1. Sin-o ang ginasaligan ni Pablo kag sang iya mga kaupod, kag ngaa?

 ANG barko nga may tanda sa dulong nga “Mga Anak ni Zeus,” nga mahimo isa ka daku nga kalargahan sang pagkaon, nagapanakayon halin sa isla sang Malta sa Mediteraneo pa Italya. Ang tuig mga 59 C.E. Nagasakay sa sini nga barko ang guardiado nga priso nga si apostol Pablo, kag ang kaupod niya nga mga Cristiano nga sanday Lucas kag Aristarco. (Binu. 27:2) Indi pareho sa mga tripulante sang barko, ini nga mga ebanghelisador wala nagasalig sa kapid nga mga anak sang dios sang mga Griego nga si Zeus, nga sanday Castor kag Pollux. (Tan-awa ang study note sang Binuhatan 28:11, nwtsty-E.) Kay man, si Pablo kag ang iya mga kaupod nagaalagad kay Jehova, nga nagpahibalo nga si Pablo magapanaksi sing kamatuoran sa Roma kag magaatubang kay Cesar.—Binu. 23:11; 27:24.

2, 3. Diin nag-agi ang ginsakyan ni Pablo, kag sin-o ang nagabulig sa iya?

² Nagdungka sila kag nagtener sing tatlo ka adlaw sa Siracusa, nga isa ka matahom nga siudad sa Sicily nga halos pareho sa Atenas kag Roma. Dayon, nagtulak ang barko pa Regio sa nabagatnan sang Italya. Bangod ayon sa habagat, mas madasig ang ila pagpanakayon kay duha lang ka adlaw ang 320 kilometros pakadto sa pantalan sang Puteoli sa Italya (malapit sa Naples subong).—Binu. 28:12, 13.

³ Katapusan na subong nga bahin sang paglakbay ni Pablo pakadto sa Roma, kag maatubang sia didto kay Emperador Nero. “Ang Dios nga nagahatag sang tanan nga sahi sang lugpay” nag-upod kay Pablo sa iya paglakbay. (2 Cor. 1:3) Pareho sang aton matun-an, wala mag-untat ang pagbulig sang Dios kag mapisan gihapon si Pablo bilang misyonero.

4, 5. (a) Ano nga pag-abiabi ang nabaton ni Pablo kag sang iya mga kaupod sa Puteoli, kag ngaa ginhatagan sia sini nga kahilwayan? (b) Bisan sa prisuhan, paano nakabenepisyo ang mga Cristiano bangod sa ila maayo nga paggawi?

⁴ Sa Puteoli, si Pablo kag ang iya mga kaupod ‘nakakita sang mga kauturan kag ginpangabay nila sila nga magtener anay upod sa ila sing pito ka adlaw.’ (Binu. 28:14) Maayo gid ini nga halimbawa sang Cristianong pagkamaabiabihon! Wala sing duhaduha nga ining maabiabihon nga mga  kauturan nakabenepisyo gid sa pagpalig-on nga nabaton nila kay Pablo kag sa iya mga kaupod. Pero ngaa ang isa ka guardiado nga priso ginhatagan sing amo sini nga kahilwayan? Bangod posible nga may salig gid sa apostol ang iya Romano nga mga guardia.

⁵ Amo man subong. Ang mga alagad ni Jehova nga ara sa mga bilangguan kag mga concentration camp, pirme ginahatagan sing pinasahi nga kahilwayan kag pribilehiyo bangod sang ila paggawi. Halimbawa, ang isa ka tawo nga ginsentensiahan sing 75 ka tuig sa Romania bangod sang pagpangawat nagtuon sa Pulong sang Dios kag nagbag-o gid. Gani, sia ang gin-asayn sang nagadumala sang prisuhan nga magbakal sa banwa sang mga kinahanglanon sang prisuhan, kag wala na sia ginaguardiahan! Siempre, labaw sa tanan mahimaya naton si Jehova bangod sang aton maayo nga paggawi.—1 Ped. 2:12.

6, 7. Paano nagpakita sing tumalagsahon nga gugma ang Romano nga mga kauturan?

