Ngaa ang Gugma Nagalubad?

“Daw mas mahapos maghigugma sangsa magpabilin nga nagahigugma.”—DR. KAREN KAYSER.

ANG pagdamo sang walay gugma nga pag-asawahay ayhan indi makapakibot. Ang pag-asawahay isa ka masibod nga tawhanon nga relasyon, kag madamo ang nagasulod sa sini nga may diutay nga paghanda. “Kinahanglan naton pamatud-an ang pagkasampaton kon nagakuha sing lisensia sa pagmaneho,” komento ni Dr. Dean S. Edell, “apang ang mga lisensia sa kasal mahimo matigayon sa isa ka lagda.”

Gani, samtang madamo nga pag-asawahay ang nagauswag kag tunay nga malipayon, ang pila ginahul-an. Ayhan ang isa ukon duha ka tiayon nagpakasal nga may madamo gid nga ginapaabot apang kulang sing mga ikasarang nga kinahanglanon gid para sa madugay nga relasyon. “Kon ang mga tawo una nga magsuod,” paathag ni Dr. Harry Reis, “nagabatyag sila sing daku nga pagsalig sa isa kag isa.” Ang pamatyag nila ang ila tiayon daw “amo lamang ang tawo sa duta nga may pagtamod subong sa ila. Ina nga balatyagon nagalubad kon kaisa, kag kon ini maglubad, makahalalit gid ini sa pag-asawahay.”

Sing makalilipay, madamong pag-asawahay ang wala makadangat sa sina nga punto. Apang binagbinagon naton sing malip-ot ang pila sang mga rason nga sa pila ka hitabo nagpalubad sang gugma.

Kapaslawan—“Indi Amo Sini ang Akon Ginapaabot”

“Sang nagpakasal ako kay Jim,” siling ni Rose, “abi ko mangin kaangay kami kanday Sleeping Beauty kag Prince Charming​—⁠puro paghigugmaanay kag pagpalanggaanay kag pagpatugsilingay sa isa kag isa.” Apang, pagligad sang pila ka tion, ang “prinsipe” ni Rose indi gali tuman ka makabilihag. “Nalugaw-an gid ako sa iya,” siling niya.

Madamong sine, libro, kag bantog nga ambahanon ang nagahatag sing indi matuod nga larawan sang gugma. Samtang naganobyahanay, ang magnobyo mahimo maghunahuna nga natigayon na nila ang katumanan sang isa ka damgo; apang pagligad sang pila ka tuig nga pag-asawahay, nagahinakop sila nga nagadalamguhanon lang gali sila! Kon indi maagom sang pag-asawahay sang isa ang mga ginapaabot sa isa ka sugilanon sang paghigugmaanay, ang mahimo pa kuntani masalbar nga pag-asawahay daw nangin isa na ka daku nga kapaslawan.

Sa pagkamatuod, ang pila ka butang nga ginapaabot sa pag-asawahay nagakaigo gid. Halimbawa, nagakaigo nga paabuton ang gugma, igtalupangod, kag suporta gikan sa tiayon. Apang, bisan ini nga mga luyag mahimo indi magmatuod. “Halos ang pamatyag ko daw indi ako minyo,” siling ni Meena, isa ka bag-ong kasal nga nobya sa India. “Masinulub-on ako kag ginpabay-an.”

Indi Pagsahuay—“Magkatuhay Gid Kami”

“Magkatuhay gid kami nga mag-asawa sa halos tanan nga butang,” siling sang isa ka babayi. “Wala sing adlaw nga nagaligad nga wala ko ginahinulsulan sing  daku ang akon desisyon nga magpakasal sa iya. Indi gid kami magkabagay.”

Sa masami, wala nagadugay kag matukiban sang mag-asawa nga indi gali sila magkapareho subong sang pagdumdom nila samtang naganobyahanay pa. “Ang pag-asawahay masunson nagapakita sang mga kinaiya nga bisan sila mismo wala makahibalo sini sang indi pa sila minyo,” sulat ni Dr. Nina S. Fields.

Subong resulta, pagkatapos sang kasal ang iban nga mag-asawa mahimo maghinakop nga indi gali sila magsahuay. “Walay sapayan nga magkapareho sa pila ka luyag kag personalidad, ang kalabanan nga mga tawo nagapakasal nga may daku nga kinatuhayan sa estilo, pamatasan, kag panimuot,” siling ni Dr. Aaron T. Beck. Madamo nga mag-asawa ang indi makahibalo kon paano ipahisanto ining mga kinatuhayan.

 Binangig—“Pirme Kami Nagabaisay”

“Nakibot kami kon paano kami anay pirme nagaaway​—⁠nagasinggitanay pa gani, ukon ang malain pa, nagamurug-ot sing hipos sa sulod sang mga inadlaw,” siling ni Cindy, sa paghinumdom sang maaga nga mga inadlaw sang iya pag-asawahay.

Sa pag-asawahay, ang di-paghangpanay indi malikawan. Apang paano ini ginaatubang? “Sa isa ka maayo nga pag-asawahay,” sulat ni Dr. Daniel Goleman, “ang mag-asawa hilway sa pagpabutyag sing reklamo. Apang sa masami sa silabo sang kaakig ang mga reklamo ginapabutyag sa indi maayo nga paagi, subong isa ka pag-atake sa kinaiya sang tiayon.”

Kon matabo ini, ang paghambalanay isa ka patag-awayan diin ang mga punto-de-vista ginapangapinan nga may matig-a nga determinasyon kag ang mga tinaga nangin mga hinganiban sa baylo nga mga gamit sa pagpaalinton. Ang isa ka grupo sang mga eksperto nagsiling: “Ang isa sang labing makahalalit nga mga butang tuhoy sa mga baisay nga nagainit tubtob indi na makontrol amo nga ang mga magtiayon nagahambal sang mga butang nga makatalagam gid sa labing importante nga bahin sang ila pag-asawahay.”

