Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Ano Kon sa Banta sang Akon mga Ginikanan Bata Pa Ako Kaayo Agod Makig-date?

“Sinadto ka, Mom. Indi na ini dekada 50. Ang tanan naga-date na! Indi na ako bata.”​—⁠16-anyos nga si Janie.⁠ *

MAKAULUGOT gid ang hambalan ka nga indi ka pa handa makig-date. “Luyag ko tahuron ang akon mga ginikanan subong sang ginasiling sang Biblia nga dapat ko himuon,” siling sang isa ka pamatan-on nga lalaki, “apang sa banta ko nagsala sila. Indi ko gani mahibaluan kon paano ini ipakighambal sa ila.” Kaangay sining pamatan-on, mahimo maghunahuna ka nga ang imo mga ginikanan di-makatarunganon kag di-mahinuklugon. Mahimo may nakilala ka nga naluyagan mo gid kag luyag mo nga makilala sia sing maayo pa. Ukon ayhan nagahunahuna ka nga ang pagpakig-date magabulig sa imo nga makigbagay sing labi pa sa imo mga katubotubo. “May pag-ipit,” siling ni Michelle. “Kon wala ka naga-date, ang mga kabataan sa eskwelahan nagahunahuna nga lain ka.”

Ang isa ka manuglaygay sang pamilya nagkomento tuhoy sa pag-date: “Wala sing bahin nga ang mga ginikanan daw labi nga di-makatarunganon.” Apang bangod lamang ang imo mga ginikanan daw indi makatarunganon, nagakahulugan bala ini nga amo gid sila? Ti, salabton sang imo mga ginikanan sa Dios nga tudluan, hanason, amligan, kag tuytuyan ka. (Deuteronomio 6:​6, 7) Mahimo bala nga ang imo mga ginikanan may makatarunganon nga ginakabalak-an tuhoy sa imo kaayuhan? “Nakita ko ang katalagman,” siling sang isa ka ginikanan, “kag makahaladlok gid ini.” Ngaa nahadlok ang madamo gid nga ginikanan sa maaga nga pag-date?

Makatalagam nga mga Balatyagon

“Daw ginapasat-om sang akon mga ginikanan nga malain ang maluyag sa iban,” reklamo sang 14-anyos nga si Beth. Apang, kon ang imo mga ginikanan mga Cristiano, nakahibalo gid sila nga gindesinyo sang Dios ang mga sekso nga maganyat sa isa kag isa. (Genesis 2:​18-23) Nakahibalo sila nga ini nga pagkaganyat natural lamang, nga ini nahisanto sa katuyuan sang aton Manunuga nga ‘tugbon [sang tawo] ang duta.’​—⁠Genesis 1:⁠28.

Isa pa, ang imo mga ginikanan nakahangop kon daw ano kabaskog ang seksuwal nga mga kailigbon kon yara ikaw sa “kapagsik sang pagkabatan-on.” (1 Corinto 7:36) Nakahibalo man sila nga halos wala ka sing eksperiensia nga mahibaluan kon paano punggan ining mga kailigbon. Kon magsugod ka sa paghinguyang sing madamo nga tion upod sa isa sang tuhay nga sekso sing personal, sa telepono, ukon bisan paagi sa sulat ukon E-mail, ang pagkaganyat mahimo magtubo. ‘Ano gid ang  malain sa sina?’ mahimo ipamangkot mo. Ti, ano ang imo makatarunganon nga palautwasan para sa sining mga kailigbon? Handa gid bala ikaw nga magdangat ini nga balatyagon sa makatarunganon nga padulungan sini​—⁠ang pagminyo? Mahimo nga indi.

