Bulig Para sa mga Biktima sang Sobra nga Pagpaantos

SANG KORESPONSAL SANG MAGMATA! SA DENMARK

“MAS MAHAPOS AYUHON ANG NABALI NGA MGA TUL-AN SANGSA NADUGMOK NGA KALAG.”—Dr. Inge Genefke.

ISA ka lamharon nga lalaki ang nagadayandayan sa matawhay nga kalye sa isa ka siudad sa Europa kag nagdulog sa pagtan-aw sang baligya sa iskaparate sang isa ka balaligyaan. Sa hinali, nagpalangurog ang iya mga kamot. Amo man ang iya mga tuhod. Ginkaptan niya ang iya liog subong nga daw madunlan sia. Sa iskaparate, bag-o lang niya nakita ang larawan sang duha ka nakauniporme nga pulis. Wala sia sing ginlapas nga kasuguan, kag wala sia sing dapat kahadlukan. Apang, ang makakita lamang sing nakauniporme nga mga tawo nagpahanumdom sa iya sang isa ka duog nga linibo ka kilometro ang kalayuon kag sang isa ka tion sang nagligad nga mga tinuig sang nangin biktima sia sang sobra nga pagpaantos.

Mahimo nga istorya ini sang bisan sin-o sa minilyon ka lalaki, babayi, kag bisan sang kabataan. Mahimo nga istorya ini sang isa nga imo kilala. Ang biktima sang mapintas nga pagmaltratar mahimo nga isa ka ref­u­gee ukon isa ka imigrante nga nagsaylo sa inyo duog. Ang iya kabataan mahimo nga kaupod sang imo kabataan sa eskwelahan. Mahimo kilala mo sia nga hipuson, kalmado, matinahuron nga kaingod nga kinaandan na nga malikumon. Apang ang naguwa nga mga dagway mahimo nga malimbungon; mahimo nga ginatago sini ang nasulod nga pag-antos nga ginabatyag sang biktima samtang ginatinguhaan niya nga malandas ang mga handumanan sang nagligad nga pag-antos sa pisikal kag sa hunahuna. Ang bisan ano nga talan-awon​—⁠ukon gahod​—⁠mahimo magpahanumdom sa iya sang nagliligad nga mga kakugmat. Ang isa sang subong sina nga biktima nagpaathag: “Kon makabati ako sang nagahibi nga lapsag, madumduman ko ang mga tawo nga nabatian ko nga nagahibi sa prisuhan. Kon makabati ako sang nagahagunos nga gahod sang hangin, madumduman ko ang paghanot sang bilugon—ang gahod sini antes ini magtupa sa akon.”

Ang sobra nga pagpaantos indi lamang ginahimo sang politikal nga mga ekstremista kag mga terorista. Sa pila ka pungsod, ginahimo man ini sang mga soldado kag mga pulis. Ngaa? Ang sobra nga pagpaantos isa ka mahapos kag epektibo nga paagi agod makakuha sang impormasyon, makapaako, makakuha sing ebidensia paagi sa testimonya, ukon makatimalos. Suno kay Dr. Inge Genefke sang Denmark, isa ka nagapanguna nga eksperto sa sobra nga pagpaantos, sa pila ka kaso ang mga panguluhan “naggahom kag naghupot sang ila posisyon paagi sa paghimo sing sobra nga pagpaantos.” Ang isa ka biktima nagpaathag sa sini nga  paagi: “Luyag nila ako dugmukon agod makita sang iban kon ano ang matabo sa imo kon ginapakalain mo ang panguluhan.”

Para sa madamo nga tawo ang ideya sang sobra nga pagpaantos sa isigkatawo nagapahanumdom gid sang Edad Media. Ti, sang 1948 ginbaton sing pormal sang Nasyones Unidas ang Universal Declaration of Human Rights, nga nagasiling: “Wala sing isa ang dapat ipaidalom sa sobra nga pagpaantos ukon sa mapintas, di-tawhanon ukon nagapakanubo nga pagtratar ukon silot.” (Artikulo 5) Apang, ang pila ka eksperto nagapati nga tubtob sa 35 porsiento sang mga ref­u­gee sa kalibutan ang ginpaantos sing sobra. Ngaa lapnag gid ang sobra nga pagpaantos? Paano naapektuhan ang mga biktima, kag ano ang sarang mahimo agod buligan sila?

