Bisan Pa Bungol kag Bulag, Nakasapo Ako sing Kalig-unan

PANUGIRON NI JANICE ADAMS

Kutob sa pagkatawo, halos bungol na ako, apang natun-an ko kon paano atubangon ang mga sitwasyon kon napalibutan sang mga tawo nga makabati. Nian, samtang nagaeskwela ako sa kolehiyo, nakibot gid ako sang ginsilingan ako nga mabulag ako. Ang isa ka maayo sing motibo nga manuglaygay sa kolehiyo naghatag sa akon sing isa ka artikulo tuhoy sa pagkabuhi subong bulag kag bungol. Nasiplatan ko dayon ang dinalan nga ang mga tawo nga bungol kag bulag amo ang pinakamasubo sa kalibutan. Naghibi ako.

NATAWO ako sa Des Moines, Iowa, E.⁠U.⁠A., sang Hulyo 11, 1954, ang bugtong nga anak nanday Dale kag Phyllis Den Hartog. Wala gid mahibal-an sadto sang akon mga ginikanan nga sila nga duha may liwat sang ginatawag nga Usher’s syndrome, nga makilala paagi sa pagkabungol halin sa pagkabun-ag kag amat-amat nga pagkabulag.

Wala gid magsuspetsa sang primero ang akon mga ginikanan nga may diperensia ako. Ayhan amo sini bangod makabati pa man ako diutay kag may reaksion ako kon kaisa sa mga tunog. Apang, sang wala ako makatuon sa paghambal, nahibal-an nila nga may diperensia gid ako. Natukiban sang doktor nga bungol ako sang mga tatlo na ako ka tuig.

Nasubuan gid ang akon mga ginikanan bangod sini nga balita. Apang, determinado sila nga mabaton ko ang pinakamaayo nga edukasyon. Ginpaeskwela ako sa isa ka maayo gid nga preschool para sa mga may diperensia sa palamatin-an. Apang bangod halos bungol na ako, wala ako makapasar. Kon kaisa ginabunggo ko ang akon ulo sa dingding sa kaugot.

Ginpaeskwela sa Isa ka Pinasahi nga Eskwelahan

Ginpaeskwela ako sang akon mga ginikanan sa Central Institute for the Deaf (CID), sa St. Louis, Missouri. Walay sapayan sang daku nga gasto kag sang kasubo nga mahilayo ako sa lima ka tuig nga edad, ginhunahuna nila nga amo ini ang pinakamaayo nga paglaum para sa akon agod magmadinalag-on kag magmalipayon sa kabuhi. Wala gid kami sing komunikasyon sang akon mga ginikanan sadto.

Ginatan-aw ko si Nanay samtang ginabutang niya ang akon mga bayo sa likod sang salakyan. Daw wala sing katapusan ang pagbiyahe sa salakyan. Sa CID, madumduman ko nga may mga bata nga babayi didto nga wala sing mga iloy, gani nahunahuna ko, ‘Aba, indi ko kinahanglan nga magpabilin diri kay may nanay kag tatay ako.’ Sang manugpauli na ang akon mga ginikanan, gintinguhaan nila nga ipaathag nga mabalik sila pagligad sang pila lamang ka bulan. Hibi ako sang hibi nga nagahakos sa ila sing hugot, apang ginbutong ako palayo sang nagaatipan didto agod makalakat sila.

Para sa akon, daw ginbiyaan ako. Upod sa iban pa nga mga bata nga babayi sa amon nahauna nga gab-i sa eskwelahan, ginlugpayan ko ang isa ka nagahibi nga bata paagi sa pagpakunokuno nga nagahambal sa iya, bisan pa nga indi gid man ako makahambal sadto. Gin-akigan ako sang nagaatipan didto kag ginbutangan sing dingding sa ulot namon agod indi kami makaistoryahanay. Wala na ginhukas ang dingding  halin sadto. Naglain gid ang buot ko sang ginpain ako.

Amat-amat ko nga nahangpan nga didto kami tanan bangod indi kami makabati. Ayhan palangga gid man ako sang akon mga ginikanan, apang nangatarungan ako nga ako ang may sala nga wala ako makapasar sa preschool. Determinado ako karon nga makapasar kag sa pila ka adlaw makapauli sa akon pamilya.