Kon amo ang maaga nga pag-date may pila ka daku nga katalagman. Ang Biblia nagapaandam: “Makatipon bala ang isa ka tawo sing kalayo sa iya sabak kag indi masunog ang iya mismo mga panapton?” (Hulubaton 6:27) Sa masami, ang maaga nga pag-date nagadul-ong sa paghirupay antes sang kasal, nga nagapadayag sa mga pamatan-on sa mga posibilidad nga magmabdos nga indi pa kasal kag malatnan sang mga balatian paagi sa paghirupay. (1 Tesalonica 4:​4-6) Halimbawa, ang pamatan-on nga si Tammy naghunahuna nga ang iya mga ginikanan indi gid makatarunganon sang wala nila sia gintugutan nga makig-date. Gani nakig-date sia sing likom sa eskwelahan. Apang, sang ulihi, si Tammy nagmabdos​—⁠kag ang iya kabuhi nagbalhin. Karon sia nagatu-ad: “Ang pag-date indi gali maayo.”

Apang kamusta naman kon mahalungon nga ginalikawan sang duha ang di-nagakaigo nga paghirupay? Bisan pa sa sina, yara gihapon ang katalagman nga mapukaw ukon magsilabo sing maaga ang mga balatyagon sa paghigugma. (Ambahanon ni Solomon 2:⁠7) Ang pagdabok sa nagasilabo nga kailigbon nga mahimo lamang mapaayawan mga tinuig sa ulihi mahimo magdul-ong sa kapaslawan kag kalisdanan.

Ang iban pa nga mga punto nga dapat binagbinagon: May nagakaigo gid bala ikaw nga eksperiensia sa kabuhi agod mahibaluan kon ano ang dapat nga pangitaon mo sa isa ka tiayon? (Hulubaton 1:⁠4) Sa pihak nga bahin, may mga kinaiya kag mga ikasarang gid bala ikaw nga kinahanglanon agod mangin isa ka bana ukon isa ka asawa nga dapat gid higugmaon kag tahuron? May pailob kag determinasyon gid bala ikaw nga kinahanglanon agod mahuptan ang malawig nga relasyon? Sing di-makapakibot, ang kalabanan sang romantiko nga relasyon sang mga tin-edyer masakit nga wala nagadugay. Diutay lamang ang nagaresulta sa madugay nga pag-asawahay.

Busa, ginsumaryo ini sang 18-anyos nga si Monica sang nagsiling sia: “Ang akon tanan nga abyan sa eskwelahan nagaistorya sa akon tuhoy sa ila mga nobyo. Apang nagminyo sila nga bata pa ukon masakit nga nagbulagay bangod indi pa gali sila handa sa pagminyo.” Ang pamatan-on nga si Brandon nagkomento man: “Kon marealisar mo nga indi ka pa gali handa makigrelasyon sa isa apang nagabatyag ka nga ikaw obligado na bangod naga-date kamo, masakit gid ini. Paano ka magbulag nga indi sia masaklaw?”

Pat-od gid nga ginatinguhaan sang imo mga ginikanan nga luwason ikaw sa sina nga kasakit kag kasubo paagi sa pag-insister nga indi ka makig-date tubtob yara na ikaw sa husto nga edad sa pagminyo. Sa pagkamatuod, nagapanghikot lamang sila nahisuno sa inspirado nga laygay sa Manugwali 11:​10: “Kuhaa ang kaugot sa imo tagipusuon, kag isikway ang kalamidad gikan sa imo unod.”

“Magpasangkad”

Apang, wala ini nagakahulugan nga indi ka na mahimo makig-upod sa tuhay nga sekso. Apang ngaa latiran mo ang imo pagpakig-upod sa isa lamang ka tawo? Sa lain nga konteksto, ang Biblia nagapalig-on sa aton nga ‘pasangkaron’ ang aton mga kaupdanan. (2 Corinto 6:​12, 13) Maayo ina  nga laygay para sa mga pamatan-on. Ang isa ka paagi agod mahimo ini amo ang pagpakig-upod sa salamo nga grupo. “Sa banta ko mas makalilipay kon amo sina,” komento ni Tammy. “Mas maayo nga may madamo nga abyan.” Si Monica nagasiling: “Ang ideya nga magkaupod sing grupo isa ka maayo gid nga ideya bangod makilala mo ang mga tawo nga may lainlain nga personalidad kag mahangpan mo nga madamo gali nga tawo ang wala mo pa makilala.”

