1, 2. Ngaa kinahanglan mo sang giya kon indi mo kabisado ang lugar? Ano nga giya ang ginhatag ni Jehova sa aton?

IMADYINA nga nagalakat ka sa malapad nga desyerto. Madali ka magtalang kay nagabulubag-o ang hitsura sang palibot bangod sang mabaskog nga hangin nga nagahuyop sa balas. Paano mo mahibaluan kon diin ka pakadto? Kinahanglan mo ang isa ka tawo ukon butang nga magagiya sa imo. Mahimo isa ini ka kompas, adlaw kag mga bituon, mapa, GPS (Global Positioning System),  ukon tawo nga kabisado sing maayo ang desyerto. Importante ang giya kay maluwas sini ang imo kabuhi.

² Tanan kita may ginaatubang nga mga kabudlayan, kag kon kaisa daw indi naton mahibaluan kon diin kita pakadto. Pero para giyahan kita, ginhatagan ni Jehova ang kada isa sa aton sing konsiensia. (Santiago 1:17) Sa sini nga kapitulo, hibaluon naton kon ano ang konsiensia kag kon paano ini nagapanghikot. Tun-an man naton kon paano ini hanason, kon ngaa dapat naton hunahunaon ang konsiensia sang iban, kag kon paano mangin mas maayo ang aton kabuhi bangod sang matinlo nga konsiensia.

3. Ano ang konsiensia?

³ Ang konsiensia isa ka dalayawon nga regalo ukon dulot ni Jehova sa aton. Amo ini ang aton pagbatyag sang husto kag sala. Ang Griego nga tinaga nga gingamit sa Biblia para sa “konsiensia” nagakahulugan sing “ihibalo tuhoy sa kaugalingon.” Kon nagapanghikot sing maayo ang aton konsiensia, nagabulig ini sa aton nga mausisa kon sin-o gid kita. Makabulig ini sa aton nga mangin bunayag ukon honest sa aton ginahunahuna kag ginabatyag. Makagiya ini sa aton nga himuon ang maayo kag likawan ang malain. Kag mapahalipay kita sini kon makahimo kita sing maayo nga desisyon ukon mapasubo kon makahimo sing malain nga desisyon.—Tan-awa ang Endnote 5.

4, 5. (a) Ano ang natabo sang wala ginpamatian nanday Adan kag Eva ang ila konsiensia? (b) Ano ang pila ka halimbawa sa Biblia nga nagapakita kon paano nagapanghikot ang konsiensia?

⁴ Ang kada isa sa aton makapili kon pamatian naton  ukon indi ang aton konsiensia. Wala ginpamatian nanday Adan kag Eva ang ila konsiensia, amo nga nakasala sila. Pagkatapos sini nagkasubo sila, pero ulihi na ang tanan. Nalapas na nila ang sugo sang Dios. (Genesis 3:7, 8) Bisan pa himpit ang ila konsiensia kag nakahibalo nga sala ang indi pagtuman sa Dios, wala sila mamati sa ila konsiensia.

⁵ Sa kabaliskaran, madamo sang indi himpit nga tawo nga nagpamati sa ila konsiensia. Ang isa ka halimbawa amo si Job. Bangod maayo ang iya mga desisyon, nakasiling sia: “Indi ako pagsuknaan sang akon tagipusuon tubtob buhi ako.” (Job 27:6) Sang nagsiling si Job nga “akon tagipusuon,” ginpatuhuyan niya ang iya konsiensia, ang iya pagbatyag sang husto kag sala. Pero si David naman, may mga tion nga wala magpamati sa iya konsiensia kag wala magtuman kay Jehova. Gani “gintublag si David sang iya tagipusuon.” (1 Samuel 24:5, footnote) Amo ini ang konsiensia ni David nga nagasiling nga nakahimo sia sing sala. Paagi sa pagpamati sa iya konsiensia, makatuon sia nga indi na paghimuon ang amo gihapon nga sala.

6. Ngaa makasiling kita nga ang aton konsiensia isa ka regalo halin sa Dios?

⁶ Bisan ang mga tawo nga wala makakilala kay Jehova masami nga nakahibalo sang husto kag sala. Ang Biblia nagasiling: “Ang ila panghunahuna nagasumbong ukon nagapakamatarong sa ila.” (Roma 2:14, 15) Halimbawa, kalabanan nga tawo nakahibalo nga sala ang pagpatay ukon pagpangawat. Bisan pa nga wala nila mahibaluan, nagapamati na sila sa ila konsiensia, ang ginhatag ni Jehova sa ila nga pagbatyag sang husto kag sala. Ginasunod man nila ang mga prinsipio sang Dios, ukon ang  sadsaran nga mga kamatuoran nga ginhatag ni Jehova para mabuligan kita nga makahimo sing maayo nga mga desisyon.