Maayo gid ang pagtudlo sa CID. Bisan pa wala kami gintugutan nga maggamit sing sign language, indibiduwal nga gintudluan gid kami sa pagbasa sang mga bibig kag sa paghambal. Ginatudlo man sing maayo ang tanan nga mga asignatura sa kinaandan nga mga eskwelahan. Bisan pa nagapati ako nga indi epektibo sa madamo nga bungol nga mga bata ang oral-only approach, subong amo ang pagtawag sa sini, epektibo ini sa akon, kag nagbatyag ako nga madinalag-on. Sa bulig sang akon mga hearing aid, natun-an ko kon paano hangpon ang mga tikab sang baba kag ang daw ginamual nga panghambal sang iban. Nahangpan na sang kalabanan sang makabati nga mga tawo ang akon nag-uswag, bisan pa indi maayo gid, nga panghambal. Nalipay gid ang akon mga ginikanan kag ang eskwelahan sa akon kadalag-an. Apang, luyag ko gihapon magpauli.

Kada bakasyon kon tig-ilinit, nagapakitluoy ako sa akon mga ginikanan nga indi ako pagpalakton kag paeskwelahon na lang ako sa Iowa, apang wala gihapon sing mga programa didto. Kon makabalik na ako sa eskwelahan, ginasulatan ako ni Nanay kada adlaw kag ginalakipan ini sing chewing gum. Ginapakabahandi ko gid yadto nga gum bangod sang gugma nga ginarepresentar sini! Sa baylo nga usangon ini, gintipon ko ini tanan, kag ginapabilihan ko ini ilabi na kon ginapung-awan ako.

Nakapauli Na Ako Liwat, Apang May mga Problema nga Nag-utwas

Sang ulihi, sang dies anyos ako, gindala ako pauli sang akon mga ginikanan. Nalipay gid ako kag nagbatyag sing daku nga kalig-unan nga kaupod ko ang akon pamilya! Nag-eskwela ako sa lokal nga pinasahi nga eskwelahan sa Des Moines para sa bungol nga mga bata. Sang ulihi ginpaupod ako sa kinaandan nga mga klase bangod maayo ako magbasa sang mga bibig kag mahangpan na ang akon panghambal. Apang, madamo sing hangkat sa akon bag-o nga kahimtangan.

Sa dormitoryo sa CID, ginbatyag ko nga ginbaton ako sang akon mga kaupdanan nga bungol. Apang karon, bangod ginabasa ko lamang ang mga bibig, indi ko masundan sing bug-os ang paghambalanay kon madamo na nga tawo ang nagahambal sing madasig. Gani indi ako makatugda. Luyag ko gid nga mag-entra sa paghambalanay!

Nagdul-ong ini sa pagtinguha ko nga maluyagan sang tin-edyer nga mga lalaki, nga nagresulta nga madalahig ako sa makapakompromiso nga mga sitwasyon. Kag indi ako makahibalo mangindi. Ginlugos ako sang 14 anyos ako; apang wala ako sing ginsugiran. Bisan pa mainulikdon kag mahigugmaon ang akon mga ginikanan, nagbatyag ako nga napain kag wala sing kompiansa sa kaugalingon.

Sa bulig sang akon mga hearing aid, makapamati ako sa musika, apang indi maayo ang luyag ko nga musika. Nagapamati ako sa mabaskog nga acid rock. Nagiyan man ako sa marijuana kag labi pa nga ginpain ko ang akon kaugalingon. Nagahinulsol gid ako gihapon kon madumduman ko ang ginhimo ko sadtong magamo nga mga tuig kag ang kasakit nga gindala sini sa akon pamilya kag sa akon.

Mga Panikasog nga Pauswagon ang Akon Kabuhi

Sa sining bug-os nga tion, wala madula ang akon kauhaw sa pagtuon kag handum nga mangin mapahituon. Palabasa ako, nagapinta, nagapanahi, kag nagapangburda. Luyag ko nga madamo ako sing mahimuan sa kabuhi sangsa madangatan sang akon mga abyan nga nagiyan sa droga. Gani nag-eskwela ako sa kinaandan nga kolehiyo nga malapit sa balay agod padayunon ang akon interes sa taliambong. Sini nga tion namat-od ako nga magtuon sing sign language bangod naugot ako nga indi makaentra sa paghambalanay.

Sang ulihi nagsaylo ako sa National Technical Institute for the Deaf sa Rochester, New York, agod magtuon sing ceramic art. Bisan pa nga amat-amat ako nga nagakabulag​—⁠isa ka kamatuoran nga daw indi ko luyag batunon⁠​—⁠​nabatyagan ko nga daw nagapadulong sa husto nga direksion  ang akon kabuhi. Apang ginsugiran ako sang akon manuglaygay sa kolehiyo nga mabulag ako, gani gin-atubang ko ini nga kamatuoran.

