Pagbantay sa Kalibutan

Magpadayon Ka sa Pagtuon Samtang Nagatigulang

Ang pagtuon sing bag-ong mga teknolohiya sa ulubrahan, subong sang mga kompyuter kag sistema sang komunikasyon, mahimo makapahuol sa pila ka may edad nga mga trabahador, report sang pamantalaan nga Toronto Star. Ang isa ka eksperto sa pagmonitor sang trabaho nga si Ann Eby nagsiling nga ang problema amo sa masami kon paano sila nagatuon sa baylo nga kon ano ang ila ginatun-an. “Samtang nagatigulang kita,” paathag ni Julia Kennedy, nga presidente sang Axiom Training and Development, “ang mga hilikuton sang aton sistema sang nerbios nagahinay, apang ang utok nagapabilin nga mapagros.” Si Kennedy nagsiling nga indi kaangay sa mga kabataan, nga lantip sa pagtuon paagi sa pagsulitsulit nga wala nagahatag sing igtalupangod sa kahulugan, “kinahanglan iangot sang mga adulto ang ila na nahibaluan (mga eksperiensia sang kabuhi) sa ila bag-o lang natun-an.” Bisan pa mas madugay makatuon ang mas may edad nga mga trabahador sing masibod nga trabaho, may ikasarang gihapon sila sa pagtuon. Si Kennedy naghatag sang masunod nga mga panugda sa mga mas may edad nga mga trabahador nga nagatinguha sa pagtuon sing bag-o kag mabudlay nga mga trabaho: Kon mahimo, iskedyula ang imo tion sa paghanas sa aga, tinguhai nga hangpon ang ideya sa baylo nga ang tanan nga detalye, kag likawi nga ipaanggid ang imo kaugalingon sa iban.

Bag-o nga Suplay sang Langis sa Kalibutan

“Pagkatapos sang lima-ka-tuig nga pagtuon, gindugangan sang U.⁠S. Geological Survey [USGS] ang nagligad nga pagbulubanta sini sa reserba nga krudo sa kalibutan sing 20 porsiento, sa kabug-usan nga 649 bilyones nga bariles,” report sang Scientific American nga magasin. “Ang amon ginahimo amo ang paglantaw sa palaabuton kag pagpakot kon daw ano kadamo [nga langis] ang madiskobrehan sa masunod nga 30 ka tuig,” siling ni Suzanne Weedman, ang manugpahituhog sang USGS World Petroleum Assessment 2000. Dugang pa sa bag-ong mga reserba, ang mga pag-uswag sa teknolohiya sang pagkutkot nagadugang sang suplay nga langis sang kalibutan paagi sa pagbulig sa mga kompanya sang petrolyo sa “pagkuha sing dugang pa nga langis gikan sa mga minahan sini,” siling sang magasin.

Di-pormal nga Panapton​—⁠Pasapayan nga Trabaho?

Nakita sa bug-os pungsod nga surbe sa Australia nga ang pila sang mga trabahador sa opisina nagapati nga ang pagpanapot sing di-pormal sa trabaho nagadul-ong sa katamad, report sang The Sunday Telegraph. Malapit sa 42 porsiento sadtong nagatrabaho sa kompanya sa patag sang kompyuter sa Australia ang nagapanapot karon sing di-pormal sa tanan nga tion, kag 40 porsiento sang kompanya sa Australia ang may yara “casual Fridays,” ang tion nga ang mga empleyado mahimo magpanapot sing di-pormal sa sina nga adlaw kon luyag nila. Bisan pa ang di-pormal-sing-panapton nga pamaagi sa trabaho nangin popular sa mga trabahador, 17 porsiento sang ginsurbe nga mga amo ang nagahunahuna nga ang di-pormal nga panapton nakaapektar sa trabaho sang mga empleyado. Ining kadamuon pareho gid sa mga opinyon sang mga trabahador mismo, nga 21 porsiento sang mga babayi kag 18 porsiento sang mga lalaki ang nagasiling nga ang di-pormal nga panapton may yara negatibo nga epekto sa trabaho.

Halit sang Baha sa Mozambique

Sang nagligad nga isa ka tuig sini nga bulan, kapin sa tunga sa milyon nga tawo ang nadulaan sing balay, mga un tersia nga produkto nga mais ang nahalitan, kag kapin sa 20,000 ka baka ang nalumos bangod sang baha sa Mozambique. Samtang ang pungsod nagabangon bangod sini nga baha, nga gintawag nga pinakamalala nga baha sugod sang wala pa ang 1948, madamo ang nagapalibog kon paano kag kon ngaa natabo ini. Ang magasin nga African Wildlife nagsiling nga ang pag-uswag sa siudad, pag-arado sa mga kahilamnan, kag sobra nga pagpahalab sa kaiping nga mga pungsod malapit sa gibwangan sang suba halin sa Mozambique naghalit sa kinaugali nga ikasarang sang mga kahilamnan kag katunggan sang pungsod sa pagsalupsop sa tubig sang baha. Busa, ang mabunok nga ulan nangin daku nga kasulgan sa ulihi. Si David Lindley, ang manugpahituhog sang mga proyekto sa katunggan sa South Africa, nagsiling: “Ang ginhimo sang tawo, sa aton walay latid nga pagpabugal kag kakulang sang panimad-on, amo ang paghalit sa maayo nga kahimtangan sang aton mga katunggan kag paghilabot sa kusog sang aton mga suba.”

Mga Baka kag “Greenhouse Gas”

Ang methane gas 20 ka pilo kuno nga mas maisog sangsa carbon dioxide sa pagtuga sing bug-os kalibutan nga pag-init (global warming). Ginabulubanta nga sa bug-os kalibutan, mga 100 milyones ka tonelada sang methane ang ginapatubas kada tuig sang mga 2 bilyones nga baka, karnero, kag kanding. Suno sa The Canberra Times, ang ginasagod nga mga kasapatan nagapatubas sing 13 porsiento sang ginapaguwa nga greenhouse gas sa Australia, samtang mga 46 porsiento naman ang kadamuon sa New Zealand. Ang mikrobyo nga ginatawag nga methanogen sa tiyan nagatunaw sang kumpay kag nagapatubas sing methane, nga nagaguwa sa baba sang sapat. Sa panikasog nga buhinan ang ginaamot sang sapat sa bug-os kalibutan nga pag-init, ang mga sientipiko karon nagaeksperimento sing mga pamaagi agod dugangan ang produksion nga gatas sang kada baka samtang ginabuhinan ang methane nga ginapatubas sang mga sapat.