⁶ Halin sa Puteoli, mahimo nga nag-agi si Pablo kag ang iya mga kaupod sa Appian Way sa ila paglakbay sing 50 kilometros pa Capua, nga nagapadulong sa Roma. Ining bantog nga alagyan human sa dalagku, matapan, kag nagtig-a nga bloke sang lava. Kon mag-agi ka diri, makita mo ang matahom nga mga kaumhan sang Italya kag ang pila ka bahin sang Dagat Mediteraneo. Nagaagi man ini nga dalan sa Pontine Marshes, isa ka lugar nga may mga katunggan nga 60 kilometros ang kalayuon sa Roma kag ara sa sini ang Tiendahan sang Apio. Sang “mabatian sang mga kauturan sa Roma ang balita tuhoy sa amon,” sulat ni Lucas, ang iban nagkadto sa Tiendahan, samtang ang iban naghulat sa Tres Travernas, nga mga 50 kilometros halin sa Roma. Tumalagsahon gid nga gugma!—Binu. 28:15.

⁷ Indi makapahuway sing maayo sa Tiendahan sang Apio ang kapoy nga mga manuglakbay. Ang Romano nga mamalaybay kag manunulat nga si Horace naglaragway  sang Tiendahan nga “puno sang mga marinero kag buringot nga mga tag-iya sang mga dalayunan.” Nagsulat sia nga “ang tubig indi mainom,” ukon mahigko. Kag indi gani sia magkaon sa sini nga lugar! Pero bisan sa sini nga mga kabudlayan, ang mga kauturan halin sa Roma nalipay nga naghulat kay Pablo kag sa iya mga kaupod para updan sila sa katapusan nga bahin sang ila paglakbay.

8. Ngaa ginpasalamatan ni Pablo ang Dios “sang makita” niya ang iya mga kauturan?

⁸ “Sang makita” ni Pablo ang iya mga kauturan, ang rekord nagsiling nga “nagpasalamat sia sa Dios kag nagpakaisog.” (Binu. 28:15) Huo, napalig-on kag nalugpayan ang apostol sang nakita niya ining pinalangga nga mga kauturan, nga ang iban sa ila kilala gid niya. Ngaa ginpasalamatan ni Pablo ang Dios? Nahibaluan niya nga ang nagasakripisyo nga gugma isa sa mga kinaiya nga ginapatubas sang espiritu. (Gal. 5:22) Subong, ginapahulag man sang balaan nga espiritu ang mga Cristiano nga magsakripisyo para sa isa kag isa kag paumpawan ang mga nagakinahanglan.—1 Tes. 5:11, 14.

9. Paano naton mailog ang ginpakita sang mga kauturan sadto kay Pablo?

⁹ Halimbawa, ginapahulag sang balaan nga espiritu ang mga matinumanon nga abiabihon ang mga manugtatap sang sirkito, nagabisita nga mga misyonero, kag ang iban pa nga bug-os tion nga alagad. Madamo sa ila ang nagsakripisyo gid para maalagad si Jehova sing bug-os. Pamangkuta ang imo kaugalingon: ‘May mahimo pa bala ako para suportahan ang pagbisita sang manugtatap sang sirkito, pareho sa pag-abiabi sa iya kag sa iya asawa sa akon balay? Maupdan ko bala sila sa ministeryo?’ Kon himuon mo ini, makabaton ka sing madamo nga pagpakamaayo. Halimbawa, imadyina ang kalipay sang Romano nga mga kauturan samtang nagapamati sila kay Pablo kag sa iya mga kaupod nga nagasugid sang pila nila ka makapalig-on nga mga eksperiensia.—Binu. 15:3, 4.

10. Ano ang kahimtangan ni Pablo sa Roma, kag ano ang iya ginhimo pag-abot niya?

¹⁰ Sang ang grupo sang manuglakbay nag-abot sa Roma, “gintugutan si Pablo nga mag-istar sing isahanon sa balay nga iya ginaarkilahan kag may soldado nga nagabantay sa iya.” (Binu. 28:16) Ang mga may mamag-an nga sala, sa balay na lang ginapriso kag ginakadenahan lang sila angot sa guardia para indi makapalagyo. Bisan pa sa sini, indi mapahipos si Pablo bangod manugbantala sia sang Ginharian. Gani pagkatapos nga nakapahuway sia sing tatlo ka adlaw, ginpatawag niya ang tanan nga pangulo nga lalaki sang mga Judiyo sa Roma para magpakilala kag magpanaksi.

