Mga Nars—Ngaa Kinahanglan Naton Sila?

“Ang pag-atipan sa mga tawo nga nagamasakit amo ang isa sang labing mabudlay nga propesyon. Ang kaawa mahimo nga amo ang motibo, apang ang ihibalo amo lamang ang amon ikasarang sa pagtrabaho.”​—⁠Mary Adelaide Nutting, 1925, nahauna nga propesor sa kurso nga pagka-nars sa bug-os nga kalibutan.

SA PINAKASIMPLE nga porma sini, ang pagka-nars (nursing) nagsugod sang nagligad nga linibo ka tuig—sang panahon pa sang Biblia. (1 Hari 1:2-4) Sa bug-os nga maragtas, madamong kilala nga babayi ang nag-atipan sa mga masakiton. Halimbawa, binagbinaga si Elizabeth sang Hungary (1207-31), ang anak nga babayi ni Hari Andrew II. Gin-organisar niya ang pagpanagtag sing pagkaon sang tiggulutom sadtong 1226. Pagkatapos sadto, naghimo sia sing kahimusan agod magpatindog sing mga ospital, kag gin-atipan niya didto ang mga aruon. Napatay si Elizabeth sa edad nga 24 anyos lamang, ginhinguyang ang kalabanan sang iya malip-ot nga kabuhi sa pag-atipan sa mga masakiton.

Imposible hambalan ang tuhoy sa maragtas sang pagka-nars nga indi mahinambitan si Florence Nightingale. Upod sa isa ka grupo sang 38 ka nars, ining maisog nga Ingles nga babayi nag-organisar liwat sang ospital sang mga militar sa Scutari, isa ka lugar sa guwa sang siudad sang Constantinople, sa tion sang Inaway sa Crimea sang 1853-56. Sang nag-abot sia didto, ang kadamuon sang nagakapatay halos 60 porsiento; sang nagbiya sia sang 1856, kubos ini sa 2 porsiento.​—⁠Tan-awa ang kahon sa pahina 6.

Ang isa pa ka mabaskog nga impluwensia sadto sa pagka-nars amo ang Institution of Protestant Deaconesses sa Kaiserswerth, Alemanya, diin nag-eskwela si Nightingale antes magkadto sa Crimea. Sang ulihi, gintukod ang iban pa nga kilala nga mga grupo may kaangtanan sa pagka-nars. Halimbawa, sang 1903, gintukod ni Agnes Karll ang Professional Organization for German Nurses.

Sa karon, ang mga nars nagahuman sang ginakabig subong labing daku nga grupo sang mga propesyonal sa aton sistema sang pag-atipan sa kapagros. Ginareport sang World Health Organization nga sa karon may yara kapin sa 9,000,000 ka nars kag komadrona sa 141 ka pungsod.  Kag importante gid ang ila ginahimo! Ang The Atlantic Monthly nagsiling nga ang mga nars “nagasamo sang pag-ulikid, ihibalo, kag pagsalig nga importante sa kaluwasan sang mga pasyente.” Sa amo, nagakaigo nga makapamangkot kita may kaangtanan sa mga nars, Ano ang himuon naton kon wala sila?

Ang Papel sang Nars sa Pag-ayo

Ginapaathag sang isa ka insiklopedia ang “nursing” (pag-atipan sa pasyente) subong “ang proseso diin ang isa ka pasyente ginabuligan sang isa ka nars agod mag-ayo gikan sa isa ka balatian ukon kahalitan, ukon agod mangin mapagros liwat kon mahimo.”

Sa pagkamatuod, madamo ang nadalahig sa sina nga proseso. Indi lamang ini paghimo sing kinaandan nga mga pagtilaw, subong sang pag-usisa sa pulso kag sa presyon sang dugo. Ang nars nagatungod sing importante nga papel sa pag-ayo sang pasyente. Suno sa The American Medical Association Encyclopedia of Medicine, “mas ginakabalak-an sang nars ang kabilugan nga reaksion sang pasyente sa balatian sangsa balatian mismo, kag nagahugod sa pagpahaganhagan sa pisikal nga sakit, sa pagpaumpaw sa mental nga pag-antos, kag, kon posible, sa paglikaw sa mga komplikasyon.” Dugang pa, ang mga nars nagahatag sing “mahinangpanon nga pag-atipan, nga nagalakip sang pagpamati sing mapailubon sa mga kahuol kag mga kahangawa, kag sang paghatag sing emosyonal nga pagsakdag kag paglugpay.” Kag kon nagatagumatayon ang pasyente, siling sini nga insiklopedia, ang papel sang nars amo ang “pagbulig sa pasyente nga atubangon ang kamatayon nga may diutay nga kalisang kag may daku nga dignidad kon mahimo.”

Madamo nga nars ang nagahimo sing labaw pa sangsa katungdanan nila. Halimbawa, si Ellen D. Baer nagsulat tuhoy sa iya inagihan sa Montefiore Medical Center sa New York City. Indi niya luyag dalidalion ang pagduaw niya sa mga pasyente sa aga upod sa grupo sang manugbusbos. “Luyag ko magpabilin upod sa mga pasyente,” sulat niya. “Luyag ko mangabudlay upod nila sa ila pagpahuwayhuway, buligan sila sa paglakatlakat, islan sing maayo ang gasa sang ila pilas, sabton ang ila mga pamangkot, ipaathag ang mga butang sa ila, kag ihatag ang pila ka personal nga paglugpay. Naluyagan ko ang pagpakigsuod kag pagpakig-angot sa mga pasyente.”

Wala sing duhaduha nga madumduman sang bisan sin-o nga nangin isa ka pasyente sa ospital ang isa ka mahinuklugon nga nars nga may subong man nga espiritu sang pagsakripisyo sa kaugalingon. Apang ano ang kinahanglan agod mangin isa ka sampaton nga nars?

[Laragway sa pahina 3]

Si Florence Nightingale

[Kapsion]

Courtesy National Library of Medicine