Masalbar Bala Naton ang Kahoy nga Candelabra?

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA BRAZIL

SANG una ang nabagatnan nga Brazil nahil-ob sang mga pine tree. Bangod sang pagkaanggid sini sa nagasanga nga kandelero, bagay gid sa sini ang ngalan nga “kahoy nga candelabra.” Ini nakilal-an man nga Paraná pine kag Brazilian pine.

Ang mga cone nga nagabitay sa kahoy nga candelabra mas daku sangsa grapefruits, nga ang iban sini nagabug-at sing lima ka kilo. Ang isa ka cone nagaunod sing 150 ka liso, nga ginatawag pinhões sa Portugues. Kon maggulang ang cone, nagakabuka ini nga nagaragaak, kag ang mga liso nagakalahulog.

Ang mga liso ginakaon sang mga tawo, mga pispis, kag mga sapat, nga may baho kag sabor pareho sang kastanyas. Sadto anay ang pinhões​​—⁠isa ka maayo nga ginhalinan sang protina kag calcium⁠​—⁠​nangin pangunang pagkaon sang pila ka tumandok nga tribo sa nabagatnan nga Brazil. Ang mga liso ginakaon gihapon tubtob karon. Halimbawa, sa Estado sang Santa Catarina sa Brazil, makita ini sa mga pagkaon sang rehiyon, katulad sang paçoca de pinhão (gindugmok nga pinhões).

Amat-amat nga nabutang sa katalagman nga mapapas ang kahoy nga candelabra sang natukiban sang ika-18 nga siglo nga Europeanhon nga mga nagsalaylo nga maayo gali ini himuon nga tapi. Sang ulihi, ang mga kahoy nga candelabra ginpulod agod gamiton sa pagpatindog sing mga balay ukon agod magtanom sing mais kag ubas. Sa pagligad sang tion, mas madamo nga kahoy ang ginpulod sangsa gintanom. Sa karon, diutay na lang nga kakahuyan sang pine ang nabilin. Gani, hinali nga nagmahal ang kahoy nga candelabra. “Ang pine indi lamang isa ka kuluhaan sing tapi,” siling sang isa ka tawo nga manughimo sang tapi sang candelabra sa sulod sang 50 ka tuig. “Bulawan ini.”

Ang mga nagapanalawsaw nagsiling man nga kon indi bangod sa duag asul nga pispis nga jay, mahimo nga naubos na kuntani ang candelabra. Ining wala nagapahimunong nga pispis nagakaon sing mga liso sang kahoy nga candelabra, ginatago sini ang iban sa lumot kag sa patay nga mga pakopako. Ang pila sini nga liso nagapanugdo sa ulihi. Kon amo, kon sa aton pa, ang duag asul nga pispis nga jay isa ka masako nga manugtanom sang mga kahoy nga candelabra! Sing masubo, ang duag asul nga pispis nga jay nagadiutay bangod sang pagkaubos sang mga kagulangan sang pine.

Ang pila ka kompanya sa pagpangtroso nagasugod na karon sa pag-amlig sa diutay nga puna sang kagulangan kag sa pagtanom man liwat sang candelabra sa mga bahin sang nabagatnan nga Brazil. Ayhan nagakahulugan ini nga ang kahoy nga candelabra magapadayon sa pagdamo.

[Retrato sa pahina 11]

Ang tagsa ka cone nagaunod sing tubtob sa 150 ka “pinhões”

[Credit Line]

Ang kahoy kag mga cone: Marcos Castelani