7. Ngaa kon kaisa mahimo magsala ang aton konsiensia?

⁷ Pero kon kaisa mahimo magsala ang aton konsiensia. Halimbawa, bangod sang aton indi himpit nga panghunahuna kag balatyagon mahimo giyahan kita sini sa paghimo sang sala. Ang maayo nga konsiensia wala lang natabuan. (Genesis 39:1, 2, 7-12) Kinahanglan ini hanason. Para buligan kita, ginhatagan kita ni Jehova sang balaan nga espiritu kag mga prinsipio sa Biblia. (Roma 9:1) Usisaon naton kon paano hanason ang aton konsiensia.

8. (a) Paano maapektuhan sang aton balatyagon ang aton konsiensia? (b) Ano ang dapat naton ipamangkot sa aton kaugalingon antes naton himuon ang isa ka butang?

⁸ Ang pila ka tawo nagapati nga kon sundon nila ang ila balatyagon pareho lang nga ginapamatian nila ang ila konsiensia. Nagapati sila nga mahimo nila ang bisan ano nga sa pamatyag nila husto. Pero indi himpit ang aton balatyagon, kag puede kita patalangon sini. Mabaskog ang aton balatyagon amo nga maapektuhan sini ang aton konsiensia. Ang Biblia nagasiling: “Ang tagipusuon madaya labaw sa tanan nga butang kag makatalagam. Sin-o ang makahibalo sini?” (Jeremias 17:9) Gani puede naton hunahunaon nga husto ang isa ka butang bisan pa sala ini. Halimbawa, antes nangin Cristiano si Pablo, ginhingabot niya ang katawhan sang Dios kag naghunahuna nga husto ang iya ginahimo. Para sa iya, may maayo sia nga konsiensia. Pero sang ulihi nagsiling sia: “Ang isa nga nagausisa sa akon amo si Jehova.” (1 Corinto  4:4; Binuhatan 23:1; 2 Timoteo 1:3) Sang nahibaluan ni Pablo kon ano ang ginabatyag ni Jehova sa iya ginahimo, narealisar niya nga kinahanglan niya magbag-o. Maathag nga antes naton himuon ang isa ka butang, dapat naton pamangkuton ang aton kaugalingon, ‘Ano ang luyag ni Jehova nga himuon ko?’

9. Ano ang buot silingon sang kahadlok sa Dios?

⁹ Kon ginahigugma mo ang isa ka tawo, nahadlok ka nga indi sia mapahamut-an. Bangod ginahigugma naton si Jehova, nahadlok gid kita nga maghimo sang bisan ano nga indi makapahamuot sa iya. Makita naton ini sa halimbawa ni Nehemias. Wala niya gingamit ang iya posisyon bilang gobernador para magmanggaranon. Ngaa? Ginpaathag niya nga ini “tungod sa kahadlok sa Dios.” (Nehemias 5:15) Si Nehemias nahadlok nga maghimo sang bisan ano nga indi makapahamuot kay Jehova. Pareho kay Nehemias, nahadlok man kita nga indi mapahamut-an si Jehova paagi sa paghimo sang sala. Matun-an naton kon ano ang makapahamuot kay Jehova paagi sa pagbasa sang Biblia.—Tan-awa ang Endnote 6.

10, 11. Ano nga mga prinsipio sa Biblia ang makabulig sa aton sa paghimo sang maayo nga mga desisyon parte sa alkoholiko nga ilimnon?

¹⁰ Halimbawa, ang isa ka Cristiano dapat magdesisyon kon bala mainom sia sang alkoholiko nga ilimnon ukon indi. Ano nga mga prinsipio ang makabulig sa iya? Yari ang pila: Wala ginasiling sang Biblia nga malain ang pag-inom. Ang matuod, nagasiling ini nga ang alak regalo halin sa Dios. (Salmo 104:14, 15) Pero, ginsilingan ni Jesus ang iya mga sumulunod nga mag-andam sa “sobra nga pag-inom.” (Lucas 21:34) Ginsilingan man ni Pablo ang mga Cristiano nga likawan ang “magansal nga pagkinalipay kag ang pagpahubog.” (Roma 13:13) Nagsiling  sia nga ang mga palahubog “indi makapanubli sang Ginharian sang Dios.”—1 Corinto 6:9, 10.

