Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Pagkaamay—Talaksan Bala sang Pagkalalaki?

“May kilala ako nga pila ka [lalaki] nga nagasiling, ‘May anak ako nga babayi nga nagapuyo diri kag may anak ako nga lalaki nga nagapuyo didto,’ kag sa ila panghambal, daw wala lang ini sing kabilinggan sa ila.”—Harold.

KADA tuig halos isa ka milyon ka dalagita sa Estados Unidos ang nagamabdos. Kalabanan sang kabataan nga nagakabun-ag sa sining mga iloy nabun-ag nga wala sing amay. Sa sining dalagita nga mga iloy, 1 sa 4 ang magapanganak sing ikaduha sa sulod sang masunod nga duha ka tuig. Ang Atlantic Monthly nga magasin nagasiling: “Kon ang karon nga huyog nagapadayon, kubos sa katunga sang tanan nga kabataan nga nabun-ag karon ang magapuyo sing dalayon kaupod sang ila mismo iloy kag amay sa sulod sang bug-os nga pagkabata. Ang kalabanan nga kabataan sa Amerika magahinguyang sing pila ka tuig sa nagasolo-sing-iloy nga pamilya.”

Bisan pa ang Estados Unidos may mas mataas nga kadamuon sang mga dalagita nga nagmabdos sangsa iban pa nga manggaranon nga mga pungsod, ang problema tuhoy sa mga pagpanganak sa guwa sang pag-asawahay bug-os kalibutan. Sa pila ka kadutaan sa Europa, subong sang Inglaterra kag Pransia, ang kataason sining mga pagpanganak pareho sa Estados Unidos. Sa pila ka pungsod sa Aprika kag Bagatnan nga Amerika, ang kataason sang pagpanganak sa tunga sang mga dalagita halos doble sangsa Estados Unidos. Ano ang ginatunaan sining epidemia?

Ang Kahimtangan sa Likod sang Epidemia

Sa daku nga kasangkaron, ini nga kahimtangan resulta sang pagnubo sang moralidad sa “makahalanguyos nga mga tion” nga ginapuy-an naton. (2 Timoteo 3:1-5) Sining ulihi nga mga dekada ang kadamuon sang diborsio nagtimbuok. Ang homoseksuwal kag ang iban pa nga alternatibo nga mga estilo sang pagkabuhi nangin kinaandan na lamang. Ang mga pamatan-on nangin puntariya sang pagdagsa sang propaganda sang media—malaw-ay nga musika kag mga video sa musika, makakulugmat nga mga artikulo sa magasin kag mga pasayod, mga palaguwaon sa TV kag mga sine nga nagapakita sang pagpatuyang sa sekso. Ang madali matigayon nga mga pasilidad para sa pagpaaborsion kag pagpugong sa pagpamata nagaamot man sa lapnag nga pagpati sa tunga sang mga pamatan-on nga ang sekso wala sing mga halit. Ang isa ka di-kasado nga amay nagsiling: “Luyag ko maghulid nga wala sing salabton.” “Ang sekso paglipaylipay kag paghampanghampang lamang,” siling sang isa pa.

Ini nga mga panimuot mahimo nga ilabi na nga lapnag sa tunga sang imol nga mga pamatan-on. Ang manugpanalawsaw nga si Elijah Anderson naghimo sing lapnag nga mga interbyu sa mga pamatan-on sa mga siudad kag nagsiling: “Para sa madamo nga solterito, ang sekso isa ka importante nga simbulo sang dungog sa lokal nga katilingban;  ang seksuwal nga mga kadalag-an ginakabig nga mga hinimuan.” Sa pagkamatuod, ang isa ka di-kasado nga amay nagsiling sa Magmata! nga ang seksuwal nga mga kadalag-an ginatamod sing lapnag subong “mga tropiyo nga sarang mapasundayag sa ibabaw sang mantil.” Ano ang kabangdanan sining wala-sing-balatyagon nga panimuot? Si Ander­son nagapaathag nga sa madamo nga hitabo ang labing importante nga mga tawo sa kabuhi sang isa ka pamatan-on sa dalagku nga siudad “mga katapo sang iya mga katubotubo. Nagapahamtang sila sing mga talaksan para sa iya paggawi, kag importante para sa iya nga sundon ining mga talaksan.”

Busa nagsiling si Anderson nga sa madamong solterito, ang seksuwal nga kadalag-an isa lamang ka hampang, “ang tuyo sini amo ang tontohon ang iban, ilabi na ang dalagita.” Nagsiling pa sia nga ang “hampang nagalakip sang bug-os nga pagpakilala sang solterito sa iya kaugalingon, lakip na ang iya pamayo, pamustura, hitsura, ikasarang sa pagsaot, kag pagpakighambal.” Madamong solterito ang sampaton sa pagdaug sa sining “hampang.” Apang si Anderson nagsiling: “Kon ang babayi magmabdos, ang lalaki nagatalikod sa iya.”—Young Unwed Fathers—Changing Roles and Emerging Policies, gin-edit ni Robert Lerman kag ni Theodora Ooms.

