Pagbantay sa Kalibutan

Tumalagsahon nga mga Kalamidad sang 2000

Natabo ang tumalagsahon nga kadamuon sang kinaugali nga mga kalamidad sa bug-os nga kalibutan sang tuig 2000, report sang reinsurer (kompanya sa paseguro) nga Munich Re. Sa kabug-usan, kapin sa 850 ka kalamidad ang ginreport, nga nagpatay sa 10,000 ka tawo kag nagpierde sing kapin sa $30 bilyones. Bisan pa nagdamo ang kinaugali nga mga kalamidad, kubos ka grabe ang kadulaan sa ekonomiya kag kabuhi kon ipaanggid sa tuig antes sini. Ini bangod natabo ang kalabanan nga kalamidad sa indi masyado madamo sing tawo nga mga duog, siling sang report sang kompanya. Ang mga bagyo amo ang ginbangdan sang 73 porsiento sang kadulaan nga ginpaseguro, kag 23 porsiento ang bangod sa baha. Ang report nagasiling nga “ang mga kadulaan bangod sang kinaugali nga mga kalamidad dapat paabuton nga padayon nga magadugang sa palaabuton” bangod sang pagdamo sang populasyon kag pagtaas sang bili sang propiedad.

Masilang nga mga Sobre

Nakahimo ang isa ka kompanya sa Estados Unidos sing papuswit nga “nagahimo nga masilang ang wala mabuksi nga mga sobre” nga wala nagabilin sing agi, report sang magasin nga New Scientist. Ang papuswit magamit sa tanan nga duag sang sobre kag isa ka “likido nga indi makaliton, indi makahililo, indi peligruso sa palibot,” siling sang humalambal sang kompanya nga si Bob Schlagel. Magluwas sa baho sini sa sulod sang 10 ukon 15 minutos, “wala nagalapta ang tinta sa sobre ukon sa sulat, wala sing marka sang tubig, wala gid sing ebidensia,” siling pa ni Schlagel. Ginhimo ini nga produkto agod buligan ang mga ahensia sang gobierno nga nagapatuman sang kasuguan nga mamutikan ang mga sobre nga may bomba sa sulod kag iban pa makatalagam nga mga pinutos. Apang, mahimo man magamit ang papuswit sa pagbasa sang wala mabuksi nga mga sulat, nga bangod sini gintawag sang isa ka opisyal sa mga kinamatarong sang tawo ini nga produkto nga batok sa maayo nga pamatasan.

Paglakbay sang Buyog

Ang ikasarang sang mga buyog sa paglakbay halin sa balay-putyukan pakadto sa mga bulak kag pauli nahibaluan gid. Apang ang mga grupo sang nagalakbay nga mga buyog halin sa Assam, naaminhan nga India, nagalupad sing ginatos ka kilometro kag nian nagabalik indi lamang sa amo gihapon nga kahoy kundi sa amo gihapon nga sanga diin nagpugad ang ila mga himata mga duha ka tuig ang nagligad! Tumalagsahon gid ini bangod ang kinaandan nga mga buyog nagakabuhi lamang sing tatlo ka bulan ukon kubos pa. Gani ang mga buyog nga nagbalik pila ka kaliwatan na nga himata sang mga buyog nga naghimo sang orihinal nga balay-putyukan. Isa ka tanhaga kon paano sila nakatultol sa pagpauli. Ang pamantalaan nga The Sydney Morning Herald nagreport nga mahimo nadalahig ang igbalatyag sa pagpanimaho. Posible man nga ang buhi pa nga reyna nga buyog mahimo nga sa bisan paano nagapaalinton sing impormasyon sa mga nagalakbay nga mga buyog paagi sa pagsaot, ginatudlo sa ila kon diin makadto.

Lenguahe kag ang Utok

Ang duha ka bahin sang utok nga ginagamit sang mga tawo nga makabati kon nagahangop kag nagahambal sing isa ka lenguahe amo man ang ginagamit sang bungol nga mga tawo kon nagagamit sing sign language, report sang Science News. Ginapakita sang mga pag-scan sa utok nga “ining mga bahin sang utok nagapanghikot sa gilayon sa bungol nga mga tawo nga nagagamit sing sign language,” siling sang report. Suno kay Laura-Ann Petitto sang McGill University sa Montreal, nga nagadumala sini nga pagtuon, ginapakita sini nga ini nga mga bahin sang utok nagakontrol sang “sadsaran nga mga bahin sang lenguahe nga mahimo ipabutyag paagi sa hambal ukon sa senyas.” Ginapadaku sini nga kinahanglan pa tun-an ang ikasarang sang utok sang tawo sa paggamit sing lenguahe. Siling sang Science News: “Halos pareho nga mga bahin sang utok ang nadalahig sa lenguahe nga ginahambal kag ginasenyas.”

Pagpatahom sa Prostitusyon

Ginpat-od sang isa ka hukmanan sa Alemanya nga ang prostitusyon “indi imoral,” kon wala ini nagadalahig sing kriminal nga pagpilit, report sang Frankfurter Allgemeine Zeitung. Ang administratibo nga hukmanan sa Berlin nagdesisyon nga ang isa ka restawran sa Berlin-Wilmersdorf makapadayon nga bukas, bisan pa ginagamit ini sang mga pampam sa pagpangita sing kustomer kag dayon nagaarkila sing mga hulot sa malapit lang nga mga lugar. Ang mga huwes nagsiling nga ang ila desisyon ginbase sa nagbag-o nga panimuot sang katilingban sa prostitusyon. Ginpakita sang surbe sa 1,002 ka tawo nga 62 porsiento ang nagpati nga dapat kilalahon ang prostitusyon subong ordinaryo nga palamugnan. Suno sa mga huwes, ginpakita sang ikaduha nga surbe nga madamo ang nagapati nga “ang paglakip sang seksuwal nga mga serbisyo sa ekonomiya” sang Alemanya madugay na nga natabo.