesisyon parte sa pila ka okasyon nga ginaselebrar sang mga tawo. Binagbinaga ang pila ka halimbawa.
-
Kon ginatamyaw ka sang iban sang, “Merry Christmas.” Mahimo ka magsiling, “Salamat.” Kon interesado ang kaistorya mo, puede mo ipaathag sa iya kon ngaa wala ka nagaselebrar sang holiday ukon iban pa nga selebrasyon.
-
Ginhagad ka sang imo bana ukon asawa nga indi Saksi ni Jehova nga magkaon upod sa inyo mga paryente sa isa ka selebrasyon. Kon ginatugot sang imo konsiensia, puede ka mag-upod. Pero ihambal mo sa imo bana ukon asawa nga kon may himuon sila nga kustombre nga may labot sa mga pagano, indi ka mag-entra sa ila.
-
May ihatag nga bonus ang imo amo sa tion sang Krismas ukon iban pa nga holiday. Batunon mo bala ang bonus? Depende. Mahatag bala sang bonus ang imo amo bangod may selebrasyon, ukon pagpakita lang ini sang iya apresasyon sa imo kapisan sa pag-obra?
-
Kon ginhatagan ka sing regalo sa tion sang Krismas ukon iban pa nga selebrasyon. Ang mahatag sing regalo mahimo magsiling: “Kabalo ko nga wala ka naga-celebrate, pero gusto ko lang nga ihatag ini sa imo.” Mahimo nagapakita lang sia sing kaayo. Ukon basi ginatestingan niya lang ang imo pagtuo ukon gusto niya nga makigbahin ka sa selebrasyon? Sa tapos mabinagbinag ini, depende sa imo kon batunon mo ang regalo. Ano man ang aton desisyon, dapat indi kita pagkonsiensiahon kag nagapakita ini sang aton katutom kay Jehova.—Binuhatan 23:1.
6. Makalalaton nga Balatian
Palangga naton ang mga tawo, gani nagahalong kita nga indi makalaton sang balatian sa iban. Gani kon pamatyag naton ang aton balatian makalaton sa iban, nagahalong gid kita. Ginahimo naton ini kay ang Biblia nagsugo: “Higugmaa ang imo isigkatawo subong sang imo kaugalingon.”—Roma 13:8-10.
Paano ini mapakita sang isa nga may makalalaton nga balatian? Indi sia dapat maghakos ukon maghalok sa iban. Indi dapat maglain ang iya buot kon wala sia gin-imbitar sa pagtipontipon, kay gusto lang proteksionan sang iban ang ila pamilya. Kag antes sia bawtismuhan, dapat niya pabal-on ang koordenitor sang hubon sang mga gulang parte sa iya balatian para makahimo sang kahimusan kag maproteksionan ang iban nga bawtismuhan. Kon nagaplano mangaluyag ang isa nga mahimo nalatnan sang makalalaton nga balatian, dapat sia anay magpa-blood test. Paagi sini, ginapakita sang isa nga palangga niya ang iban ‘samtang ginapangita niya indi lamang ang iya personal nga kaayuhan, kundi ang iya man sang iban.’—Filipos 2:4.
7. Negosyo kag Legal nga mga Butang
Malikawan naton ang mga problema kon may ara sing nasulat nga kontrata may labot sa negosyo—bisan pa nagahimo ka sing kasugtanan sa pareho mo nga Cristiano. (Jeremias 32:9-12) Pero, may mga sitwasyon gihapon nga indi mag-intiendihanay ang mga Cristiano kon parte sa kuarta ukon sa iban pa nga butang. Dapat nila ini husayon dayon kag himuon nila ini sa maayo nga paagi nga silahanon lang.
Pero paano husayon ang serioso nga mga butang, pareho sang pagpanunto ukon pagpakalain sa iban? (Basaha ang Mateo 18:15-17.) Naghatag si Jesus sang tatlo ka tikang nga dapat himuon:
-
Tinguhai nga husayon ini nga kamohanon lang.—Tan-awa ang bersikulo 15.
-
Kon indi sia magpamati sa imo, mag-upod sang isa ukon duha ka hamtong nga Cristiano sa kongregasyon.—Tan-awa ang bersikulo 16.
-
Kon indi gihapon mahusay, sa sini lang nga tion nga dapat mo ini isugid sa mga gulang.—Tan-awa ang bersikulo 17.
Sa kalabanan nga kaso, indi naton dapat pag-isumbong sa korte ang aton mga kauturan kay makahatag ini sing malain nga impresyon parte kay Jehova kag sa kongregasyon. (1 Corinto 6:1-8) Pero may mga sitwasyon nga kinahanglan husayon sa korte: pagdiborsio, kustodiya sa bata, sustento para sa pamilya, kuluhaon sa insurance, pagkaputo sa negosyo, ukon pamatud-an ang mga testamento sang palanublion. Kon ang isa ka Cristiano nagsumbong sa korte para mahusay sing maayo ini nga mga butang, wala niya nalapas ang laygay sang Biblia.
Kon may nakahimo sang krimen—pareho sang paglugos, pag-abuso sa bata, pisikal nga pagpanakit, pagpangawat sang daku nga kantidad, ukon pagpatay—kag isugid ini sang isa ka Cristiano sa awtoridad, wala niya nalapas ang laygay sang Biblia.
a Halin sa 455 B.C.E. asta 1 B.C.E., 454 ka tuig. Halin sa 1 B.C.E. asta 1 C.E., isa ka tuig (wala sing sero nga tuig). Kag halin sa 1 C.E. asta 29 C.E., 28 ka tuig. Ang kabilugan sini 483 ka tuig (454 ka tuig + 1 ka tuig + 28 ka tuig).