Mga Bantay nga Nagaamlig sang Imo Panglawas

“MAHAL NGA GINANG,” siling sang doktor samtang ginausisa niya ang mga resulta sang mga blood test, “manubo gid ang depensa sang imo imyunidad.” Madugay na nga indi maayo ang pamatyag ni Veronica. Nagpaluya gid sa iya ang nagabalikbalik nga bronchitis, kag sining karon lang naimpeksion man ang iya dulunggan kag may makaulugtas sia nga sinusitis.

Ano ang depensa sang imyunidad, kag ngaa importante gid ini? Paano ini nagapanghikot?

Ginaamligan Batok sa Pagsalakay

Ang sistema sang imyunidad nagadalahig sang masibod nga sistema sang mga molekula kag pinasahi nga mga selula nga nagabinuligay agod mabatuan ang impeksion. Nagasandig kita sa aton sistema sang imyunidad agod madepensahan kita batok sa pagsalakay sang dumuluong nga mga manugsalakay, subong sang bakterya ukon mga kagaw.

Sa pag-ilustrar, mapaanggid naton ang lawas sa isa ka dumaan nga siudad. Ang isa ka kinaandan nga siudad mahimo nahamtang sa mataas nga duog agod makita ang bisan ano man nga mga hangaway sang kaaway sa malayo. Kag ang siudad ginaamligan sang madamo nga pader kag mga gawang, nga ginabantayan sang mga guardia kag mga bantay. Bangod sini nga mga depensa, nagpabilin ang siudad nga hilway sa katalagman agod puy-an. Kon ipaanggid naton ang aton lawas sa sini nga siudad, mas mahapos naton mahangpan kon ano ang kinahanglan agod madepensahan ini batok sa pagsalakay.

Para sa aton lawas, ang una nga depensa batok sa pagsulod sang mga mikrobyo nahuman sang panit kag sang mga mucous membrane (halimbawa, ang nagahapin sa sulod sang ilong kag tutunlan). Ang aton panit nagapanghikot subong isa ka importante nga pisikal nga kudal. Madamo sang binilyon nga mikrobyo nga yara sa aton panit ang nagakadula kon mahukas ang naguwa nga mga anib sang panit.

 Ang mga mucous membrane indi mabakod subong sang panit kag mas maluya ini. Apang, may kinaugali ini nga mga kemikal nga nagabato sa mga mikrobyo. Ang isa sini ka kemikal, nga ginatawag nga lysozyme, makita sa luha, laway, kag balhas. Samtang ang sobra nga kaaslom sang balhas bastante na sa pagpugong sang pagmuad sang madamo nga mikrobyo, ginapatay ini sang lysozyme paagi sa pagguba sa nagahapin sa mga selula sini. Tungod sina nga rason, madali mapaayo sang mga sapat ang ila mga pilas paagi sa pagdilap sa sini.

Panguna nga mga Bantay​—⁠Puti nga mga Selula sang Dugo

Handurawon naton nga ang bakterya nga makahatag sing balatian nakasulod sa aton “siudad” paagi sa isa ka pilas ukon paagi sa paglaton. Ang isa ka hangaway sang mga selula gilayon nga nagapanghikot, sa isa lamang ka katuyuan​—⁠ang pagpatay sa nagsalakay nga mikrobyo kag ang masunod nga pag-ayo sang balatian. Ang mga selula nga nagapakig-away agod depensahan ang lawas ginatawag nga mga leukocyte, ukon puti nga mga selula sang dugo. Ang tatlo ka importante nga sahi sang puti nga mga selula sang dugo sa sini nga hugna sang pagpakig-away amo ang mga monocyte, neutrophil, kag lymphocyte.

Kon “mabatian” sang mga monocyte ang kemikal nga mga senyales nga nagapatimaan sang pagpalamanog sa isa ka bahin, nagabiya sila sa nagailig nga dugo kag nagasulod sa nasamad nga basad, diin nangin mga macrophage sila, buot silingon, “maasab nga mga manugkaon.” Didto ginahalunhon nila ang tanan nga indi bahin sang organismo. Dugang pa, nagapaguwa sila sing importante nga mga butang nga ginatawag nga mga cytokine, nga nagahanda sang lawas agod mabatuan ang impeksion. Lakip sa ila hilikuton, ang mga cytokine amo ang nagapahilanat. Ang hilanat isa ka mapuslanon nga hitabo sa bagay nga isa ini ka palatandaan nga nagapanghikot ang sistema sang depensa. Makapadasig ini sang proseso sang pag-ayo kag makapanghikot man subong isa ka mapuslanon nga paagi agod mahibaluan kon ano ang balatian.