11, 12. Sang magpanaksi si Pablo sa pareho niya nga mga Judiyo, ano ang iya ginhimo para madula ang pagpakalain sa iya?

¹¹ “Mga kauturan,” siling ni Pablo, “bisan pa wala ako sing nahimo batok sa mga tawo ukon sa mga kinabatasan sang aton mga katigulangan, ginbilanggo ako sa Jerusalem kag gintugyan sa mga Romano. Sang gin-usisa nila ako, wala sila sing nakita nga kabangdanan nga patyon ako, gani luyag nila kuntani nga buy-an ako. Apang nagpamatok sa sini ang mga Judiyo, gani napilitan ako sa  pag-apelar sa Cesar, apang indi bangod may isumbong ako batok sa akon pungsod.”—Binu. 28:17-19.

¹² Paagi sa pagtawag sa iya Judiyo nga mga tagpalamati nga “mga kauturan,” gintinguhaan ni Pablo nga mag-ugyunay sila kag dulaon ang posible nga pagpakalain nila sa iya. (1 Cor. 9:20) Gin-athag man niya nga ari sia indi para iakusar ang pareho niya nga mga Judiyo, kundi bangod maapelar sia sa Cesar. Pero subong pa lang nahibaluan sang mga Judiyo ang iya pag-apelar. (Binu. 28:21) Ngaa wala sila mapahibalo sang mga Judiyo sa Judea? Ang isa ka reperensia nagsiling: “Posible nga ang barko ni Pablo amo ang nauna nga nag-abot sa Italya pagkatapos sang tigtulugnaw, amo nga naulihi ang mga representante sang mga awtoridad sang Judiyo sa Jerusalem ukon ang sulat parte sa kaso.”

13, 14. Paano ginsugid ni Pablo ang tema sang Ginharian, kag paano naton mailog ang iya halimbawa?

¹³ Ginsugid dayon ni Pablo ang tema sang Ginharian paagi sa paggamit sing ekspresyon nga magakuha gid sang atension sang Judiyo nga mga bisita. Sia nagsiling: “Bangod sini, nagpangabay ako nga makigkita kag makighambal sa inyo, kay nagapos ako sini nga kadena bangod sang isa nga ginalauman sang Israel.” (Binu. 28:20) Ang paglaum nga ginabantala sang mga Cristiano amo ang parte sa Mesias kag sa iya Ginharian. Nagsabat ang Judiyo nga mga gulang: “Luyag namon mabatian kon ano ang imo ginahunahuna, kay nahibaluan gid namon nga ini nga sekta ginapakalain bisan diin.”—Binu. 28:22.

¹⁴ Kon may kahigayunan kita nga isugid ang maayong balita, mailog naton si  Pablo paagi sa paggamit sing mga pamangkot nga makapahunahuna ukon mga pamangkot nga makapukaw sang interes sang aton mga tagpalamati. Ang maayo gid nga mga panugda makita sa mga publikasyon pareho sang Reasoning From the Scriptures, Magbenepisyo sa Pagpanudlo sang Teokratikong Eskwelahan Para sa Ministeryo, kag Mag-ukod Ka sa Pagbasa kag Pagpanudlo. Ginagamit mo bala ini sing maayo?

15. Ano ang apat ka butang nga matun-an naton sa pagbantala ni Pablo?

¹⁵ Sa gintalana nga adlaw, “mas madamo” nga Judiyo ang nagkadto sa dalayunan ni Pablo. Ginpaathag ni Pablo ang mga butang “halin sa aga tubtob sa gab-i . . . paagi sa pagpanaksi sing maid-id tuhoy sa Ginharian sang Dios, agod kumbinsihon sila nga magtuo kay Jesus paagi sa Kasuguan ni Moises kag sang mga Manalagna.” (Binu. 28:23) May apat ka butang kita nga matun-an sa pagbantala ni Pablo. Una, nagkonsentrar sia sa Ginharian sang Dios. Ikaduha, naghambal sia sa paagi nga makapakumbinsi sa iya mga tagpalamati. Ikatlo, nangatarungan sia base sa Kasulatan. Ikap-at, ginpakita niya ang pagsakripisyo sa kaugalingon, nga nagapanaksi “halin sa aga tubtob sa gab-i.” Maayo gid sia nga halimbawa! Ano ang resulta? “Nagpati ang iban sa iya” pero ang iban wala. Bangod wala sila maghilisugot, “naglakat sila,” siling ni Lucas.—Binu. 28:24, 25a.

