Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Ngaa Kaniwang Gid sa Akon?

SI Justin maniwang kag mapagros apang indi gid sia malipayon sa iya lawas. “Ginapanikasugan ko gid nga magtambok,” ginabaton niya. Nagakaon sia karon sing lima ka beses sa isa ka adlaw, katumbas sa 4,000 ka kalori. Apang, luyag niya nga magtulutibsol pa ang iya kaunuran. Gani nagsiling pa sia: “Nagabugtaw kami sing temprano sang akon amigo kag nagakadto sa gym mga pila ka adlaw antes magtrabaho agod magbarbel.”

Si Vanessa niwangon man. Apang kontento na sia sa iya kabug-aton. “Sang batabata pa ako, ginasunlog ako kag ginatawag sang mga bata nga tukon,” hinumdom ni Vanessa. “Apang wala ko ini ginasapak. Ginabaton ko na lang kon ano ako.”

‘Batuna kon ano ikaw.’ Daw maayo ina nga laygay. Apang mahimo nga isa ini ka laygay nga nabudlayan ikaw sa pagsunod. Subong isa ka tin-edyer, mahimo nga yara ikaw sa “kapagsik sang pagkapamatan-on.” (1 Corinto 7:36) Makatulublag gid sa hunahuna amo ang panag-on sang madasig nga pagbag-o sa lawas nga nakilal-an subong paghinupang. Sa tion sang paghinupang, ang mga bahin sang imo lawas mahimo magtubo sa lainlain nga kadasigon; ang imo mga butkon, mga batiis, kag nawong mahimo nga daw indi proporsion.⁠ * Mahimo ka masaw-ahan kag malaw-ayan sa sini. Nian yara ang kamatuoran nga indi palareho ang kadasigon sang pagtubo sang tanan nga pamatan-on. Gani samtang ang pila sang imo mga katubotubo mahimo mangin matibunog ang lawas ukon may bayhon nga nagakaigo sa isa ka babayi, daw maniwang gihapon ikaw kon ipaanggid.

Bisan pa madamo na ang nasiling tuhoy sa mga pamatan-on nga nagabatyag nga matambok sila, ang mga pamatan-on nga nagabatyag nga tuman gid sa ila kaniwang masunson nga ginapasapayanan. Amo gid sini ang nagakatabo ilabi na sa tunga sang pila ka etniko nga mga grupo kag sa pila ka pungsod diin ang kaniwangon wala ginakabig nga tanda sang katahom. Sa sini nga mga lugar ang isa ka babayi nga maniwang mahimo sunlugon sing masakit bangod sang “pagkakulakig.”

Kamusta naman ang mga lalaki? Suno sa manugpanalawsaw nga si Susan Bordo, “ang mga pagtuon sa bayhon sang lawas nga ginhimo sang mga dekada antes sang katuigan 1980 nagpakita nga kon mangespiho gani ang mga babayi, ang ila lamang nakita amo ang mga depekto.” Kag ang mga lalaki? Si Bordo nagpadayon: “Ang mga lalaki nagapangespiho kag nakita nila ang OK nga hitsura ukon ang maayo pa gani sangsa nagakaigo.” Apang sining ulihi nga tinuig, nagbag-o na ini.  Sa pagtalupangod nga kapin sa ikap-at nga bahin sang mga pasyente nga nagaparetoki sang hitsura amo ang mga lalaki, ginabuylog ni Bordo ang karon nga pag-uswag sing interes sang pamatan-on nga mga lalaki sa kapagros sa “himpit” nga panglawason sang mga lalaki nga ginapakita sa mga pasayod sang underwear sa Estados Unidos kag sa iban nga mga pungsod sa Katundan. Natural lang nga may epekto ini sa mga tin-edyer nga lalaki. Mahimo sila magbatyag nga indi takus kon wala sila sing matibunog nga panglawason sang lalaki nga mga modelo.

Gani kon ikaw maniwang, mahimo nga mamangkot ka, ‘Ano ang problema sa akon?’ Ang maayong balita amo nga mahimo nga wala sing problema.

Kon Ngaa Maniwang Ka

Para sa madamong pamatan-on, ang mangin maniwang normal lamang. Sa masami epekto lamang ini sang hinali nga pagdaku kag madasig nga metabolismo nga nalakip sa paghinupang. Kinaandan na nga ang imo metabolismo magahinay samtang nagadaku ka. Apang, kon tuman gid sa imo kaniwang walay sapayan sang masustansia nga pagkaon, mas maayo nga magpakonsulta ka sa imo doktor agod madula ang bisan ano man nga mga problema sa lawas, subong sang diabetes, nga ginabangdan sang pagniwang.

