Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Paano Ko Atubangon ang Seksuwal nga Pagpanggamo?

“Nagapanihol kag nagapanuya ang mga lalaki.”—Carla, Ireland.

“Pirme nagapanawag ang mga babayi sa telepono. Ginatinguhaan nila nga maghuyang ka.”—Jason, Estados Unidos.

“Pirme niya ginatandog ang akon butkon kag ginatinguhaan nga uyatan ang akon kamot.”—Yukiko, Japan.

“Ginalabutaw ako sang mga babayi sing makahalaylo nga mga komento.”—Alexander, Ireland.

“Pirme ako ginatawag sang isa ka lalaki gikan sa school bus. Indi niya luyag nga i-date ako. Ginagamo lang niya ako.”—Rosilyn, Estados Unidos.

ISA ka nagapakiat nga panuloktulok, “paghangad” nga may seksuwal nga kahulugan, malaw-ay nga lahog, pagtandog nga nagapukaw sa sekso—ini nga pagpakig-angot, kon wala maluyagan kag ginasulitsulit, masunson nga katumbas sa mahimo tawgon nga seksuwal nga pagpanggamo. Bisan pa mabudlay matigayon ang estadistika sa bug-os nga kalibutan, ginapakita sang mga surbe nga naeksperiensiahan ini sang kalabanan nga nagaeskwela nga mga pamatan-on sa Estados Unidos.

Ano gid bala ang seksuwal nga pagpanggamo? Ang libro nga Coping With Sexual Harassment and Gender Bias, ni Dr. Victoria Shaw, nagpaathag sini subong “pagpanggamo sa isa sa seksuwal nga paagi . . . Mahimo ini mangin pisikal (subong sang pagtandog sa isa sa seksuwal nga paagi), sa hambal (subong sang paghambal sing indi maayo tuhoy sa hitsura sang isa), ukon wala ginahambal.” Kon kaisa lakip sa pagpanggamo ang imoral nga mga paghingyo.

Ang kalabanan sang pagpanggamo sa eskwelahan mahimo nga nagahalin sa imo mga katubotubo. Apang, sa pila ka kaso ang malain nga paggawi nagahalin sa mga adulto, subong sang mga manunudlo. Ang isa ka artikulo sa magasin nga Redbook nagahaumhaum nga ang diutay lamang nga kadamuon sang mga manunudlo nga nakasuhan sing seksuwal nga mga krimen “mahimo nga nagarepresentar lamang sa diutay nga porsiento sang aktuwal nga nakasala.”

Ang mga babayi—kag kon kaisa mga lalaki—ginpakig-angutan sing di-nagakaigo bisan sang panahon pa sang Biblia. (Genesis 39:7; Rut 2:8, 9, 15) Kag nagtagna ang Biblia sining malain nga hitabo: “May mabudlay nga mga  tion sa katapusan nga mga adlaw. Ang mga tawo mangin makagod, sakon, bugalon, kag tikalon; sila magapang-insulto . . . ; sila mangin mapintas, walay kaluoy, mga mapasipalahon, masingki, kag mabangis.” (2 Timoteo 3:1-3, Today’s English Version) Gani, posible, kag mahimo gid, nga makaeksperiensia ikaw sing seksuwal nga pagpanggamo.

Ang Pagtamod sang Dios

Ang matuod, indi tanan nga pamatan-on ginatublag sang masupog nga paggawi sa sekso. Ang iban mahimo mahamuot sa sini—ukon manamian pa gani. Ginpakita sang isa ka makahalangawa nga surbe sa Estados Unidos nga sa mga biktima sang seksuwal nga pagpanggamo, 75 porsiento ang nag-ako nga sila mismo nagpanggamo sa iban. Mahimo nga ginapalala sang iban nga mga hamtong ang problema paagi sa pagpakadiutay sa pagkaserioso sang masupog nga paggawi sa sekso, ginatamod ini subong binatabata lamang nga pagtilawtilaw. Apang paano ini ginatamod sang Dios?

