Ginhatagan sing Handum nga Mabuhi

SI Mary nagabalatian sing clinical depression (kapung-aw) subong man sing iban pa nga balatian. Apang, wala sia nahamulag sa iya pamilya, ni nag-abuso sia sa alkohol kag droga. Ginailustrar sing maayo sang kaso ni Mary ang punto nga indi tanan nga posible nga kabangdanan kinahanglan nga presente agod mahanabo ang serioso nga pagtinguha sa paghikog.

Sa isa ka tion daw subong bala nga si Mary mangin isa pa ka estadistika nga nagapamatuod sa ikasarang sang mga tigulang sa pag-utas sang ila kabuhi. Inadlaw nga wala sia sing pangalibutan, wala sing reaksion, sa intensive care nga bahin sang lokal nga ospital, ang iya tanda sang kabuhi (tulad sang pulso, presyon sang dugo, kbp.) nagabag-obag-o. Ang iya naligban nga bana, si John, halos wala nagahalin sa iya tupad. Ginpaandaman sang mga doktor si John kag ang pamilya nga basi indi na mabuhi si Mary kag kon mabuhi gid man sia mapaabot nila nga mahalitan sing permanente ang iya utok.

Adlaw-adlaw nga ginduaw si Mary sang isa ka kaingod, si Sally, nga isa sang mga Saksi ni Jehova. “Ginpalig-on ko ang pamilya nga indi madulaan sing paglaum,” siling ni Sally. “Ang akon iloy, nga may diabetes, pila ka semana nga wala sing pangalibutan sang nagligad nga pila ka tuig. Ginsilingan sang mga doktor ang amon pamilya nga indi gid sia makalampuwas, apang nakalampuwas sia. Ginauyatan ko ang kamot ni Mary kag ginaistorya ko sia, subong sang ginhimo ko sa akon iloy, kag daw namutikan ko ang maluya nga reaksion.” Sa ikatlo nga adlaw, nagbaskog ang reaksion, kag daw makakilala na si Mary sang mga tawo, walay sapayan nga indi sia makahambal.

‘Napunggan Ko Bala Ini Kuntani?’

“Ginkonsiensia gid si John,” siling ni Sally. “Sigurado sia nga sala gid niya ang tanan.” Kinaandan ini nga reaksion sa paghikog ukon napaslawan nga paghikog sang isa ka hinigugma. “Ginpahanumdom ko sia nga si Mary ginabulong bangod sang kapung-aw. Nagabalatian sia kag indi niya mapunggan nga mapung-awan subong nga indi man niya [John] mapunggan nga magbalatian.”

Ang mga tawo nga ang mga hinigugma naghikog masunson ginatublag sang pamangkot, Ano kuntani ang ginhimo ko agod napunggan ini? Ang pagkaalisto sa nagapaandam nga mga tanda kag sa posible nga mga kabangdanan mahimo makaupang sa pagtinguha nga maghikog. Apang kon indi gid man, dumduma nga indi ikaw ang balasulon sa nagahalit-sang-kaugalingon nga buhat sang isa ka tawo. (Galacia 6:5) Importante ini dumdumon ilabi na sa mga kaso diin ang may huyog sa paghikog nga miembro sang pamilya hungod nga nagapakonsiensia sa iban. Si Dr. Hendin, nga ginkutlo kaina, nagsiling: “Dapat dumdumon nga ang nagmadinalag-on nga mga pagtinguha sa paghikog masami  nga ginahimo sang mga tawo nga nagalaum nga impluwensiahan ukon maniobrahon ang mga balatyagon sang iban nga tawo bisan pa nga indi na nila masaksihan ang kadalag-an ukon kapaslawan sang ila mga panikasog.”

