Petra—Isa ka Siudad nga Gintigib sa Igang

MADAMO nga siudad sa dumaan nga kalibutan ang may importante nga mga suba, nga ang bugana nga tubig sini nagasakdag kag nagaamlig sa ila. Apang may isa anay ka siudad sa aminhan-sidlangan nga dulunan sang Arabian Desert nga nagbantog bangod sa kakulang sing tubig. Ang ngalan sini amo ang Petra.

Sa desyerto nga kadutaan nga nagapangalihid sa Mediteraneo, ginaangot sang mga ruta sang mga nagalakbay sa desyerto ang malayo nga mga siudad nga halos pareho sa kon paano ang aton moderno nga mga haywey nagatabok sa mga kontinente. Apang subong nga ang mga salakyan nagakinahanglan sing mga gasolinahan, ang mga kamelyo​—⁠walay sapayan sang ila bantog nga resistensia​—⁠nagakinahanglan man nga magdulog agod makainom. Sang nagligad nga duha ka libo ka tuig, ang Petra isa sang labing bantog nga dululugan sang mga nagakinahanglan sing tubig sa Natung-an nga Sidlangan.

Ang Petra nahamtang sa ginsang-an sang duha ka importante nga ruta sang negosyo. Ang isa nag-angot sang Mapula nga Dagat sa Damasco, kag ang isa pa, sang Persian Gulf sa Gaza, sa baybayon sang Mediteraneo. Dapat batason sang mga grupo sang manuglakbay halin sa Gulf, lulan ang ila malahalon nga karga nga mga rekado, ang mabudlay nga kahimtangan sa Arabian Desert sing senemana antes makalab-ot sa mabugnaw, makitid nga nalupyakan​—⁠ang Siq​—⁠nga amo ang salamputan pasulod sa Petra. Masalapuan sang isa sa Petra ang kalan-on kag dalayunan kag, labaw sa tanan, ang mabugnaw, makarepresko nga tubig.

Siempre, wala ginahatag sang mga taga-Petra ining mga butang nga  wala sing bayad. Ang Romanong istoryador nga si Pliny nagreport nga dapat regaluhan ang mga guardia, ang mga nagabantay sa gawang, ang mga saserdote, kag ang mga alagad sang hari—luwas sa mga bayad para sa kalan-on sang sapat kag sa dalayunan. Apang bangod sang mahal kaayo nga bili sang mga rekado kag mga pahumot nga dalalhon sa mahamungaya nga mga siudad sa Europa, padayon nga nagakari ang mga negosyante kag sa amo nagpatin-ad sang Petra.

Pagtipig sa Tubig kag Paglandas sa Bato

Mga 15 sentimetros lamang nga ulan ang nagatupa sa Petra kada tuig, kag halos wala sing mga sapa. Paano natigayon sang mga pumuluyo sang Petra ang hamili nga tubig nga nagasakdag sa siudad? Nagtigib sila sang mga kanal, mga pulunduhan sang tubig, kag mga tangke gikan sa matig-a nga igang. Sang ulihi, halos ang tanan nga tinulo sang ulan nga nagatupa sa Petra ginkolekta kag gintipigan. Bangod sang ila pagkasampaton sa pagkolekta, pagtago, kag pagtipig sing tubig, ang mga pumuluyo sang Petra nakatanom sing mga pananom, nakasagod sing mga kamelyo, kag nakatukod sing pangkomersial nga sentro nga ang mga negosyante nagmanggaranon bangod sang incienso kag mirra nga ila ginanegosyo. Bisan karon, nagailig ang tubig sa nagalikoliko nga kanal sa bato sa bug-os nga kalabaon sang Siq.