16-18. Ngaa wala makibot si Pablo sa reaksion sang Romano nga mga Judiyo, kag ano ang aton dapat batyagon kon sikwayon ang aton mensahe?

¹⁶ Wala makibot si Pablo sa reaksion sang mga Judiyo. Nakita na niya ini sadto kag gintagna na ini sa Biblia. (Binu. 13:42-47; 18:5, 6; 19:8, 9) Gani samtang nagapagua ang iya mga bisita nga indi magbaton sang iya mensahe, si Pablo nagsiling: “Husto ang ginhambal sang balaan nga espiritu sa inyo mga katigulangan paagi kay Isaias nga manalagna, nga nagasiling, ‘Magkadto ka sa sini nga katawhan kag magsiling: “Makabati kamo apang indi gid kamo makahangop. Magatulok kamo apang indi gid kamo makakita. Kay ang tagipusuon sining katawhan nagtig-a.”’” (Binu. 28:25b-27) Ang termino sa orihinal nga lenguahe nga gin-translate nga “nagtig-a” nagapakita sang isa ka tagipusuon nga “nagkibulon,” ukon “nagtambok,” amo nga indi makasulod ang mensahe sang Ginharian. Makapasubo gid nga kahimtangan!

¹⁷ Indi pareho sang iya Judiyo nga mga tagpalamati, ‘ang mga pungsod magapamati gid,’ siling ni Pablo. (Binu. 28:28; Sal. 67:2; Isa. 11:10) Sigurado gid sa sini ang apostol, kay nakita niya mismo nga nagbaton ang mga Gentil sang mensahe sang Ginharian!—Binu. 13:48; 14:27.

¹⁸ Pareho kay Pablo, indi dapat maglain ang aton buot kon isikway sang mga tawo ang maayong balita. Kay man nahibaluan naton nga pila lang ang makatultol sang dalan sang kabuhi. (Mat. 7:13, 14) Dugang pa, kon ining mga interesado mangin Saksi, dapat kita malipay kag abiabihon gid naton sila.—Luc. 15:7.

19. Paano ginpanginpuslan ni Pablo ang iya kahimtangan?

¹⁹ Makapalig-on gid ang katapusan nga mga tinaga ni Lucas sa libro sang Mga Binuhatan. Sia nagsiling: “Sa sulod sang duha ka tuig nag-istar [si Pablo] sa balay nga iya ginaarkilahan, kag gin-abiabi niya ang tanan nga nagduaw sa iya, nga nagabantala sa ila sang Ginharian sang Dios kag nagapanudlo sa ila tuhoy kay Ginuong Jesucristo nga may kahilwayan sa paghambal, kag wala sing upang.” (Binu. 28:30, 31) Maayo gid nga halimbawa si Pablo sang pagkamaabiabihon, pagtuo, kag kapisan!

20, 21. Sin-o pa ang mga nakabenepisyo sa ministeryo ni Pablo sa Roma?

²⁰ Ang isa sa mga gin-abiabi sing mainayuhon ni Pablo amo si Onesimo. Isa sia ka ulipon nga nalagyo halin sa Colosas. Ginbuligan ni Pablo nga mangin Cristiano si Onesimo, kag nangin “matutom kag hinigugma nga utod” sia ni Pablo. Ang matuod, ginlaragway sia ni Pablo nga “akon anak. . . . Nangin kaangay ako sang amay sa iya.” (Col. 4:9; Filem. 10-12) Mahimo nga napalig-on gid si Pablo sini nga eksperiensia! a

²¹ Nakabenepisyo man ang iban sa maayo nga halimbawa ni Pablo. Nagsulat sia sa mga taga-Filipos: “Ang akon kahimtangan nagresulta sa pag-uswag sang maayong balita, amo nga ang akon mga gapos sang pagkabilanggo tungod sa Cristo nahibaluan sang tanan nga Guardia sang Pretorio kag sang iban pa. Karon bangod sang akon mga gapos sang pagkabilanggo, ang kalabanan sang mga kauturan sa Ginuo, napalig-on kag nagpakita sang labi pa nga kaisog sa pagbantala sang pulong sang Dios nga wala sing kahadlok.”—Fil. 1:12-14.

