Ngaa Ginasakit sang mga Lalaki ang mga Babayi?

ANG pila ka eksperto nagasiling nga mas daku ang posibilidad nga patyon ang mga babayi sang ila bana sangsa tanan iban pa nga mga kriminal. Sa panikasog nga pauntaton ang huyog sang pag-abuso sa asawa, madamo nga pagtuon ang ginhimo. Ano nga sahi sang lalaki ang nagasakit sang iya asawa? Ano ang iya kahimtangan sang bata pa sia? Masingki bala sia sang naganobyahanay sila? Ano ang reaksion sang isa nga nagapanakit sa pagpabulong?

Ang isa ka butang nga natun-an sang mga eksperto amo nga wala nagapalareho ang tanan nga nagapanakit. Sa isa ka bahin amo ang isa ka lalaki nga talagsa lang nagasingki. Wala sia nagagamit sing hinganiban kag wala sing rekord nga nagaabuso sia sang iya asawa. Indi niya kinaiya ang kasingki kag daw ginapahulag lamang sang mga kahimtangan sa iya palibot. Sa pihak nga bahin amo ang isa ka lalaki nga nakapalambo sang sulit-sulit nga kinaiya sang pagpanakit. Padayon ang iya pagpanakit, kag diutay lang, kon may yara gid man, sing palatandaan sang paghinulsol.

Apang, ang kamatuoran nga may yara nagkalainlain nga sahi sang mga nagapanakit wala nagakahulugan nga ang iban nga sahi sang pagpanakit indi serioso. Sa pagkamatuod, ang bisan ano nga sahi sang pisikal nga pag-abuso makatuga sing halit​—⁠makapatay pa gani. Busa, ang kamatuoran nga ang kasingki sang isa ka lalaki panalagsa lamang ukon indi tanto ka grabe sangsa iban wala nagakahulugan nga mapasensiahan na lang ini. Maathag nga wala sing butang nga matawag nga “nagakaigo” nga pagpanakit. Apang, ano ang mga rason kon ngaa ginasakit sang isa ka lalaki ang babayi nga ginpangakuan niya nga palanggaon sa bug-os niya nga kabuhi?

Ang Impluwensia sang Pamilya

Indi makapakibot nga ang pila sang nagapanakit nga mga lalaki nagdaku man sa abusado nga mga pamilya. “Ang kalabanan sang mga nagapanakit nagdaku sa mga puluy-an nga daw ‘patag-awayan,’ ” sulat ni Michael Groetsch, nga naghinguyang sing kapin sa duha ka dekada sa pagpanalawsaw tuhoy sa pag-abuso sa tiayon. “Sang mga lapsag kag mga bata pa, nagdaku sila sa mapintas nga mga palibot diin ‘normal’ lang ang emosyonal kag pisikal nga kasingki.” Suno sa isa ka eksperto, ang isa ka lalaki nga nagdaku sa sini nga palibot “makakuha sang kaugot sang iya amay sa mga babayi samtang bata pa. Matun-an sang bata nga lalaki nga ang isa ka lalaki dapat pirme  may kontrol sa mga babayi kag ang paagi agod matigayon ina nga pagkontrol amo ang pagpahog, pagsakit, kag pagpakanubo sa ila. Sa amo man nga tion, matun-an niya nga ang isa ka pat-od nga paagi agod kahamut-an sia sang iya amay amo ang pag-ilog sa iya.”

Ginaathag sang Biblia nga ang pagginawi sang isa ka ginikanan may daku nga epekto sa isa ka bata, sa maayo man ukon sa malain. (Hulubaton 22:⁠6; Colosas 3:21) Siempre pa, ang kahimtangan sang pamilya wala nagapakamatarong sang pagpanakit sang isa ka lalaki, apang nagabulig ini sa pagpaathag kon diin nagsugod ang masingki nga panimuot.

