Nagadamo ang Nagapangabay sing Pagbulong kag Pagbusbos nga Walay Dugo

“Ang tanan nga nagagamit sing dugo kag nagabulong sa mga pasyente nga operahan dapat maghunahuna sang pagbusbos nga walay dugo.”—Dr. Joachim Boldt, propesor sang anes tesiolohiya, Ludwigshafen, Alemanya.

ANG trahedya sa AIDS nagtiklod sa mga sientipiko kag mga manugbulong sa paghimo sing dugang pa nga mga tikang agod mangin mas-luwas-sa-peligro nga lugar ang hulot sang operasyon. Sing maathag, nagkahulugan ini sing mas mahalungon nga pag-usisa sa dugo. Apang ang mga eksperto nagasiling nga wala ginapat-od bisan sini nga mga paagi ang sero-sing-katalagman nga mga pagtayon. “Bisan pa ang sosiedad nagagasto sing daku nga manggad agod mangin mas-hilway-sa-peligro ang suplay sang dugo,” siling sang magasin nga Transfusion, “nagapati kami nga tinguhaan gihapon sang pasyente nga likawan ang tuhay sing gene [nga donor] nga mga pagtayon bangod ang suplay sang dugo indi bug-os nga luwas-sa-peligro.”

 Di-makapakibot nga madamong doktor ang nangin mainandamon sa paghatag sing dugo. “Ang mga pagtayon sing dugo indi gid maayo, kag agresibo gid kami nga likawan ini para sa tanan,” siling ni Dr. Alex ­Zapolanski, sang San Fran­cis­co, Calif­ornia.

Nakahibalo man ang publiko sang mga katalagman sang mga pagtayon. Sa katunayan, ginpakita sang 1996 nga surbe nga ginpakamaayo sang 89 porsiento sang mga taga-Can­ada ang alternatibo sa gindonar nga dugo. “Indi tanan nga pasyente magapangindi nga tayunan sing dugo gikan sa iban nga tawo subong sang ginahimo sang mga Saksi ni Jehova,” siling sang Journal of Vascular Surgery. “Walay sapayan sina, ang mga katalagman nga maglaton ang balatian kag mabag-o ang pagpanghikot sang sistema sa imyunidad nagahatag sing maathag nga pamatuod nga dapat kita mangita sing mga alternatibo para sa tanan naton nga pasyente.”

Ginapakamaayo nga Paagi

Maayo na lang, may yara alternatibo—ang pagbulong kag pagbusbos nga walay dugo. Wala ini ginatamod sang madamong pasyente subong katapusan nga solusyon kundi subong ginapakamaayo nga pagbulong, kag nga may nagakaigo nga rason. Si Stephen Geoffrey Pollard, isa ka Britaniko nga consultant surgeon, nagsiling nga ang kataason sang paglala kag kamatayon sa tunga sang mga naoperahan nga wala nagagamit sing dugo “sa di-magkubos pareho sa mga pasyente nga nagbaton sing dugo, kag sa madamo nga kaso nahilway sila sa mga impeksion kag mga komplikasyon pagkatapos sang operasyon nga masami nga mapabangod sa dugo.”

Paano natigayon ang pagbulong nga walay dugo? Sa isa ka bahin ang pamangkot daw makatilingala, bangod ang pagbulong nga walay dugo nauna pa sa paggamit sing dugo. Sa katunayan, sining maaga nga bahin lamang sang ika-20 nga siglo nga ang teknolohiya sa pagtayon nag-uswag tubtob sa punto nga gin­ga­mit ini sing kinaandan na lang. Walay sapayan sina, sining ulihi nga mga dekada ginpabantog sang pila ang patag sang pagbusbos nga walay dugo. Halimbawa, sang katuigan 1960 ang kilala nga manugbusbos nga si Denton Cooley naghimo sang  nahaunang open-heart nga pag-opera nga wala nagagamit sing dugo.