Kon ang mga banwahanon sang Petra nakahibalo kon ano ang himuon sa tubig, sampaton man sila sa masonerya. Ang ngalan mismo nga Petra, nagakahulugan sing “Daku nga Igang,” nagapahunahuna sa isa tuhoy sa bato. Kag ang Petra isa gid ka siudad nga bato​—⁠nga wala sing kaangay sa Romano nga kalibutan. Ang mga taga-Nabataea, nga mga manunukod sang siudad, mapailubon nga nagtigib sang ila mga balay, mga lulubngan, kag mga templo sa matig-a nga mga igang. Ang mapula-sing-kabatuhan (sandstone) nga kabukiran nga ginahamtangan sang Petra nagakaigo gid sa sini, kag sang unang siglo C.⁠E., natukod ang isa ka talalupangdon nga siudad sa tunga sang desyerto.

Halin sa Negosyo Pakadto sa Turismo

Sang nagligad nga duha ka milenyo, nagtin-ad ang Petra bangod sang negosyo. Apang sang nakakita ang mga Romano sing alagyan sa dagat padulong sa Sidlangan, ang negosyo sa rekado sa takas nadula kag ang Petra amat-amat nga ginpabay-an sa desyerto. Apang ang hinimuan sang mga mason sa desyerto wala madula. Sa karon, mga tunga sa milyon ka turista ang nagaduaw sa Jordan kada tuig agod makita ang duag-pula-nga-rosa nga siudad sang Petra, nga ang mga tinukod nagapamatuod gihapon sa isa ka mahimayaon nga nagligad.

Sa tapos magpanglakaton ang dumuluaw sa mabugnaw, isa-ka-kilometro-nga-kalawigon sa Siq, makita gilayon sa pagliko sa mga kilid sang nalupyakan ang Bahandian, isa ka dalayawon nga tinukod nga ang atubangan gintigib gikan sa daku kaayo nga tindugon nga igang. Pila lamang ang malipat sa ila una nga pagpasiplat sa sini, isa sang labing-natipigan nga mga tinukod sang unang siglo. Ang edipisyo ginhingadlan sunod sa daku nga urna nga bato nga yara sa ibabaw sang tinukod kag may natago kuno nga mga bulawan kag malahalon nga mga bato.

Samtang nagasangkad ang nalupyakan, nagasulod ang turista sa daku kinaugali nga amphitheater nga ang mga dingding human sa tindugon nga mga igang nga may madamo nga kuweba. Apang ang nakaganyat sang iya igtalupangod amo ang mga lulubngan​—⁠mga lulubngan nga gintigib sa kadaygan sang tindugon nga igang, mga lulubngan nga tuman kataas amo nga daw mga inano na lang ang mga dumuluaw nga nangisog sa pagsulod sa madulom nasulod nga mga bahin sini. Ang mga haligi nga bato kag ang teatro nagapamatuod sang presensia sang mga Romano sa siudad sadtong nahauna kag ikaduha nga siglo.

Ang modernong-adlaw nga mga Bedouin, nga mga kaliwatan sang mga Nabataean, nagapasakay sa mga kamelyo sang medyo maluya nga mga turista, nagabaligya sing mga handumanan, ukon nagapainom sang ila panong nga mga kanding sa mga tuburan sang Petra, nga nagabulong sang kauhaw sang tawo kag sapat. Ang daan nga sementado nga haywey sang Petra ginatigana gihapon para lamang sa mga kamelyo, mga kabayo kag mga asno. Sa amo, nagalanog sa siudad ang mga gahod nga nabatian sang nagligad nga mga tion, sang ang kamelyo amo ang hari kag ang Petra amo ang nagadominar sa desyerto.

Samtang nagatunod ang adlaw sa pihak sang siudad, nga nagapasili sa mapulapula nga duag sang daku nga mga bahin sa atubangan, mahimo pamalandungan sang mahunahunaon nga dumuluaw ang mga leksion nga ginatudlo sang Petra sa aton. Wala duhaduha nga ginapamatud-an sang siudad ang pagkamapahituon sang tawo sa pagtipig sa limitado nga mga suplay, bisan sa sining mabudlay nga palibot. Apang nangin isa man ini ka epektibo nga pahanumdom nga ang materyal nga manggad sarang man ‘makalupad [gilayon] pakadto sa langit.’—Hulubaton 23:4, 5.

[Ginkuhaan sang laragway sa pahina 22]

Inset: Garo Nalbandian