Si Dr. Hendin nagpadayon sa pagsiling: “Sa kaso sang mga tigulang nga may huyog sa paghikog, masami nga may yara dalagku na nga mga anak subong man mga utod ukon mga tiayon nga luyag impluwensiahan, kontrolon, ukon piliton sang pasyente sa pagtungod sing isa ka maamligon nga papel. Ang mga ginapangayo sang pasyente masami nga imposible mapaayawan, ang pasyente masami nga matig-a sing panindugan may kaangtanan sa sini, kag ang mga pagtinguha sa paghikog nga indi serioso masunson nga ginasundan sang mga pagtinguha nga nangin serioso.”

Mahimo batyagon sang mga miembro sang pamilya sa sining mga kahimtangan nga ginaipit gid sila, labaw sa ila masarangan. Apang, indi gid pagkalimti nga si Jehova nga Dios nagabanhaw sang mga patay kag mahimo ini maglakip sang aton mga hinigugma nga bangod sang kapung-aw, balatian sa hunahuna, ukon kalisod naghikog.​—⁠Tan-awa “Ang Pagtamod Sang Biblia: Paghikog​—⁠May Pagkabanhaw Bala?” sa Septiembre 8, 1990 nga Magmata!, pahina 22-3.

 Bisan pa ang paghikog indi mapakamatarong, makalulugpay ang pagdumdom nga ang palaabuton nga mga paglaum sang aton mga hinigugma nasandig sa isa ka Dios nga nakahangop sing bug-os nga ang mga kaluyahon kag mga kahuyangon makatiklod sa isa sa paghimo sining makakilibang nga buhat. Ang Biblia nagasiling tuhoy kay Jehova: “Subong nga ang langit mataas pa sa duta, ang iya mahigugmaon nga kaayo labaw sa mga nagakahadlok sa iya. Subong sang kalayuon sang sidlangan sa katundan, amo ang kalayuon sang iya pagpahilayo sa aton sang aton mga kalapasan. Subong sang amay nga nagakaluoy sa iya mga anak, si Jehova nagakaluoy sa mga nagakahadlok sa iya. Kay sia gid nakahibalo sang aton kahimtangan, nagadumdom nga kita yab-ok.”—Salmo 103:11-14.

Isa ka Makalilipay nga Resulta

Sa sulod sang duha ka adlaw si Mary nagaagaw-agaw sa ulot sang kabuhi kag kamatayon, apang nakalampuwas sia. Amat-amat nga nag-athag ang iya panghunahuna, kag gindala sia pauli ni John, sa isa ka balay nga ang tanan nga bulong nakandaduhan na sa talaguan. Regular karon nga ginaduaw si Mary sang mga social worker may kaangtanan sa kapagros sang hunahuna kag nagsiling sia nga indi niya mapaathag ukon bisan madumduman pa gani ang masubo nga buhat nga diutayan lang mag-utas sang iya kabuhi.

Sa karon si Sally, nga kaingod nanday John kag Mary, nagahiwat sing semanal nga pagtuon sa Biblia upod sa ila. Natun-an nila gikan sa Biblia nga ang mga problema mismo nga daw indi gid malubad, ilabi na sa mga tigulang, pagalubaron sang Dios sa indi madugay. “Siempre pa, ang pagtuon lamang sa Biblia indi makabulong sang tanan,” paathag ni Sally. “Dapat mo pamatud-an sa imo kaugalingon gikan sa Kasulatan nga ining mga saad matuod, kag dayon dapat mo iaplikar ang imo natun-an. Apang sa banta ko sanday John kag Mary nagaagom sing isa ka matuod nga paglaum sa palaabuton.”

Kon ang imo palaabuton daw madulom kag luyag mo ang isa ka matuod gid nga paglaum, ngaa indi pakig-angutan ang mga Saksi ni Jehova? Tuguti sila nga pamatud-an sa imo, subong sang ginhimo nila kanday John kag Mary, nga wala sing mga problema nga indi malubad kag indi paglubaron sang Dios sa malapit nga palaabuton. Bisan kon daw ano man kalain tulukon ang mga butang karon, may yara sabat. Palihug binagbinaga upod sa amon ang pat-od nga paglaum sa palaabuton nga naghatag sa madamo sing bag-o nga handum nga mabuhi.