Ang imo mga ginikanan mahimo pa gani nga handa sa pagbulig sa imo nga maghimo sing kahimusan para sa maayo kag makalilipay nga pagpakig-upod sa iban pa nga mga pamatan-on. Si Anne, isa ka iloy nga may duha ka kabataan, nagapaathag: “Pirme namon ginapat-od nga ang amon puluy-an isa ka makalilipay nga lugar nga maluyagan sang mga kabataan. Ginaagda namon ang ila mga abyan, ginapapamahaw sila, kag ginapahampang sila. Sa sini nga paagi indi sila magahunahuna sa pagguwa sa balay agod magkasadya.”

Sa pagkamatuod, bisan sa grupo dapat gihapon ikaw maghalong sa pagpakita sing tuman nga igtalupangod sa isa ka tawo. Ang iban nga mga pamatan-on nagapangatarungan nga tubtob kaupod nila ang iban pa nga mga tawo, wala gid sila naga-date. Likawi nga dayaon ang kaugalingon. (Salmo 36:⁠2) Kon nagapakigsuod ka sa amo gihapon nga tawo kada magtilipon kamo sang imo mga abyan, katumbas ini sa pag-date.⁠ * Panikasugi nga magdesisyon sing maayo sa imo pagpakig-abyan sa tuhay nga sekso.​—⁠1 Timoteo 5:⁠2.

Ang Kapuslanan sang Paghulat

Indi madali nga hambalan nga bata ka pa kaayo agod makig-date. Apang indi luyag sang imo mga ginikanan nga masakitan ka. Sa kabaliskaran, ginahimo nila ang tanan nga masarangan nila agod buligan kag amligan ka. Gani sa baylo nga saligan ang imo kaugalingon nga tagipusuon kag sikwayon ang ila laygay, ngaa indi himuslan ang ila eksperiensia? Halimbawa, ngaa indi pangayuon ang ila laygay sa masunod nga may problema ka sa pagpakig-angot sa tuhay nga sekso? Ang Hulubaton 28:​26 nagapahanumdom sa aton: “Sia nga nagasalig sa iya kaugalingon nga tagipusuon buangbuang.” Ang pamatan-on nga si Connie nagsiling: “Kon may lalaki nga maluyag sa akon, ang nagabulig sa akon agod mabatuan ang pag-ipit nga makig-date amo ang pagpakighambal sini sa akon iloy. Nagasugid sia sing mga eksperiensia kon ano anay ang natabo sa iya mga abyan kag pamilya. Nakabulig gid ini sa akon.”

Ang paghulat diutay antes makig-date wala nagapugong sang pagtubo sang imo balatyagon ukon nagaupang sang imo kahilwayan. Bangod wala pa ikaw sing mga salabton sang isa ka hamtong nga mangaluyag kag magminyo, hilway ka sa ‘pagkalipay sa imo pagkapamatan-on.’ (Manugwali 11:⁠9) Ang paghulat magahatag man sa imo sing tion agod mapauswag ang imo personalidad, pagkahamtong kag, labing importante sa tanan, espirituwalidad. (Panalabiton 3:​26, 27) Subong sang ginsiling sang isa ka Cristianong pamatan-on, “dapat ka anay makigrelasyon kay Jehova antes makigrelasyon sa iban.”

Samtang nagahamtong ka kag ang imo pag-uswag makita sang tanan, ang imo mga ginikanan magasugod sa pagtamod sa imo sing tuhay. (1 Timoteo 4:15) Kag kon ikaw handa na gid nga makig-date, pat-od gid nga mahimo mo ini nga may pahanugot nila.

[Mga nota]

[Retrato sa pahina 23]

Ang pagpili sa isa ka tuhay nga sekso agod pakitaan sang pinasahi nga igtalupangod. . .

. . . masunson magapukaw sang romantiko nga mga balatyagon

[Retrato sa pahina 24]

Sa baylo nga latiran ang imo mga intereses sa isa lamang ka tawo, pasangkara ang imo pagpakig-abyan