Ang Resulta

Indi katingalahan, madamo nga biktima sang sobra nga pagpaantos ang nagpalagyo gikan sa ila dutang-natawhan agod mangabuhi sing bag-o sa iban nga lugar. Apang samtang ang lugar tuhay na, ang pag-antos—sa pisikal kag hunahuna—yara gihapon. Halimbawa, ang biktima mahimo magbatyag nga nakahimo sing sala bangod indi niya maamligan ang mga abyan ukon mga himata gikan sa pagmaltratar. Mahimo man sia magpatubo sing tudok nga di-pagsalig sa iban, nahadlok nga basi ang kada tawo nga iya makilala mahimo nga isa ka espiya. “Ang biktima sang sobra nga pagpaantos mangin isa ka estranghero sing dayon,” siling sang manunulat nga si Carsten Jensen. “Nadula niya sing dayon ang pagsalig sa kalibutan.”

Ang resulta amo ang isa ka nagsamo nga masakit nga handumanan sa pisikal kag mental nga mahimo magpalibog sa biktima kag kay bisan sin-o nga luyag magbulig sa iya. Ang mga problema sa pisikal mahimo kon kaisa nga maatipan sa gilayon, apang indi sa hunahuna. “Sa pamuno naghunahuna kami, ‘Sige, bulngon namon ang ila balatian sa pisikal—nian makapauli na,’ ” pagbaton ni Dr. Genefke. “Apang nahibaluan namon sang ulihi nga ang kasakit sa ila mga tagipusuon ang nagapaantos sa ila sing daku.” Walay sapayan, si Dr. Genefke nagsiling: “Makakilibot mahibaluan nga posible gali nga mapaumpawan kag mabuligan ang mga biktima, bisan pa madamo na nga tinuig ang nagligad.”

Sang 1982, sa Copenhagen’s National Hospital, si Dr. Genefke upod sa iban pa nga mga manugbulong sa Denmark nagtukod sing isa ka diutay nga departamento agod bulngon ang mga ref­u­gee nga nangin biktima sang sobra nga pagpaantos. Gikan sining diutay nga ginhalinan naglambo ang bug-os kalibutan nga net­work nga ginahingalanan sing International Rehabilitation Coun­cil for Tor­ture Vic­tims (IRCT). Gikan sa ulong-talatapan sini sa Copen­hagen, ang konseho nagadumala sang hilikuton sa pagbulig paagi sa kapin sa 100 ka sentro sa bug-os nga kalibutan. Sa sulod sang mga tinuig, ang konseho madamo sing natun-an tuhoy sa pagbulong sa mga biktima sang sobra nga pagpaantos.

Kon Paano Maghatag sing Suporta

Mabuligon pirme nga isugilanon sang mga biktima ang ila mga eksperiensia. “Sang nagligad nga mga 20 ka tuig,” siling sang information sheet gikan sa IRCT, “ang mga biktima sang sobra nga pagpaantos masami nga mga biktima sa duha ka kahulugan. Ang una amo ang mapadayag sa pisikal/sikolohikal nga buhat sang sobra nga pagpaantos, kag nian ang ikaduha amo ang indi masugid ang tuhoy sini.”

Isiling naton nga indi maayo nga hambalan ang topiko nga subong ka makahalanusbo sang sobra nga pagpaantos. Apang kon ang nagaantos luyag nga magtu-ad sa isa ka abyan kag ang abyan nagapangindi sa pagpamati, ang nagaantos mahimo nga mahanusbo sing labi pa. Busa, importante para sa mga biktima nga pasaligon sila nga may nagaulikid sa ila. Sa pagkamatuod, wala sing isa ang dapat magpaningadtingad sa personal nga mga hilikuton sang iban. Sa katapusan, ang biktima amo ang magpamat-od kon san-o, kag kon sin-o ang luyag niya nga tu-aran.—Hulubaton 17:17; 1 Tesalonica 5:14.

 Ang kalabanan nga mga eksperto nagarekomendar nga binagbinagon ang pisikal kag mental nga mga bahin sang sobra nga pagpaantos. Para sa iban nga mga biktima, ang rehabilitasyon nagakinahanglan sing propesyonal nga bulig. Ang paagi sa pagbulong nagalakip sing mga ehersisyo sa pagginhawa kag sa pagpaalinton.⁠ * Ang kahuya masami nga nalakip sa una nga dapat bulngon. Ang isa ka terapista nagsiling sa isa ka babayi nga sulitsulit nga ginlugos kag ginsakit: “Ang kahuya nga imo nabatyagan normal kag halangpunon. Apang dumduma nga indi ini imo. Ang kahuya iya sang mga tawo nga naghimo sini sa imo.”

Mga Nakalampuwas sa Kampo Konsentrasyon

Sa tion sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, minilyon ka tawo ang nag-antos sing makasiligni nga kahuluy-an sa mga kampo konsentrasyon ni Hitler. Lakip sa sini amo ang linibo sang mga Saksi ni Jehova nga ginhingabot bangod nagdumili sila nga isikway ang ila relihioso nga mga pagtuluuhan. Ang ila pagtuo indi mapanghiwala nga nakabulig sa ila nga mabatas ang subong sini kabudlay nga mga kahimtangan. Paano?

