Meteora—Mataas nga mga Haligi nga Bato

“Wala na sing mas makatilingala kag dalayawon sangsa sining makatalanhaga nga rehiyon, nga indi kaangay sa bisan ano nga butang nga nakita ko na. Sa . . . iban pa nga bulubukid nga rehiyon nga nakadtuan ko na, wala gid sing mapaanggid sa sining tumalagsahon nga mga putukputukan.”​—⁠Si Robert Curzon, Ingles nga manlalakbay, 1849.

INDI gid kami handa para sa makahayanghag nga talan-awon nga nakita namon samtang nagahinampot kami sa banwa sang Kalabáka kag sa kaiping nga minuro sang Kastráki sa kapatagan sang Thessaly, Gresya. Yari ang isa ka bato nga “kagulangan” nga may kapin sa 20 ka dalagku nga haligi nga bato​—⁠isa ka kagulangan sang wala nagatalabid kag tindugon nga mga bato nga nagataas sing ginatos ka metros pa langit. Ang ila mga putukputukan ginapurungpurungan sang mga monasteryo nga may kahoy nga mga galeriya kag may alubaybay nga mga atop.

Ini amo ang Meteora sang Gresya, diin ang pinasahi nga kinaugali nga mga bato ginaupdan sang di-mapatihan nga panikasog sang tawo. Ang “Meteora”​—⁠gikan sa Griegong tinaga nga nagakahulugan sing “ginbayaw sa ibabaw sang duta”⁠​—⁠​nagapatuhoy sa sining grupo sang naligwin nga mga haligi nga bato kag sa kapin sa 30 ka monasteryo nga ginpatindog sa ibabaw sini. Ang promedyo nga kataason sining mga bato 300 metros, nga ang pinakamataas 550 metros halin sa duta.

Samtang nagapalapit kami, ang landong sang mataas nga mga bato nagalaba. Ang danyag sining makatilingala nga kalibutan nagabalhin samtang ang adlaw nagahatag sing nagkalainlain nga mga landong sa mga bato. Kon tigtulugnaw ang dalagku nga mga bato nagatindugon sing maathag kag maitom sa maputi nga almohadon sang yelo.

Kon Paano Sila Naporma

Madamo ang espikulasyon kon paano naporma ang mga bato sang Meteora. Madamo ang nagapati nga minilyon ka tuig ang nagligad, ang kapatagan nga ginatindugan sang Meteora nalapawan anay sang malapad nga linaw sa nasulod nga bahin sang pungsod. Suno sa isa ka teoriya, ang mabaskog nga geolohiko nga pagtay-ug sa bisan paano nagresulta sa pag-ulhot sining mga bato. Ginapaathag sang Experiment nga magasin nga ang iban nga mga geologo nagapati “nga ining mga bato mahimo nga naporma sing subong sini karon sa ulot sang mga tuig 2000 kag 1000 B.⁠C.⁠E.”

 Si Robert Curzon, nga ginbalikwat sa umpisa, nagsulat tuhoy sa Meteora: “Ang punta sang batuhon nga mga kabungyuran mahimo nga gintiphag sang linog ukon gin-anod sang Anaw, kag nagbilin lamang sing isa ka punsok sang . . . mataas, manipis, mahining, tulad-dagom nga mga bato.” Sing makawiwili, ginpatungod man sang dumaan nga Griegong mitolohiya ang pagporma sang mga kabukiran sang Thessaly sa isa ka baha, ukon anaw, nga ginpahanabo sang mga dios.​—⁠Genesis 6:1⁠–​8:22.

Mga Monasteryo sa Langit

Ano man ang geolohiko nga paathag para sa Meteora, sugod sang ikasiam nga siglo C.⁠E., ining mga bato nagganyat sing igtalupangod. Ang modernong mga manugtaklad sa bukid, nga nagtaklad sa Meteora nga may pinasahi nga kasangkapan sa pagtaklad, ayhan makaapresyar sing labing maayo sang hinimuan sang dumaan nga relihiosong mga ermitanyo nga nagpuyo sa mga lungib kag mga gikab sang mga bato. Kon paano natukod ang mga monasteryo sa putukputukan sining halos indi matukad nga mga bato ginabaisan pa gihapon.