Masunod, “mabatian” sang mga neutrophil ang kemikal nga senyales halin sa nagabanog nga bahin kag nagadalidali sa pagbulig sa mga macrophage. Ginahalunhon, ukon ginatulon, man nila ang mga bakterya. Kon mapatay ining mga neutrophil, ginapaguwa ini sa lawas subong nana. Gani, ang pagnana isa pa ka sahi sang depensa. Sa sini nga kaso, magamit ang Latin nga ekspresyon nga ginagamit sang mga doktor sa sulod sang mga siglo: pus bonum et laudabile. Nagakahulugan ini sing “maayo kag dalayawon nga nana.” Ang pagnana nagabulig nga mahibaluan ang ginhalinan sang impeksion. Sa tapos matunaw ang mga mikrobyo, “ginapresentar” ukon ginapakita sang aton abyan nga mga macrophage ang mga bahin sang mikrobyo sa mga lymphocyte agod paandaman sila tuhoy sa manugsalakay.

Ang mga lymphocyte isa ka espesyalista kaayo nga grupo sang mga selula sa pagbato sa impeksion. Nagapatubas sila sang mga kemikal nga ginatawag nga mga antibody, nga nagatapik ilabi na sa isa ka bahin sang mikrobyo. May duha ka panguna nga grupo sang lymphocyte nga may lainlain nga ikasarang. Ang una amo ang mga B cell, nga nagapatubas sing mga antibody agod mag-upod sa dugo. Gintawag ang mga B cell subong armado nga hangaway sang imyunidad, kag matanda gid sila sa pagpana sing mga antibody. “Pangitaon” sini nga mga antibody ang kilala sini nga bakterya kag iguon ang importante nga bahin sang mikrobyo. Ang isa pa ka panguna nga grupo sang mga lymphocyte, ang mga T cell, nagahupot sa mga antibody nga ila nakilala nga magpabilin sa ila kadaygan. Ginagamit nila ini sa pag-igo sa kaaway​—⁠nagapakig-away sing mano-mano, kon sa aton pa.

Nagasibod pa gid ang nagakatabo. Isa ka gamay nga grupo sang mga T cell, nga ginatawag nga kabulig nga mga T cell, ang nagabulig sa ila mga kaupdanan, ang mga B cell, agod magpaguwa sing madamo nga antibody. Antes sang pagsalakay, nagakomunikar sa isa kag isa ang kabulig nga mga T cell. Ginpakita sang pagpanalawsaw sining karon lang nga paagi sa kemikal nga mga senyales, “nagasugilanunay” ini nga mga selula sing makunyagon, nagabayluhanay sing mga impormasyon tuhoy sa dumuluong nga butang, sa daw buhi nga paghambalanay.

Nagabulig ang isa pa ka importante nga grupo, ang kinaugali nga manugpatay nga mga selula. Wala sila nagapatubas sing mga antibody, apang handa sila sa pagpatay sa mga selula nga nangin “dumuluong” bangod naimpeksion.  Gani nagabulig man sa pagbantay ang kinaugali nga manugpatay nga mga selula sa kaayuhan sang lawas.

Sa ulihi, bangod sang ila memorya sa imyunidad, sarang madumduman sang mga lymphocyte ang mga kinaiya sang isa ka mikrobyo, subong nga daw narekord ini. Gani kon magbalik gid man ina nga sahi sang mikrobyo, ini nga mga lymphocyte may espesipiko na nga mga antibody sa pagpatay sa sini sa gilayon.

Ang mga macrophage, ang mga selula nga nagapahikot sa imyunidad, nagabulig man sa pagtapos sa hilikuton paagi sa pagpabilin sa duog agod magbulig sa pagdula sang pagpalamanog. Ginatinluan sini ang apektado nga bahin sang tanan nga patay nga selula, bahin sang selula, ukon sagbot nga nabilin sa “patag-awayan” pagkatapos sang inaway, nagapasag-uli sang kalinong kag kahim-ong sa “siudad.”