¹¹ Mahimo mamangkot ang isa ka Cristiano: ‘Daw ano ka importante ang ilimnon sa akon? Kinahanglan ko bala ini para makarelaks? Nagainom bala ako para madugangan ang akon kompiansa? Makontrol ko bala ang kadamuon kag kasunson sang akon ginainom? * Mangin masadya bala gihapon ang amon pag-updanay nga mga mag-abyan bisan wala sing ilimnon?’ Makapabulig kita kay Jehova para mahimo ang husto nga mga desisyon. (Basaha ang Salmo 139:23, 24.) Sa sini nga paagi, ginahanas naton ang aton konsiensia nga mangin sensitibo sa mga prinsipio sa Biblia. Pero subong sang matun-an pa naton, kapin pa sa sina ang kinahanglanon.

12, 13. Ngaa indi palareho ang aton konsiensia? Ano dapat ang imo reaksion?

¹² Indi palareho ang konsiensia. Ang imo konsiensia mahimo magtugot sa imo nga himuon ang isa ka butang nga wala ginatugot sang konsiensia sang iban. Halimbawa, para sa imo OK lang nga mag-inom, pero para sa iban indi. Ngaa ayhan OK sa imo kag ngaa sa iban indi?

¹³ Sa masami nagakaimpluwensiahan ang isa ka tawo sang iya gindak-an, pagtamod sang iya pamilya, mga eksperiensia niya sa kabuhi, kag iban pa. Kon parte sa pag-inom, ang isa nga may problema anay sa pag-inom mahimo nagdesisyon nga indi na gid mag-inom. (1 Hari  8:38, 39) Gani, ano ang imo reaksion kon ginpangindian ka sang gintanyagan mo sang ilimnon? Malain bala ang imo buot? Mamilit ka bala? Piliton mo gid bala sia nga isugid sa imo kon ngaa nangindi sia? Indi, kay ginarespeto mo ang iya konsiensia.

14, 15. Ano ang natabo sang panahon ni Pablo? Ano ang ginlaygay ni Pablo?

¹⁴ Sang panahon ni apostol Pablo, may halimbawa nga nagapakita nga indi palareho ang konsiensia. Ang pila ka karne sa balaligyaan gingamit sa butig nga pagsimba kag ginhalad sa mga diosdios. (1 Corinto 10:25) Pero para kay Pablo indi sala nga baklon kag kaunon ini nga karne. Para sa iya, ang tanan nga pagkaon halin kay Jehova. Pero para sa pila ka kauturan nga nagasimba anay sa mga diosdios indi amo sina. Para sa ila sala nga kaunon ini nga karne. Naghunahuna bala si Pablo nga: ‘Wala man ginatublag ang akon konsiensia. May kinamatarong ako nga kaunon ang luyag ko’?

¹⁵ Wala maghunahuna sina si Pablo. Mas importante sa iya ang balatyagon sang iya kauturan kag handa sia nga isakripisyo ang pila sang iya kinamatarong. Si Pablo naglaygay nga dapat “indi lang ang nagapahamuot sa aton ang himuon naton.” Nagdugang pa sia: “Kay bisan ang Cristo wala magpahamuot sa iya kaugalingon.” (Roma 15:1, 3) Pareho kay Jesus, mas ginhunahuna ni Pablo ang kaayuhan sang iban sangsa iya kaugalingon.—Basaha ang 1 Corinto 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Ngaa indi naton dapat paghukman ang utod kon ginatugot sang iya konsiensia nga himuon ang isa ka butang?

¹⁶ Pero ano abi kon ang konsiensia sang isa nagtugot sa iya nga himuon ang butang nga para sa aton daw sala? Dapat indi sia naton paghukman kag hunahunaon nga husto kita kag sala sia. (Basaha ang Roma 14:10.) Ginhatagan  kita ni Jehova sing konsiensia para hukman ang aton kaugalingon, indi ang iban. (Mateo 7:1) Indi naton luyag nga ang aton personal nga mga desisyon makapabahinbahin sa kongregasyon. Sa baylo, ginatinguhaan naton nga himuon ang mga butang nga makaamot sa gugma kag paghiusa.—Roma 14:19.