Pagtamod sang Dios

Apang ang pagkaamay bala ang talaksan gid sang pagkalalaki? Ang sekso bala isa lamang ka hampang? Indi suno sa aton Manunuga, si Jehova nga Dios. Sa iya Pulong, ang Biblia, ginapaathag sang Dios nga ang sekso may dungganon nga katuyuan. Sa tapos masugid ang tuhoy sa pagtuga sa nahaunang lalaki kag babayi, ang Biblia nagasiling: “Ginpakamaayo sila sang Dios kag ang Dios nagsiling sa ila: ‘Magmabungahon kag magbuad kag magtugob sang duta.’” (Genesis 1:27, 28) Indi gid tuyo sang Dios nga ang mga kabataan talikdan sang ila mga amay. Ginhiusa niya ang nahaunang lalaki kag babayi sa permanente nga higot sang pag-asawahay. (Genesis 2:24) Busa kabubut-on niya nga ang tagsa ka bata may iloy kag amay.

Apang, wala magdugay kag ang mga lalaki nangasawa sing madamo. (Genesis 4:19) Ang Genesis 6:2 nagasugid sa aton nga “nakita [bisan sang pila ka angheliko nga mga tinuga] ang mga anak nga babayi sang tawo, nga matahom sila.” Sa tapos magpakatawo, ining mga anghel ‘nagkuha sing mga asawa para sa ila kaugalingon,’ mahamkunon nga nagkuha sang “tanan nga ila napilian.” Ang Anaw sang panahon ni Noe nagtiklod sa sining mga demonyo nga magbalik sa espirituhanon nga duog. Apang, ginapakita sang Biblia nga limitado na lamang sila sa palibot sang duta. (Bugna 12:9-12) Sa amo si Satanas kag ang iya mga demonyo nagapanikasog nga impluwensiahan gid ang mga tawo karon. (Efeso 2:2) Ang mga pamatan-on nga lalaki wala hinalung-ong nga nagapadala sa sining malauton nga impluwensia kon mangin amay sila sang wala maluyagan kag wala ginahigugma nga kabataan.

May maayong rason, kon amo, nga ang Kasulatan nagsiling: “Amo ini ang kabubut-on sang Dios, ang pagpakabalaan sa inyo, agod nga maglihi kamo sa pagpakighilawas; agod nga ang tagsa sa inyo makahibalo kon paano panag-iyahan ang iya kaugalingon nga suludlan sa pagkabalaan kag sa kadungganan, indi sa mahamkunon nga seksuwal nga kailigbon subong man sang yara sa mga pungsod nga wala makakilala sa Dios; agod nga wala sing sin-o man nga maglab-ot tubtob sa punto sang paghalit kag pagpasilabot sa mga kinamatarong sang iya utod sa sini nga butang, bangod si Jehova amo ang isa nga nagapadapat sing silot sa sining tanan nga butang.”—1 Tesalonica 4:3-6.

“Maglihi kamo sa pagpakighilawas”? Madamong pamatan-on nga lalaki ang mahimo mag-uliga sa sining ideya. Ti, bata pa sila, kag mabaskog ang ila mga kailigbon! Apang talupangda nga ang pakighilawas nagalakip sang “paghalit kag pagpasilabot sa mga kinamatarong” sang iban. Wala bala nagahalit sa isa ka babayi ang bayaan mo sia sing isa ka lapsag apang wala sing suporta sang isa ka bana? Kag ano naman ang mga katalagman nga malatnan sia sing balatian nga ginalaton paagi sa sekso, subong sang genital herpes, syphilis, gonorrhea, ukon AIDS? Matuod, kon kaisa posible nga likawan ining mga butang. Walay sapayan sini, ang paghulid antes sang kasal pagpasilabot gihapon sa kinamatarong sang isa ka babayi nga tipigan ang maayo nga reputasyon kag magminyo subong isa ka ulay. Ang paglihi sa pakighilawas, kon amo, maalamon kag pagpakita sing pagkahamtong. Matuod, kinahanglan ang pagpugong sa kaugalingon kag determinasyon agod ‘mapanag-iyahan ang mismo nga suludlan sang isa’ kag maglihi sa paghulid antes sang kasal. Apang subong sang ginasiling sa aton sang Isaias 48:17, 18, paagi sa iya mga kasuguan, ang Dios ‘nagatudlo sa aton sa kapuslanan naton.’