Bangod sang pagdamo sang hepatitis sa tunga sang mga gintayunan sing dugo sang katuigan 1970, madamong doktor ang nagsugod sa pagpangita sing mga alternatibo sa dugo. Sang katuigan 1980 ang pila ka dalagku nga grupo sang mga doktor nag-opera nga wala maggamit sing dugo. Nian, sang ang epidemia sa AIDS naglapnag, ining grupo masunson nga ginkonsulta sang iban pa nga nalangkag sa paggamit sang amo man nga mga paagi. Sang katuigan 1990 madamong ospital ang naghimo sing mga programa nga nagatanyag sing walay dugo nga mga pililian sa ila mga pasyente.

Madinalag-on na karon nga napadapat sang mga doktor ang mga paagi nga wala nagagamit sing dugo sa tion sang operasyon kag emerhensia nga sadto nagkinahanglan sing mga pagtayon. “Ang grabe nga pagbusbos sa tagipusuon, mga ugat sang dugo, balatian kag pagpanganak sang mga babayi, tul-an, kag pagpangihi sarang mahimo sing madinalag-on nga wala nagagamit sing dugo ukon mga produkto sang dugo,” siling ni D.H.W. Wong, sa Canadian Journal of Anaesthesia.

Ang isa ka bentaha sang pagbusbos nga walay dugo amo nga ginasakdag sini ang mas-maayo-sing-kalidad nga pag-atipan. “Ang pagkasampaton sang manugbusbos amo ang labi gid nga importante sa pagtapna sang pagkahubas sang dugo,” siling ni Dr. Benjamin J. Reich­stein, direktor sang pagbusbos sa Cleve­land, Ohio. Ang isa ka balasahon tuhoy sa layi sa Bagatnan nga Aprika nagsiling nga sa pila ka hitabo ang pagbusbos nga walay dugo mahimo mangin “mas madasig, mas matinlo kag mas barato.” Nagsiling pa ini: “Sa pagkamatuod ang pagbulong pagkatapos maospital sa madamong hitabo napamatud-an nga mas barato kag kubos nga makakonsumo sang tion.” Amo ini ang pila lamang sa mga rason kon ngaa sa karon kapin sa 180 ka ospital sa bug-os nga kalibutan ang may mga programa nga nagaespesyalisar sa pagbulong kag pagbusbos nga walay dugo.

Dugo kag mga Saksi ni Jehova

Tungod sa mga rason pasad sa Biblia, ang mga Saksi ni Jehova nagapangindi sa mga pagtayon  sing dugo. * Apang nagabaton sila—kag lakas nga nagapangita—sing mga alternatibo sa dugo nga pagbulong. “Ang mga Saksi ni Jehova nagapangita gid sang pinakamaayo sa medikal nga pagbulong,” siling ni Dr. Rich­ard K. Spence, direktor sang pagbusbos sa isa ka ospital sa New York. “Subong isa ka grupo, sila ang labing edukado nga mga konsumidor nga masumalang sang manugbusbos.”

Nahimpit sang mga doktor ang madamong pamaagi sa pagbusbos nga walay dugo sa mga Saksi ni Jehova. Binagbinaga ang eksperiensia sang cardio­vascular nga manugbusbos nga si Den­ton ­Cooley. Sa sulod sang 27 ka tuig, ang iya grupo nakahimo sing walay dugo nga ­open-heart nga pagbusbos sa 663 ka Saksi ni Jehova. Ang mga resulta maathag nga nagapakita nga ang mga operasyon sa tagipusuon sarang mahimo sing madinalag-on nga wala nagagamit sing dugo.

Matuod, madamo ang nagamulay sa mga Saksi ni Jehova bangod sang ila pagpangindi sa dugo. Apang ang isa ka giya nga ginbalhag sang As­so­ciation of Anaesthe­tists sang Gran Britanya kag Irlandiya nagakabig sang panindugan sang mga Saksi nga “isa ka tanda sang pagtahod sa kabuhi.” Sa kamatuoran, ang estrikto nga panindugan sang mga Saksi nangin daku nga puwersa sa likod sang mas-luwas-sa-peligro nga medikal nga pagbulong nga matigayon na karon sang tanan. “Ang mga Saksi ni Jehova nga nagakinahanglan sing pagbusbos nagtudlo sang dalan kag nagtiklod nga panikasugan nga mapauswag ang importante nga bahin sang serbisyo sa kapagros sa Norway,” sulat ni Propesor ­Stein A. Evensen, sang Norway’s National Hospital.

