Ang Pagtamod sang Biblia

Ginkunsinti Bala sang Dios ang Pagnegosyo sang mga Ulipon?

ANG maitom kag nagapalamalhas nga mga lawas nga halos nagasiuktot nga nagasagnoy sang ila tiil pasaka sa mga andamyo kag nagalukdo sang mabug-at kaayo nga mga binagtong nga algudon. Ang walay kaluoy nga mga manugdumala nagapuwersa sa ila sa pagtrabaho paagi sa paglatigo sa ila. Ang nagatiyabaw nga mga bata pakusog nga ginakuha gikan sa mga butkon sang nagatalangison nga mga iloy kag ginabaligya sa pinakamataas nga subastador. Mahimo nga amo ining malain kag mapintas nga mga larawan ang mahanduraw mo kon ginahunahuna mo ang pag-ulipon.

Apang, madamo kuno sang mga negosyante sang mga ulipon kag mga tag-iya sang mga ulipon ang relihioso gid. Ang istoryador nga si James Walvin nagsulat: “Ginatos sini nga mga tawo, mga Europeanhon kag Amerikano, ang nagdayaw sa Ginuo tungod sa iya pagpakamaayo, nga nagapasalamat tungod sa maganansiahon kag maayo nga negosyo sa Aprika samtang nagpanakayon sila sa ila mga barko nga puno sing mga ulipon kag nagpadulong sa mga kontinente sang Amerika.”

Ginasiling pa gani sang iban nga mga tawo nga ginkunsinti kuno sang Dios ang pagnegosyo sang mga ulipon. Halimbawa, sa isa ka pamulongpulong sa Kabilugan nga Pagsinapol sang Metodista-Protestante nga Simbahan sang 1842, si Alexander McCaine nagsiling nga ang pagpatok sang sistema sang pag-ulipon “gin-orden mismo sang Dios.” Husto bala si McCaine? Ginkahamut-an bala sang Dios ang pagkidnap kag paglugos sa mga bata nga babayi, ang walay kaluoy nga pagbulag sa mga pamilya, kag ang mapintas nga pagbakol nga nangin bahin na sang pagnegosyo sang mga ulipon sang panahon ni McCaine? Kag kamusta naman ang minilyon nga napilitan sa pagkabuhi kag sa pagtrabaho subong mga ulipon sa mapintas nga mga kahimtangan karon? Ginakunsinti bala sang Dios ining walay kaluoy nga pagtratar sa ila?

Pag-ulipon kag ang mga Israelinhon

Ang Biblia nagasiling nga “gingamhan sang tawo ang tawo sa iya kasamaran.” (Manugwali 8:⁠9) Ayhan makita gid ini sa mapiguson nga mga porma sang pag-ulipon nga ginahimo sang tawo. Nabalaka si Jehova nga Dios sa pag-antos nga resulta sang pag-ulipon.

Halimbawa, binagbinaga ang kahimtangan nga natabo sa mga Israelinhon. Ang Biblia nagasugid sa aton nga “ginpapait [sang mga Egiptohanon] ang ila kabuhi sa mabudlay nga kahiulipnan sa galagala kag tisa kag sa tanan nila nga sahi sang kahiulipnan sa uma, huo, sa tanan nila nga sahi sang kahiulipnan gin-ulipon sila nga may kapintas.” Ang mga Israelinhon “padayon nga nagpanghayhay bangod sang kahiulipnan kag nagtuaw sing reklamo, kag ang ila pagpangayo sing bulig nakalambot sa matuod nga Dios.” Wala  bala magsapak si Jehova sa ila kahimtangan? Sa kabaliskaran, ‘ginpamatian sang Dios ang ila pag-ugayong kag gindumdom sang Dios ang iya katipan kay Abraham, kay Isaac kag kay Jacob.’ Dugang pa, ginsilingan ni Jehova ang iya katawhan: “Paguwaon ko kamo gikan sa idalom sang mga lulan sang mga Egiptohanon kag luwason ko kamo sa kahiulipnan nila.”​—⁠Exodo 1:14; 2:​23, 24; 6:​6-8.

Maathag nga wala mahamuot si Jehova sa ‘paggahom sang tawo sa tawo’ paagi sa mapintas nga pag-ulipon. Apang indi bala nga gintugutan sang Dios sang ulihi ang pag-ulipon sa tunga sang iya katawhan? Huo. Apang, ang pag-ulipon nga nagluntad sa Israel tuhay gid katama sa mapiguson nga mga sahi sang pag-ulipon nga nagluntad sa bug-os nga maragtas.