Ang Impluwensia sang Kultura

Sa iban nga mga pungsod ang pagsakit sa isa ka babayi ginatamod nga nagakaigo, normal pa gani. “Ang kinamatarong sang isa ka bana nga sakiton ukon pahugon sa pisikal ang iya asawa ginapatihan gid sa madamo nga katilingban,” siling sang isa ka report sang Nasyones Unidas.

Bisan sa mga pungsod nga wala ginakabig nga nagakaigo ini nga pag-abuso, madamong indibiduwal ang may masingki nga pagginawi. Makakilibang gid ang di-makatarunganon nga panghunahuna sang pila ka lalaki tuhoy sa sini. Suno sa Weekly Mail and Guardian sang Bagatnan nga Aprika, natukiban sa isa ka pagtuon sa Cape Peninsula nga ang kalabanan nga lalaki nga nagasiling nga wala nila ginaabusuhan ang ila asawa nagapati nga ang pagsakit sa isa ka babayi nagakaigo kag ini nga buhat indi makabig nga kasingki.

Maathag nga ining tiko nga pagtamod masami nga nagasugod samtang bata pa. Halimbawa, sa Britanya, ginpakita sang isa ka pagtuon nga 75 porsiento sang mga bata nga lalaki nga nagapangidaron sing 11 kag 12 anyos ang nagapati nga nagakaigo para sa isa ka lalaki nga sakiton ang isa ka babayi kon ginpaakig sia.

Indi Makatarunganon ang Pagpanakit

Ang mga butang nga ginsambit mahimo nagabulig sa pagpaathag sang pag-abuso sa asawa,  apang wala nila ini ginapakamatarong. Sa simple nga hambal, ang pagsakit sa asawa isa ka daku nga sala sa mga mata sang Dios. Sa iya Pulong, ang Biblia, mabasa naton: “Ang mga bana dapat maghigugma sang ila mga asawa subong sang ila kaugalingon nga mga lawas. Sia nga nagahigugma sang iya asawa nagahigugma sang iya kaugalingon, kay wala sing tawo nga nagadumot sang iya kaugalingon nga unod; kundi nagasagod kag nagaamlig sini, subong nga si Cristo man sa kongregasyon.”​—⁠Efeso 5:​28, 29.

Madugay na nga gintagna sang Biblia nga sa “katapusan nga mga adlaw” sini nga sistema sang mga butang, madamo ang mangin “abusado,” nga “wala sing kinaugali nga gugma,” kag “mabangis.” (2 Timoteo 3:​1-3; The New English Bible) Ang paglapnag sang pag-abuso sa asawa isa lamang ka pamatuod nga nagakabuhi na kita sa panahon mismo nga ginapatuhuyan sini nga tagna. Apang paano mabuligan ang mga biktima sang pisikal nga pag-abuso? May paglaum pa bala nga mabag-o sang mga nagapanakit ang ila pagginawi?

[Blurb sa pahina 5]

“Ang isa nga nagasakit sang iya asawa isa man ka kriminal kaangay sang lalaki nga nagsumbag sa isa ka estranghero”

​—⁠When Men Batter Women

[Kahon sa pahina 6]

“Machismo”—Isa ka Bug-os Kalibutan nga Problema

Ginhatag sang Latin Amerika ang tinaga nga “machismo” sa mga pungsod nga nagahambal sing Ingles. Nagapatuhoy ini sa sobra nga pagkadominante sang mga lalaki kag nagapahangop sing maabusuhon nga panimuot sa mga babayi. Apang ang machismo indi lamang sa Latin Amerika, subong sang ginapakita sang masunod nga mga report.

Egipto: Ginpakita sang tatlo-ka-bulan nga pagtuon sa Alexandria nga ang kasingki sa puluy-an amo ang panguna nga kabangdanan sang kahalitan sa mga babayi. Amo ini ang kabangdanan sang 27.9 porsiento sang tanan nga pagkadto sang mga babayi sa lokal nga mga bululngan.​—⁠Résumé 5 of the Fourth World Conference on Women.