Si Steven Levenkron, isa ka kilala nga eksperto sa mga balatian sa pagkaon, nagsiling sa Magmata!: “Nadumduman ko ang maniwang gid kaayo nga lin-ay nga nagpabulong sa akon bangod nasayasat nga may anorexia, kag kaangay gid sia sa isa nga may balatian sa pagkaon kon tan-awon. Apang nahibaluan ko sang ulihi nga ang iya problema sa panglawason lamang gali, indi sa panghunahuna. Wala masayasat sang doktor sang iya pamilya ang Crohn’s disease, isa ka grabe nga balatian sa tinai. Yadto nga sayop mahimo kuntani nga ginbangdan sang kamatayon para sa sining lin-ay.” Kon ikaw may diabetes ukon bisan ano pa nga balatian nga ginatunaan sang pagniwang, maalamon nga sundon mo sing maayo ang laygay sang imo doktor.

Siempre pa, kon kaisa ang kaniwangon mahimo nga isa ka sintoma sang emosyonal nga kalisod. Sa iya libro nga Anatomy of Anorexia, si Dr. Levenkron nagatalupangod sang ginasiling sang pila ka manugpanalawsaw nga madamodamo sang “nagasalig-sa-insulin nga mga may diabetes ang may balatian sa pagkaon, halin sa kinabatasan nga pagkaon sing sobra tubtob sa bulimia pakadto sa anorexia.” Sarang makita sang isa ka sampaton nga manugbulong kon may amo sini nga balatian sa pagkaon. *

Praktikal nga mga Panugda

Ibutang naton nga nagpatan-aw ka na sa imo doktor kag maniwang ka apang mapagros. Ano karon ang dapat mo himuon? Sa Job 8:​11, ang Biblia nagasiling: “Magataas bala ang tanom nga papiro kon wala sing duog nga katunggan? Magatubo bala ang tabun-ak kon wala sing tubig?” Subong nga ang isa ka tanom nagatubo kon may husto ini nga palibot kag pagkaon, kinahanglan mo man ang isa ka timbang nga pagkaon agod mangin mapagros ikaw nga adulto. Importante ini nagahimulat ka man nga magtambok ukon magniwang.

Apang, indi masulay sa pagsugod sa pagkaon sing madamong matambok nga pagkaon agod madali ka nga magtambok. Sang gin-usisa sing mahalungon ang ginhanda nga pagkaon sang mga nagaehersisyo agod pabaskugon kag patibsulon ang lawas, ang nutrisyonista nga si Susan Kleiner nagsiling nga nagakaon sila sing mga 6,000 ka kalori kada adlaw! Apang suno kay Kleiner, “ang nagapabalaka nga resulta tuhoy sining pagtuon amo nga nagakaon sila, sa promedyo, sing kapin sa 200 gramos nga tambok sa isa ka adlaw. Halos pareho ini sa tambok nga makita mo sa duha ka putos sang mantikilya! Kon ginakaon sa malip-ot lamang nga tion, nagakaigo na ini agod magapamasakit sa kalabanan nga mga tawo. Kon kaunon sing tayuyon sa malawig nga tion, ining madamo nga tambok magadul-ong sa balatian sa tagipusuon.”

Suno sa U.S. Department of Agriculture (USDA), ang sadsaran sang isa ka timbang nga pagkaon nagalakip sang mga carbohydrate subong sang tinapay, cereal, kan-on, kag pasta. Ang masunod nga importante amo ang mga utanon kag mga prutas. Ginarekomendar sang USDA nga haganhagan lamang nga karne kag dairy product ang dapat kaunon.

Agod mabantayan kon ano gid kag kon daw ano kadamo ang imo ginakaon, mahimo tilawan mo nga magtago sing lista-adlawan sang pagkaon. Magdala sing de-bulsa nga kuwaderno sa isa ka semana, kag isulat ang tanan nga ginakaon mo kag kon san-o mo ini ginakaon. Ayhan makibot ka sa  paghibalo nga wala gali ikaw nagakaon sing nagakaigo nga kadamuon subong sang ginahunahuna mo, ilabi na kon pirme ka nagadali. Subong isa ka aktibo nga tin-edyer, ayhan madali mo nga magamit ang 3,000 ka kalori ukon kapin pa kada adlaw! Mahimo man nga matukiban mo nga indi gali timbang ang imo ginakaon subong sang nagakadapat​—⁠nga may tuman kadamo nga fast food subong sang mga burger kag pizza kag wala sing bastante nga prutas kag utanon.