Wala masangkapan ang eskwelahan sa paghatag sang akon mga kinahanglanon, gani dapat ako maghalin. Ano na karon ang himuon ko? Bisan pa nasubuan nga mabulag ako sa ulihi, determinado ako nga mangita sing paagi agod mabuhi sing independiente kag indi mangin subong sang ginsiling sa artikulo nga ginhatag sang manuglaygay sa akon nga ‘isa sang pinakamasubo nga mga tawo sa kalibutan.’ Nagpauli ako sa Iowa agod magtuon sa pagbasa sing Braille kag sa paggamit sing sungkod sa paglakatlakat.

Pagsaylo sa Washington, D.C.

Ang Gallaudet University sa Washington, D.C., ang isahanon nga kolehiyo para sa mga bungol sa bug-os nga kalibutan nga nagatudlo sing liberal arts, may pinasahi nga mga programa para sa mga estudyante nga bungol kag bulag. Nagsaylo ako didto kag naggradwar nga may honors sang 1979. Sa liwat, nalipay ako nga nagmadinalag-on ako sa akon pagtuon.

Apang, nagbatyag ako gihapon nga indi makapakig-upod kag makapakighambal sa akon mga katubotubo. Bisan pa nga nabulag na ako, igo-igo gid nga nakatuon ako sing sign language agod magbatyag ako nga daw bahin na sang isa ka grupo, ang Komunidad sang mga bungol. Ang sign language nga ginagamit ko pareho lang sa ginagamit sang mga tawo nga bungol. Apang, bangod nga dapat ko uyatan ang ila mga kamot agod mahangpan sila, ginlikawan ako sang iban nga bungol bangod nasaw-ahan sila sini. Nagpalibog ako kon may grupo pa ayhan sang mga tawo nga magabaton gid sa akon.

Pagpangita sa Matuod nga Relihion

Samtang nagadaku ako, wala gid ako sing nabaton nga lugpay halin sa relihion. Kag sa kolehiyo, bisan pa nagtuon ako sing relihion, wala gid ako sing nabaton nga sabat sa akon madamo nga pamangkot. Pagkagradwar sa kolehiyo, padayon ako nga nagpangita sing mga sabat. Sini nga tion indi ako malipayon sa akon mga kaangtanan, gani nangamuyo ako sa Dios agod tuytuyan.

Sang 1981, nagbalik ako sa Gallaudet University agod mag-eskwela sang akon master’s degree sa rehabilitation counseling. Padayon ako nga nangamuyo nga makita ang husto nga relihion. Pila ka tawo ang nag-agda sa akon sa ila mga simbahan, apang bangod sang nanuhaytuhay nga rason, wala sila nagpadayon. Sang ulihi nakilala ko si Bill, nga normal nga makabati kag nagaeskwela man sa graduate school. Daw natabuan lang nga natukiban niya nga pareho kami nga interesado sa Biblia, kag ginsilingan niya ako nga nakatuon sia sing madamong makatilingala nga butang sa mga Saksi ni Jehova.

Ang akon una nga nakomento amo nga ang mga Saksi ni Jehova isa ka Judiyo nga kulto, isa ka opinyon nga kinaandan sa madamo nga bungol. Ginpasalig ako ni Bill nga indi ini matuod, kag nagsiling sia nga ang pinakamaayo nga paagi agod makilala sila amo ang pagtambong sa isa sang ila mga miting. Indi ko gid luyag magkadto, apang nadumduman ko ang akon pangamuyo. Paganot ako nga nagpasugot, sa kondisyon nga magapungko kami sa likuran agod makapalagyo kami engkaso nga piliton nila kami.

Nagbatyag Gid Ako nga Gin-abiabi

Ginakulbaan gid ako sang nagasakay kami pakadto sa miting. Nagamaong kag nagakamiseta kami nga duha. Nalipay ako nga naulihi kami diutay sa pag-abot, sa amo wala sing nakasugilanon sa amon antes sang miting. Ginbadbad sing detalyado ni Bill ang tanan nga butang nga indi ko makita kag mabatian. Bisan pa indi ko mahangpan sing bug-os ang nagakatabo, nagdayaw ako sa duha ka butang: Pirme ginagamit sang humalambal ang Biblia, kag ang kabataan, nga nagapungko sa tupad sang ila mga ginikanan, aktibo nga nagpakigbahin sa mga miting. Sa tapos sang miting, wala gid kami magbatyag nga ginpilit, kundi mainit kami nga gin-abiabi, walay sapayan sang amon ginasuksok kag tuhay nga ginhalinan nga rasa.

