Linog!

SANG KORESPONSAL SANG MAGMATA! SA TAIWAN

“Nagahigda ako kag nagabasa sa akon ikasiam nga panalgan nga apartment sa Taipei sang napatay ang mga suga. Nian mabaskog nga nagtay-ug ang kuwarto. Daw subong bala nga gin-uyatan kag gintay-ug sang isa ka higante ang tinukod. Nagsuhot ako gilayon sa idalom sang lamesa kay hinadlukan ako nga basi mahulog ang kisame bangod sang paglinagabong sang mga butang sa salog sa ibabaw nakon. Daw wala ini sing katapusan.”—Isa ka dyurnalista nga nagapuyo sa Taiwan.

LINOG. Ang pagsambit lamang sa tinaga nagapahadlok na, kag sining karon lang mahimo nga makatulublag nga nabatian mo ini sing masunson. Suno sa Geological Survey sang Estados Unidos, kapin sa kinaandan nga kadamuon sang dalagku nga mga linog ang natabo sang 1999, kag ang kadamuon sang napatay nagdoble sa tuigan nga promedyo.

Ang pinakadaku nga linog sang 1999 natabo sa Taiwan, diin nagatabuay ang duha ka dalagku nga continental plate sang duta. Sa kabilugan, may 51 ka nakilal-an nga fault line sa bug-os nga Taiwan. Busa, indi makapakibot nga mga 15,000 ka pagtay-ug ang narekord diri kada tuig. Apang, ang kalabanan sini tuman kahinay amo nga indi mabatyagan.

Apang indi subong sini sang Septiembre 21, 1999. Sang ala 1:47 s.a., ang Taiwan gintay-ug sang linog nga tuman gid kabaskog amo nga gintawag ini ni Presidente Lee Teng-hui subong “ang pinakagrabe sa isla sa bug-os nga siglo.” Naglawig lamang ini sing 30 segundos apang nagatakus sing 7.6 sa Richter scale. * Ang kadalumon sang linog sulusobra lamang sa 1 ka kilometro, kag  ang kanabawon sini amo ang gintunaan nga mabatyagan gid ang mga epekto sini. “Nakabugtaw ako bangod sang mabaskog kaayo nga pagtay-ug,” siling ni Liu Xiu-Xia, nga nagapuyo malapit sa sentro sang linog. “Nagkalatumba ang mga muwebles, kag bisan ang suga sa kisame naghugpaas. Wala ako makaguwa bangod ang puwertahan ginbalabagan sang nagkalahulog nga mga butang kag buka nga mga kristal.” Si Huang Shu-Hong, nga nahulog sa katre bangod sang linog, nakasumalang sing tuhay nga kabudlayan. “Gilayon nga napatay ang elektrisidad, gani madulom kaayo,” siling niya. “Nagdulingduling ako paguwa kag ginhinguyang ang gab-i upod sa mga kaingod sa higad sang dalan. Daw wala untat ang pagtay-ug sang duta.”

Mga Panikasog sa Pagtabang

Sang pamanagbanag ang mga epekto sang linog kitaon gid. Napulog-duha ka libo ka tinukod, halin sa isa-sing-panalgan nga mga balay tubtob sa madamo-sing-panalgan nga mga apartment, ang narumpag. Samtang nagalapta ang balita tuhoy sa kalamidad, nagkadto sa Taiwan ang mga espesyalista sa pagtabang halin sa 23 ka pungsod agod buligan ang lokal nga mga boluntaryo. Madamo nga biktima ang nakibon gihapon sa sulod sang mga ginub-an.

Ang nahauna nga 72 ka oras pagkatapos sang kalamidad importante gid sa pagpangita sa mga nakalampuwas, apang sa sining kaso ang mga manugtabang nakasumalang sing pila ka sorpresa. Halimbawa, isa ka seis anyos nga bata nga lalaki ang nasalbar pagkatapos nga nakibon sa sulod sang 87 ka oras. Kag sa Taipei, samtang ang mga trabahador nagagamit sing buldoser agod hawanan ang kagulub-an sang narumpag nga 12-ka-panalgan nga puluy-an nga tinukod, hinali lang nagtuhaw ang isa ka lamharon nga lalaki. Sia kag ang iya magulang nga lalaki nakibon sa sulod sang kapin sa lima ka adlaw, kag nalampuwasan nila nga duha ang kabudlayan!

Apang, sing makapasubo, indi tanan mahimo malab-ot, kag ang mga manugtabang nakaeksperiensia sing pila ka makahalanusbo nga tion. Halimbawa, ang isa ka lider sang grupo nagpanganduhoy: “Nakabati kami sing isa ka bata nga nagahibi walo ka oras na ang nagligad. Apang pagkatapos nag-untat ini.” Sang ulihi, ang napatay sa Taiwan nagdamo sing kapin sa 2,300, kag kapin sa 8,500 ka tawo ang nasamaran.