[Kahon sa pahina 6]

Posible nga mga Kabangdanan kag Nagapaandam nga mga Tanda

“Ang posible nga mga kabangdanan sang paghikog sa tunga sang mga tigulang tuhay sa tunga sang mga pamatan-on,” siling sang The Journal of the American Medical Association. Ining posible nga mga kabangdanan nagalakip sang “sobra nga pag-abuso sa alkohol kag kapung-aw, mas epektibo nga paggamit sing makamamatay nga mga pamaagi, kag pagpain sa katilingban. Dugang pa, ang mga tigulang . . . mas madamo sing mga balatian sa lawas kag mga problema sa emosyon.” Ang libro nga Suicide, ni Stephen Flanders, nagalista sang masunod posible nga mga kabangdanan, nga ang bisan diin sini dapat talupangdon.

Nagaliwatliwat nga kapung-aw:

“Ginreport sang mga manugpanalawsaw nga 50% ukon kapin pa sang mga nagahikog ang may maragtas sang grabe nga kapung-aw.”

Pagkawalay paglaum:

Sa pila ka pagtuon, bisan ang mga tawo nga daw wala ginapung-aw labi pa nga mahimo maghikog kon wala sila sing ginalauman para sa palaabuton.

Alkoholismo kag abuso sa droga:

“Ginabulubanta nga sa ulot sang 7% kag 21% [sang mga alkoholiko] ang nagahikog, kon ipaanggid sa kubos sa 1% sang kabilugan nga populasyon.”

Impluwensia sang pamilya:

“Ginapakita sang mga pagtuon nga ang mga miembro sang pamilya nga may isa na nga naghikog yara sa daku nga katalagman nga maghikog man.”

Balatian:

“Ang kahadlok bangod sang pagluya sa pisikal, nga nagadul-ong sa posible nga pagsulod sa isa ka nursing home para sa mga tigulang ukon mga nagabalatian, tuman na agod maghunahuna ang pila ka tigulang nga maghikog.”

Mga kadulaan:

“Ang kadulaan mahimo nga makita kag matandog, subong sang isa ka tiayon ukon abyan, trabaho, ukon kapagros sang tawo. Mahimo man ini isa ka butang nga indi matandog. Ang mga halimbawa nagalakip sang pagtahod-sa-kaugalingon, pagkahalangdon, ukon kasiguruhan.”

Dugang pa sa sining posible nga mga kabangdanan, ginalista sang libro ni Flanders ang masunod nga nagapaandam nga mga tanda nga indi gid dapat pasapayanan.

Nagligad nga pagtinguha sa paghikog:

“Amo ini ang panguna nga patimaan sang posible nga paghikog.”

Paghambal tuhoy sa paghikog:

“Ang mga hambalanon subong sang ‘Indi na sila magkabalaka pa sa akon’ ukon ‘Mas maayo ang ila kahimtangan kon wala ako’ mga halimbawa sang maathag nga katalagman.”

Katapusan nga mga kahimusan:

“Ini nga paggawi nagalakip sang paghimo sing testamento, pagpanghatag sing ginapakahamili nga mga pagkabutang, kag paghimo sing mga kahimusan para sa mga hinuptanan.”

Pagbag-o sa personalidad ukon panimuot:

Kon ini “ginaupdan sang mga ekspresyon sang pagkawalay pulos ukon pagkawalay paglaum,” mahimo ini mangin “tanda sang kapung-aw nga tuman na agod magdul-ong sa makahalit-sa-kaugalingon nga panimuot.”

[Laragway sa pahina 7]

Ang mga nabilin nga buhi masami nga nagakinahanglan sing bulig agod malandas ang paghikog sang tiayon