Kami lang nga duha ang puti sa Kingdom Hall. Bisan pa nga abi ko wala ako sing pagpasulabi batok sa mga itom, sang primero daw indi ako komportable didto. Apang, makagalanyat gid ang mensahe sang kamatuoran sang Biblia amo nga indi ako mapunggan sang di-komportable nga balatyagon. Regular kami nga nagtambong sa mga miting. Mas daku nga hangkat para  sa akon nga wala sing bungol sa sini nga kongregasyon. Gani sang mabatian namon nga may pila ka bungol nga nagatambong sa lain nga kongregasyon, nagkadto kami didto. Sa liwat, sa sining bag-o nga kongregasyon, kami lang ang puti nga nagatambong. Apang, ginpabatyag gid kami nga ginaabiabi.

Ginbaton namon ang gintanyag nga pagtuon sa Biblia. Nasabat na gid man sang ulihi ang akon mga pamangkot. Indi sa tanan nga tion nga mahangpan ko sa gilayon ang mga sabat, apang Makasulatanhon ini. Upod ang dugang nga pagpanalawsaw kag pagpamalandong, nahangpan ko gid man sang ulihi ang mga kamatuoran sang Biblia. Sa una nga tion sa akon kabuhi, nagbatyag ako nga suod kay Jehova subong ang matuod nga Dios. Sa amo man nga tion, nangin suod kami nga mag-abyan ni Bill. Nahibal-an ko nga naluyagan niya ako, apang nakibot ako sang nagsiling sia nga pakaslan niya ako. Malipayon ako nga nagpasugot. Ginbawtismuhan si Bill wala madugay pagkatapos sang amon kasal, kag ginbawtismuhan man ako mga pila ka bulan sang ulihi, sang Pebrero 26, 1983.

Pagsapo sa Kalig-unan nga Akon Ginpangita

Sang primero nahangawa ako nga basi daw indi ako upod sa katilingban bangod duha lang ang bungol sa amon kongregasyon magluwas sa akon kag indi sila lantip sa pagkomunikar sa isa nga bungol kag bulag. Masiling ko nga ang amon kongregasyon mahigugmaon kag mainabyanon, apang indi ako makakomunikar sing direkta sa ila sang primero. Nagpasubo ini sa akon. Madamong beses nga naluyahan ako sing buot kag nasubuan. Apang, ang isa ka mainayuhon nga buhat sang isa ka espirituwal nga utod magatandog sang akon tagipusuon kag magapahalipay sa akon. Ginpalig-on man ako ni Bill nga magpadayon sa ministeryo kag ipangamuyo kay Jehova nga pahanabuon nga dugang pa nga tawo nga bungol ang makig-upod sa kongregasyon.

Nagkuha ako sing manugtuytoy nga ido agod mangin kapin ako ka independiente. Nakabulig man ang ido sa pagdula sang ginabatyag ko nga pag-isahanon. Kon nagaobra si Bill, makalakat ako pakadto sa Kingdom Hall sa pagpakig-upod sa grupo nga nagtipon agod makigbahin sa Cristianong ministeryo. Sa sulod sang pila ka tuig apat na ka ido ang nakatuytoy sa akon, kag ang tagsa sini daw nangin miembro sang pamilya.

Bisan pa nakabulig ang manugtuytoy nga ido, luyag ko gid ang kapin nga pagpakig-angot sa tawo. Sang ulihi, ginpakamaayo ni Jehova ang amon mga panikasog nga ang mga bungol magpakita sing interes sa pagtuon sang Biblia. Nag-uswag gid ang interes tubtob sa punto nga nahuman ang isa ka kongregasyon nga nagagamit sing sign language sa Washington, D.C. Sang ulihi, makakomunikar na ako sa tanan nga katapo sang kongregasyon!

Nangin kalipikado si Bill sa pag-alagad subong isa ka gulang kag gintangdo sia subong nagadumala nga manugtatap sa sign language nga kongregasyon. Nalipay ako sing daku sa paghiwat sing mga pagtuon sa Biblia sa mga tawo nga bungol kag bungol-bulag, madamo sa ila ang nagaalagad karon sing matutom kay Jehova. Gintudluan ko man sing sign language ang makabati nga mga utod nga babayi agod mangin kapin sila ka epektibo sa ministeryo sa mga tawo nga bungol.