 Pag-atubang sa Resulta

Daku nga panikasog ang ginhimo sa paghatag sing ilistaran sa ginatos ka libo nga nadulaan sing puluy-an bangod sang linog. Sang primero, ang iban nga mga biktima nagapangalag-ag sa pagbalik sa sulod sang mga balay. Halangpunon ini, kay sa sulod sang napulo-ka-adlaw pagkatapos sang una nga paglinog, halos 10,000 ka aftershock ang narekord! Ang isa sini nagatakus sing 6.8 sa Richter scale, nga ginbangdan sang pagkarumpag sang pila ka naghuyang na nga mga tinukod.

Walay sapayan sini, nagpadayon ang hilikuton sa pagbulig. Pila ka pribado nga organisasyon—lakip ang mga grupo sa pagtabang sang iban nga mga pungsod, ang Budhista nga grupo sang Tzu Chi, kag ang mga bombero—naggamit sang ila tion kag kalantip sa pagtabang. Nagbulig man ang mga Saksi ni Jehova. Nahisuno sa laygay sang Biblia sa Galacia 6:10, may duha sila ka tulumuron. Luyag nila (1) mag-aman sa mga may labot sa ila sa pagtuo kag (2) magbuhat sing maayo sa tanan, pati na sa mga tawo nga tuhay ang pagtuluuhan sa ila.

Sa katapusan sang una nga adlaw, ang mga Saksi ni Jehova nagdala nga karga sa trak sing kalan-on, tubig, mga tolda, kag mga kasangkapan sa pagluto sa guwa sang balay. Sanglit ang tanan nga komunikasyon nautod, ang mga gulang halin sa anom ka kongregasyon sa apektado nga duog nagpanikasog sing lakas sa pagpangita sa mga masigka-Saksi kag sa ila mga paryente subong man sa mga estudyante sang Biblia kag mga interesado. Ang mga Saksi nga nasapwan nga wala sing puluy-an ginpalig-on nga magkampo sing tingob agod ang tanan maatipan sing maayo kag mahapos mapakig-angutan. Ang nagalakbay nga mga manugtatap kag mga katapo sang Komite Sang Sanga sa Taiwan nagduaw sa tagsa ka grupo kag kongregasyon agod maghatag sing pagpalig-on.

Ang masunod nga tikang amo ang pagkay-o sang mga puluy-an kag mga Kingdom Hall nga nagkalaguba. Ang tagsa ka kongregasyon naghimo sing listahan sang mga nagakinahanglan sing bulig. Nian, sa idalom sang panuytoy sang Regional Building Committee, ginpadala ang mga grupo sang mga boluntaryo agod himuon ang kinahanglanon nga pagkay-o. Sa sulod sang isa ka bulan pagkatapos sang linog, ang hilikuton natapos.

Ginbuligan man sang mga Saksi ni Jehova ang ila indi Saksi nga mga kaingod. Halimbawa, ginduaw sang mga Saksi ang mga ospital kag mga komunidad sa tolda agod maghatag sing lugpay. Nagpanagtag man sila sang mga kopya sang artikulo nga “Natural Disasters—Helping Your Child to Cope,” nga ginbalhag sa Hunyo 22, 1996, nga guwa sang Awake! Madamo nga tawo ang nagpasalamat sa pagbaton sini nga impormasyon kag ginbasa ini gilayon. Sang nabuksan ang mga dalan, nagpadala ang mga Saksi ni Jehova sing mga trak-trak nga suplay sa naligwin nga mga duog sa bukid nga nahalitan sing daku sang linog.

Nahisayran sang mga nagatuon sing Biblia nga madugay na gintagna nga ang katapusan nga mga adlaw sining sistema sang mga butang pagatandaan sang “mga linog sa nagakalainlain nga mga duog.” (Mateo 24:7) Apang ang Biblia nagapasalig man nga sa indi madugay, sa idalom sang mahidaiton nga paggahom sang Ginharian sang Dios, ang katawhan indi na magkabuhi nga may kahadlok sa kinaugali nga mga kalamidad. Sa amo nga tion ang duta mangin isa gid ka paraiso.—Isaias 65:17, 21, 23; Lucas 23:43.

[Footnote]

[Mga laragway sa pahina 26]

Ang mga Saksi ni Jehova nagahiwat sang ila mga miting samtang nagapuyo sa mga kampo

[Laragway sa pahina 27]

Ginguba sang linog ang madamo nga dalan

[Kapsion]

San Hong R-C Picture Company

[Ginkuhaan sang laragway sa pahina 25]

San Hong R-C Picture Company

[Ginkuhaan sang laragway sa pahina 27]

Seismogram on pages 2, 25-7: Figure courtesy of the Berkeley Seismological Laboratory