Isa ka Buhi nga Pagtuo sa Tion sang Trahedya

HALOS 60 ka tuig na ang nagligad, si Mina Esch nakabaton sing isa ka postcard gikan sa iya bana, si Peter. Ang sinulat-sang-kamot nga mensahe malip-ot lamang kag indi maathag. Walay sapayan, nalipay kag naumpawan sia nga makabaton sini. Bilanggo sa kampo konsentrasyon sang Buchenwald ang bana ni Mina, nga ginpadala didto sang Nazi nga panguluhan bangod isa sia ka Saksi ni Jehova. Sa likod sang postcard may yara malip-ot kag prangka nga dinalan: “Ang bilanggo nagapabilin nga isa ka matig-a nga Estudyante sang Biblia [subong sa pagkilala anay sa mga Saksi ni Jehova] . . . Bangod sini lamang nga rason, ang pribilehiyo nga makapadala kuntani sing sulat ginadingot sa iya.” Ini nga mensahe nagsugid kay Mina nga nagapabilin nga malig-on sa iya pagtuo si Peter.

Ang postcard, nga karon matapok kag nagdalag na ang duag, ginpahulam sa Museum of Jewish Heritage—A Living Memorial to the Holocaust, nga nahamtang sa Battery Park, New York City. Lakip sa isa ka larawan ni Peter Esch, ang postcard nagasugid sing isa ka diutay nga bahin tuhoy sa daku gid nga tawhanon nga trahedya—ang Holocaust—diin anom ka milyon nga Judiyo ang napatay. Ang pinakaimportante nga eksibit sang museo may yara kapin sa 2,000 ka retrato kag 800 ka maragtason kag kultural nga mga artifact (daan na nga butang nga ginhimo sang tawo) nga nagapakita sang mga eksperiensia sang Judiyo nga komunidad halin sang dekada 1880 tubtob sa karon, lakip ang Holocaust. Ngaa ang Museum of Jew­ish Her­i­tage isa ka nagakaigo nga duog agod ipakita ang sulat ni Peter Esch?

“Ang katuyuan sang museo amo nga ipresentar ang kasaysayan sang mga Judiyo,” paathag sang istoryador sang museo nga si Dr. Jud Newborn. “Ginhingabot ang mga Saksi ni Jehova tungod sa kon sin-o sila. Ang mga Saksi ginhingabot bangod lamang sang ila relihioso nga mga pagtuluuhan kag bangod wala sila magpati sa rasismo, sa pagsumpa sa isa ka malaut, kalibutanon nga diktador. Kag wala sila magpati sa pagpakigbahin sa iya inaway. . . . Nagpakig-away ang mga Judiyo agod mahuptan ang ila mga prinsipio kag ang ila pagtuo batok sa grabe nga pagpamatok. Ginapadunggan sang museo inang espirituwal nga pagpakig-away. Tungod sina nga rason, ginakilala kag ginadayaw man sini nga institusyon ang pagtuo sang mga Saksi ni Jehova sa tion sang paggahom sang mga Nazi.”

Sa temporaryo nga ginahamtangan sini sa Museum of Jewish Heritage, ang isa ka simple nga sulat nagapakita sang pagpanikasog sang isa ka tawo nga ang iya pagkamainunungon kay Jehova gintilawan. Nalampuwasan ni Peter Esch ang iya daku nga pagtilaw sa kampo sang mga Nazi, ang iya pagtuo nagpabilin nga malig-on.

[Laragway sa pahina 31]

Museum of Jewish Heritage, sa New York City

[Mga Laragway sa pahina 31]

Si Esch, isa sang mga Saksi ni Jehova, ginbilanggo sugod sang 1938 tubtob 1945 bangod sa pagpangindi nga isikway ang iya mga pagtuluuhan