Thailand: Sa pinakadaku nga komunidad sa Bangkok, 50 porsiento sang minyo nga mga babayi ang pirme ginasakit.​—⁠Pacific Institute for Women’s Health.

Hong Kong: “Ang mga babayi nga nagasiling nga ginasakit sila sang ila bana hinali nga nagdamo sing kapin sa 40 porsiento sang nagligad nga tuig.”​—⁠South China Morning Post, Hulyo 21, 2000.

Japan: Ang mga babayi nga nagapangita sing dalangpan nagdamo halin sa 4,843 sang 1995 tubtob sa 6,340 sang 1998. “Mga un-tersia ang nagsiling nga nagapangita sila sing dalangpan bangod sang kasingki sang ila bana.”​—⁠The Japan Times, Septiembre 10, 2000.

Britanya: “Ang paglugos, pagsakit ukon pagbuno nagakatabo sa isa ka puluy-an sa bug-os nga Britanya kada anom ka segundo.” Suno sa isa ka report sang Scotland Yard, “nagabaton ang mga pulis sing 1,300 ka tawag sa telepono halin sa mga biktima sang kasingki sa puluy-an kada adlaw​—⁠kapin sa 570,000 sa isa ka tuig. Otsentay-uno porsiento ang mga babayi nga ginasakit sang mga lalaki.”​—⁠The Times, Oktubre 25, 2000.

Peru: Setenta porsiento sang tanan nga krimen nga ginreport sa mga pulis ang nagadalahig sa mga babayi nga ginasakit sang ila bana.​—⁠Pacific Institute for Women’s Health.

Rusya: “Sa isa ka tuig, 14,500 ka babayi sa Rusya ang ginpatay sang ila bana, kag 56,400 pa ang ginbalda ukon ginhalitan sing daku sa mga kasingki sa puluy-an.”​—⁠The Guardian.

China: “Bag-o ini nga problema. Madasig ini nga nagadamo, ilabi na sa mga siudad,” siling ni Propesor Chen Yiyun, direktor sang Jinglun Family Center. “Indi na mapunggan sang mga kaingod ang kasingki sa puluy-an.”​—⁠The Guardian.

Nicaragua: “Hinali nga nagdamo ang kasingki sa mga babayi sa Nicaragua. Isa ka surbe ang nagsiling nga sang nagligad lang nga tuig 52 porsiento sang mga babayi sa Nicaragua ang nag-antos sang pila ka porma sang kasingki sa puluy-an nga ginhimo sang ila bana.”​—⁠BBC News.

[Kahon sa pahina 7]

Mga Patimaan Sang Katalagman

Suno sa isa ka pagtuon nga ginpangunahan ni Richard J. Gelles sa University of Rhode Island, E.⁠U.⁠A., ang masunod amo ang mga patimaan sang katalagman sa pisikal kag emosyonal nga pag-abuso sa puluy-an:

1. Ang lalaki nadalahig anay sa kasingki sa puluy-an.

2. Wala sia sing trabaho.

3. Nagagamit sia sing ilegal nga droga sa di-magkubos makaisa sa isa ka tuig.

4. Kon nagapuyo sia anay sa ila balay, nakita niya nga ginasakit sang iya amay ang iya iloy.

5. Ang duha indi kasal; nagapuyuay lang sila.

6. Kon nagatrabaho, manubo ang iya suweldo.

7. Wala sia makatapos sing hayskul.

8. Nagapangidaron sia sa ulot sang 18 kag 30 anyos.

9. Ang isa ukon duha ka ginikanan nagasakit sang kabataan sa puluy-an.

10. Pigado sila katama.

11. Ang lalaki kag babayi magkatuhay sing kultura.

[Retrato sa pahina 7]

Ang kasingki sa puluy-an makaapektar sing serioso sa kabataan