17. Ano ang natabo sa konsiensia sang pila ka tawo?

¹⁷ Si apostol Pedro nagsulat: “Hupti ninyo ang maayo nga konsiensia.” (1 Pedro 3:16) Makapasubo nga kon pirme ginabalewala sang mga tawo ang mga prinsipio ni  Jehova, sa ulihi ang ila konsiensia indi na magpaandam sa ila. Ina nga konsiensia “nakibulan kaangay sang panit nga ginpaso sang nagabaga nga salsalon,” siling ni Pablo. (1 Timoteo 4:2) Naagyan mo man bala nga mapaso sing grabe? Ang pinalian indi na makabatyag. Sing kaanggid, kon padayon nga nagahimo sing sala ang isa, ang iya konsiensia ‘makibulan’ kag sa ulihi, indi na ini manghikot.

18, 19. (a) Ano ang kapuslanan kon ang aton konsiensia magsiling nga nakahimo kita sing sala? (b) Ano ang aton himuon kon ginatublag kita sang sala nga ginhinulsulan na naton?

¹⁸ Mahimo mabatyagan naton kon ang aton konsiensia magsiling nga nakahimo kita sang sala. Makabulig ini sa aton nga mahibaluan ang ginhimo naton kag untatan ini. Luyag naton nga makatuon sa aton mga sala para indi na ini pagsuliton. Halimbawa, bisan pa nakasala  si Hari David, ginpahulag sia sang iya konsiensia nga maghinulsol. Gindumtan niya ang iya ginhimo kag determinado nga tumanon si Jehova sa palaabuton. Makasiling si David suno sa iya inagihan nga si Jehova “maayo kag handa sa pagpatawad.”—Salmo 51:1-19; 86:5; tan-awa ang Endnote 7.

¹⁹ Pero bisan pa madugay na nga naghinulsol ang isa sa iya sala, mahimo sia gihapon tublagon sang iya konsiensia. Masakit gid ini kag posible makabatyag ang isa nga wala sing pulos. Kon amo sini ang ginabatyag mo kon kaisa, dumduma nga indi mo na mabag-o ang natabo sang una. Nahibaluan mo man sadto ukon wala nga sala ang ginhimo mo, bangod ginhinulsulan mo ini ginpatawad ka na ni Jehova sing bug-os kag ginpanas ina nga sala. Matinlo ka na sa atubangan ni Jehova kag  ginahimo mo na ang husto subong. Mahimo nga ginapakamalaut ka gihapon sang imo tagipusuon, pero ang Biblia nagasiling: “Ang Dios labaw pa sa aton tagipusuon.” (Basaha ang 1 Juan 3:19, 20.) Buot silingon nga ang iya gugma kag pagpatawad mas mabaskog sangsa kasubo ukon kahuya nga aton nabatyagan. Makasiguro ka nga ginpatawad ka na ni Jehova. Kon ginbaton sang isa ang pagpatawad ni Jehova, mangin malinong ang iya konsiensia kag mahimo sia mangin malipayon sa pag-alagad sa Dios.—1 Corinto 6:11; Hebreo 10:22.

20, 21. (a) Ngaa gindesinyo ini nga libro? (b) Ano nga kahilwayan ang ginhatag sa aton ni Jehova? Paano naton ini dapat gamiton?

²⁰ Ini nga libro gindesinyo para buligan ka nga hanason ang imo konsiensia para mapaandaman ka kag mabuligan sa sining mabudlay nga katapusan nga mga adlaw. Buligan ka man sini nga iaplikar ang mga prinsipio sang Biblia sa nagkalainlain nga sitwasyon sa imo kabuhi. Siempre pa, ini nga libro indi maghatag sa aton sang listahan sang mga pagsulundan sa kada sitwasyon. Nagakabuhi kita sa “kasuguan sang Cristo” nga base sa prinsipio sang Dios. (Galacia 6:2) Wala naton ginagamit nga rason ang paghimo sing malain bangod wala sing espesipiko nga kasuguan. (2 Corinto 4:1, 2; Hebreo 4:13; 1 Pedro 2:16) Sa baylo, ginagamit naton ang aton kahilwayan para ipakita nga ginahigugma naton si Jehova.

²¹ Kon pamalandungan naton ang mga prinsipio sa Biblia kag iaplikar ini, matun-an naton nga gamiton ang aton “mga ikasarang sa paghangop” kag mapahisuno ang aton panghunahuna kay Jehova. (Hebreo 5:14) Magaresulta ini sa nahanas nga konsiensia nga magagiya sa aton pagkabuhi kag magabulig sa aton nga makapabilin sa gugma sang Dios.