Pagbantay sa Kalibutan

Nagatakangtakang nga mga Bata kag TV

Ang American Academy of Pediatrics nagarekomendar nga ang mga bata nga wala pa duha ka tuig ang edad indi dapat magtan-aw sing telebisyon, report sang The Toronto Star. Ang pagpanalawsaw sa maaga nga pagtubo sang utok nagapakita nga ang mga lapsag kag nagatakangtakang nga mga bata nagakinahanglan sang direkta nga pagpakig-angot sa mga ginikanan kag sa iban pa nga mga nagaatipan. Ang pagtan-aw sing TV mahimo “magasablag sang pagpakig-angot nga nagabulig sa pagpalambo sang ila sosyal, emosyonal kag paghantop nga mga ikasarang.” Apang, indi tanan nga eksperto nagaugyon. Halimbawa, ang Canadian Pediatric Society nagsiling nga ang paglantaw sang de-kalidad nga mga programa nga ginatuytuyan sang mga ginikanan sa kalawigon nga 30 minutos sa isa ka adlaw magahatag sa bata sing “isa ka kahigayunan nga matudluan sang ginikanan.” Apang, ang duha ka organisasyon nagaugyon nga ang mga bata indi dapat nga may mga telebisyon ukon mga kompyuter sa ila mga hulot-tulugan kag nga ang TV indi dapat paggamiton subong manuglibang sa bata. Bangod ang pagtan-aw sing TV makaapektar sang kapagros sang mga bata, ginapanugda nga ang “mga bata dapat palig-unon sa paghampang sa guwa, sa pagbasa sing mga libro ukon sa pagsabat sa mga paktakon ukon mga hampang.”

Kabang-awan sa Ulubrahan

Ngaa ang pila ka tawo nagakadulaan sing katawhay sa hunahuna ukon nangin masingki pa gani sa trabaho? Suno sa sikologo sa Toronto nga si Sam Klarreich, ang rason mahimo nga indi lamang ang kahuol kundi ang manubo nga pagpasensia sa kalugaw-an. Nagapati sia nga ini nga kahimtangan nagalambo sa pila ka empleyado nga nagabatyag nga “ginapangabay [sila] nga maghimakas sing tuman sa trabaho kag nian natukiban nga ang benepisyo indi gali nagakaigo sa kon ano ang ila ginhatag,” report sang pamantalaan nga Globe and Mail. Nagapaandam si Klarreich nga ang malawig nga kaakig “indi gid maayo nga emosyon” nga magadul-ong sa mga stroke ukon mga atake sa tagipusuon. Ginapalig-on niya ang mga trabahador nga tun-an nga batunon ang mga kabang-awan kag makighambal sa ila mga amo kag hambalan sing kalmado kon daw ano ang masarangan nila nga himuon. Sa pihak nga bahin, ginalaygayan ni Klarreich ang mga amo nga mangin alisto sa mga empleyado nga daw nakapoy na gid kag hatagan sila sing dugang nga bulig, buhinan ang ila trabaho, ukon ipanugyan nga magbakasyon.

Ang Pag-amba Nagapapagsik Sang Balatyagon

Nasapwan sang mga sientipiko nga ang pag-amba nagapaguwa sing mga kemikal sa utok nga nagapakalma kag nagapahalipay sa imo, report sang pamantalaan sa Alemanya nga Stuttgarter Nachrichten. Ang mga manugpanalawsaw nagsiling nga ang pag-amba nagapahulag sang “mga molekula sang emosyon” sa utok. Sa amo, “ang pag-amba wala lamang kuno nagapabutyag sang mga emosyon kundi nagatuga man sini,” siling sang report. Ang mga manunudlo sa musika nagsiling nga madamo nga tawo karon ang nagabatyag nga ang pag-amba “kinaraan na” ukon nga ang ila tingog indi gid maayo, kag busa ginapabayaan na lang nila ang pag-amba kag musika sa media. Apang, ginapakita sini nga panalawsaw nga ang mga tawo makabenepisyo kon sila mismo mag-amba.

Mga Makawat Sang mga Patubas

Sa pila ka estado sang Alemanya, ang mga mangunguma nagareklamo tuhoy sa pagdamo sang mga makawat sang mga patubas, report sang Siegener Zeitung. Ginakuha sang mga makawat ang binalde nga mga pipino kag ginakargahan ang gamay nga de-karga nga mga trak sing mga tinumpok nga asparagus. Sa isa ka hitabo nagkawat sila sing 7,000 ka tanom nga strawberry. Bisan pa nga ang iban nagapangawat sing pagkaon bangod sang ila nagalain nga kahimtangan sa pinansial, ang iban nagatamod sini subong kalingawan. Nagreport ang mga mangunguma nga nakakita sila sang “tanan nga sahi sang mga salakyan” malapit sa ginkawatan nga mga uma. Ang mga ulumhan masunson nga nahamtang malayo sa puluy-an sang mga tag-iya, kag sa sini nga mga ulumhan labi pa nga maisog ang mga makawat. Ang isa ka manuglaygay nagpanugda nga tabunan sang mga mangunguma ang ila mga tanom sang ipot agod malas-ayan ang mga makawat.

Ang mga Aktibo Mahimo Magkabuhi Sing Mas Malawig

Suno sa isa ka bag-o nga pagtuon sang Harvard University, ang mga tigulang nga nagapakigbahin sa sosyal nga mga hilikuton, subong sang pagkadto sa mga simbahan, mga restawran, mga hampang, kag mga sine, nagakabuhi sing mas malawig sing duha ka tuig kag tunga sa promedyo sangsa indi tanto ka aktibo nga mga tawo. Madugay na ginahaumhaum nga ang pisikal nga bahin sini nga mga hilikuton amo ang nagbulig sa mga tawo, siling ni Thomas Glass sang Harvard, nga nanguna sa pagtuon. Apang, nagsiling pa sia nga ini nga pagtuon nagaaman sing “ayhan pinakamabakod nga pamatuod pasad sa mga nagakatabo sa aton tubtob karon nga ang pagtigayon sing may katuyuan nga kabuhi nagapalawig sang kabuhi.” Nagsiling si Glass nga ang paghimo sing dugang pa, bisan ano man nga hilikuton, nagapalawig sang kabuhi sa halos tagsa ka kaso.