Indi Pagsapak—“Nagapangampo Na Kami”

“Wala na ako nagatinguha nga salbahon ang amon pag-asawahay,” tu-ad sang isa ka babayi pagligad sang lima ka tuig nga pag-asawahay. “Nahibaluan ko nga indi na ini masalbar. Gani interesado na lamang ako sa amon mga anak.”

Ang matuod kuno nga kabaliskaran sang gugma indi dumot kundi indi pagsapak. Sa pagkamatuod, ang indi pagsapak mahimo mangin malaglagon sa isa ka pag-asawahay subong sang kaawayon.

Apang, sing makapasubo, ang iban nga mga tiayon naanad na katama sa walay gugma nga pag-asawahay amo nga gindula na nila ang tanan nga paglaum sang bisan ano nga pagbalhin. Halimbawa, ang isa ka bana nagsiling nga ang mangin minyo sing 23 ka tuig kaangay sang ‘paghimo sing isa ka trabaho nga wala mo maluyagi.’ Nagsiling pa sia: “Ginahimo mo ang imo bug-os nga masarangan sa kahimtangan.” Sing kaanggid, si Wendy, nga isa ka asawa, nadulaan na sing paglaum nga mapauswag pa ang iya relasyon sa iya bana sa sulod sang pito ka tuig. “Madamong beses ko na nga gintilawan,” siling niya, “kag pirme niya ako ginapaslaw. Ginpung-aw lamang ako. Indi ko na luyag nga maeksperiensiahan pa ina liwat. Kon maglaum pa ako, masakitan lang ako. Maayo pa nga wala ako sing ginalauman​—⁠indi ako malipay, apang sa di-magkubos indi ako mapung-aw.”

Ang kapaslawan, indi pagsahuay, binangig, kag indi pagsapak pila lamang sang mga rason nga nagaamot sa isa ka walay gugma nga pag-asawahay. Maathag nga may madamo pa​—⁠ang pila sini ginsambit sa kahon sa pahina 5. Ano man ang rason, may paglaum bala para sa mga tiayon nga daw nakibon sa isa ka walay gugma nga pag-asawahay?

[Kahon/Retrato sa pahina 5]

WALAY GUGMA NGA MGA PAG-ASAWAHAY—ANG PILA PA KA RASON

• Kuwarta: “Ang isa mahimo maghunahuna nga ang pagbadyet makabulig nga mahiusa ang mag-asawa paagi sa pagbuligay, pag-amutay sang ila kita para sa sadsaran nga mga kinahanglanon sa pagkabuhi, kag pagkalipay sa mga bunga sang ila pinangabudlayan. Apang may kaangtanan man sini, ang ano man nga magahiusa kuntani sa mag-asawa sa isa ka magkaupod nga pagpasimpalad masunson nagapabulag sa ila.”​—⁠Dr. Aaron T. Beck.

• Pagkaginikanan: “Natukiban namon nga 67 porsiento sang mga mag-asawa ang nakaeksperiensia sing daku nga pag-usmod sang pagkakontento sa pag-asawahay sa tapos mabun-ag ang ila subang nga anak, kag may walo ka pilo pa nga pagbangigay. Sing bahin ini bangod ang mga ginikanan ginakapoy kag wala sing tion para sa ila kaugalingon.”​—⁠Dr. John Gottman.

• Pagdaya: “Ang pagluib masunson nagadalahig sang pagdaya, kag ang pagdaya, sing aktuwal, isa ka pagluib sa pagsalig. Bangod ang pagsalig nakilal-an na subong isa ka importante nga kinaiya sa tanan nga madinalag-on kag madugay na nga pag-asawahay, katingalahan bala nga ang pagdaya makadulot sing daku nga halit sa relasyon sang mag-asawa?”​—⁠Dr. Nina S. Fields.

• Paghulid: “Sa tion nga ang mga tawo maghikutar sing diborsio, ang pagdingot nga maghulid sa sulod sang madamo nga tinuig makatilingala nga kinaandan na lamang. Sa pila ka hitabo ang seksuwal nga paghirupay wala gid masugdan, kag sa iban, ang paghulid isa lamang ka wala sing balatyagon nga buhat, isa lamang ka paaliwansan para sa pisikal nga mga kinahanglanon sang tiayon.”​—⁠Judith S. Wallerstein, clinical psychologist.

[Kahon/Laragway sa pahina 6]

PAANO NAAPEKTUHAN ANG MGA KABATAAN?

Ang kalidad bala sang imo pag-asawahay mahimo makaapektar sa imo mga kabataan? Suno kay Dr. John Gott­man, nga nagpanalawsaw sa mga mag-asawa sa mga 20 ka tuig, ang sabat amo ang huo. “Sa duha ka napulo-ka-tuig nga pagtuon,” siling niya, “natukiban namon nga ang mga lapsag sang di-malipayon nga mga ginikanan may mas madasig nga pitik sang tagipusuon sa tion sang masadya nga mga pagpakig-angot sa isa kag isa kag indi madali uluuluhan. Sa pagligad sang tion, ang binangig sang mag-asawa nagadul-ong sa mas mapigaw nga hinimuan sa eskwelahan, bisan ano man ang IQ sang bata.” Sa pagpaanggid, siling ni Dr. Gott­man, ang mga kabataan sang nakapasibu-sing-maayo nga mga mag-asawa “mas maalam kag mas mainabyanon, bangod ginpakita sa ila sang ila mga ginikanan kon paano pakig-angutan sing matinahuron ang iban nga mga tawo kag lubaron ang mga problema sa emosyon.”