 “Magpakalalaki”

Apang, paano pamatud-an sang isa ka pamatan-on nga lalaki ang iya kaugalingon nga isa ka matuod nga lalaki? Pat-od gid nga indi paagi sa pag-angkon sing ilehitimo nga mga kabataan. Ang Biblia nagalaygay: “Magpabilin kamo nga nagamata, magtindog kamo sing malig-on sa pagtuo, magpakalalaki kamo, magpakabakod kamo. Ang tanan sang inyo hilikuton himuon kuntani sa gugma.”—1 Corinto 16:13, 14.

Talupangda nga ang ‘pagpakalalaki’ nagalakip sang pagkaalisto, pagkalig-on sa pagtuo, kaisog, kag pagkamahigugmaon. Sa pagkamatuod, ining mga prinsipio naaplikar sa mga lalaki kag mga babayi sing alangay. Apang kon mapalambo mo ang espirituwal nga mga kinaiya kaangay sini, ang mga tawo may maayong rason agod tahuron kag dayawon ikaw subong isa ka matuod nga lalaki! Magtuon sing leksion gikan sa labing bantog nga tawo nga nagkabuhi—si Jesucristo. Hunahunaa lamang ang iya mabukod, maisugon nga paggawi walay sapayan sang pag-antos kag bisan sang kamatayon. Apang paano naggawi si Jesus upod sa tuhay nga sekso?

Pat-od gid nga si Jesus may higayon sa pagpakig-upod sa mga kababayin-an. Madamo sia sing babayi nga mga sumulunod, ang iban sa ila “nag-alagad [sa iya kag sa iya mga apostoles] gikan sa ila mga pagkabutang.” (Lucas 8:3) Malapit sia ilabi na sa duha ka utod nga babayi ni Lazaro. Sa katunayan, ang Biblia nagasiling nga “ginhigugma ni Jesus si Marta kag ang iya utod nga babayi.” (Juan 11:5) Gingamit bala ni Jesus ang iya kaalam, kaambong, ukon matahom nga panglawas, nga pat-od gid nga ginpanag-iyahan niya subong isa ka himpit nga tawo, sa pagsulay sa sining mga kababayin-an sa imoral nga mga buhat? Sa kabaliskaran, ang Biblia nagasiling tuhoy kay Jesus nga “wala sia makahimo sing sala.” (1 Pedro 2:22) Wala sia naggawi sing di-nagakaigo bisan sang ang isa ka babayi nga kilala sing lapnag subong isa ka makasasala, ayhan isa ka salamwanan, “nagtangis kag ginbasa ang iya mga tiil sang iya mga luha kag ginpahiran ini sang iya buhok sa iya ulo.” (Lucas 7:37, 38) Wala gani maghunahuna si Jesus nga himuslan ining madali masulay nga babayi! Ginpakita niya ang ikasarang sa pagpugong sang iya balatyagon​—⁠ang tanda sang isa ka matuod nga lalaki. Ginpakig-angutan niya ang mga babayi, indi subong sex object, kundi subong mga indibiduwal nga takus higugmaon kag tahuron.

Kon ikaw isa ka lamharon nga Cristianong lalaki, ang pagsunod sa halimbawa ni Cristo​—⁠kag indi ang iya sang pila sang imo katubotubo​—⁠magapugong sa imo sa “paghalit kag pagpasilabot sa mga kinamatarong” sang iban. Magaamlig man ini sa imo gikan sa pag-eksperiensia sing masubo nga trahedya nga mangin amay sang isa ka ilehitimo nga bata. Matuod, mahimo nga sunlugon ikaw sang iban bangod sang paglihi sa pagpakighilawas. Apang sa ulihi, ang pagtigayon sang kahamuot sang Dios magabulig sa imo sing labi sangsa pagtigayon sang umalagi nga kahamuot sang imo mga katubotubo.​—⁠Hulubaton 27:11.

Apang, ano abi kon ang isa ka pamatan-on nagkabuhi anay sing imoral kag nagtalikod na sa iya imoral nga pagkabuhi kag naghinulsol gid? Kon amo, kaangay sang mahinulsulon nga si Hari David, nga nakahimo man sing di-nagakaigo nga seksuwal nga paggawi, makasalig sia sang kapatawaran sang Dios. (2 Samuel 11:​2-5; 12:​13; Salmo 51:​1, 2) Apang kon napabusong niya ang isa ka babayi, ang isa ka pamatan-on nga lalaki dapat gihapon maghimo sing daku nga mga desisyon. Pakaslan bala niya ang babayi? May mga salabton bala sia sa iya anak? Binagbinagon sang palaabuton nga artikulo ining mga pamangkot.

[Mga laragway sa pahina 15]

Madamong pamatan-on ang nagapati sing sayop nga ang sekso wala sing mga halit