Agod buligan ang mga doktor sa pag-aman sing pagbulong nga wala nagagamit sing dugo, ang mga Saksi ni Jehova nagtukod sing isa ka mabuligon nga liaison nga serbisyo. Sa karon, kapin sa 1,400 ka Hos­pital ­Liaison Com­mit­tee sa bug-os nga kalibutan ang nasangkapan sa paghatag sa mga doktor kag mga manugpanalawsaw sing mga literatura tuhoy sa medisina gikan sa isa ka koleksion sang mga impormasyon sang kapin sa 3,000 ka artikulo may kaangtanan sa pagbulong kag pagbusbos nga walay dugo. “Indi lamang mga Saksi ni Jehova, kundi mga pasyente sa kabilugan, ang mahimo nga indi na karon mahatagan sing di-kinahanglanon nga mga pagtayon sing dugo bangod sang ginahimo sang mga Hos­pi­tal ­Liaison Com­mit­tee sang mga Saksi,” siling ni Dr. Charles Baron, propesor sang ­Boston ­College ­Law School. *

Ang impormasyon tuhoy sa pagbulong kag pagbusbos nga walay dugo nga natipon sang mga Saksi ni Jehova nakabulig sa madamo sa patag sang medisina. Halimbawa, sang nagahanda sing materyal para sa isa ka libro nga natig-uluhan Auto­trans­fusion: Thera­peutic Prin­ciples and Trends, ang mga awtor nangabay sa mga Saksi ni Jehova nga hatagan sila sing impormasyon tuhoy sa mga alternatibo sa pagtayon sing dugo. Malipayon nga ginhatag sang mga Saksi ang ila ginpangabay. Nagapasalamat nga nagsiling sang ulihi ang mga awtor: “Sa amon bug-os nga pagbasa tuhoy sini nga topiko, wala pa kami sing nakita nga subong kalip-ot, kompleto nga listahan sang mga estratehiya sa paglikaw sang pareho-sing-tipo (homo­lo­gous) nga pagtayon sing dugo.”

Ang pag-uswag sa patag sang medisina nagtiklod sa madamo nga binagbinagon ang pagbulong nga walay dugo. Sa diin kita sini idul-ong? Si Propesor Luc ­Montagnier, nga nakatukib sang ­virus sang AIDS, nagsiling: “Ang pag-uswag sang aton paghangop sa sini nga patag nagapakita nga sa pila ka adlaw ang mga pagtayon sing dugo madula.” Samtang, ang mga alternatibo sa dugo nagaluwas na sang mga kabuhi.

[Mga footnote]

[Kahon/Mga laragway sa pahina 7]

Kon Ano ang Ginasiling sang Iban nga mga Doktor

‘Ang pagbusbos nga walay dugo indi lamang para sa mga Saksi ni Jehova kundi para sa tanan nga pasyente. Sa banta ko dapat ini himuon sang tanan nga doktor.’—Dr.Joachim Boldt, propesor sang anestesiolohiya, Lud­wig­shafen, Alemanya.

“Samtang ang mga pagtayon sing dugo mas luwas-sa-peligro sa karon sangsa nagligad, may mga katalagman gihapon ini, lakip na ang mga reaksion sa imyunidad kag ang malatnan sing hepatitis ukon mga balatian nga ginalaton paagi sa paghirupay.”—Dr. Terrence J. Sacchi, clinical assistant nga propesor sang medisina.

“Ang kalabanan nga mga manugbulong may gilayon nga mga reaksion sa mga pagtayon kag nagahatag sini sing hilway kag pataka lamang. Ako indi.”—Dr.Alex Zapolanski, direktor sang pagbusbos sa tagipusuon sa San Fran­cis­co Heart Ins­ti­tute.