Madugay pa antes sang ila pagkabilanggo, ining mga Cristiano nangin maukod na nga mga estudyante sang Pulong sang Dios. Busa, wala sila maligban sang mag-utwas ang mga pagtilaw, ukon ginbasol nila ang Dios sang ang ila pag-antos wala gilayon matapos. Paagi sa pagtuon sang Biblia, nahibal-an sang mga Saksi kon ngaa ginapahanugutan sang Dios ang kalautan kag kon paano niya ini tapuson sa iya gintalana nga tion. Ang pagtuon sa Biblia nagtudlo sa ila nga si Jehova “mahigugmaon sang katarungan” kag nga nagasingkal sia kon ang mga tawo magamaltrato sang ila isigkatawo.—Salmo 37:28; Zacarias 2:8, 9.

Sa pagkamatuod, dapat atubangon sang madamo sining mga nakalampuwas sa mga kampo konsentrasyon ang masakit nga epekto sang ila mapait nga inagihan. Sa paghimo sini, napalig-on man sila sing daku paagi sa pagsunod sa laygay ni apostol Pablo. Samtang si Pablo nagaantos sa isa ka prisuhan sang Romano, isa ka kahimtangan nga mahimo nga nakahatag sa iya sing daku nga kahuol, nagsulat sia sa mga masigkatumuluo: “Indi kamo magkabalaka sa bisan ano nga butang, kundi sa tagsa ka butang paagi sa pangamuyo kag pag-ampo nga may pagpasalamat ipakilala sa Dios ang inyo mga pangabay; kag ang paghidait sang Dios nga nagalabaw sa tanan nga panghunahuna magatipig sang inyo mga tagipusuon kag sang inyo mga painuino sa kalalangan ni Cristo Jesus.”—Filipos 1:13; 4:6, 7.

Paagi sa pagtuon sa Biblia, ining mga manughupot sing integridad nakatuon nga ang Dios nagsaad nga himuon ang duta nga mangin isa ka paraiso, diin ang masakit nga mga epekto sang pagpakahuya subong sang sobra nga pagpaantos madula na sa ulihi.

Ginapaambit sang mga Saksi ni Jehova ining pasad-sa-Biblia nga paglaum upod sa ila mga kasilingan sa kapin sa 230 ka pungsod. Ang magamo nga mga kahimtangan sa kalibutan nagadul-ong sa ila nga mapakig-angutan ang madamo nga nagaantos bangod sang kapintas sang tawo sa tawo. Kon makasugilanon sila sang mga biktima sang sobra nga pagpaantos, ang mga Saksi nagapanikasog nga ipaambit sa sining mga indibiduwal ang isa ka maayo nga palaabuton nga ginasaad sang Biblia. Malipayon gid sila nga ipaambit ang makalilipay nga balita tuhoy sa palaabuton nga tion diin mangin butang na lang sang nagligad ang sobra nga pagpaantos!—Isaias 65:17; Bugna 21:4.

[Footnote]

[Kapsion sa pahina 24]

“WALA SING ISA ANG DAPAT IPADALOM SA SOBRA NGA PAGPAANTOS UKON SA MAPINTAS, DI-TAWHANON UKON NAGAPAKANUBO NGA PAGTRATAR UKON SILOT.”—Artikulo 5, Universal Declaration of Human Rights

[Kahon sa pahina 25]

KON PAANO IKAW MAKABULIG

KON MAY NAKILALA IKAW NGA NAGAPAAYO GIKAN SA MGA EPEKTO SANG SOBRA NGA PAGPAANTOS, ANG MASUNOD NGA MGA PANUGDA MAHIMO MAKABULIG:

● Magpakita sing empatiya. Mahimo mo isiling: “Nahibaluan ko nga tuman kadamo sang kagamo sa pungsod nga ginhalinan mo. Paano mo ini ginaatubang?”—Mateo 7:12; Roma 15:1.

● Indi magpaningadtingad ukon mamilit sa paghatag sing bulig. Sa baylo, mangin malulo kag mapatugsilingon. Pahibalua ang biktima nga handa ikaw sa pagpamati.—Santiago 1:19.

● Likawi nga mangin tuman ka mabinuligon. Indi pagdinguti ang nagaantos sang pagtahod-sa-kaugalingon ukon sang iya pagkapribado. Ang tulumuron amo ang pagpakig-ambit sa lulan sang nagaantos, indi agod tilawan nga dalhon ini sing bug-os.