Yuhum—Maayo Ini sa Imo!

SANG KORESPONSAL SANG MAGMATA! SA JAPAN

KON tunay ginadula sini ang duhaduha. Ginakuha sini ang daku nga pagkamaynadampigan nga nasupot sa sulod sang mga tinuig. Ginapahumok sini ang mga tagipusuon nga ginpatig-a bangod sang indi pagpati kag indi pagsalig. Nagahatag ini sing paumpaw kag kalipay sa madamo. Ini nagasiling, “Nahangpan ko. Indi ka magkabalaka.” Nagaapelar ini, “Nagalaum ako nga mangin mag-abyan kita.” Kag ano ining epektibo nga paagi? Ini amo ang yuhum. Mahimo ini mangin ang IMO yuhum.

Ano ang yuhum? Ang yuhum masami ginahatagan sing kahulugan sa mga diksionaryo subong ‘pangguyahon nga sa diin ang pamusod sang baba nagakurba diutay paibabaw, sa pagpakita sang kawili, kahamuot, ukon kalipay.’ Amo ini ang sekreto sang malipayon nga yuhum. Ang yuhum isa ka wala ginahambal nga paagi sang pagpabutyag sang mga balatyagon sang isa ukon pagpaalinton sang mga balatyagon sang isa sa iban. Sa pagkamatuod, ang yuhum mahimo man magpabutyag sang pagtamay ukon paghikay, apang lain naman ina nga butang.

May epekto gid bala ang yuhum? Ti, madumduman mo bala sang ang yuhum sang isa nakahatag sa imo sing paumpaw ukon nagpabatyag sa imo nga relaks? Ukon sang ang indi pagyuhum nagpakulba sa imo ukon nagpabatyag pa gani sa imo nga ginsikway? Huo, ang yuhum may daku nga epekto. Nagaapektar ini sa isa nga nagayuhum kag sa isa nga ginayuhuman. Ang karakter sa Biblia nga si Job nagsiling tuhoy sa iya mga kaaway: “Nagayuhum ako sa ila—indi sila magpati sa sini—kag ang kasanag sa akon nawong wala nila ginasikway.” (Job 29:24) “Ang kasanag” sa nawong ni Job mahimo nga nagapatimaan sang iya kalipay ukon kasadya.

Ang positibo nga epekto sang isa ka yuhum matuod gihapon tubtob karon. Ang malipayon nga yuhum mahimo magdula sang nasupot nga mga kahuol. Mahimo ini mangin subong sang safety valve sa isa ka pressure cooker. Kon ginahul-an kita ukon ginabang-awan, ang isa ka yuhum mahimo makabulig sa aton nga mapahaganhagan ina nga kahuol kag masarangan ang aton kapaslawan. Halimbawa, masami nga naobserbahan ni Tomoko nga ang iban nagatulok sa iya. Ginhangop niya nga nahikay sila sa iya, kay gilayon kuno nila nga ginalikaw ang ila mata kon nakita niya sila nga nagatulok sa iya. Napung-awan kag nahanusbo si Tomoko. Isa ka adlaw nagpanugda ang iya abyan nga magyuhum sia sa mga tawo kon magtulukay sila. Gintilawan ini ni Tomoko sa sulod sang duha ka semana kag nakibot gid sia nga ang tanan nagayuhum man sa iya! Ang mga kahuol wala na. “Ang kabuhi  nangin makalilipay gid,” siling niya. Huo, ang yuhum nagapabatyag sa aton nga mas relaks kaupod sang iban kag nagabulig sa aton nga mangin mas mainabyanon.

Ang Maayo nga Epekto sa Imo kag sa Iban

Ang pagyuhum makaapektar sa isa ka tawo sa emosyon. Nagabulig ini sa isa nga mangin positibo. Maayo man ini sa pisikal nga kapagros. May isa ka hulubaton, “Ang pagkadlaw maayo nga bulong.” Sa katunayan, ang mga awtoridad sa patag sang medisina nagakomento nga ang panghunahuna sang isa ka tawo may daku nga epekto sa iya pisikal nga kahimtangan. Madamong pagtuon ang nagapakita nga ang madugay nga kahuol, negatibo nga mga emosyon, kag ang kaanggid sini nagapaluya sang aton sistema sang imyunidad. Sa pihak nga bahin, ang pagyuhum nagapahalipay sa aton, kag ang pagkadlaw nagapabakod pa gani sang aton sistema sang imyunidad.

Ang yuhum may daku nga epekto sa iban. Handurawa ang isa ka kahimtangan diin ginalaygayan ukon ginasabdong ka. Ano nga pangguyahon ang luyag mo makita sa nawong sang nagalaygay? Ang malas-ay ukon maisog nga pangguyahon mahimo magpaalinton sang kaakig, kaugot, pagsikway, ukon pagpamatok pa gani. Sa pihak nga bahin, indi bala nga ang isa ka mainabyanon nga yuhum sa nawong sang manuglaygay ayhan nagapabatyag sa imo nga mas relaks kag sa amo mas madali nga batunon ang laygay? Sa pagkamatuod, ang yuhum nagabulig agod mabuhinan ang mga di-paghangpanay sa mahuol nga mga kahimtangan.