Ang Kasuguan sang Dios nagsiling nga ang silot sa pagkidnap kag pagbaligya sa isa ka tawo amo ang kamatayon. Isa pa, naghatag si Jehova sing panuytoy sa pag-amlig sa mga ulipon. Halimbawa, ang ulipon nga ginbalda sang iya agalon dapat hilwayon. Kon mapatay ang isa ka ulipon bangod sang pagsakit sa iya sang iya agalon, mahimo silutan sing kamatayon ang agalon. Ang mga bihag nga babayi mahimo mangin mga ulipon, ukon mahimo sila mangin mga asawa. Apang indi sila dapat mangin paaliwansanan lamang sa sekso. Ang kahulugan sang Kasuguan nagtuytoy sa matarong-sing-tagipusuon nga mga Israelinhon nga pakig-angutan ang mga ulipon nga may pagtahod kag kaayo, subong nga daw ginsuhulan sila nga mga mamumugon.​—⁠Exodo 20:10; 21:​12, 16, 26, 27; Levitico 22:​10, 11; Deuteronomio 21:10-14.

Kinabubut-on nga nagpaulipon ang pila ka Judiyo sa ila mga masigka-Judiyo agod mabayaran ang mga utang. Ini nga buhat nag-amlig sa mga tawo gikan sa pagkagutom kag nakabulig gid sa madamo nga makatibawas sa kapigaduhon. Dugang pa, sa importante nga mga tion sa Judiyong kalendaryo, dapat hilwayon ang mga ulipon kon luyag nila.⁠ * (Exodo 21:⁠2; Levitico 25:10; Deuteronomio 15:12) Nagakomento sa sini nga mga kasuguan tuhoy sa mga ulipon, ang Judiyong iskolar nga si Moses Mielziner nagsiling nga ang isa ka “ulipon nagapabilin gihapon nga isa ka tawo, ginatamod sia subong isa ka persona nga may kinaugali tawhanon nga mga kinamatarong, nga bisan ang agalon wala sing kinamatarong sa pagpasilabot.” Tuhay gid sa maabusuhon nga mga sistema sang pag-ulipon nga nagpalain sang rekord sang maragtas!

Pag-ulipon kag ang mga Cristiano

Ang pag-ulipon bahin sang sistema sa ekonomiya sang Emperyo sang Roma, diin nagkabuhi ang nahaunang-siglo nga mga Cristiano. Gani, ang pila ka Cristiano mga ulipon, kag ang iban naman may mga ulipon. (1 Corinto 7:​21, 22) Apang nagakahulugan bala ini nga ang mga disipulo ni Jesus maabusuhon nga mga tag-iya sang mga ulipon? Indi gid! Walay sapayan sang kon ano man ang ginapahanugutan sang kasuguan sang Roma, mapat-od naton nga ang mga Cristiano wala nagpigos sa mga tawo nga napaidalom sa ila awtoridad. Ginpalig-on pa gani ni apostol Pablo si Filemon nga tamdon ang iya ulipon nga si Onesimo, nga nangin isa ka Cristiano, subong “isa ka utod.”⁠ *​—⁠Filemon 10-17.

Wala ginapakita sang Biblia nga ang pag-ulipon sa mga tawo sang iban nga mga tawo bahin sang orihinal nga katuyuan sang Dios sa katawhan. Dugang pa, wala sing tagna sa Biblia para sa bag-ong kalibutan sang Dios ang nagapahangop sang pagpanag-iya sang mga tawo sa ila isigkatawo paagi sa pag-ulipon. Sa baylo, sa sinang magaabot nga Paraiso, ang mga matarong ‘magalingkod, ang tagsatagsa sa idalom sang iya puno sang ubas kag sa idalom sang iya kahoy nga higuera, kag wala sing magapahadlok sa ila.’​—⁠Miqueas 4:4.

Maathag nga wala ginakunsinti sang Biblia ang bisan anong malain nga pagtratar sa iban. Sa kabaliskaran, ginapalig-on sini ang pagtahod kag pagkaalalangay sa tunga sang mga tawo. (Binuhatan 10:​34, 35) Ginalaygayan sini ang mga tawo nga pakig-angutan ang iban sa paagi nga luyag nila pakig-angutan. (Lucas 6:31) Dugang pa, ginapalig-on sang Biblia ang mga Cristiano nga mapainubuson nga tamdon ang iban nga labaw sa ila, walay sapayan sang ila kahimtangan sa katilingban. (Filipos 2:⁠3) Ini nga mga prinsipio wala gid nagahisanto sa maabusuhon nga mga porma sang pag-ulipon nga ginahimo sang madamo nga pungsod, ilabi na sining ulihi nga mga siglo.

[Mga nota]