Pagbantay sa Kalibutan

Ulihi nga Report sa Bug-os Kalibutan nga Gutom

“Ginbulubanta sang World Health Organization (WHO) nga halos katunga sang populasyon sang tanan nga pungsod—manggaranon kag imol—ang nagaantos bangod sang indi masustansia nga pagkaon,” report sang State of the World 2000. Ginabulubanta nga 1.2 bilyones ka tawo sa bug-os nga kalibutan ang kulang sing masustansia nga pagkaon. Isa pa, pila pa ka bilyon nga tawo ang nagaantos kuno sing ‘tago nga gutom,’ nga nagapatuhoy sa mga tawo nga daw bastante ang ginakaon apang nahalitan bangod sang kakulang sing kinahanglanon nga mga bitamina kag mineral. “Yara gihapon ang sayop nga paghangop nga ang gutom resulta sang maiwat nga suplay sang pagkaon,” siling sang Worldwatch Institute, nga amo ang nagabalhag sang tuigan nga report sang State of the World. “Ang kamatuoran amo nga ang gutom resulta sang tawhanon nga mga desisyon . . . Kon bala ang mga tawo may bastante nga palangabuhian, kon ano ang pagtamod sa mga babayi, kag kon bala ang mga panguluhan amo ang may salabton sa mga tawo—ini nga mga butang may kapin nga epekto sa kon bala ang mga tawo may bastante nga pagkaon ukon wala sangsa kadamuon sang pagkaon nga matigayon sa isa ka pungsod.”

Paghikog sa Pransia

“Treinta porsiento sang mga Pranses nga hamtong ang naghunahuna nga maghikog,” report sang pamantalaan nga Le Monde. Sa mga ginpamangkot sa sining nahaunang surbe nga ginhimo tuhoy sa paghikog sa Pransia, 13 porsiento ang nagsiling nga desidido sila nga maghikog kag 17 porsiento pa ang nagtu-ad nga napensaran lang nila ini. Apang, suno kay Michel Debout, propesor sa mediko legal sa ospital sang unibersidad sa Saint-Étienne, mas mataas ang matuod nga kadamuon, kay madamo ang nagalikom sina nga mga panghunahuna bangod sang pagbatyag nga nakasala. Ang kalabanan sang mga ginpamangkot nagtamod sa paghikog subong “isa ka desperado nga buhat” tuga sang mga problema sa katilingban sa baylo sang mga kahimtangan sa pamilya. Kada tuig, may 160,000 ka pagtinguha sa paghikog sa Pransia kag mga 12,000 ang napatay bangod sang paghikog.

Pagpili sing Relihion Suno sa Luyag

Ginapakita sang isa ka pagtuon sang manugsurbe nga si ­George Gallup, Jr., nga ginatamod sang kalabanan nga tawo sa Estados Unidos ang relihion subong “ginsamo nga salad.” Sa baylo nga sundon ang “tradisyunal nga mga sistema sang pagtuo, ‘ginapili sing mahalungon’ sang [taga-Aminhan nga] mga Amerikano ang luyag nila patihan, sa masami ginasamo ang mga ideya halin sa isa ka relihion ukon ginasimpon ang duha ukon kapin pa nga relihion nga mangin personal nga ginapatihan,” report sang pamantalaan nga National Post sa Canada. Ginapakita man sang pagtuon nga “may kitaon gid nga kakulang sing ihibalo sa Biblia, sadsaran nga mga doktrina kag mga tradisyon sa mismo nga relihion sang isa” kag “sa masami hapaw lang ang ginaangkon nga pagtuo, kag ang mga tawo wala makahibalo kon ano ang ila ginapatihan ukon kon ngaa,” siling sang pamantalaan. Si Reginald Bibby, propesor sa sosyolohiya sa University sang Lethbridge, Alberta, Canada, nagsiling: “Ang kalabanan padayon nga nagapakig-upod sa nagapangibabaw nga mga tradisyon sang Katoliko kag Protestante, apang nagapili sang mga pagpati, mga kinabatasan, kag propesyonal nga mga serbisyo—subong sang bunyag, kasal, kag lubong.”

Kape kag mga Hilo

Suno sa panalawsaw sining karon lang, makuha sang kape gikan sa tubig sa gripo ang “78 tubtob 90 porsiento sang natunaw nga mga metal, subong sang tingga kag saway, bangod nagatapik sa ginaling nga kape, nga may mga molekula nga negatibo, ang positibo nga mga metal,” report sang pamantalaan nga Australian. “Kon mas maisog ang kape, mas madamo ang makuha,” siling sang environmental chemist nga si Dr. Mike McLaugh­lin. Ginhimo ang kaanggid nga mga eksperimento sa mga tsa, apang bisan ginakuha sang tsa ang ikatlo nga bahin sang tingga, daw wala ini sing daku nga epekto sa saway.

Tawotawo nga Niebe sa Adlaw nga Inugpahuway?

Bangod sang madamol nga pag-ulan sing niebe sa Israel sang nagligad nga tigtulugnaw, nag-atubang sing pila ka pamangkot ang lokal Ortodokso nga mga Judiyo: Tugot bala ang pagpungkuyanay sing inumok nga niebe sa Adlaw nga Inugpahuway? Kamusta ang paghimo sing tawotawo nga niebe? Suno sa manugbalita nga IsraelWire, ang nagligad nga pangulo nga rabbi sang Israel nga si Mordehai Eliyahu naghimo sing pila ka pagsulundan para sa mga tumuluo nga indi pat-od kon ano ang tugot kag indi. Ginpaathag sang rabbi nga ang paghimo sing tawotawo nga niebe “trabaho,” bisan pa nga kalingawan lamang ini. Busa ginadumilian ini sa Adlaw nga Inugpahuway. Sa pihak nga bahin, ang pagpungkuyanay sing inumok nga niebe indi matawag nga trabaho kag busa ginatugutan. Apang, sa isa ka kondisyon. Ang tanan nga magapakigbahin dapat maghisugot sa pagpungkuyanay, nga nagadumili sang pagpungkoy sing mga inumok nga niebe sa mga nagalabay.