Paano yadtong sang una nga panahon nakataklad kag nakapanaug gikan sa ila mataas nga mga monasteryo? Ti, subong sang ginasiling sang libro nga Meteora​—⁠The Rock Monasteries of Thessaly, ‘mahimo sila nagsaka sa kahoy nga mga hagdanan nga gintunton gikan sa putukputukan sang mga pil-as ukon ginbatak sa isa ka lambat nga gintunton gikan sa monasteryo sa ibabaw. Sa duha ka kahimtangan ang bisita dapat magsalig sa sinseridad sang mga tinutuyo kag sa indi pat-od nga kalantip sang mga monghe.’ Sang ginpamangkot kon daw ano kasunson ginaislan ang kalat sang lambat, ang isa anay ka abbot nagsiling kuno: ‘Kon mabugto lang ini.’ Sadto lamang sang 1925 nga gingikab gikan sa bato ang mga halintang agod pahapuson ang pagtaklad.

Ang nahaunang relihioso nga mga ermitanyo nga nagtaklad sa mga haligi amo si Varnavas, sang mga 950 kag 965 C.⁠E., kag si Andronikos gikan  sa Creta, sang 1020. Nagsunod ang iban nga mga monghe gikan sa bug-os nga Byzantium, sa amo nagdugang ang kadamuon sang mga monasteryo sa ibabaw sang mga bato tubtob sa 33. Sang ika-16 kag ika-17 nga siglo, nalab-ot sang mga komunidad ang pinakadaku nga importansia sini, apang sugod sadto nag-usmod na ini.

“Tan-awa ninyo kami karon!” tu-aw sang abbot sang isa sang mga monasteryo. “A, . .  ang mga pamatan-on wala na naluyag sa amon!” Sa pagkamatuod, anom lamang sang mga monasteryo, ang duha ginapuy-an sang mga madre, ang bukas pa gihapon. Ang ginbayaan nga mga monasteryo masapwan sa nanuhaytuhay nga mga bato sang Meteora.

Isa ka Bugana nga Pasundayag sang Kultura

Sa karon ang bato nga mga monasteryo isa sang labing makawiwili nga mga lugar sa mapa sa kultura sang Gresya. Suno sa United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization, pinasahi ini nga bahandian sang palanublion sa kultura. Ang ginakabalak-an karon sang Estado sang Gresya amo ang pagtipig sa manggad sa kultura sang Meteora. Ang ginliwat nga mga tinukod kag mga museo ginbuksan sa mga bisita. Ano ang makita sa sini?

Ti, luwas sa mga butang subong sang mamag-an nga mga imahen, eklesiastiko nga mga kunop, kag mga codex sa musika, makita diri ang maragtason nga mga manuskrito sa Biblia. Lakip sa sini amo ang sululatan nga panit nga Codex 591, nga napetsahan sing 861-62 C.⁠E., nga may nagapaathag nga mga diskurso sa tulun-an sang Mateo sa Biblia.

Isa matuod ka tumalagsahon nga talan-awon ang ginporma sang gamhanan nga kinaugali nga puwersa. Kon makaduaw ka gid man sa Gresya, ngaa indi mo ilakip ang Meteora sa imo kaladtuan? Kag pat-ura nga magdala ka sing madamo nga film bangod mapahulag gid ikaw nga gamiton pirme ang imo kamera.​—⁠Gin-amot.

[Mga retrato sa pahina 16]

Monasteryo sang St. Nicholas Anapausas

Monasteryo sang Rousanou

[Credit Line]

M. Thonig/H. Armstrong Roberts

[Mga retrato sa pahina 17]

Monasteryo sang Santa Trinidad

Monasteryo sang Great Meteoron

[Credit Line]

R. Kord/H. Armstrong Roberts

[Picture Credit Line sa pahina 15]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Picture Credit Line sa pahina 16]

Background: Y. Yannelos/Greek National Tourist Organization