“Wala ako sing nakita nga ordinaryo nga pag-opera sa tiyan nga kinaandan na nga nagakinahanglan sang pagtayon sing dugo sa isa ka normal nga pasyente.”—Dr. Johannes Scheele, propesor sang pagbusbos, Jena, Alemanya.

[Mga laragway]

Si Dr. Joachim Boldt

Si Dr. Terrence J. Sacchi

[Kahon/Mga laragway sa pahina 8, 9]

Pagbulong kag Pagbusbos nga Walay Dugo

Pila sa mga Paagi

Mga pluido: Ang Ringer’s lac­tate solu­tion, dex­tran, hydroxy­ethyl starch, kag iban pa ginagamit agod huptan ang kadamuon sang dugo, nga nagatapna sang pagnubo sang kadamuon sang nagasirkular nga dugo. Ang pila ka pluido nga ginatilawan karon sarang makaliton sing oksiheno.

Mga bulong: Ang mga protina nga resulta sang genetic engineering (ang siensia tuhoy sa pagbalhin sang genetiko nga pagkahuman sang isa ka buhi nga organismo agod mangin mas mabaskog kag mas nagakaigo sa isa ka katuyuan) mahimo magpadamo sang pula nga mga selula sang dugo (erythro­poietin), mga plate­let sang dugo (inter­leukin-11), kag nanuhaytuhay nga puti nga mga selula sang dugo (GM-CSF, G-CSF). Ang iban pa nga mga bulong nagabuhin sing daku sang pagkahubas sang dugo sa tion sang operasyon (apro­tinin, anti­fibrinolytics) ukon nagabulig agod mapakunta ang sobra nga pagdugo (desmo­pressin).

Biolohiko nga mga hemostat: Ang nalala nga gasa nga colla­gen kag cel­lu­lose ginagamit agod matapna ang pagdugo paagi sa direkta nga pagpadapat. Ang ­fibrin nga kola kag kapol sarang makapol sa pilas ukon matabon sa daku nga bahin sang nagadugo nga tisyu.

Pagsalbar sa dugo: Ang mga makina sa pagsalbar nagapasag-uli sang dugo nga nawasi sa tion sang pagbusbos ukon pag-opera. Ang dugo ginatinluan kag ginauli sa pasyente sa isa ka sarado nga sirkito. Sa malubha nga mga kaso, ang mga litro nga dugo sarang mapasag-uli nga nagagamit sini nga sistema.

Mga gamit sa pagbusbos: Ang iban nga mga gamit nagautod kag nagasirado sang mga ugat sang dugo sing dungan. Ang iban nga mga gamit nagatapna sang pagdugo sa daku nga mga bahin sang tisyu. Ang laparo­scope kag magagmay nga mga instrumento nga ginatuslok ukon ginapilas sa lawas nagatugot agod mahimo ang mga pagbusbos nga wala sing mawasi nga dugo may kaangtanan sa daku nga mga pagpilas.

Mga paagi sa pagbusbos: Ang maid-id nga pagplano sang pag-opera, lakip ang pagkonsulta sa eksperiensiado nga mga kliniko, nagabulig sa grupo nga nadalahig sa pagbusbos nga malikawan ang mga komplikasyon. Ang maabtik nga paghulag agod mapadulog ang pagdugo kinahanglanon. Ang mga pagpalantang sing sobra sa 24 ka oras mahimo nga magbutang sa katalagman sa kabuhi sang pasyente. Ang pagbahinbahin sa dalagku nga mga pagbusbos sa pila ka magagmay nga pagbusbos nagabuhin sang kabug-usan nga dugo nga mawasi.

 [Kahon/Mga laragway sa pahina 10]

Pagbulong nga Walay Dugo—Ang Bag-ong “Talaksan sang Pag-atipan”?

Ginbinagbinag sang MAGMATA! ang mga benepisyo sang pagbulong kag pagbusbos nga walay dugo sa apat ka eksperto sa patag.

Luwas sa mga pasyente nga nagapangindi sa mga pagpatayon sing dugo bangod sang relihioso nga mga rason, sin-o pa ang mahimo nga mangin interesado sa pagbulong nga walay dugo?