22. Paano ginkalitan ni Pablo ang iya pagkapriso sa Roma?

²² Ginkalitan ni Pablo ang iya pagkapriso sa Roma para maghimo sing importante nga mga sulat nga bahin subong sang Cristianong Griegong Kasulatan. b Nakabenepisyo gid sa sini nga mga sulat ang mga Cristiano sang unang siglo nga ginsulatan niya. Nakabenepisyo man kita sa mga sulat ni Pablo, kay ang iya mga laygay praktikal gihapon asta subong.—2 Tim. 3:16, 17.

23, 24. Pareho kay Pablo, paano ginapakita sang mga Cristiano subong nga malipayon sila gihapon kag padayon nga nagabantala bisan ginpriso sing indi makatarunganon?

²³ Apat ka tuig nga napriso si Pablo, duha ka tuig sa Cesarea kag duha ka tuig sa Roma. Sang ulihi ginpagua sia, pero wala na ini ginsambit sa Mga Binuhatan. c (Binu. 23:35; 24:27) Pero malipayon sia gihapon kag padayon sia nga nagbantala, nga ginahimo ang bug-os niya nga masarangan sa pag-alagad sa Dios. Madamo man sang alagad ni Jehova subong ang malipayon gihapon kag  padayon sa pagbantala bisan pa ginpriso sing indi makatarunganon bangod sang ila pagtuo. Binagbinaga ang halimbawa ni Adolfo, nga ginpriso sa Spain kay indi sia magsoldado bangod sa iya pagtuo. “Natingala kami sa imo,” siling sang isa ka guardia. “Ginapabudlayan ka namon, kag samtang nagabudlay pa gid ini, nagayuhum ka pa gid kag nagabuot.”

²⁴ Sang ulihi, ginasaligan na si Adolfo asta nga wala na ginakandaduhan ang iya selda. Nagakadto sa iya ang mga soldado para mamangkot parte sa Biblia. Ang isa ka guardia nagakadto pa gani sa selda ni Adolfo para magbasa sang Biblia, samtang ginabantayan sia ni Adolfo. Gani “ginabantayan” sang priso ang guardia! Kabay nga ining maayong halimbawa sang matutom nga mga Saksi magpahulag sa aton nga ipakita ang “labi pa nga kaisog sa pagbantala sang pulong sang Dios nga wala sing kahadlok,” bisan sa mabudlay nga mga kahimtangan.

25, 26. Sa sulod lang sang halos 30 ka tuig, ano nga makatilingala nga tagna ang nakita ni Pablo nga natuman, kag paano man ini nagakatuman sa aton panahon subong?

²⁵ Isa ka apostol sang Cristo nga ginpriso sa balay nga iya ginaarkilahan ang ‘nagabantala sang Ginharian sang Dios’ sa tanan nga nagabisita sa iya. Amo ini ang makalilipay nga konklusion sang Mga Binuhatan! Sa una nga kapitulo, mabasa naton ang sugo ni Jesus sa iya mga sumulunod sang sia nagsiling: “Magabaton kamo sing gahom kon ang balaan nga espiritu mag-abot sa inyo, kag mangin saksi ko kamo sa Jerusalem, sa bug-os nga Judea kag Samaria, kag tubtob sa pinakamalayo nga bahin sang duta.” (Binu. 1:8) Pagligad sang halos 30 ka tuig, ang mensahe sang Ginharian “ginbantala sa tanan nga tinuga sa idalom sang langit.” d (Col. 1:23) Pamatuod gid ini sang gahom sang espiritu sang Dios!—Zac. 4:6.

²⁶ Subong, ini gihapon nga espiritu ang nagapabakod sa nagkalabilin nga kauturan sang Cristo kag sa ila kaupod nga “iban nga mga karnero,” para magpadayon sa “pagpanaksi sing maid-id tuhoy sa Ginharian sang Dios” sa 240 ka kadutaan! (Juan 10:16; Binu. 28:23) Nagapakigbahin ka gid bala sa sini nga hilikuton?