Kamusta naman ang malahalon nga mga food supplement? Mahimo nga indi na ini kinahanglanon. Madamong eksperto ang nagapati nga makuha mo ang tanan nga sustansia nga ginakinahanglan sang imo lawas paagi sa pagkaon sing masustansia nga mga kalan-on. Labaw sa tanan, likawi ang maabtik nga mga solusyon kaangay sang anabolic steroid. Sing makapasubo, ang pag-abuso sa steroid indi lamang problema sa tunga sang mga tin-edyer nga lalaki. Ang The New York Times nagabalita: “Ang dugang nga paggamit [sing steroid] sa tunga sang mga babayi, nga ginapabangod sang pila ka manugpanawlasaw sa pila ka kasangkaron sa isa ka sahi sang reverse anorexia, naglab-ot sa kataason nga ginpatok anay sang mga lalaki sang katuigan 1980.” Ginaako sang makapakibang nga 175,000 ka tin-edyer nga babayi sa Estados Unidos nga nagagamit sila sing anabolic steroid. Ini nga mga droga may madamong malain nga lamita nga mga epekto, lakip ang wala maluyagi nga pagtubo sang buhok sa guya, indi regular nga pamulanon, kag kanser sa suso sa mga babayi, kag prostate cancer sa mga lalaki, kag barado nga mga arterya kag kanser sa atay sa mga babayi kag mga lalaki. Ang mga steroid indi gid dapat gamiton kon wala sing reseta kag pag-atipan sang isa ka doktor.

Mangin Maugdang kag Realistiko

Ang Biblia nagasugo sa aton nga mangin ‘maugdang sa paglakat upod sa aton Dios.’ (Miqueas 6:8) Ang kaugdang nagakahulugan sang paghibalo sang mga limitasyon mismo sang isa. Ang kaugdang magabulig sa imo nga mangin realistiko sa imo hitsura. Indi, wala sing malain sa luyag nga mangin matahom. Apang ang sobra nga pagpalibog sa imo hitsura indi makabulig sa isa​—⁠luwas ayhan sa mga industriya sa moda kag pagkaon. Ang mga eksperto sa physical fitness nagaugyon nga ang kinaandan nga lalaki wala gid sing nagakaigo nga mga gene agod mangin pinakamatahom nga bodybuilder, bisan kon daw ano man kaayo ang iya ginakaon ukon daw ano man ang iya paghanas. Kag kon ikaw isa ka babayi, ang imo lawas mahimo nga indi mangin matibsol, bisan kon daw ano man kadamo ang imo ginakaon.

Sing makawiwili, ang paghatag sing diutay nga igtalupangod sa imo pamayo mahimo makabulig agod mabalanse ang mahimo ginatan-aw mo nga mga depekto sa lawas. Likawi ang mga panapton nga di-kinahanglanon nga nagapadaku sina nga bahin sang imo bayhon. Ginapanugda sang iban ang pagsuksok sing malus-aw nga mga duag, kay ang masili nga mga duag labi nga nagapaniwang tan-awon sa mga maniwang.

Dumduma, man, nga ang imo personalidad mas importante sangsa imo hitsura. Sa ulihi, ang matahom nga yuhum kag ang mabuot

nga paggawi labi nga magapatahom sa imo sa iban sangsa matibsol nga mga kaunuran ukon isa ka partikular nga kadakuon sang panapton. Kon ang imo mga abyan padayon nga nagapakanubo sa imo bangod sang imo hitsura, mangita sing mga tawo nga magapabalor sa imo sa kon sin-o ikaw sa sulod​—⁠sa ginatawag sang Biblia nga “ang tinago nga pagkatawo sang tagipusuon.” (1 Pedro 3:4) Sa katapusan, indi pagkalimti nga “ang tawo nagatulok sa kon ano ang makita sang mga mata; apang tuhoy kay Jehova, nagatulok sia sa tagipusuon.”​—⁠1 Samuel 16:⁠7.

[Mga footnote]

[Laragway sa pahina 14]

Ang iban nga mga pamatan-on naugot sa ila kaugalingon bangod sang ila kaniwangon