Dr. Spahn: Sa amon sentro ang mga nagapangabay sing pagbulong nga walay dugo amo sa masami ang may madamo na sing ihibalo nga mga pasyente.

Dr. Shander: Sang 1998 mas madamo ang mga pasyente nga nagpangindi sa dugo bangod sang personal nga mga rason sangsa mga pasyente nga nagpangindi sa dugo bangod sang relihioso nga mga rason.

Dr. Boyd: May yara, halimbawa, mga pasyente nga may kanser. Ginpakita sing madamo na nga beses nga kon indi sila magbaton sing dugo, mas maayo ang ila pag-uswag kag wala man nagalukmat ang ila balatian.

Dr. Spahn: Masunson namon ginabulong ang mga propesor sa unibersidad kag ang ila mga pamilya nga wala nagagamit sing dugo. Bisan gani ang mga manugbusbos nagapangabay nga likawan namon ang mga pagtayon! Isa ka manugbusbos, halimbawa, ang nagpalapit sa amon may kaangtanan sa iya asawa, nga nagakinahanglan sing operasyon. Sia nagsiling: “Isa lang ka butang ang siguruhon ninyo—nga indi sia matayunan sing dugo!”

Dr. Shander: Ang mga katapo sang akon departamento sang anestisya nagsiling: ‘Ining mga pasyente nga wala matayunan sing dugo pareho lang ang kahimtangan kag ayhan mas maayo pa. Ngaa kinahanglan pa nga may yara kita duha ka talaksan sang pag-atipan? Kon ini ang labing maayo nga pag-atipan, dapat naton ini himuon sa tanan.’ Gani nagalaum kami karon nga ang pagbulong nga walay dugo mangin ang talaksan nga pag-atipan.

G. Earnshaw: Matuod nga ang pagbusbos nga walay dugo importante gid sa mga Saksi ni Jehova. Apang, amo ini ang pagbulong nga luyag namon sa tanan.

Ang walay dugo bala nga paagi mas mahal ukon mas barato?

G. Earnshaw: Barato ini.

Dr. Shander: Beinte-singko porsiento ang makinot sa pagbulong nga walay dugo.

Dr. Boyd: Bisan pa tungod lamang ini sa sina nga rason, dapat namon ini gamiton.

Tubtob diin na ang pag-uswag naton sa paggamit sang pagbulong nga walay dugo?

Dr. Boyd: Sa banta ko tuman na ini ka mauswagon. Indi pa ini ang katapusan. Pirme kami nakakita sing maayong bag-o nga rason agod indi maggamit sing dugo.

[Mga laragway]

Dr. Donat R. Sphan propesor sang anestesiolohiya, Zurich, Swit­zer­land

Dr. Aryeh Shander kabulig nga kliniko nga propesor sang anestesiolohiya, Estados Unidos

G. Peter Earnshaw, FRCS, consultant nga manugbusbos sa tul-an, London, Inglaterra

Dr. Mark E. Boyd propesor sang obstetrisya kag ginekolohiya, Can­ada

[Kahon sa pahina 11]

Ang Papel sang Pasyente

▪ Ipakighambal sa imo doktor ang tuhoy sa wala-sing-dugo nga mga alternatibo antes mag-utwas ang kinahanglanon nga pagpabulong. Importante ini ilabi na sa nagamabdos nga mga babayi, sa mga ginikanan nga may magagmay nga kabataan, kag sa mga tigulang.

▪ Isulat ang imo mga luyag, ilabi na kon may legal nga dokumento nga matigayon para sa sina nga katuyuan.

▪ Kon ang imo manugbulong indi handa sa pagbulong sa imo nga wala sing dugo, mangita sing manugbulong nga magaugyon sa imo mga luyag.

▪ Sanglit ang pila ka alternatibo sa dugo nagakinahanglan sing tion agod mangin epektibo, indi pag-ipaiway ang pagpabulong kon nahibaluan mo nga kinahanglan mo nga magpaopera.