Ang Positibo nga mga Panghunahuna Nagapahapos sang Pagyuhum

Sa pagkamatuod, ang kalabanan sa aton indi kaangay sang propesyonal nga mga artista nga gilayon nga nagapakawas sing yuhum sa bisan san-o man nga tion; apang indi naton luyag nga mangin subong sina. Luyag naton nga mangin natural kag tunay ang aton mga yuhum. Ang isa ka instruktor sa eskwelahan sang komunikasyon nagkomento: ‘Importante nga magrelaks kag magyuhum sing tinagipusuon, kay kon indi ang imo yuhum mangin indi natural.’ Paano kita makayuhum sing tinagipusuon? Makabulig diri sa aton ang Biblia. May kaangtanan sa aton hambal nagasugid ini sa aton sa Mateo 12:34, 35: “Gikan sa kabuganaan sang tagipusuon nagapamulong ang baba. Ang tawo nga maayo gikan sa iya maayo nga bahandi nagapaguwa sing maayong mga butang, samtang ang tawo nga malaut gikan sa iya malaut nga bahandi nagapaguwa sing malaut nga mga butang.”

Dumduma, ang yuhum isa ka wala ginahambal nga paagi sang pagpaalinton sang aton mga balatyagon. Ang pagdumdom nga “gikan sa kabuganaan sang tagipusuon” nagahambal kita kag nga ang “maayong mga butang” nagahalin sa “maayo nga bahandi,” maathag gid nga ang sekreto sang isa ka matuod nga yuhum nasandig sa aton mga hunahuna kag mga balatyagon. Huo, kon ano ang yara sa aton tagipusuon pat-od gid nga mapabutyag, sa ulihi, indi lamang paagi  sa aton mga hambal kag mga buhat kundi paagi man sa aton mga pangguyahon. Kon amo, dapat naton pirme panikasugan nga maghunahuna sing positibo. Ang aton pangguyahon naapektuhan gid sang aton panghunahuna tuhoy sa iban. Gani magkonsentrar kita sa mas maayo nga mga kinaiya sang mga katapo sang pamilya, sang mga tawo sa aton kasilingan, kag sang aton mahirop nga mga abyan. Masapwan naton nga mas mahapos nga yuhuman sila. Isa ini ka tunay nga yuhum, kay sa likod sini amo ang tagipusuon nga puno sing kaayo, kaluoy, kag kalulo. Ang aton mga mata magainggat, kag mahibaluan sang iban nga sinsero gid kita sa sini.

Apang, dapat kilalahon nga bangod sang ila gindak-an ukon palibot, ang iban nga mga tawo mas nabudlayan sa pagyuhum sangsa iban. Bisan pa nga mabuot gid sila sa ila mga kaingod, wala lang sila maanad sa pagyuhum sa ila. Halimbawa, ang mga Hapon kinaandan na nga ginapaabot nga huptan pirme ang katawhay kag magpabilin nga mahipos sa tanan nga tion. Busa, madamo sa ila ang wala maanad sa pagyuhum sa mga ginakabig nila nga mga estranghero. Amo man sini sa iban nga mga kultura. Ukon ang iban nga mga indibiduwal mahimo nga mahuluy-on kag nabudlayan sa pagyuhum sa iban. Gani, indi naton dapat hukman ang iban paagi sa kon paano sila nagayuhum ukon daw ano kasunson sila nga nagayuhum. Ang mga tawo nagakalainlain, kag amo man ang ila mga kinaiya kag mga paagi sang pagpakigkomunikar sa iban.

Walay sapayan sina, kon nabudlayan ka sa pagyuhum sa iban, ngaa indi mo ini panikasugan? Ang Biblia nagalaygay: “Dili kita magpakaluya sa paghimo sing maayo . . . Magbuhat kita sing maayo sa tanan.” (Galacia 6:9, 10) Ang isa ka paagi sa pagbuhat sing “maayo” sa iban amo ang pagyuhum sa ila—kag masarangan mo ini! Gani unahi nga tamyawon ang iban kag palig-una sila nga nagayuhum. Apresyahon gid ini sing daku. Subong man, matukiban mo nga ang pagyuhum mangin mas madali kon mapalambo mo ang batasan.

[Kahon sa pahina 12]

Isa ka Paandam

Ang isa ka masubo nga kamatuoran amo nga indi tanan nga yuhum nga aton makita tunay. Ang mga tawo nga nagapanonto, nagapangwantutri, mga ahente nga bentahuso, kag iban pa mahimo magpakawas sing makagalanyat gid nga mga yuhum. Nahibaluan nila nga ang yuhum makalugpay sa tawo kag makadula sang ila duhaduha. Ang mga tawo nga may maduhaduhaon nga moralidad ukon malaw-ay nga mga motibo mahimo magyuhum sing makailima. Apang, ang ila mga yuhum indi matuod; ini malimbungon. (Manugwali 7:6) Gani samtang indi mangin kapin ka maduhaduhaon sa iban, dapat naton mahangpan nga bangod nagakabuhi sa “katapusan nga mga adlaw,” nga mabudlay pakigbagayan, dapat naton ‘pamatud-an ang aton kaugalingon nga maalam subong sang mga man-ug apang inosente subong sang mga salampati,’ subong sang ginrekomendar mismo ni Jesus.—2 Timoteo 3:1; Mateo 10:16.

[Laragway sa pahina 13]

Unahi nga tamyawon ang iban paagi sa isa ka yuhum