Isa ka Nahiusa nga Europa—Ngaa Importante Ini?

ANG mga tawo nag-ininom sing champagne. Ang dalagku nga mga pwites nagpasanag sang kalangitan. Ano ang okasyon? Amo bala ang bag-o nga milenyo? Indi, mas importante ini nga hitabo sangsa pagbag-o lamang sang mga numero sa kalendaryo sang kalibutan. Enero 1, 1999 sadto. Ang bag-o kag isa lamang ka sahi sang kuwarta para sa European Union (EU)—nga ginatawag euro—opisyal nga ginlansar sadto nga adlaw.

Gintamod sang madamo nga taga-Europa ang pag-abot sang isa lamang ka sahi sang kuwarta subong isa ka maragtason nga tikang sa paghiusa nga madugay na nga ginahingamo sang Europa. Gintawag sang Olandes nga pamantalaan nga De Telegraaf ang paglansar sa euro subong ang “korona sang paghiusa sang Europa.” Sa pagkamatuod, pagligad sang mga dekada sang mga pagdamgo, diplomasya, kag mga pagpalantang, ang paghiusa sang Europa daw malapit na gid.

Matuod, mahimo nga matingala ang mga tawo nga wala nagapuyo sa Europa kon ano gid ang ginakakunyagan. Mahimo nga daw wala sing epekto sa ila matag-adlaw nga pagkabuhi ang pag-abot sang euro kag ang mga panikasog padulong sa paghiusa sang Europa. Apang, ang paghiusa sang Europa magapaluntad sing isa sang pinakadaku nga bloke sa ekonomiya sang kalibutan. Gani indi gid malikawan nga matalupangdan ang isa ka nahiusa nga Europa—bisan diin man nagapuyo ang isa.

Halimbawa, ang Kabulig nga Sekretaryo sang Estados Unidos nga si Marc Grossman nagsiling kasan-o lang sa isa ka tumalambong sa Naaminhan nga Amerika: “Naangot sa Europa ang aton kauswagan.” Ngaa? Ang isa sa mga rason nga ginsambit niya amo nga “taga-Europa ang tag-iya sang 4,000 ka negosyo sa Estados Unidos nga ginaobrahan sang isa sa kada 12 ka mamumugon sa pabrika sang Estados Unidos.” Ginreport man nga ang bag-o nga kuwarta sang Europa mahimo nga magaapektar sa presyo sang imported nga mga baligya—kag bisan gani sang presyo sang arkila—sa mga pungsod nga malayo sa Europa.

Mahimo nga makabenepisyo ang imol nga mga pungsod. Paano? Ang isa ka pagtuon nagsiling: “Ang pagbulos sang euro sa nanuhaytuhay nga sahi sang kuwarta sang Europa magapasimple sang pagpakignegosyo sang imol nga mga pungsod sa EU.” Dugang pa, ginapakotpakot sang iban nga makabenepisyo man ang mga kompanya sang Japan kag Estados Unidos nga naganegosyo sa Europa. Bangod mabakod na ang euro, wala na sing pagbag-obag-o sa bili sang pagbayluhanay sing kuwarta sa ulot sang mga pungsod sang Europa. Mahimo nga mangin kapin ka makinuton ang pagnegosyo sa Europa.

Kon nagaplano ka nga maglakbay sa Europa, mahimo nga mabatyagan mo man ang mga benepisyo sang paghiusa sa Europa. Sa indi madugay, makabakal ka sing mga balaklon kag mga serbisyo sa nanuhaytuhay nga mga pungsod sang Europa paagi sa isa lamang ka sahi sang kuwarta, ang euro, nga halos pareho lamang sing balor sa dolyar sang Estados Unidos. Magalipas na ang mga adlaw nga ang mga turista nagamuhan sa pagkuwenta sing mga gulden, franc, lire, deutsche mark kag nagagamit sing gamay nga calculator para sa sini.