Ang Pulong sang Dios, ang Biblia, maathag nga nagapakamalaut sang tanan nga sahi sang seksuwal nga pagpanggamo. Ginasilingan kita nga indi ‘magpasilabot sa mga kinamatarong’ sang iban paagi sa paglapas sa seksuwal nga mga limitasyon. (1 Tesalonica 4:3-8) Sa pagkamatuod, espesipiko nga ginsugo ang pamatan-on nga mga lalaki nga tamdon ang “manghod pa nga mga babayi subong mga utod sa bug-os nga kaputli.” (1 Timoteo 5:1, 2) Dugang pa, ginapakamalaut sang Biblia ang “malaw-ay nga linahog.” (Efeso 5:3, 4) Busa, may kinamatarong ka nga maakig, maugot, maligban, kag magbatyag nga ginapakanubo kon ginagamo ka!

Ano ang Isiling Ko?

Kon amo, ano dapat ang imo reaksion kon may manggamo sa imo sa sining paagi? Kon kaisa ang pakulahaw ukon di-maathag nga reaksion nagapalig-on sa nagapanggamo nga dugangan pa ini. Ang Biblia nagasugid sa aton nga sang ginsulay si Jose sang asawa sang iya amo, wala lamang niya sia ginpasapayanan. Sa baylo, malig-on niya nga ginsikway ang iya imoral nga mga pagsulay. (Genesis 39:​8, 9, 12) Sa karon, ang kalig-on kag pagkaprangka amo gihapon ang labing maayo nga paagi sang pagsikway sa pagpanggamo.

Matuod, mahimo nga indi tuyo sang  nagapanggamo sa imo nga maakig ka. Ang daw pagpanggamo mahimo nga isa ka indi lamang mapino nga panikasog agod maganyat ang imo atension. Gani indi magbatyag nga dapat ka mismo maggawi sing malaw-ay agod untaton ang wala maluyagi nga paghingalit. Mahimo nga bastante na ang pagsiling sing kaangay sang, ‘Wala ko maluyagi ina nga sahi sang hambalanon’ ukon, ‘Palihug, kuhaa ang imo kamot’ agod ipahangop ang imo pagtamod. Ano man ang paghambal mo sa sini, athaga ang imo mensahe. Ang imo indi dapat gid nga indi! Amo sini ang ginsiling sang pamatan-on nga si Andrea: “Kon indi nila mahangpan ang imo ginahambal sing malulo, dapat mo sila prangkahon. Sa masami, dapat ka mangin prangka.” Ang malig-on nga ‘Untati ina!’ mahimo nga epektibo.

Kon nagalala ang kahimtangan, mangayo sing bulig. Isugid ini sa imo mga ginikanan ukon sa iban pa nga mga hamtong. Mahimo nga may pila sila ka praktikal nga mga panugda sa pag-atubang sa kahimtangan. Subong katapusan nga tikang, mahimo gani sila maghunahuna nga kinahanglan pahibaluon ang mga opisyales sang eskwelahan. Bisan nga ang paghimo sini mahimo nga makahuluya sa imo bahin, maamligan ka nga mabiktima liwat.

Paglikaw sa Pagpanggamo

Siempre pa, una sa tanan, pinakamaayo nga likawan nga mabiktima. Ano ang makabulig may kaangtanan sini? Si Andrea naglaygay: “Indi gid magpakita nga may luyag ka sa isa. Mabalitaan ini sang iban, kag magapadayon ang pag-ipit.” Importante kon paano ka nagapanapot. Ang pamatan-on nga si Mara nagsiling: “Indi ako udang kon mamayo, apang wala ako nagasuksok sing panapton nga nagatuon sang atension sa akon lawas.” Ang pagsikway sa seksuwal nga mga pagsulay kag sa amo man nga tion nagasuksok sing panapton nga nagapukaw sa sekso mahimo nga nagapaalinton sing di-maathag nga mensahe. Ginapanugda sang Biblia ang pagpanapot “nga may kaugdang kag kaligdong sang hunahuna.”—1 Timoteo 2:9.