Kon Maluya ang mga Depensa

Ang bag-o lang mabinagbinag isa lamang ka sadsaran nga balayan kon paano ginahunahuna nga nagapanghikot ang depensa sang imyunidad. Apang mahimo nga maluya ang mga depensa bangod sa pila ka rason: Mahimo nga may duna nga mga depekto ang sistema sang imyunidad kag may nakuha nga mga depekto sa tion sang pagkabuhi sang isa bangod sang pagbalatian.

Ang isa sang labing serioso sining mga balatian amo ang AIDS, ang makahaladlok nga salot nga hinali kag madasig nga naglapnag sang katuigan 1980. Resulta ini sang human immunodeficiency virus (HIV), nga mahimo mag-igo sa pinakaimportante nga bahin sang sistema sang imyunidad, amat-amat nga nagapatay sa isa ka klase sang mga lymphocyte. Sa amo ginadula ang ikasarang sang isa ka importante kaayo nga bahin sang mga depensa sang indibiduwal. Sa tapos sina, nagalukmat ang mga impeksion kag indi na madula sing bug-os. Sa katunayan, nagalala ini, kag wala na sing paagi ang lawas nga madepensahan ang kaugalingon. Kaangay ini sang siudad nga naguba, nga wala sing mga pader, nga sarang malutos ni bisan sin-o.

Maayo na lang, indi tanan nga balatian sa imyunidad subong sina ka serioso. Si Veronica, nga ginsambit sa umpisa, may diutay nga depekto sa pagpatubas sing isa ka sahi sang antibody nga masami makita sa mga mucous membrane, ilabi na sa mga alagyan sang hangin. Amo ina ang rason kon ngaa nagabalikbalik ang iya mga impeksion.

Nag-ayoayo si Veronica. Sa tapos pamatian ang paathag sang iya doktor, namat-od sia nga sundon sing maayo ang paagi sang pagbulong nga ginsiling sang doktor. Sang nag-ayo ang iya sinusitis, nagsugot sia sa mga indyeksion nga magapapagsik sang pagpatubas sing mga antibody.⁠ * Nag-untat man sia sa pagpanigarilyo kag nagpahuway pa gid. Wala madugay pagkatapos sina, nag-ayo ang iya panglawas.

Huo, gindesinyo kita nga magkabuhi nga may maayo nga panglawas. Samtang ginapamalandungan naton ang makatilingala nga pagkasibod sang sistema sang imyunidad kag ang iban pa marikot nga mga mekanismo sang lawas sang tawo, napahulag kita sa pagdayaw kag sa pagpasalamat sa kaalam sang aton Manunuga. (Salmo 139:​14; Bugna 15:3) Kag bisan pa nga sa karon wala kita pirme nagaagom sing maayo nga panglawas bangod sang tawhanon nga pagkadihimpit, ginapasalig kita sang inspirado nga Pulong sang Dios nga sa bag-ong kalibutan nga malapit na mag-abot, ipasag-uli ang mga tawo sa kahimpitan sa hunahuna kag lawas, agod “wala sing pumuluyo nga magasiling: ‘Nagamasakit ako.’”​—⁠Isaias 33:⁠24.

[Nota]

[Kahon sa pahina 25]

MGA DEPENSA:

• PANIT KAG MGA MUCOUS MEMBRANE

• MGA LEUKOCYTE, UKON PUTI NGA MGA SELULA SANG DUGO

Ang mga monocyte nagasulod sa nasamad nga basad kag nagahalunhon sang nagasalakay nga bakterya

Ang mga neutrophil nagabulig sa paghalunhon sa bakterya kag ginapaguwa ini sa lawas subong nana

Ang mga lymphocyte may memorya sa imyunidad; kon magbalik ang amo gihapon nga sahi sang mikrobyo, patyon ini sa gilayon sang mga antibody

• Ang mga B cell nagapaguwa sing mga antibody kaangay sang napuntariya-sing-maayo nga mga pana; “ginapangita” sini ang mga mikrobyo kag ginasalakay ini

• Ang mga T cell nagabulig sa pagpatubas sing mga antibody nga nagapakig-away sing “mano-mano” sa mga mikrobyo

​—⁠Ang kabulig nga mga T cell nagabulig sa mga B cell nga magpaguwa sing madamo nga antibody

​—⁠Ang kinaugali nga manugpatay nga mga selula direkta nga nagapatay sa naimpeksion nga mga selula nga wala nagapatubas sing mga antibody

[Retrato sa pahina 27]

Ginasalakay sang puti nga mga selula sang dugo ang bakterya

[Credit Line]

Lennart Nilsson