Apang, ang pagtinguha sang Europa padulong sa isa ka nahiusa nga kontinente nagatanyag sing butang nga labi pa ka makagalanyat—ang paglaum. Hunahunaa lamang, sang nagligad nga pila ka dekada ang Europa nadalahig sa inaway. Gikan sa sini nga kahimtangan, ang paghiusa sang Europa isa ka makatilingala nga hitabo. Nagabantay ang mga tawo sa bug-os nga kalibutan.

Indi mapunggan sang madamo ang magpalibog kon bala realistiko gid nga paabuton ang paghiusa sang kalibutan. Isa gid ini ka makapulukaw nga palaabuton! Mas malapit na bala ang paghiusa sang kalibutan bangod sang mga tikang sang Europa sa paghiusa? Antes sabton ining pamangkot, dapat naton usisaon sing bunayag ang paghiusa sang Europa. Anong mga balagbag sa dalanon padulong sa paghiusa ang dapat pa kuhaon?

 [Kahon/Tsart sa pahina 4]

MALAPIT NA BALA ANG PAGHIUSA?

Ang ideya tuhoy sa paghiusa sang Europa indi na bag-o. May paghiusa na nga natabo sa isa ka kasangkaron sang panahon sang Romanong Emperyo, dayon sang paggahom ni Carlomagno, kag sang ulihi sa idalom ni Napoléon I. Sa sini nga mga kaso ang paghiusa ginpasad sa puwersa kag pagpangdaug. Apang, pagkatapos sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, narealisar sang pila ka nahalitan sang inaway nga mga pungsod ang kinahanglanon nga maghiusa pasad sa pagbuligay. Naglaum ining mga pungsod nga ini nga pagbuligay magadul-ong indi lamang sa ila pagtibawas sa ekonomiya kundi sa pagdumili man sa inaway. Ang masunod amo ang pila sang maragtason nga mga tikang nga nagdul-ong sa karon nga kahimtangan:

• 1948 Ginatos ka politikal nga lider sang Europa ang nagtipon sa The Hague, Netherlands, kag nanumpa: “Indi na kami liwat mag-inaway.”

• 1950 Ang Pransia kag Alemanya nagsugod sa pagbuligay agod amligan ang ila industriya sa karbon kag asero. Dugang pa nga mga pungsod ang nagbuylog sa ila, kag nagdul-ong ini sa pagporma sang European Coal and Steel Community (ECSC). Ang ECSC nagsugod sa pagpanghikot sang 1952 kag nagalakip sang Belgium, Italya, Katundan nga Alemanya, Luxembourg, Netherlands, kag Pransia.

• 1957 Ang anom ka katapo sang ECSC nagporma sing duha pa ka organisasyon: ang European Economic Community (EEC) kag ang European Atomic Energy Community (Euratom).

• 1967 Ang EEC nagtingob sa ECSC kag sa Euratom agod magporma sing European Community (EC).

• 1973 Ginbaton sang EC ang Denmark, Ireland, kag ang United Kingdom.

• 1981 Nagbuylog ang Gresya sa EC.

• 1986 Nagbuylog ang Portugal kag Espanya sa EC.

• 1990 Nagdaku pa ang EC sang magtingob ang Katundan kag Sidlangan nga Alemanya, sa amo ginpasulod man sa organisasyon ang anay Sidlangan nga Alemanya.

• 1993 Ang mga panikasog padulong sa dugang pa nga paghiusa sa ekonomiya kag politika sang mga katapo sang EC nagdul-ong sa pagtukod sa European Union (EU).

• 2000 Ang EU ginahuman sang 15 ka katapo nga pungsod​—⁠Alemanya, Austria, Belgium, Denmark, Espanya, Finland, Gresya, Ireland, Italya, Luxembourg, Netherlands, Portugal, Pransia, Sweden, kag United Kingdom.

[Laragway sa pahina 3]

Buslan sang euro ang madamo nga sahi sang kuwarta sang Europa

[Ginkuhaan sang laragway sa pahina 3]

Mga euro kag mga simbulo sang euro sa pahina 3, 5-6, kag 8: © European Monetary Institute