Ang ginapili mo nga mga abyan nagaapektar man sa kon paano ka ginapakig-angutan. (Hulubaton 13:20) Si Rosilyn nagsiling: “Kon luyag sang pila ka babayi sa grupo ang atension sang mga lalaki, abi sang mga lalaki amo sina ang luyag sang tanan nga babayi sa grupo.” Amo man ang punto ni Carla: “Kon makig-upod ka sa mga nagapadala sa mga hambalanon ukon sa mga nanamian sa atension, nian gamuhon ka man.”

Ang Biblia nagasugid tuhoy sa isa ka lin-ay nga si Dina nga nagpakig-upod sa mga babayi sa Canaan—diin kilala ang mga babayi bangod sang ila lugak nga pagginawi. Nagdul-ong ini sa paglugos sa iya. (Genesis 34:1, 2) Maayo gid ang rason sang Biblia sa pagsiling: “Magpadayon kamo sa pagbantay sing maayo nga ang inyo paglakat indi subong sang di-maalam kundi subong sang mga tawo nga maalamon.” (Efeso 5:15) Huo, daku ang mahimo kon mangin “maayo” ka sa imo pamayo, panghambal, kag sa imo kaupdanan agod maamligan ka sa pagpanggamo.

Apang, para sa Cristianong mga pamatan-on, ang isa sang labing epektibo nga mga paagi agod malikawan ang pagpanggamo amo ang pagpahibalo sa iban sang imo relihioso nga panindugan. Siling sang pamatan-on nga si Timon, nga isa ka Saksi ni Jehova: “Nahibaluan nila nga Saksi ako, gani nauntat ang halos tanan nga pagpanggamo.” Si Andrea nagsiling: “Importante ang pagsugid sa ila nga isa ikaw ka Saksi. Mahantop nila nga sa madamong paagi tuhay ka sa ila kag may ginasunod ka nga mga talaksan sa moral.”—Mateo 5:15, 16.

Kon Ginagamo Ka

Bisan pa manikasog ka sing lakas, indi mo gid malikawan ang bastos kag abusado nga mga tawo. Apang kon ikaw ang biktima sang pagpanggamo, wala sing rason nga matublag ka sang mga balatyagon nga nakasala—tubtob nga nagagawi ka subong sang isa ka Cristiano. (1 Pedro 3:16, 17) Kon ang kahimtangan nagatublag sa imo sa emosyon, mangayo sing bulig  paagi sa pagpakighambal sa imo mga ginikanan ukon sa mga hamtong sa Cristianong kongregasyon. Si Rosilyn nagbaton nga mabudlay magbatyag sing maayo sa kaugalingon kon ginagamo ikaw. “Ang pagtigayon sing kaupod,” siling niya, “sing isa nga masugiran mo, makabulig gid.” Dumduma man nga “si Jehova malapit sa tanan nga nagapanawag sa iya.”—Salmo 145:18, 19.

Indi mahapos nga pamatukan ang malain nga pagtratar, apang takus ini. Binagbinaga, halimbawa, ang kasaysayan sang Biblia tuhoy sa isa ka dalaga nga taga-Sunem. Bisan nga wala gid man sia gin­ga­mo subong sang kinaandan nga paghangop sa sini nga tinaga karon, nakabaton sia sang wala maluyagi nga mga pagsulay halin kay Solomon, ang manggaranon kag gamhanan nga hari sang Juda. Bangod may lain sia nga ginahigugma, ginpamatukan niya yadto nga mga pagsulay. Gani masiling niya sa iya kaugalingon nga may pagpabugal, “Isa ako ka pader.”—Ambahanon ni Solomon 8:4, 10.

Ipakita ang kaanggid nga kabakod sa moral kag determinasyon. Mangin “pader” kon nagaatubang sing wala maluyagi nga mga pagsulay. Athaga ang imo Cristianong panindugan sa tanan sa palibot mo. Sa paghimo mo sini, makapabilin ka nga ‘di-salawayon kag walay dagta’ kag makasalig nga napahamut-an mo ang Dios.—Filipos 2:15. *

[Footnote]

[Laragway sa pahina 22]

Ang pagpahibalo sang imo Cristianong pagtuluuhan isa ka proteksion

[Laragway sa pahina 22]

Paagi sa indi pagpakig-upod sa malain nga kaupdanan, mahimo mo malikawan ang pagpanggamo