Tion sang Pagtilaw

Sang 1992 natublag gid ako sang daku nga kapung-aw nga may labot sa di-maayo nga pagtratar sa akon sang pamatan-on ako. Sa sulod sang pila ka tuig, daw indi ako mabuhi sing normal. Nagbatyag ako nga walay ikasarang​—⁠indi bangod nga bungol ako ukon bulag⁠​—⁠​kundi bangod sang akon daku nga problema sa emosyon. Madamong beses nga daw indi ko na masarangan ang pagtambong sa miting ukon ang pagguwa sa latagon, kag nagpakitluoy ako kay Jehova nga hatagan ako sing kusog agod mahuptan ang akon integridad. Subong resulta, malaka gid lang ako nga indi makatambong sa miting, kag nagpabilin ako nga regular sa akon ministeryo sa sining masubo nga mga tuig.​—⁠Mateo 6:33.

Sang 1994 nagsaylo kami sa Vancouver, British Columbia, Canada, agod magbulig sa paghuman sing isa pa ka sign language nga kongregasyon. Indi mahapos ang pagsaylo. Ginbiyaan ko ang isa ka pamilyar nga siudad kag ang madamo nga pinalangga nga abyan. Bisan nga wala ko pa malampuwasan ang kapung-aw kag kahangawa, nangin takus ang tanan nga sakripisyo bangod sang kalipay nga makita nga nahuman ang isa ka bag-o nga kongregasyon sa Vancouver. Nakakita ako sing maayo gid nga mga abyan sa bag-o nga kongregasyon, gani pamatyag ko daw kadugay na sa akon didto.

 Ginpakamaayo Sang Aton Langitnon nga Amay

Sang 1999 ginduaw namon sang akon bana upod sang duha pa ka Saksi ang Haiti sa sulod sang anom ka semana agod magbulig sa pagministeryo sa mga tawo nga bungol. Nagapanghikot upod sa sanga talatapan sang mga Saksi ni Jehova didto, nagtudlo kami sing sign language nga klase sa mga katapo sang kongregasyon kag nagbantala upod sa ila sa halos wala pa mabantalaan nga teritoryo sang mga bungol. Sa sulod sang pila ka semana, kapin sa 30 ka pagtuon sa Biblia ang ginsugdan sa mga interesado nga bungol! Nagpauli ako nga napapagsik sa espirituwal kag ginsugdan ko ang bug-os tion nga ministeryo subong payunir sang Septiembre 1999. Sa bulig ni Jehova, sang akon bana, kag sang isa ka masinakdagon nga kongregasyon, wala madula sang kapung-aw ang akon kalipay.

Sa sulod sang mga tuig, naeksperiensiahan ko kon daw ano ka mapinalanggaon si Jehova. (Santiago 5:11) Nagaulikid sia sa tanan niya nga katawhan​—⁠apang ilabi na sa mga may pinasahi nga mga kinahanglanon. Paagi sa iya organisasyon, nabaton ko ang New World Translation of the Holy Scriptures upod ang madamong iban pa nga bulig sa pagtuon sa Biblia sa Braille. Nakatambong ako sa mga kombension kag mga asambleya sa sign language. Mahigugmaon ako nga ginasakdag sang kongregasyon paagi sa pagsenyas sa akon mga kamot, agod nga makapakigbahin ako sing bug-os sa mga miting. Walay sapayan sang duha ka diperensia, nakasapo ako sing kalig-unan sa tunga sang katawhan ni Jehova. Indi lamang nga nagabaton ako kundi makahatag man ako, kag nagpahalipay ini sing daku sa akon.​—⁠Binuhatan 20:35.

Ginakalangkagan ko nga mapasag-uli ang akon palamatin-an kag panulok sa bag-ong kalibutan ni Jehova. Samtang wala pa ina, indi ako isa sang pinakamasubo nga mga tawo sa kalibutan, kundi may pamilya ako sa bug-os nga kalibutan nga ginatapuan sang minilyon ka espirituwal nga kauturan. Ini tanan bangod kay Jehova, nga nagsaad nga indi gid niya ako pagbiyaan ukon pagpatumbayaan. Huo, walay sapayan sang tanan nga kabudlayan, masiling ko: “Si Jehova ang akon manugtabang; indi ako mahadlok.”​—⁠Hebreo 13:​5, 6.

[Retrato sa pahina 23]

Pagsenyas sa akon kamot

[Retrato sa pahina 23]

Kaupod karon sang akon bana nga si Bill